ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ МОРАТОРИЙ БА САНҶИШҲОИ ФАЪОЛИЯТИ СУБЪЕКТҲОИ СОҲИБКОРӢ

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқии татбиқи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкориро (ба истиснои санҷишҳои мақомоти андоз) муайян карда, тартиби татбиқи мораторийро муқаррар ва ҳуқуқу манфиатҳои қонунии шаҳрвандонро ҳифз менамояд.

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) **мораторий ба санҷишҳо** – муваққатан боздоштани қисми муайяни ваколатҳои дар асоси Қонуни мазкур ва ё дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ муқарраршудаи мақомоти ваколатдори давлатӣ вобаста ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ;

2) **субъектҳои соҳибкорӣ** – шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки мутобиқи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз қайди давлатӣ гузаштаанд;

3) **санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ** – намуди фаъолияти мақомоти давлатӣ, аз ҷумла омӯзиш, таҳлил ва назорати фаъолияти субъекти соҳибкорӣ оид ба мутобиқати он ба талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

4) **мақоми ваколатдори давлатӣ** – мақоми давлатӣ оид ба сармоягузорӣ ва идораи амволи давлатӣ, ки барои мониторинги татбиқи мораторий ба санҷишҳо масъул мебошад;

5) **давраи мораторий ба санҷишҳо** – муҳлате, ки аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян гардида, дар давоми он санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ манъ карда шудаанд;

6) **мақомоти ваколатдори давлатии назоратию санҷишӣ** – мақомоти давлатие, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои ваколатҳои гузаронидани санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ мебошанд;

7) **Шурои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ** – мақоми машваратӣ ва доимоамалкунандаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**Моддаи 3. Боздоштани амали муқаррароти санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон**

1. Дар давраи татбиқи мораторий ба санҷишҳо амали муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи моддаи 4 Қонуни мазкур, боздошта мешавад.

2. Баъд аз анҷоми мораторий ба санҷишҳо, санҷиши фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ дар давраи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ манъ аст.

**Моддаи 4. Истисноҳо дар татбиқи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ**

1. Муқаррароти Қонуни мазкур нисбат ба санҷишҳои мақомоти андоз татбиқ намегарданд.

2. Санҷиши фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ оид ба иҷро намудани талаботи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, новобаста ба муқаррароти моддаи 3 Қонуни мазкур, дар ҳолатҳои зерин таъин ва бо огоҳонидани Шурои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ гузаронида мешавад:

1) бо мақсади танзими давлатии дурустии ташаккулёбӣ ва татбиқи нархҳои мол ва маҳсулоти аз ҷиҳати иҷтимоӣ зарурӣ;

2) дар асоси супориши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

3) дар асоси аризаи субъектҳои соҳибкорӣ ҳангоми барҳамдиҳӣ;

4) дар асоси дархости расмии мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ҳангоми мавҷуд будани парвандаи ҷиноятӣ.

3. Санҷишҳое, ки тибқи қисми 2 моддаи мазкур гузаронида мешаванд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар дафтари бақайдгирии санҷишҳо қайд карда мешаванд.

**Моддаи 5. Мониторинги татбиқи мораторий ба санҷишҳо**

1. Мақоми ваколатдори давлатӣ мониторинги татбиқи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкориро мегузаронад.

2. Мониторинги татбиқи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ баъд аз анҷоми мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ гузаронида шуда, аз натиҷааш ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон маълумот пешниҳод карда мешавад.

**Моддаи 6. Ҳалли баҳсҳо**

Баҳсҳо вобаста ба татбиқи мораторий ба санҷишҳо аз ҷониби Шурои ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти санҷишӣ ва ё суд бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал карда мешаванд.

**Моддаи 7. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 8.** Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ» аз 8 июни соли 2022 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2022, №6, мод. 342) аз эътибор соқит дониста шавад.

**Моддаи 9. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

**Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон**

**ш. Душанбе, 11 феврали соли 2025, №2142**

Қарори

Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

**Оид ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ»**

Мутобиқи моддаи 60 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон **қарор мекунад:**

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ» ҷонибдорӣ карда шавад.

**Раиси Маҷлиси миллии**

**Маҷлиси Олии**

**Ҷумҳурии Тоҷикистон Рустами Эмомалӣ**

**ш. Душанбе, 3 феврали соли 2025, №598**

Қарори

Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Оид ба қабул кардани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ»

Мутобиқи моддаи 60 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон **қарор мекунад:**

1. Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ» қабул карда шавад.

2. Қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 апрели соли 2022, №700 «Оид ба қабул кардани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мораторий ба санҷишҳои фаъолияти субъектҳои соҳибкорӣ» (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2022, №4-5, мод. 249) аз эътибор соқит дониста шавад.

**Раиси Маҷлиси намояндагони**

**Маҷлиси Олии**

**Ҷумҳурии Тоҷикистон М. Зокирзода**

**ш. Душанбе, 31 январи соли 2025, №1568**

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	2142	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ МОРАТОРИЙ БА САНҶИШҲОИ ФАЪОЛИЯТИ СУБЪЕКТҲОИ СОҲИБКОРӢ	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	11.02.2025	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ ИСТЕҲСОЛОТИ ОРГАНИКӢ**

бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 19 декабри соли 2024, № 1508

қабул шудааст бо қарори Маҷлиси миллииМаҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 феврали соли 2025, № 596ҷонибдорӣ шудааст

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ ва иқтисодии низоми истеҳсолоти органикиро муқаррар намуда, ба ташаккул ва таъмини устувории низоми агроэкологӣ равона гардидааст.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) **гардиши маҳсулоти органикӣ** – коркард, нигоҳдорӣ, тамғагузорӣ, интиқол ва фурӯши маҳсулоти органикӣ;

2) **истеҳсолоти органикӣ** – фаъолият оид ба истеҳсол ва (ё) коркарди маҳсулот ё ашёи хоми органикӣ, ки бо риояи талаботи стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ, миллӣ ва регламентҳои техникии дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ муқарраргардида амалӣ карда мешавад;

3) **маҳсулоти органикӣ** – маҳсулоте, ки аз растанӣ, аз ҷумла ашёи хоми растаниҳои худрӯй, инчунин чорво, паранда, занбӯри асал ва моҳӣ мутобиқи талаботи стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ, миллӣ ва регламентҳои техникӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ истеҳсол карда мешавад;

4) **регламенти техникии истеҳсолоти органикӣ** – санади меъёрии техникие, ки талаботи техникии риояашон ҳатмиро вобаста ба бехатарии маҳсулоти органикӣ дар ҷараёни истеҳсол, коркард, истифодабарӣ, нигоҳдорӣ, интиқол, фурӯш, коркарди партовҳои он, иҷрои кор ва хизматрасонӣ муқаррар мекунад;

5) **низоми агроэкологӣ** – низоми аз тарафи субъектҳои хоҷагидор истифодашаванда, ки дар он мувозинаи истеҳсоли маҳсулоти кишоварзӣ ва баргардондани унсурҳои таркибии он барои гардиши моддаҳои маъданию органикӣ таъмин карда мешавад;

6) **стандарти истеҳсолоти органикӣ** – қоида, дастур ва (ё) тавсифҳо, ки ба истеҳсоли маҳсулоти органикӣ дахл доранд;

7) **субъекти хоҷагидор дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ** – соҳибкори инфиродӣ ва шахси ҳуқуқие, ки истеҳсол ва гардиши маҳсулоти органикиро амалӣ менамояд;

8) **тамғаи молии маҳсулоти органикӣ** - аломате, ки дар шакли чопӣ ё графикӣ дар рӯйи борҷомаи маҳсулоти органикӣ тасвир ёфта, бо мақсади нишон додани ҷойи истеҳсол ва ба талаботи стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ ё миллӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ ҷавобгӯй будани маҳсулоти органикӣ гузошта мешавад;

9) **усули гидропонӣ** – тарзи парвариши растанӣ дар муҳити сунъӣ, бе истифодаи хок, ки дар он ғизо дар шакли маҳлул мустақиман ба реша дода мешавад.

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи истеҳсолоти органикӣ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи истеҳсолоти органикӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**Моддаи 3. Мақсадҳои низоми истеҳсолоти органикӣ**

Мақсадҳои низоми истеҳсолоти органикӣ аз инҳо иборатанд:

1) нигоҳдории гуногунии биологӣ ва агробиологӣ;

2) баланд бардоштани фаъолнокии биологии хок бо мақсади нигоҳ доштани ҳосилхезии он барои давраи дарозмуҳлат;

3) истифодаи такрории партовҳои олами наботот ва ҳайвонот бо мақсади ба хок баргардондани моддаҳои ғизодиҳанда ва кам кардани истифодаи захираҳои барқарорнашаванда;

4) истифодаи захираҳои барқароршаванда дар низоми хоҷагидорӣ дар маҳал;

5) мусоидат ба ҳифзи хок, об ва ҳавои атмосфера, инчунин кам кардани ҳамаи намудҳои ифлосшавӣ дар натиҷаи фаъолияти кишоварзӣ;

6) коркарди маҳсулоти кишоварзӣ бо мақсади дар ҳамаи марҳилаҳо нигоҳ доштани яклухтии органикӣ ва хусусиятҳои ҳаётан муҳимми он;

7) ҳифзи саломатии аҳолӣ.

**Моддаи 4. Принсипҳои истеҳсолоти органикӣ**

Ба принсипҳои истеҳсолоти органикӣ мансубанд:

1) риояи мувозинати экологии табиат ва барқарор намудани захираҳои он;

2) ҷорӣ намудани усулҳои самарабахши истифодаи захираҳои табиии барқарорнашаванда, нигоҳдории гуногунии биологӣ ва агробиологӣ;

3) ихтиёрӣ будани фаъолият дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

4) нигоҳ доштани ҳосилхезии хок, ҳифзи олами набототу ҳайвонот ва саломатии аҳолӣ;

5) баланд бардоштани самаранокӣ ва маҳсулнокии истеҳсолоти кишоварзӣ бе расондани зарар ба табиат ва саломатии аҳолӣ.

**Моддаи 5. Самтҳои асосии истеҳсолоти органикӣ**

Ба самтҳои асосии истеҳсолоти органикӣ мансубанд:

1) растанипарварии органикӣ;

2) чорводории органикӣ;

3) парандапарварии органикӣ;

4) занбӯриасалпарварии органикӣ;

5) моҳипарварии органикӣ;

6) истифодаи маҳсулоти органикӣ аз ашёи хоми растаниҳои худрӯй;

7) коркарди органикии ашёи хоми органикӣ.

**Моддаи 6. Шартҳои истифодаи растаниҳои худрӯй ва меваи онҳо дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ**

1. Растаниҳои худрӯй ва меваҳои онҳо, инчунин набототи худрӯйи дигар бо мақсади истифода дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ бояд бе расондани зарар ба низоми экологӣ ҷамъоварӣ карда шаванд.

2. Барои истифодаи растаниҳои худрӯй ва меваи онҳо дар ҳудуди ҷангал ва чарогоҳҳо бояд қитъаҳое интихоб карда шаванд, ки бо моддаҳои кимиёвӣ коркард нашуда бошанд.

**БОБИ 2. ТАНЗИМИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ ИСТЕҲСОЛОТИ ОРГАНИКӢ**

**Моддаи 7. Вазифаҳои танзими давлатӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ**

Вазифаҳои танзими давлатӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ аз инҳо иборат мебошанд:

1) таъмини татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

2) банақшагирии стратегӣ ва танзими асосҳои ҳуқуқии фаъолият дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

3) мониторинги фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

4) амалӣ намудани тадбирҳои истифодаи роҳҳои муносиби коркарди хок, усулҳои агротехникии муосир, таъсиррасонии камтарин ба таркиби хок, воридкунии моддаҳои ғизоӣ тибқи стандартҳои миллӣ ва роҳ надодан ба сахтшавии хок дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

5) амалӣ намудани тадбирҳои муҳофизати растаниҳо дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

6) назорати риояи талаботи бехатарии биологӣ, карантини растаниҳо ва тадбирҳои беҳдошти байторӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

7) ба роҳ мондани сертификатсияи экологии маҳсулоти органикӣ, арзёбии равандҳои технологии истеҳсол ва коркарди он ҷиҳати пешгирӣ ва бартараф кардани зарар ба муҳити зист, ҳамчунин таъмини амнияти экологӣ;

8) назорати риояи талаботи стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ, миллӣ ва регламентҳои техникӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

9) амалӣ намудани ҳамкориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ.

**Моддаи 8. Танзими раванди фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар истеҳсоли маҳсулоти органикӣ**

1. Субъектҳои хоҷагидоре, ки ба истеҳсоли маҳсулоти органикӣ машғул мебошанд, бо тартиби муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар феҳристи давлатии субъектҳои хоҷагидор дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ ба қайд гирифта мешаванд.

2. Субъектҳои хоҷагидор зимни бақайдгирӣ маълумоти зеринро пешниҳод менамоянд:

1) ном ва нишонии субъекти хоҷагидор;

2) маҳалли ҷойгиршавии қитъаҳои замин ва биноҳое, ки дар онҳо фаъолияти истеҳсолӣ ба роҳ монда мешавад;

3) хусусияти амалиёти истеҳсолӣ ва хосияти маҳсулоти органикӣ.

**Моддаи 9. Талабот барои истеҳсоли маҳсулоти органикӣ**

Истеҳсоли маҳсулоти органикӣ дар асоси талаботи зерин ба роҳ монда мешавад:

1) алоҳида ба роҳ мондани истеҳсоли маҳсулоти органикӣ аз маҳсулоти истеҳсолшаванда, ки ба истеҳсолоти органикӣ тааллуқ надоранд;

2) манъи истифодаи агрокимиёҳо, пеститсидҳо, антибиотикҳо, ба истиснои онҳое, ки дар асоси стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ ё миллӣ дар истеҳсоли маҳсулоти органикӣ иҷозат дода шудаанд;

3) манъи истифодаи пайвандсозии ҷанин, усулҳои ба таври сунъӣ гирифтани клони организмҳо, ҳуҷайра ё молекулаҳо, организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирдодашуда, инчунин маҳсулоти бо усулҳои муосири биотехнология ҳосил кардашуда;

4) манъи истифодаи нумӯяҳои афзоиш ва маҳсулнокии ҳайвонот, воситаҳои гормондор;

5) манъи истифодаи растаниҳои бо усули гидропонӣ рӯёндашуда;

6) манъи истифодаи афканишоти ионофар барои коркарди маҳсулоти хӯроквории органикӣ ё хӯроки ҳайвоноти кишоварзӣ, инчунин ашёи хом барои тайёр кардани маҳсулоти хӯрокворӣ ё хӯроки ҳайвоноти кишоварзӣ;

7) истифодаи воситаҳои биологии мубориза бар зидди организмҳои карантинию зараррасон, касалиҳои растанӣ ва бемориҳои ҳайвонот;

8) амалисозии чораҳо барои пешгирии талафёбии растанӣ ё маҳсулоти он аз организмҳои зараррасон, ки ба муҳофизат аз зараррасонҳо, интихоби намуд, навъи растанӣ, киштгардон, усулҳои парвариши растаниҳо ва тарзи коркарди маҳсулоти органикӣ асос меёбанд;

9) интихоби зот ё намуди ҳайвоноти кишоварзӣ бо назардошти қобилияти мутобиқшавӣ ва устуворӣ ба касалиҳо, муҳайё сохтани шароит барои нигоҳдории саломатии ҳайвоноти кишоварзӣ, барқароршавии табиӣ, таъмини нишондиҳандаҳои санитарию беҳдоштӣ ва байторӣ;

10) истифодаи ғизои иловагӣ, воситаҳои ёрирасони технологӣ, хушбӯйкунанда, қувватфизои таъм, дорувории ферментӣ, микроэлементҳо, витаминҳо, аминокислотаҳои бо стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ ё миллии дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ пешбинишуда;

11) истифодаи микроорганизмҳои биологӣ, аз ҷумла барои коркарди маҳсулоти ғизоӣ истифодашаванда, амалисозии чораҳои муҳофизатии маҳсулоти ҳайвонот аз вайроншавии микробиологӣ, ки ба таъсири мутақобилаи микроорганизмҳо дар муҳити табиӣ асос ёфтаанд;

12) манъи омезиши маҳсулоти органикӣ ба маҳсулоти бо тарзи маъмулӣ истеҳсолшуда дар раванди нигоҳдорӣ, интиқол ва фурӯши маҳсулоти органикӣ;

13) манъи истифодаи банду баст, зарфҳои истеъмолӣ ва нақлиётии ба ифлосшавии маҳсулоти органикӣ ва муҳити зист мусоидаткунанда, аз ҷумла банду басти полимерӣ, зарфҳои истеъмолӣ ва нақлиётӣ.

**БОБИ 3. ТАМҒАГУЗОРӢ, ВОРИДОТ ВА СОДИРОТИ МАҲСУЛОТИ ОРГАНИКӢ**

**Моддаи 10. Тамғагузории маҳсулоти органикӣ**

1. Тамғагузории маҳсулоти органикӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

2. Тамғаи борҷома ё ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи маҳсулоти органикӣ бояд дорои чунин маълумот бошанд:

1) ном ва суроғаи истеҳсолкунанда ё корхонаи коркарди маҳсулоти органикӣ;

2) номи маҳсулот бо зикри усули истифодашудаи истеҳсолоти органикӣ;

3) дарҷи ном ва тамғаи молии маҳсулоти органикӣ;

4) шартҳои нигоҳдории маҳсулоти органикӣ ва муҳлати мувофиқатии он;

5) ишора дар бораи тартиби нигоҳ доштани маҳсулоти органикӣ бо маҳсулоти дигар.

3. Субъектҳои хоҷагидор, ки маҳсулоти органикиро истеҳсол менамоянд, ҳуқуқи истифодаи тамғаи молии мувофиқати маҳсулоти органикиро доранд.

4. Истифодаи ҳамаи намуди аломат, аз ҷумла аломатҳои дар тамғаҳои тиҷоратӣ истифодашаванда, инчунин услубҳои тамғагузорӣ ва рекламаи маҳсулоти органикӣ ё ҷузъиёти аз он истеҳсолшуда, ки метавонанд истеъмолкунандаро ба иштибоҳ оранд, манъ мебошад.

**Моддаи 11. Воридот ва содироти маҳсулоти органикӣ**

Воридот ва содироти маҳсулоти органикӣ тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, амалӣ карда мешаванд.

**БОБИ 4. ДАСТГИРИИ ДАВЛАТИИ РУШДИ ИСТЕҲСОЛОТИ ОРГАНИКӢ ВА ТАЪМИНОТИ ИТТИЛООТӢ**

**Моддаи 12. Дастгирии давлатии рушди истеҳсолоти органикӣ**

1. Рушди истеҳсолоти органикӣ тибқи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи давлат дастгирӣ карда мешавад.

2. Дастгирии давлатии соҳаи истеҳсолоти органикӣ бо роҳҳои зерин анҷом дода мешавад:

1) ҷалби сармоя барои пешбурди соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

2) мусоидат ба амалисозии чорабиниҳо оид ба ҳосилхезгардонӣ, беҳтар намудани ҳолати беҳдоштӣ ва ҳифзи заминҳо;

3) рушди инфрасохтори бозори маҳсулоти кишоварзӣ, аз ҷумла маҳсулоти органикӣ;

4) таъмини дастрасии иттилоот оид ба ҳаҷми истеҳсол ва фурӯши маҳсулоти органикӣ;

5) ташкили таҳқиқоти илмӣ оид ба рушди истеҳсолоти органикӣ, услуб, тарз ва технологияҳои инноватсионии истеҳсоли маҳсулоти органикӣ;

6) роҳҳои дигари дастгирӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.

**Моддаи 13. Шаффоф ва ошкоро будани иттилоот дар бораи истеҳсолоти органикӣ**

1. Иттилоот дар бораи истеҳсолоти органикӣ шаффоф ва ошкоро мебошанд.

2. Ба иттилоот дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ, ки дастрасии тарафҳои манфиатдор ба онҳо озод мебошад, маълумоти зерин дохил мешаванд:

1) дар бораи тадбирҳои дастгирии давлатӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

2) дар бораи фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ, номгӯй ва ҳаҷми маҳсулоти органикӣ;

3) оид ба субъектҳои дигари дар рушди истеҳсолоти органикӣ иштироккунанда.

**БОБИ 5. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 14. Ҳалли баҳсҳо дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ**

Баҳсҳо дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал карда мешаванд.

**Моддаи 15. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 16. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи хоҷагидорӣ ва истеҳсолоти биологӣ»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи хоҷагидорӣ ва истеҳсолоти биологӣ» аз 22 июли соли 2013 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2013, № 7, мод. 529; с. 2019, №4-5, мод. 220) аз эътибор соқит дониста шавад.

**Моддаи 17. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе, аз 11 феврали соли 2025, № 2141

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	2141	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ИСТЕҲСОЛОТИ ОРГАНИКӢ	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	11.02.2025	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

«**ДАР БОРАИ БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ АСНОДИ ҲОЛАТИ ШАҲРВАНДӢ**»

Қонуни мазкур вазъи ҳуқуқии мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, тартиби бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба он, ташкил ва нигоҳдории китобҳои асноди ҳолати шаҳрвандӣ, инчунин пешбурди феҳристи давлатии сабти асноди ҳолати шаҳрвандиро муайян менамояд.

**БОБИ 1.**

**МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни мазкур ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**Моддаи 2. Асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

1. Асноди ҳолати шаҳрвандӣ амали шахс ё ҳодисае мебошанд, ки боиси ба вуҷуд омадан, тағйир додан ва (ё) қатъ намудани ҳуқуқу уҳдадориҳо гардида, вазъи ҳуқуқии ӯро муайян менамоянд.

2. Таваллуд, вафот, ақди никоҳ, бекор кардани ақди никоҳ, фарзандхондӣ, муқаррар намудани падарӣ, иваз намудани насаб, ном ва номи падар, инчунин анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, сарфи назар аз миллат, нажод, ранги пӯст, пайдоиш, ҷинс, забон, дин ва эътиқод, мансубияти миллӣ ва (ё) этникӣ, маъюбият, вазъи саломатӣ, синну сол, шаҳрвандӣ, ақида, вазъи молумулкӣ ё ҳолати дигар, бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ба қайди давлатӣ гирифта мешаванд.

3. Асноди ҳолати шаҳрвандие, ки тибқи тартиби муқарраршуда дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ва берун аз ҳудуди он дода шудаанд, эътибор доранд.

Моддаи 3. Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ

1. Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ бо мақсади ҳифзи ҳуқуқҳои молумулкӣ ва шахсии ғайримолумулкии шахс, инчунин манфиати давлат ва ҷамъият, аз ҷумла ҷамъ намудани маълумоти омории пурра, боэътимод ва саривақтӣ оид ба ҳолати шаҳрвандӣ, муқаррар карда мешавад.

2. Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ тавассути тартиб додани сабти дахлдори асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки дар асоси он шаҳодатномаи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дода мешавад, сурат мегирад.

3. Ворид намудани маълумоти зарурӣ ба сабти асноди таваллуд, вафот, ақди никоҳ, бекор кардани ақди никоҳ, фарзандхондӣ, муқаррар намудани падарӣ, иваз намудани насаб, ном, номи падар, инчунин ворид намудани ислоҳ, тағйир, илова ва ишораҳо, барқарор ё бекор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва додани шаҳодатнома дар асоси ин сабтҳо бо Қонуни мазкур ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқӣ муқаррар карда мешаванд, ба истиснои анҷом додани ин амалиёт дар портали сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки тибқи тартиби пешбурди портали сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ сурат мегирад.

4. Шакли бланкҳои сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.

5. Коргузорӣ дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дар назар доштани талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи шахсият сурат мегирад.

6. Корманди мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ ҳуқуқи ба ҷо овардани бақайдгирии давлатии сабти асноди ҳолати шаҳрвандиро нисбат ба худ, ҳамсар, хешовандони худ ва хешовандони ҳамсар (падару модар, фарзанд, набера, бобою бибӣ, бародар ва хоҳар) надорад. Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар ин ҳолатҳо аз тарафи корманди дигари мақомот тибқи дастурамали бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба ҷо оварда мешавад.

7. Дастурамали бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигар вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва тартиби пешбурди портали сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз ҷониби Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд.

8. Муроҷиат барои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз ҷониби шахсе, ки ба синни ҳаждаҳ расидааст, агар дар Қонуни мазкур синну соли дигар пешбинӣ нашуда бошад, намояндаи қонунӣ, инчунин тавассути намояндае, ки ваколати ӯ тариқи нотариалӣ тасдиқ шудааст, бо пешниҳоди ваколатнома иҷозат дода мешавад.

**Моддаи 4. Сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

1. Ҳангоми ба ҷо овардани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ бояд ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи воқеиятҳои ба қайди давлатӣ гирифташаванда ва ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсияти муроҷиаткунанда ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ пешниҳод карда шаванд. Ҳуҷҷатҳои шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд, ки аз тарафи мақомоти ваколатдори давлатҳои хориҷӣ дода шудаанд ва барои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ пешниҳод гардидаанд, бояд бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таъйид ё ба онҳо апостил гузошта шаванд, агар дар санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад. Ҳуҷҷатҳои мазкур бояд ба забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон тарҷума ва дурустии тарҷумаи онҳо дар идораи нотариалии давлатӣ тасдиқ карда шаванд.

2. Сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар ду нусхаи асл тартиб дода мешавад. Дар сурати тибқи тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур ворид намудани тағйирот ба нусхаи якуми сабт, тағйироти дахлдор бояд ба нусхаи дуюми сабт ворид карда шаванд. Агар дар Қонуни мазкур муҳлати дигар пешбинӣ нашуда бошад, ворид намудани тағйирот ба сабт дар муддати на дертар аз се рӯзи корӣ бояд анҷом дода шавад.

3. Нусхаҳои якуми сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ (аз рӯйи ҳар як намуди сабти асноди ҳолати шаҳрвандии алоҳида), ки дар давоми сол тартиб дода шудаанд, дар китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ бо тартиби пайдарҳамӣ ҷамъ оварда мешаванд. Бо ҳамин тартиб нусхаҳои дуюми сабт низ дар китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ҷамъ оварда мешаванд.

4. Сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар шакли коғазӣ ва (ё) ҳуҷҷати электронӣ тартиб дода мешавад.

5. Ҳар як сабт, ки ба китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ворид карда мешавад, бояд аз тарафи муроҷиаткунанда хонда шуда, дар он имзои ӯ, шахси тартибдиҳандаи сабт, роҳбари мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ ё шахсе, ки ба зиммаи ӯ муваққатан иҷрои уҳдадориҳои мансабии роҳбар вогузор карда шудаанд (минбаъд – роҳбар), инчунин муҳри мақомот гузошта шаванд. Дар сурати дар шакли электронӣ тартиб додани сабт, он бо имзои электронии рақамии шахси тартибдиҳандаи сабт ва роҳбар ба расмият дароварда шуда, бояд шакли чопии он аз тарафи муроҷиаткунанда хонда шуда, дар он имзои ӯ ва муҳри мақомот гузошта шаванд.

6. Сабтҳои асноди ҳолати шаҳрвандии дар шакли ҳуҷҷати электронӣ тавассути низоми ягонаи иттилоотии сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ тартибдодашуда дар феҳристи давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ нигоҳ дошта мешаванд.

7. Маълумоти дар шакли ҳуҷҷати электронӣ тартибдодашудаи сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ маълумоте мебошанд, ки дар асоси онҳо захираҳои асосии давлатии иттилоотӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ташаккул меёбанд.

**Моддаи 5. Феҳристи давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

1. Феҳристи давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ин низоми ягонаи иттилоотии давлатӣ мебошад, ки дар шакли электронӣ пеш бурда шуда, маълумот оид ба асноди ҳолати шаҳрвандӣ, тағйирот вобаста ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, барқарор ва бекор намудани онҳо, маълумот оид ба дода шудани шаҳодатномаи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва оид ба дода шудани иқтибос аз онҳоро дар бар мегирад. Феҳристи давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ маълумоти хусусияти иттилоотӣ, ёрирасон ва таҳлилии ба фаъолияти мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ алоқамандро дар бар мегирад.

2. Ҳар як сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки ба феҳристи давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ворид шудааст, инчунин маълумот дар бораи ҳар як ҳуҷҷати аз ҷониби мақоми салоҳиятдори давлати хориҷӣ барои тасдиқи асноди ҳолати шаҳрвандӣ додашуда, ки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи қонунгузории кишварҳои дахлдори хориҷӣ нисбат ба шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад, ҳангоми ворид кардан ба феҳристи давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ бо рақами ягона, ки тағйирнопазир мебошад, мушаххас гардонда шуда, дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон он такрор намеёбад.

3. Сабти асноди ҳолати шаҳрвандие, ки ба феҳристи давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар шакли электронӣ ворид карда мешавад, таҳти нигоҳдории доимӣ қарор дошта, ба нобуд сохтан ва бозпас гирифтани он иҷозат дода намешавад. Дар сурати ворид намудани тағйирот ё ислоҳот ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, сабтҳои қаблан воридгашта нигоҳ дошта мешаванд.

4. Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки пешбурди феҳристи давлатии асноди ҳолати шаҳрвандиро амалӣ менамояд, дорои ваколатҳои зерин мебошад:

1) ташаккул, ҷамъоварӣ, нигоҳдорӣ, коркард ва пешниҳоди иттилоот оид ба бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ;

2) таъсис ва роҳандозии таъминоти барномавӣ, таъмини фаъолияти бефосилаи ҳаррӯза ва шабонарӯзии он;

3) пешниҳоди дастрасӣ ба махзани иттилоотӣ, таъмини бақайдгирии ҳамин дастрасӣ ва сабти маълумот оид ба ҳар як дастрасӣ;

4) таъмини ҳифзи иттилооти дар феҳристи давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ҷойдодашуда мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифзи иттилоот, маълумоти шахсӣ ва иттилооти дигар дар соҳаи амнияти иттилоотӣ.

**Моддаи 6. Мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

1. Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар шаҳру ноҳияҳо аз тарафи воҳиди сохтории Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ (минбаъд – мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ)-и шаҳру ноҳия ба ҷо оварда мешавад. Бақайдгирии давлатии ақди никоҳ дар хонаҳои ақди никоҳ низ сурат гирифта метавонад.

2. Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар шаҳраку деҳот аз тарафи ҷамоатҳои шаҳрак ва деҳот сурат мегирад. Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар маркази шаҳру ноҳияе, ки дар он ҷамоатҳои шаҳрак ё деҳот мавҷуданд, аз тарафи мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар шаҳр ва (ё) ноҳия сурат мегирад.

3. Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон дар муассисаҳои консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.

4. Мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ба истиснои ҷамоатҳои шаҳрак ва деҳот, мақомоти ваколатдори давлатҳои ҳориҷиро, ки бо онҳо Ҷумҳурии Тоҷикистон доир ба расонидани ёрии ҳуқуқӣ ва барқарор намудани муносибатҳои ҳуқуқӣ оид ба парвандаҳои маданӣ ва оилавӣ шартномаҳо ба имзо расонидааст, дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандии шаҳрвандони давлатҳои мазкур хабардор менамоянд, агар дар шартномаҳо пешниҳод намудани маълумоти мазкур пешбинӣ шуда бошад.

5. Мақомот ё шахсони мансабдори дигар ҳуқуқи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандиро надоранд.

Моддаи 7. Идоракунӣ, фаъолият дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва ваколати мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ

1. Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми роҳбарикунанда ва назоратии фаъолияти мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ мебошад. Мақсад, вазифа ва ваколатҳои Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи идоракунӣ ва назорати мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ бо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мақомоти адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон», Қонуни мазкур ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.

2. Ба кор дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ танҳо шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки таҳсилоти олии ҳуқуқшиносӣ дорад, қабул карда мешавад. Ба мансаби роҳбари мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ шахсе таъин карда мешавад, ки на камтар аз се сол собиқаи кории касбӣ дошта бошад. Талабот нисбат ба кормандони техникӣ ва хизматрасони мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва тартиби фаъолияти онҳо аз ҷониби мақоми ваколатдор тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

3. Мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии шаҳр (ноҳия) таваллуд, вафот, ақди никоҳ, бекор кардани ақди никоҳ, фарзандхондӣ, муқаррар намудани падарӣ, иваз намудани насаб, ном ва номи падарро ба қайди давлатӣ гирифта, ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ислоҳ, тағйир, илова ва ишораҳо ворид менамоянд, сабтҳоро барқарор ва бекор мекунанд, инчунин китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандиро нигоҳ медоранд ва шаҳодатномаи нав, такрорӣ ва маълумотномаҳои дахлдор медиҳанд.

**Моддаи 8. Ваколати ҷамоатҳои шаҳрак ва деҳот вобаста ба бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

Ҷамоатҳои шаҳрак ва деҳот таваллуд, вафот, ақди никоҳ, ба истиснои ақди никоҳи шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон бо шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд, инчунин муқаррар намудани падариро ба қайди давлатӣ мегиранд ва ҳар понздаҳ рӯз ба мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии шаҳр (ноҳия)-и дахлдор ҳисобот пешниҳод менамоянд.

Моддаи 9. Ваколати муассисаҳои консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ

1. Муассисаҳои консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои ваколатҳои зерин мебошанд:

1) бақайдгирии давлатии таваллуд, вафот, ақди никоҳ, бекор кардани ақди никоҳ, фарзандхондӣ, муқаррар намудани падариро ба ҷо оварда, сабтҳоро барқарор ё бекор менамоянд, инчунин китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандиро нигоҳ медоранд;

2) дар асоси аризаи шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд, ки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон зиндагӣ доранд, дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандии дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон тартибдода қарор қабул менамоянд;

3) ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандии дар онҳо нигоҳдошташаванда ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ворид менамоянд;

4) дар асоси сабтҳои асноди ҳолати шаҳрвандии дар онҳо нигоҳдошташаванда шаҳодатномаи такрорӣ дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва ҳуҷҷатҳои дигари тасдиқкунандаи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандиро медиҳанд.

2. Муассисаҳои консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар моҳ сабтҳои асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва ҳисобот оид ба амалиёти мутобиқи қисми 1 ҳамин модда анҷомдодашуда, инчунин хабарномаҳо оид ба ворид намудани тағйиру иловаҳои дахлдор ба асноди ҳолати шаҳрвандиро тибқи тартиби муқарраргардида ба Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамоянд.

3. Агар сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба феҳристи давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар шакли электронӣ ворид карда шуда бошад, пас талаботи қисми 2 ҳамин модда татбиқ намегардад.

**Моддаи 10. Шаҳодатномаи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

Ба муроҷиаткунанда дар бораи сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ шаҳодатномаи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дода мешавад. Шаҳодатномаи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз тарафи роҳбар имзо гардида, ба он муҳр гузошта мешавад.

Моддаи 11. Шаҳодатномаи такрории бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва ҳуҷҷатҳои дигари тасдиқкунандаи мавҷуд будан ё набудани воқеияти бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ

1. Дар сурати нохоно будани калима, рақам ва (ё) навиштаҷоти муҳри шаҳодатномаи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, гум кардани шаҳодатномаи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, инчунин корношоям гардидани он, шаҳодатномаи такрории бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз рӯйи аризаи шаҳрванд дар асоси сабти китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз тарафи мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳрҳо (ноҳияҳо), муассисаҳои консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин дар ҳолатҳои ёфт нашудани китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар мақомоти бақайдгирандаи дахлдор, аз тарафи воҳиди сохтории ҷумҳуриявии Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон (минбаъд - мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрвандии ҷумҳуриявӣ) дода мешавад. Дар кунҷи болои тарафи рости шаҳодатномаи такрории бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ қайди «Такрорӣ» гузошта мешавад.

2. Шаҳодатномаи такрории бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дода мешавад:

1) ба шахсе, ки нисбат ба ӯ сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ тартиб дода шудааст;

2) ба хешовандони шахси вафоткарда ё шахси дигари манфиатдор, дар ҳолати агар шахсе, ки нисбат ба ӯ пештар сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ тартиб дода шуда буд, вафот карда бошад;

3) ба падару модар (яке аз онҳо), шахсони онҳоро ивазкунанда, намояндаи мақомоти васояту парасторӣ ва маъмурияти ташкилотҳое, ки кӯдак дар тарбияи онҳо мебошад, дар ҳолати мавҷуд будани сабти асноди таваллуд нисбат ба ӯ, агар кӯдак то рӯзи додани шаҳодатномаи такрорӣ ба балоғат нарасида бошад.

3. Шаҳодатномаи такрории бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дода намешавад:

1) шаҳодатномаи таваллуди кӯдак ба падар ва модари кӯдаке, ки аз ҳуқуқи падару модарӣ маҳрум карда шудаанд ё ҳуқуқи падару модарии онҳо маҳдуд карда шудааст;

2) шаҳодатномаи ақди никоҳ ба шахсоне, ки ақди никоҳашонро бекор кардаанд ва шахсоне, ки ақди никоҳашон беэътибор дониста шудааст.

4. Шаҳодатномаи такрории бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба шахсе, ки ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи нигаҳдории сабти аснод бо аризаи хаттӣ муроҷиат намудааст, дар муддати на дертар аз се рӯзи корӣ бо пешниҳод намудани ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи шахсияти муроҷиаткунанда дода мешавад. Дар сурати дар ариза мавҷуд набудани маълумоти дақиқ дар бораи вақт ва ҷойи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ариза дар муддати на дертар аз даҳ рӯз баррасӣ карда мешавад. Дар сурате ки сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар дигар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ нигоҳ дошта шуда бошад, ба мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомат аризаи хаттӣ пешниҳод карда мешавад. Дар асоси дархости хаттии шахси муроҷиаткунанда, инчунин пардохти боҷи давлатӣ ва пардохтҳои дигари муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомат дар муҳлати панҷ рӯзи корӣ ба мақомоти бақайдгирандаи ҷойи нигаҳдории сабт дархост пешниҳод менамояд. Шаҳодатномаи такрорӣ дар муддати на дертар аз се рӯзи корӣ омода ва ба мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомати муроҷиаткунанда равон гардида, дар ин бора ба муроҷиаткунанда хабар дода мешавад.

5. Бо талаби шахсони дар қисми 3 ҳамин модда пешбинигардида ба онҳо ҳуҷҷати тасдиқкунандаи воқеияти бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак ва (ё) ақди никоҳ дода мешавад.

6. Ба шахс дар асоси муроҷиати ӯ ҳуҷҷати тасдиқкунандаи мавҷуд будан ё набудани воқеияти бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки ба ӯ дахл дорад, дода мешавад.

Моддаи 12. Пардохти боҷи давлатӣ ва хизматрасонии иловагии музднок барои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ

1. Бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи боҷи давлатӣ» барои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ боҷи давлатӣ пардохта мешавад.

2. Барои анҷом додани хизматрасониҳои иловагии муздноки бо сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ алоқаманд, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳаққи хизматрасонӣ пардохт мекунанд. Тартиб, андоза ва имтиёзҳои вобаста ба пардохти хизматрасониҳои иловагии музднок дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

3. Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандиро кормандони мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон танҳо баъди пешниҳод гардидани ҳуҷҷати тасдиқкунандаи пардохтҳои муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки тариқи ғайринақдӣ тавассути ташкилотҳои қарзии молиявӣ ва инфрасохтори дигари қабули пардохтҳои ғайринақдӣ пардохт шудаанд, ба ҷо меорад.

Моддаи 13. Рад кардани бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ

1. Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар ҳолатҳои зерин рад карда мешавад, агар:

1) бақайдгирии давлатӣ хилофи Қонуни мазкур бошад;

2) ҳуҷҷатҳои пешниҳодшуда ба талаботи пешбининамудаи Қонуни мазкур ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқӣ ҷавобгӯй набошанд;

3) ҳуҷҷатҳо ва (ё) маълумоти пешниҳодшуда, ки бо Қонуни мазкур ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқӣ пешбинӣ шудаанд, нопурра бошанд;

4) шахси ғайриқобили амал ё намояндае барои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ муроҷиат карда бошад, ки дорои ваколатҳои дахлдор ва мушаххаси зарурӣ барои амалиёти мазкур намебошад;

5) шахс ҳуқуқи муроҷиат карданро барои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ надошта бошад;

6) Қонуни мазкур ҳолатҳои дигарро пешбинӣ намуда бошад.

2. Роҳбарони мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ уҳдадоранд ба шахсе (намояндаи ӯ), ки нисбат ба ӯ бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигар вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ рад карда шудааст, сабаби рад карданро дар шакли хаттӣ пешниҳод намоянд.

3. Шахси манфиатдор дар бораи рад кардани бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигар вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ метавонад ба мақомоти болоии бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва (ё) ба суд дар муддати як моҳ муроҷиат намояд.

Моддаи 14. Боэътибор ҳисобидани ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи асноди ҳолати шаҳрвандии аз тарафи мақомоти ваколатдори давлатҳои хориҷӣ додашуда

Ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки аз тарафи мақомоти ваколатдори давлатҳои хориҷӣ берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси қонунгузории давлати хориҷӣ нисбат ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд дода шудаанд, дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон боэътибор ҳисобида мешаванд, дар сурате ки онҳо таъйид шуда бошанд ё ба онҳо апостил гузошта шуда бошад, агар дар санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад.

**Моддаи 15. Ҳифзи маълумоти шахсӣ**

1. Маълумоте, ки дар натиҷаи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба корманди мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ маълум гардидаанд, махфӣ буда, фош кардани онҳо, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, манъ аст.

2. Маълумот дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, инчунин нусхаи ҳуҷҷатҳое, ки дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ маҳфузанд, танҳо ба шахсони воқеӣ, ки аз номи онҳо, ба номи онҳо ё бо дархости онҳо ин ҳуҷҷат ба расмият дароварда шудааст, ё ин ки ба шахсони ваколатдорнамудаи онҳо дода мешаванд.

3. Маълумот дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, инчунин нусхаи ҳуҷҷатҳое, ки дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ маҳфузанд, инчунин дода мешаванд:

1) бо талаби суд вобаста ба парвандаҳои ҷиноятӣ, маъмурӣ, маданӣ, оилавӣ ё иқтисодии дар истеҳсолотбуда;

2) ба мақомоти прокуратура, таҳқиқ ё тафтиши пешакӣ аз рӯйи парвандаҳои ҷиноятие, ки дар истеҳсолоташон мебошанд, бо тартиби муқарраркардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

3) ба иҷрочии мақомоти иҷро вобаста ба истеҳсолоти иҷро;

4) ба мақомоти давлатии дигар дар ҳолат ва бо тартиби пешбининамудаи дастурамали бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва тартиби пешбурди портали сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ.

4. Гирифтани нусхаҳои аслии ҳуҷҷатҳое, ки дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ маҳфузанд, ба истиснои ҳолатҳои ба вуҷуд омадани зарурати таъини экспертизаи ҳуҷҷатҳо, манъ аст. Ин ҳуҷҷатҳо танҳо дар асоси санади дахлдор, ки бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории мурофиавии Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиб дода шудааст, гирифта ва ҳатман баргардонда мешаванд.

5. Шахсе, ки маълумоти дар натиҷаи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва анҷом додани амалиёти дигари вобаста ба бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба ӯ маълумгардидаро ошкор месозад, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешавад.

**БОБИ 2.**

**БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ ТАВАЛЛУД**

**Моддаи 16. Асосҳо барои бақайдгирии давлатии таваллуд**

1. Асосҳо барои бақайдгирии давлатии таваллуд инҳо мебошанд:

1) ҳуҷҷати дорои шакли муқарраршуда оид ба таваллуд, ки аз тарафи ташкилоти тиббии ҷойи таваллуд ё аз тарафи табиб ва (ё) корманди миёнаи тиббии ташкилоти тиббӣ, ки дар давраи таваллуд ба зан кумаки тиббӣ расонидааст ва (ё) модар баъд аз таваллуд ба ӯ муроҷиат намудааст, ё аз тарафи шахсе, ки ба фаъолияти хусусии тиббӣ машғул аст, ҳангоми таваллуд берун аз ташкилоти тиббӣ дода шудааст;

2) ҳуҷҷатҳо дар бораи ёфт шудан, синну сол ва ҷинси кӯдаки ёфтшуда (партофташуда), ки аз тарафи мақомоти корҳои дохилӣ, васояту парасторӣ ва ташкилоти тиббӣ дода шудаанд.

2. Дар сурати мавҷуд набудани асосҳои пешбининамудаи қисми 1 ҳамин модда, бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак дар асоси санади судӣ ба ҷо оварда мешавад.

**Моддаи 17. Ҷойи бақайдгирии давлатии таваллуд ва муайян намудани ҷойи таваллуди кӯдак**

1. Бақайдгирии давлатии таваллуд дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи таваллуди кӯдак ё маҳалли истиқомати доимӣ ва (ё) будубоши муваққатии падару модари (яке аз онҳо) кӯдак гузаронда мешавад.

2. Дар сабти асноди таваллуд маҳалли воқеии таваллуди кӯдак ё номи маконе, ки кӯдак дар он ҷо ёфт шудааст, нишон дода мешавад. Агар кӯдак дар ҳавопаймо, қатора ва (ё) дигар воситаи нақлиёт ҳангоми сафар таваллуд шуда бошад, ҷойи таваллуди кӯдак ҷойи бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак ҳисоб мешавад.

**Моддаи 18. Ариза дар бораи таваллуди кӯдак**

1. Падару модар (яке аз онҳо) ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар бораи бақайдгирии таваллуди кӯдак аризаи хаттӣ пешниҳод мекунанд.

2. Агар падару модар (яке аз онҳо) имконияти шахсан додани ариза дар бораи бақайдгирии таваллуди кӯдакро надошта бошанд, ариза аз ҷониби хешовандони яке аз падару модар, мақомоти васояту парасторӣ ё шахси мансабдори ташкилоти тиббӣ, ки кӯдак дар он ҷо таваллуд ёфтааст ва (ё) аз тарафи шахси мансабдори ташкилоти дигаре, ки модар дар давраи таваллуд дар он ҷо буд ва (ё) кӯдаки таваллудшуда дар он ҷо қарор дорад, дода мешавад.

3. Дар баробари додани ариза дар бораи бақайдгирии таваллуди кӯдак, бояд ҳуҷҷати тасдиқкунандаи воқеияти таваллуди кӯдак, инчунин ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи шахсияти падару модар (яке аз онҳо) ё шахсияти муроҷиаткунанда ва (ё) ҳуҷҷатҳои дигаре, ки барои ворид намудани маълумот дар бораи падару модар ба сабти асноди таваллуди кӯдак асос шуда метавонанд, пешниҳод карда шаванд.

4. Дар сурати мавҷуд набудани ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсияти падару модар (яке аз онҳо) ё шахсияти аризадиҳанда ва (ё) ҳуҷҷатҳои дигаре, ки барои ворид намудани маълумот дар бораи падару модар ба сабти асноди таваллуди кӯдак асос шуда метавонанд, бақайдгирии таваллуди кӯдак дар асоси муроҷиати хаттии ташкилоти тиббӣ ё мақомоти васояту парасторӣ ба ҷо оварда мешавад.

5. Ариза дар бораи бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак дар муддати се рӯзи корӣ аз лаҳзаи додани ариза баррасӣ гардида, аз рӯйи натиҷаи он шаҳодатномаи таваллуд дода мешавад ва (ё) қарор дар бораи рад кардани додани шаҳодатномаи таваллуд қабул карда мешавад.

**Моддаи 19. Тартиби ворид намудани маълумот дар бораи падару модар ба сабти асноди таваллуди кӯдак**

1. Дар китобҳои бақайдгирии давлатии сабти таваллуд мувофиқи аризаи падар ва (ё) модар, ки дар ақди никоҳи якдигар мебошанд, падару модари кӯдак навишта мешаванд. Маълумот дар бораи модари кӯдак ба сабти асноди таваллуди кӯдак дар асоси ҳуҷҷатҳои пешбининамудаи моддаи 16 Қонуни мазкур ва маълумот дар бораи падари кӯдак дар асоси шаҳодатномаи ақди никоҳи падару модар ворид карда мешаванд.

2. Агар ақди никоҳи байни падару модари кӯдак бекор гардида бошад, аз тарафи суд беэътибор дониста шуда бошад ва (ё) ҳамсар вафот карда бошад, вале аз рӯзи бекор кардани ақди никоҳ, беэътибор донистани он ва (ё) аз рӯзи вафоти ҳамсар то рӯзи таваллуди кӯдак сесад рӯз нагузашта бошад, маълумот дар бораи модари кӯдак ба сабти асноди таваллуди кӯдак бо тартиби муқаррарнамудаи қисми 1 ҳамин модда ва маълумот дар бораи падари кӯдак дар асоси шаҳодатномаи ақди никоҳи падару модар ё дигар ҳуҷҷати тасдиқкунандаи воқеияти бақайдгирии давлатии ақди никоҳ, инчунин ҳуҷҷати тасдиқкунандаи воқеият ва вақти қатъи ақди никоҳ ворид карда мешаванд.

3. Агар падару модар дар ақди никоҳи якдигар қарор надошта бошанд, маълумот дар бораи модар ба сабти асноди таваллуди кӯдак бо тартиби муқаррарнамудаи қисми 1 ҳамин модда дохил карда мешавад. Маълумот дар бораи падари кӯдак дар ҳолатҳои зерин ворид карда мешавад:

1) дар асоси сабти асноди муқаррар намудани падарӣ;

2) бо аризаи модари кӯдак, дар ҳолате ки агар падарӣ муқаррар нашуда бошад.

4. Дар ҳолати дар ақди никоҳ набудани модар бо падари кӯдак ва агар падарӣ муқаррар нашуда бошад, насаби падари кӯдак бо насаби модар, ном ва номи падари падари кӯдак бо хоҳиши модар дар асоси аризаи хаттии ӯ сабт карда мешавад. Маълумоти воридкардашуда барои ҳалли масъалаи муқаррар намудани падарӣ монеа шуда наметавонад. Маълумот дар бораи падари кӯдак метавонад дар сабти таваллуди кӯдак бо хоҳиши модар дарҷ карда нашавад.

**Моддаи 20 . Номи шахс ва тартиби сабти насаб, ном ва номи падар**

1. Ҳар шахс дар мавриди бақайдгирии давлатии таваллуд ба насаб, ном ва номи падар ҳуқуқ дорад. Номгузорӣ ва шакли дурусти навишти он дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи фарҳанг, анъанаҳои миллӣ ва феҳристи номҳои миллии тоҷикӣ, ки аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад, амалӣ мегардад.

2. Насаби шахс дар вақти бақайдгирии давлатии таваллуд бе истифодаи пасвандҳои -ов, -ова, -ев, -ева сабт карда мешавад. Насаби шахс тибқи анъанаҳои миллии тоҷикӣ метавонад аз ном ё насаби падар ё решаи онҳо, насаби модар ё решаи насаби ӯ, ном ё насаби бобо, номи падари бобо бо иловаи пасвандҳои насабсози -ӣ, -зод, -зода, -он, -ён, -иён, -ёр, -ниё, -фар, -пур, -духт ташаккул ёбад. Насаби шахс ҳамчунин метавонад бе илова намудани пасвандҳои насабсоз ташаккул ёбад.

3. Номи кӯдак бо мувофиқаи падару модар тибқи талаботи қисми 1 ҳамин модда сабт карда мешавад. Ба кӯдак гузоштани номи ба фарҳанги миллии тоҷикӣ бегона, номи ашё, мол, ҳайвонот ва парандагон, инчунин ном ва ибораҳои таҳқиромез, ки шаъну шарафи инсонро паст мезананд ва одамонро ба табақаҳо ҷудо менамоянд, манъ аст. Ба номи шахс илова кардани тахаллусҳои «мулло», «халифа», «тӯра», «хоҷа», «ҳоҷӣ», «хӯҷа», «шайх», «валӣ», «охун», «амир», «суфӣ» ва ба инҳо монанд, ки боиси тафриқаандозӣ дар байни одамон мегарданд, манъ аст.

4. Номи падар аз номи падари кӯдак ё решаи он бо иловаи пасвандҳои ташаккулдиҳандаи -зод, -зода, -ёр, -фар, -пур, -духт ва (ё) бе иловаи чунин пасвандҳо ташаккул ёфта, сабти он ихтиёрӣ мебошад. Истифодаи пасвандҳои -овна, -евна, -ович, -евич дар номи падар манъ аст.

5. Дар ташаккулёбии насаб ва номи падар такроран истифода бурдани як пасванд, инчунин истифодаи як ном бе иловаи пасванд ҳам дар ташаккули насаб ва ҳам дар ташаккули номи падар манъ аст.

6. Дар сурати мавҷуд набудани розигии байни падару модар насаб, ном ва (ё) номи падари кӯдак дар китобҳои бақайдгирии давлатии сабти таваллуди кӯдак аз рӯйи қарори мақомоти васояту парасторӣ сабт карда мешавад.

7. Дар ҳолати дар ақди никоҳ набудани модар бо падари кӯдак ва агар падарӣ муқаррар нашуда бошад, насаб, ном ва номи падари кӯдак бо тартиби муқаррарнамудаи моддаи 19 Қонуни мазкур ба қайд гирифта мешавад.

8. Тарзи навишти насаб, ном ва номи падар дар ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи шахсият тибқи қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ ба роҳ монда мешавад. Агар дар насаби интихобшуда қаблан ба ғалат роҳ дода шуда бошад, он бо феҳристи номҳои миллии тоҷикӣ мувофиқ карда шуда, ба қайд гирифта мешавад.

9. Ҳуқуқи ақаллиятҳои миллӣ ба насаб, ном ва номи падар дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи анъанаҳои миллии онҳо кафолат дода мешавад. Намояндагони ақаллиятҳои миллӣ бо хоҳиши худ метавонанд номгузории кӯдаконашонро тибқи феҳристи номҳои миллии тоҷикӣ амалӣ намоянд. Тартиби навишти насаб, ном ва номи падари намояндагони ақаллиятҳои миллӣ мутобиқи қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ амалӣ карда мешавад. Истифодаи санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба номгузорӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

10. Дар сурати гуногун будани миллати падару модар насаби кӯдак бо мувофиқаи падару модар бо насаби падар ё модар тибқи талаботи қисми 9 ҳамин модда сабт карда мешавад.

**Моддаи 21. Бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдаки ёфтшуда (партофташуда)**

1. Мақомоти корҳои дохилӣ, васояту парасторӣ, ташкилотҳои тиббӣ ва (ё) тарбиявӣ, ки кӯдаки ёфтшуда (партофташуда) дар он ҷо ҷойгир карда шудааст, уҳдадоранд дар муддати на дертар аз ҳафт рӯз аз рӯзи ёфт шудани кӯдаке, ки падару модараш маълум нест, дар бораи бақайдгирии давлатии таваллуди ӯ ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи ёфт шудани кӯдак хабар диҳанд. Шахсе, ки кӯдакро ёфтааст, уҳдадор аст дар муддати чилу ҳашт соат ба мақомоти корҳои дохилӣ ё ба мақомоти васоят ё парастории ҷойи ёфт шудани кӯдак хабар диҳад.

2. Якҷо бо аризаи бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдаки ёфтшуда (партофташуда) бояд ҳуҷҷатҳои зерин пешниҳод карда шаванд:

1) ҳуҷҷати ёфт шудани кӯдак, ки аз тарафи мақомоти корҳои дохилӣ ё мақомоти васояту парасторӣ дода шудааст, ки дар он ҷой, вақт ва ҳолатҳои ёфт шудани кӯдак нишон дода шудаанд;

2) ҳуҷҷати тасдиқкунандаи синну сол ва ҷинси кӯдаки ёфтшуда (партофташуда), ки аз тарафи ташкилоти тиббӣ дода шудааст.

3. Маълумот дар бораи насаб, ном ва номи падари кӯдаки ёфтшуда (партофташуда) ба сабти асноди таваллуди кӯдак бо нишондоди мақомот ё ташкилотҳои дар қисми 1 ҳамин модда пешбинишуда тибқи моддаи 20 Қонуни мазкур ворид карда мешаванд. Маълумот дар бораи падару модари кӯдаки ёфтшуда (партофташуда) ба сабти асноди таваллуди ӯ ворид карда намешаванд.

Моддаи 22. Бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдаки мурда таваллудшуда ва (ё) дар ҳафтаи аввали баъд аз таваллуд вафоткарда

1. Бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдаке, ки мурда таваллуд шудааст, дар асоси ҳуҷҷати шакли муқарраршуда дар бораи вафот, ки аз тарафи ташкилоти тиббӣ ё табиби ба фаъолияти хусусии тиббӣ машғулбуда дода шудааст, анҷом дода мешавад. Шаҳодатномаи таваллуди кӯдаки мурда таваллудшуда дода намешавад. Бо хоҳиши падару модар (яке аз онҳо) ҳуҷҷате дода мешавад, ки воқеияти бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдаки мурдаро тасдиқ мекунад. Бақайдгирии давлатии вафоти кӯдаке, ки мурда таваллуд шудааст, гузаронда намешавад.

2. Агар кӯдак дар ҳафтаи аввали баъд аз таваллуд вафот карда бошад, таваллуд ва вафоти ӯ ба қайди давлатӣ гирифта мешаванд. Бақайдгирии давлатии таваллуд ва вафоти кӯдаки дар ҳафтаи аввали таваллуд вафоткарда дар асоси ҳуҷҷати шакли муқарраршуда дар бораи таваллуд, ки аз тарафи ташкилоти тиббӣ ё табиби ба фаъолияти хусусии тиббӣ машғулбуда дода шудааст, гузаронда мешавад. Дар асоси сабти асноди тартибдодашуда дар бораи таваллуд ва вафот танҳо шаҳодатномаи вафоти кӯдак дода мешавад. Бо хоҳиши падару модар (яке аз онҳо) ҳуҷҷати тасдиқкунандаи воқеияти қайди давлатии таваллуди кӯдаке, ки дар ҳафтаи аввали баъд аз таваллуд вафот кардааст, дода мешавад.

3. Уҳдадорӣ барои арз намудан ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ оид ба таваллуди кӯдаки мурда таваллудшуда ё дар ҳафтаи аввали баъд аз таваллуд вафоткарда ба зиммаи инҳо гузошта мешавад:

1) роҳбари ташкилоти тиббӣ, ки кӯдак дар он таваллуд шудааст ё вафот кардааст;

2) роҳбари ташкилоти тиббие, ки табиби он воқеияти таваллуди кӯдаки мурда таваллудшуда ё кӯдаки дар ҳафтаи аввали баъд аз таваллуд вафоткардаро муқаррар кардааст, ё дар сурати таваллуди кӯдак берун аз ташкилоти тиббӣ, табиби ба фаъолияти хусусии тиббӣ машғулбуда онро муқаррар кардааст.

4. Ариза дар бораи бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдаки мурда таваллудшуда ё дар ҳафтаи аввали баъд аз таваллуд вафоткарда бояд на дертар аз се рӯз аз рӯзи муқаррар шудани воқеияти таваллуди кӯдаки мурда таваллудшуда ё воқеияти дар ҳафтаи аввали баъд аз таваллуд вафот кардани кӯдак тартиб дода шавад.

**Моддаи 23. Бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдаки ба синни як расида ё аз он калонтар**

1. Бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдаки ба синни як расида ё аз он калонтар дар асоси аризаи падару модар (яке аз онҳо) ё шахсони манфиатдор, дар сурати мавҷуд будани ҳуҷҷати шакли муқарраршуда дар бораи таваллуд, ки аз тарафи ташкилоти тиббӣ ё табиби ба фаъолияти хусусии тиббӣ машғулбуда дода шудааст, амалӣ карда мешавад. Ҳангоми бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдаки ба синни як расида ё аз он калонтар (то ҳаждаҳсола) маълумотнома дар бораи мавҷуд набудани ҳуҷҷатҳои ӯ аз ҷониби бойгонии мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомати доимӣ ва будубоши муваққатии падару модари кӯдак ва ҷойи таваллуди кӯдак, пешниҳод карда мешавад. Маълумотномаи бойгонии мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ барои кӯдаки аз синни як то се дар асоси санҷиши давраи як соли пеш аз таваллуд то рӯзи муроҷиат, барои кӯдаки аз синни се то панҷ дар асоси санҷиши давраи ду соли пеш аз таваллуд то рӯзи муроҷиат ва барои кӯдаки синни панҷ ва аз он калонтар дар асоси санҷиши муҳлати панҷсола (соли таваллуди кӯдак, ду соли пеш ва ду соли баъди таваллуди ӯ) тартиб дода мешавад. Қайди давлатии таваллуди кӯдаки ба синни як расида ё аз он калонтар танҳо аз тарафи мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии шаҳр (ноҳия) гузаронда мешавад.

2. Бақайдгирии давлатии таваллуди шахси болиғ дар асоси аризаи худи ӯ гузаронда мешавад. Дар ин маврид, дар баробари ариза, ба мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ҳуҷҷатҳои зерин пешниҳод карда мешаванд:

1) маълумотнома аз мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи таваллуд ва воҳиди сохтории дахлдори Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон;

2) шаҳодатномаи ақди никоҳи падару модар;

3) нусхаи ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсияти падару модар.

3. Мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ парвандаро оид ба бақайдгирии таваллуди шахси болиғ омода намуда, барои санҷиши шахсияти зикргардида онро ба мақомоти корҳои дохилии маҳалли зисти шахс мефиристад. Пас аз гирифтани ҷавоби хаттии натиҷаи санҷиш мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ оид ба қонеъ ё рад намудани муроҷиати воридгашта хулоса таҳия менамояд.

4. Дар сурати мавҷуд набудани ҳуҷҷати шакли муқарраршуда дар бораи таваллуд, қайди давлатии таваллуди кӯдаки ба синни як расида ва (ё) аз он калонтар дар асоси санади судӣ дар бораи муқаррар намудани воқеияти таваллуд ба ҷо оварда мешавад.

5. Ариза дар бораи бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдаки ба синни як расида ва (ё) аз он калонтар аз лаҳзаи додани ариза дар муҳлатҳои зерин баррасӣ гардида, аз натиҷаи он шаҳодатномаи таваллуд дода мешавад ва (ё) қарор дар бораи рад кардани додани шаҳодатномаи таваллуд қабул карда мешавад:

1) дар муддати панҷ рӯзи корӣ ба кӯдаки аз яксола боло;

2) дар муддати бист рӯзи корӣ ба шахси болиғ.

**Моддаи 24. Муҳтавои сабти асноди таваллуд**

1. Ба сабти асноди таваллуд маълумоти зерин ворид карда мешаванд:

1) насаб, ном, номи падар, миллат, ҷинс, сана ва ҷойи таваллуди кӯдак, кӯдаки зинда ва (ё) мурда таваллудшуда;

2) шумораи кӯдакони таваллудшуда (якто, дугоник ва (ё) аз ду зиёда кӯдак);

3) дар бораи чандум фарзанди модар будани кӯдаки таваллудшуда;

4) дар бораи ҳуҷҷати тасдиқкунандаи воқеияти таваллуди кӯдак;

5) насаб, ном, номи падар, санаи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллат ва маҳалли истиқомати падару модар (яке аз онҳо);

6) дар бораи ҳуҷҷате, ки барои ворид намудани маълумот дар бораи падар асос шуда метавонад;

7) насаб, ном, номи падар ва маҳалли истиқомати аризадиҳанда ва (ё) ном ва маҳалли ҷойгиршавии мақомот ё ташкилоте, ки дар бораи таваллуди кӯдак хабар додааст;

8) рақам ва силсилаи шаҳодатномаи додашуда дар бораи таваллуд;

9) рақам ва санаи тартиб додани сабт;

10) номи мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки сабтро тартиб додааст.

2. Дар сурати таваллуд шудани дугоник ва (ё) аз ду зиёда кӯдак дар як вақт, ба ҳар кадоми онҳо бо нишон додани пайдарҳамии таваллуди онҳо асноди алоҳида тартиб дода мешаванд.

3. Дар сурати мурда таваллуд шудани дугоник ва (ё) аз ду зиёда кӯдак, асноди алоҳида тартиб дода мешаванд.

4. Дар сурати мурда таваллуд шудани кӯдак, маълумот дар бораи ном ва номи падари ӯ ба сабти асноди таваллуд ворид карда намешаванд.

**Моддаи 25. Шаҳодатномаи таваллуд**

Шаҳодатномаи таваллуд дорои маълумоти зерин мебошад:

1) насаб, ном, номи падар (дар ҳолати будан), ҷинс, сана ва ҷойи таваллуди кӯдак;

2) насаб, ном, номи падар (дар ҳолати будан), миллат ва шаҳрвандии падару модар (яке аз онҳо);

3) санаи тартиб додан ва рақами қайди сабти асноди таваллуд;

4) ҷойи бақайдгирии давлатии таваллуд (номи мақоме, ки асноди ҳолати шаҳрвандиро ба қайди давлатӣ гирифтааст);

5) силсила, рақам ва санаи дода шудани шаҳодатномаи таваллуд.

**БОБИ 3.**

**БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ ВАФОТ**

**Моддаи 26. Асосҳо барои бақайдгирии давлатии вафот**

Асосҳо барои бақайдгирии давлатии вафот инҳо мебошанд:

1) ҳуҷҷати шаклаш муқарраршуда оид ба вафот, ки аз тарафи ташкилоти тиббӣ ё табиби ба фаъолияти хусусии тиббӣ машғулбуда дода шудааст;

2) санади судӣ, ки эътибори қонунӣ пайдо кардааст.

**Моддаи 27. Бақайдгирии давлатии вафот**

1. Бақайдгирии давлатии вафот аз ҷониби мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар маҳалли истиқомати охирини шахси вафоткарда, маҳалли вафот, маҳалли ёфт шудани ҷасади шахси вафоткарда ё дар маҳалли ҷойгиршавии суде, ки санади судӣ оид ба муқаррар намудани воқеияти вафот ё вафоткарда эълон намудани шахсро баровардааст, гузаронда мешавад.

2. Бақайдгирии давлатии вафоти шахсоне, ки зиёда аз як сол пеш вафот кардаанд, инчунин шахсоне, ки вафоткарда эълон шудаанд, аз ҷониби мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии шаҳр (ноҳия) бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур сурат мегирад.

3. Санае, ки бо санади судӣ муқаррар карда шудааст, рӯзи вафот ҳисоб карда мешавад ва агар дар санади судӣ чунин сана нишон дода нашуда бошад, санаи эътибор пайдо кардани санади судӣ нишон дода мешавад.

4. Агар шахс дар қатора, ҳавопаймо ва (ё) дигар воситаи нақлиёт ҳангоми сафар вафот карда бошад, қайди давлатии вафот дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандие, ки дар ҳудуди маҳалли аз воситаи нақлиёт фаровардани шахси вафоткарда ҷойгир шудааст, гузаронда шуда метавонад.

5. Дар вақти қайди вафоти шахсони номаълум (шахсони шинохтанашуда) дар аснод танҳо ҳамон маълумоти барои қайд зарур навишта мешаванд, ки дар хулосаи экспертизаи судии тиббӣ дарҷ шуда бошанд.

6. Мақомоте, ки бақайдгирии вафотро амалӣ менамоянд, уҳдадоранд бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мақомоти ваколатдори давлатии соҳаи суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаро оид ба анҷом додани бақайдгирӣ огоҳ созанд.

**Моддаи 28. Бақайдгирии давлатии вафоти хизматчиёни ҳарбӣ**

1. Вафоти хизматчиёни ҳарбӣ бо тартиби умумӣ ба қайди давлатӣ гирифта мешавад.

2. Дар замони амалиёти ҳарбӣ тартиби махсуси қайди вафоти хизматчиёни ҳарбӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

**Моддаи 29. Ариза дар бораи вафот**

1. Ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар бораи вафоти шахс дар шакли хаттӣ уҳдадоранд арз намоянд:

1) ҳамсар, дигар аъзои оилаи шахси вафоткарда, инчунин шахсе, ки дар вақти вафот кардани шахс ҳузур дошт ва (ё) дар бораи вафоти шахс хабар дорад;

2) ташкилоти тиббӣ ё ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, ки шахс ҳангоми дар он ҷо қарор доштанаш вафот карда бошад;

3) муассисаи иҷрои ҷазои ҷиноятӣ, агар маҳкумшуда ҳангоми адо кардани ҷазои ҷиноятӣ дар ҷойҳои маҳрумӣ аз озодӣ вафот карда бошад;

4) мақомоти таҳқиқ ё тафтиши пешакӣ, дар сурате ки агар оид ба марги шахс ё оид ба воқеияти марг тафтиш бурда шавад ва шахсияти вафоткарда муайян нашуда бошад;

5) командири қисми ҳарбӣ, агар шахс дар давраи адо намудани хизмати ҳарбӣ вафот карда бошад.

2. Ариза дар бораи вафоти шахс бояд на дертар аз се рӯз аз рӯзи фаро расидани марг ва (ё) аз рӯзи ёфт шудани ҷасади вафоткарда пешниҳод карда шавад. Гузарондани муҳлати муқарраршуда барои рад кардани бақайдгирии давлатии вафот аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ асос шуда наметавонад.

3. Мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ бақайдгирии давлатии вафотро дар рӯзи муроҷиат (дар ҳолати мавҷуд будани ҳамаи ҳуҷҷатҳои зарурӣ) ва бақайдгирии давлатии вафоти шахсонеро, ки зиёда аз як сол пеш вафот кардаанд, инчунин шахсонеро, ки вафоткарда эълон шудаанд, дар давоми панҷ рӯзи корӣ анҷом медиҳанд.

**Моддаи 30. Муҳтавои сабти асноди вафот**

Ба сабти асноди вафот маълумоти зерин ворид карда мешаванд:

1) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, ҷинс, шаҳрвандӣ, сана ва ҷойи вафот ва қайдҳои махсус;

2) сабаби вафот (дар асоси ҳуҷҷати тасдиқкунандаи воқеияти вафот);

3) маълумоти тасдиқкунандаи воқеияти вафот;

4) насаб, ном, номи падар, маҳалли истиқомати муроҷиаткунанда ва (ё) ном ва маҳалли ҷойгиршавии мақомот, ташкилот ё муассисае, ки дар бораи вафот арз кардааст;

5) насаб, ном, номи падар, маҳалли истиқомати шахсе, ки ба ӯ шаҳодатномаи вафот дода шудааст;

6) силсила ва рақами шаҳодатномаи вафот;

7) рақам ва санаи тартиб додани сабт;

8) номи мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки сабтро тартиб додааст.

**Моддаи 31. Шаҳодатномаи вафот**

Шаҳодатномаи вафот маълумоти зеринро дар бар мегирад:

1) насаб, ном, номи падар (дар ҳолати будан), сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, сана, ҷой ва сабаби вафот;

2) санаи тартиб додан ва рақами сабти асноди вафот;

3) ҷойи бақайдгирии давлатии вафот (номи мақоме, ки асноди ҳолати шаҳрвандиро ба қайди давлатӣ гирифтааст);

4) силсила, рақам ва санаи додани шаҳодатномаи вафот.

**БОБИ 4.**

**БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ АҚДИ НИКОҲ**

**Моддаи 32. Асос барои бақайдгирии давлатии ақди никоҳ**

Асос барои бақайдгирии давлатии ақди никоҳ аризаи муштараки шахсони никоҳшаванда ба ҳисоб меравад.

**Моддаи 33. Ҷойи бақайдгирии давлатии ақди никоҳ**

1. Ақди никоҳ аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ мувофиқи хоҳиши шахсони никоҳшаванда дар маҳалли истиқомати яке аз онҳо ё маҳалли истиқомати падару модари онҳо ба қайди давлатӣ гирифта мешавад.

2. Ақди никоҳи шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон истиқомат мекунанд, дар муассисаҳои консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайди давлатӣ гирифта мешавад.

**Моддаи 34. Ариза дар бораи ақди никоҳ**

1. Шахсони никоҳшаванда ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ аризаи хаттии муштарак оид ба бастани ақди никоҳ пешниҳод менамоянд. Дар аризаи онҳо бояд розигии тарафҳо барои бастани ақди никоҳ ва мавҷуд набудани монеаҳои ақди никоҳ, ки моддаи 14 Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, қайд шуда бошанд. Дар аризаи муштараки онҳо инчунин бояд маълумоти зерин нишон дода шаванд:

1) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллат, маҳалли истиқомати шахсони никоҳшаванда;

2) насабе, ки шахсони никоҳшаванда барои худ интихоб менамоянд;

3) оид ба ҳуҷҷатҳое, ки шахсияти шахсони никоҳшавандаро тасдиқ менамоянд.

2. Шахсони никоҳшаванда дар аризаи муштарак оид ба бастани ақди никоҳ имзо мегузоранд ва санаи тартиб додани онро қайд менамоянд.

3. Дар баробари аризаи муштарак дар бораи бастани ақди никоҳ, ҳуҷҷатҳои зерин низ пешниҳод карда мешаванд:

1) ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсияти шахсони никоҳшаванда;

2) ҳуҷҷати тасдиқкунандаи беэътибор донистан ё шаҳодатномаи бекор кардани ақди никоҳи қаблӣ ва (ё) нусхаи шаҳодатномаи вафот (дар сурати вафоти яке аз ҳамсарон) агар шахс (шахсон) пеш аз ин дар ақди никоҳи дигар бошад;

3) ҳуҷҷати тасдиқкунандаи муоинаи тиббии ҳатмии шахсони никоҳшаванда;

4) санади судии эътибори қонунӣ пайдокарда дар хусуси кам кардани синни никоҳӣ, дар сурате ки агар шахсони никоҳшаванда ноболиғ буда, тибқи қисми 2 моддаи 13 Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба синни никоҳӣ нарасида бошанд;

5) нусхаи шаҳодатномаҳои таваллуд ё маълумотнома дар бораи мавҷудияти сабти таваллуди шахсони никоҳшаванда бо нишон додани насаб, ном ва номи падари падару модари онҳо;

6) агар яке аз тарафҳои никоҳшаванда шаҳрванди хориҷӣ ё шахси бешаҳрванд бошад, ҳуҷҷати тасдиқкунандаи истиқомат дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон дар муҳлати муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва аҳдномаи никоҳ.

4. Агар яке аз шахсони никоҳшаванда ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ барои додани аризаи муштарак, ки дар қисми 1 ҳамин модда пешбинӣ шудааст, имконияти ҳозир шуданро надошта бошад, изҳори иродаи шахсони никоҳшаванда метавонад дар асоси аризаҳои алоҳидаи пешниҳоднамудаи онҳо ба расмият дароварда шавад.

**Моддаи 35. Тартиби бақайдгирии давлатии ақди никоҳ**

1. Бақайдгирии давлатии ақди никоҳ пас аз гузаштани як моҳ аз рӯзи ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ додани аризаи муштараки шахсоне, ки хоҳиши бастани ақди никоҳро доранд, ба ҷо оварда мешавад. Дар сурати тибқи қисми 4 моддаи 34 Қонуни мазкур алоҳида пешниҳод шудани аризаи никоҳшавандагон, бақайдгирии давлатии ақди никоҳ пас аз гузаштани як моҳ аз рӯзи ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ пешниҳод гардидани аризаи дуюм ба ҷо оварда мешавад.

2. Мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки аризаро дар бораи бастани ақди никоҳ қабул намудааст, уҳдадор аст шахсони никоҳшавандаро бо тартиб ва шартҳои бақайдгирии давлатии ақди никоҳ, ҳуқуқ ва уҳдадориҳои онҳо ҳамчун ҳамсарони оянда шинос намуда, онҳоро оид ба оқибатҳои пинҳонкунии маълумоте, ки барои бақайдгирии давлатии ақди никоҳ монеа мегарданд, огоҳ намояд.

3. Дар асоси аризаи муштараки шахсони никоҳшаванда муҳлати муқаррарнамудаи қисми 1 ҳамин модда тағйир дода шуда, бақайдгирии давлатии ақди никоҳ то гузаштани як моҳ ва (ё) на дертар аз се моҳ аз рӯзи додани ариза дар бораи бақайдгирии давлатии ақди никоҳ ба ҷо оварда мешавад.

4. Бақайдгирии давлатии ақди никоҳ дар ҳузури шахсони никоҳшаванда ба ҷо оварда мешавад.

5. Бо хоҳиши шахсони никоҳшаванда бақайдгирии давлатии ақди никоҳ дар вазъияти ботантана дар бинои мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва берун аз он сурат мегирад. Хонаҳои ақди никоҳ маросими бақайдгирии давлатии ақди никоҳро дар вазъияти ботантана танҳо дар дохили биноҳои худ амалӣ менамоянд.

6. Дар ҳолате ки агар шахсони никоҳшаванда (яке аз онҳо) бо сабаби беморӣ ё дигар сабабҳои узрнок ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ ҳозир шуда натавонанд, бақайдгирии давлатии ақди никоҳ дар хона, ташкилоти тиббӣ ва (ё) дар дигар ташкилот дар ҳузури шахсони никоҳшаванда сурат мегирад.

7. Бақайдгирии давлатии ақди никоҳ бо шахсе, ки дар ҷойҳои маҳрумӣ аз озодӣ муҳлати ҷазоро адо менамояд, дар ҷое, ки роҳбари муассисаи дахлдор бо мувофиқаи роҳбари мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ муайян намудааст, ба ҷо оварда мешавад.

8. Дар сурати риоя нашудани шартҳои ақди никоҳ ва мавҷуд будани монеаҳои ақди никоҳ, ки дар моддаҳои 12 ва 14 Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ шудаанд, ақди никоҳ ба қайди давлатӣ гирифта намешавад.

**Моддаи 36. Тартиби сабт кардани насаби ҳамсарон ҳангоми бақайдгирии давлатии ақди никоҳ**

1. Зану шавҳар ҳангоми бақайдгирии давлатии ақди никоҳ метавонанд насаби якеро ҳамчун насаби умумӣ бо риояи моддаи 20 Қонуни мазкур интихоб намоянд ё насаби то ақди никоҳ доштаро нигоҳ доранд. Дар сурати тағйир ёфтани насаб дар асоси сабти асноди ақди никоҳ, ворид намудани маълумот ба сабти асноди дигар бо риояи боби 9 Қонуни мазкур ба ҷо оварда мешавад.

2. Ба сифати насаби умумии ҳамсарон метавонад насабе навишта шавад, ки бо роҳи илова кардани насаби яке аз ҳамсарон ба насаби ҳамсари дигар ташаккул ёфтааст. Агар ҳар ду ё яке аз ҳамсарон насаби дутаркиба дошта бошанд, ба ҳам пайвастани насабҳо манъ аст.

3. Ивазшавии насаби яке аз ҳамсарон боиси иваз шудани насаби ҳамсари дигар намегардад.

**Моддаи 37. Муҳтавои сабти асноди ақди никоҳ**

Ба сабти асноди ақди никоҳ маълумоти зерин ворид карда мешаванд:

1) насаб, ном, номи падар (то ва баъд аз бастани ақди никоҳ), сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллат, вазъи оилавӣ, маълумот дар бораи кӯдакони умумӣ, санаи бақайдгирии бастани ақди никоҳ, маҳалли истиқомати ҳар кадоме аз шахсони никоҳшаванда;

2) дар бораи ҳуҷҷати тасдиқкунандаи беэътибор донистан ё қатъ шудани ақди никоҳи қаблӣ, дар сурате ки агар шахс (шахсон)-и никоҳшаванда пештар дар ақди никоҳ қарор дошта бошад;

3) дар бораи ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи шахсияти шахсони никоҳшаванда;

4) санаи тартиб додан ва рақами сабти асноди ақди никоҳ;

5) силсила ва рақами шаҳодатномаи ақди никоҳи додашуда;

6) номи мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки сабтро тартиб додааст.

**Моддаи 38. Шаҳодатномаи ақди никоҳ**

Шаҳодатномаи ақди никоҳ маълумоти зеринро дар бар мегирад:

1) насаб (то ва баъд аз бастани ақди никоҳ), ном, номи падар (дар ҳолати будан), сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллати ҳар кадоме аз шахсони никоҳшаванда;

2) санаи бастани ақди никоҳ;

3) санаи тартиб додан ва рақами сабти асноди ақди никоҳ;

4) ҷойи бақайдгирии давлатии ақди никоҳ (номи мақоме, ки асноди ҳолати шаҳрвандиро ба қайди давлатӣ гирифтааст);

5) силсила, рақам ва санаи додани шаҳодатномаи ақди никоҳ.

**БОБИ 5.**

**БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ БЕКОР КАРДАНИ АҚДИ НИКОҲ**

**Моддаи 39. Асосҳо барои бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ**

Асосҳо барои бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ инҳо мебошанд:

1) аризаи муштараки ҳамсарон дар бораи бекор кардани ақди никоҳ, ки фарзандони умумии ноболиғ надоранд;

2) ариза дар бораи бекор кардани ақди никоҳ, ки аз ҷониби яке аз ҳамсарон дода шудааст ва санади эътибори қонунӣ пайдокардаи суд нисбат ба ҳамсари дигар, агар ӯ аз ҷониби суд бедарак ғоибшуда ё ғайриқобили амал эътироф шуда бошад, ё барои содир намудани ҷиноят ба муҳлати зиёда аз се сол ба маҳрум кардан аз озодӣ маҳкум шуда бошад;

3) санади судӣ дар бораи бекор кардани ақди никоҳ, ки эътибори қонунӣ пайдо кардааст.

**Моддаи 40. Маҳалли бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ**

1. Бекор кардани ақди никоҳ дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомати ҳамсарон (яке аз онҳо) ва (ё) дар ҷойи бақайдгирии давлатии ақди никоҳ ба қайд гирифта мешавад.

2. Дар ҳолати бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ дар маҳалли истиқомати ҳамсарон (яке аз онҳо) мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ уҳдадор аст дар муддати даҳ рӯз ба мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи бақайдгирии давлатии ақди никоҳ оид ба бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ хабар расонад.

3. Дар сурати бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳи шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби муассисаи консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон, муассисаи консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон уҳдадор аст, ки дар муддати як моҳ аз рӯзи бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ ба мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи нигоҳдории асноди ҳолати шаҳрвандӣ оид ба бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ тибқи тартиби муқарраргардида хабар расонад.

Моддаи 41. Тартиби бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ бо аризаи муштараки ҳамсароне, ки фарзандони умумии ноболиғ надоранд

1. Ҳангоми мавҷуд будани розигии муштараки ҳамсарон барои бекор кардани ақди никоҳ, ки аз ҳамин ақди никоҳ фарзандони умумии ноболиғ надоранд, ақди никоҳ дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ бекор карда мешавад.

2. Ҳамсароне, ки хоҳиши бекор кардани ақди никоҳро доранд, ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар шакли хаттӣ аризаи муштаракро оид ба бекор кардани ақди никоҳ пешниҳод менамоянд. Ба ариза дар бораи бекор кардани ақди никоҳ нусхаи ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи шахсияти ҳамсарон, шаҳодатномаи ақди никоҳ ва (ё) ҳангоми гум шудани он нусха аз сабти асноди ақди никоҳ замима карда мешаванд.

3. Дар аризаи муштарак дар бораи бекор кардани ақди никоҳ ҳамсарон бояд розигии ҳамдигарро барои бекор кардани ақди никоҳ, ҳомиладор набудани зан ва надоштани фарзандони умумии ноболиғ тасдиқ намоянд. Инчунин дар аризаи муштараки ҳамсарон дар бораи бекор кардани ақди никоҳ бояд маълумоти зерин нишон дода шаванд:

1) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, маҳалли истиқомати ҳар кадоме аз ҳамсарон;

2) насабе, ки ҳар яке аз ҳамсарон ҳангоми бекор кардани ақди никоҳ қабул менамоянд.

4. Ҳамсароне, ки хоҳиши бекор кардани ақди никоҳро доранд, ба аризаи муштарак имзо гузошта, санаи тартиб дода шудани онро нишон медиҳанд.

5. Агар яке аз ҳамсарон имконияти ҳозир шуданро ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ барои додани аризаи муштарак, ки дар қисми 2 ҳамин модда пешбинӣ шудааст, надошта бошад, изҳори иродаи онҳо метавонад дар асоси аризаҳои алоҳидаи пешниҳоднамудаашон ба расмият дароварда шавад.

6. Бекор кардани ақди никоҳ ва қайди давлатии бекор кардани он бо гузаштани як моҳ аз рӯзи додани аризаи муштараки ҳамсарон дар бораи бекор кардани ақди никоҳ ба ҷо оварда мешавад. Дар сурати тибқи қисми 5 ҳамин модда алоҳида пешниҳод шудани аризаҳо, бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ пас аз гузаштани як моҳ аз рӯзи ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ пешниҳод гардидани аризаи дуюм ба ҷо оварда мешавад.

**Моддаи 42. Тартиби бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ бо аризаи яке аз ҳамсарон**

1. Дар асоси аризаи яке аз ҳамсарон ақди никоҳ дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ бекор карда мешавад, агар ҳамсари дигар:

1) аз ҷониби суд бедарак ғоибшуда эътироф гардида бошад;

2) аз ҷониби суд ғайриқобили амал эътироф шуда бошад;

3) барои содир кардани ҷиноят ба муҳлати зиёда аз се сол ба маҳрум кардан аз озодӣ маҳкум шуда бошад.

2. Ба ариза дар бораи бекор кардани ақди никоҳ нусхаи ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи шахсияти муроҷиаткунанда, шаҳодатномаи ақди никоҳ ва (ё) ҳангоми гум шудани он нусха аз сабти асноди ақди никоҳ замима карда мешаванд.

3. Мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки ариза дар бораи бекор кардани ақди никоҳро қабул намудааст, дар муддати се рӯз ҳамсаре, ки ҷазоро дар муассисаҳои ислоҳӣ адо намуда истодааст, ё васии ҳамсари ғайриқобили амал эътирофшуда ва (ё) идоракунандаи молу мулки ҳамсари бедарак ғоибшуда, дар ҳолати мавҷуд набудани ин гуна шахсон, мақомоти васояту парасториро дар бораи ворид шудани ариза ва рӯзи муайяншудаи бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ хабардор менамояд.

4. Дар сурате ки агар ақди никоҳ бо ҳамсари ғайриқобили амал эътирофшуда ва (ё) бо ҳукми суд барои содир намудани ҷиноят ба муҳлати зиёда аз се сол ба маҳрум кардан аз озодӣ маҳкумшуда бекор карда шавад, дар хабарнома инчунин зарурати то санаи таъиншудаи бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ хабар додани он насабе, ки шахс мехоҳад пас аз бекор кардани ақди никоҳ қабул намояд, нишон дода мешавад.

5. Бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ бо аризаи яке аз ҳамсарон бо гузаштани як моҳ аз рӯзи пешниҳод кардани ариза дар бораи бекор кардани ақди никоҳ ба ҷо оварда мешавад.

**Моддаи 43. Тартиби бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ дар асоси санади судӣ**

1. Бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ дар асоси санади судӣ дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомати собиқ ҳамсарон (яке аз онҳо) ва (ё) дар ҷойи бақайдгирии давлатии ақди никоҳ дар асоси иқтибос аз санади судӣ ва аризаи собиқ ҳамсарон (яке аз онҳо) ё аризаи васии ҳамсари ғайриқобили амал ба ҷо оварда мешавад.

2. Дар сурате ки агар яке аз собиқ ҳамсарон дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ бекор карда шудани никоҳро қайд карда бошад ва ҳамсари дигар ба ҳамин мақомот дертар муроҷиат намояд, иқтибос аз санади судӣ талаб карда намешавад.

3. Бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ дар асоси санади судӣ дар муддати се рӯзи корӣ аз лаҳзаи додани ариза ба ҷо оварда мешавад.

**Моддаи 44. Нигоҳ доштан ё тағйир додани насаби ҳамсарон пас аз бекор кардани ақди никоҳ**

Ҳамсаре, ки ҳангоми ақди никоҳ насаби худро тағйир додааст, пас аз бекор кардани ақди никоҳ ҳуқуқ дорад насаби мазкурро тағйир надиҳад ё бо талаби ӯ ҳангоми бақайдгирии бекор кардани ақди никоҳ аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба ӯ насаби то ақди никоҳ бо риояи моддаи 20 Қонуни мазкур дода мешавад. Дар сурати тағйир ёфтани насаб дар асоси сабти бекор кардани ақди никоҳ, ворид намудани маълумот ба сабти асноди дигар бо риояи боби 9 Қонуни мазкур ба ҷо оварда мешавад.

**Моддаи 45. Муҳтавои сабти асноди бекор кардани ақди никоҳ**

Ба сабти асноди бекор кардани ақди никоҳ маълумоти зерин ворид карда мешаванд:

1) насаб (то ва баъд аз бекор кардани ақди никоҳ), ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, маҳалли истиқомати ҳар кадоме аз шахсоне, ки ақди никоҳашонро бекор намудаанд;

2) санаи тартиб дода шудан, рақами сабти асноди ақди никоҳ ва номи мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандие, ки дар он бақайдгирии давлатии ақди никоҳ гузаронда шудааст;

3) дар бораи ҳуҷҷатҳое, ки барои бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ асос шудаанд;

4) санаи қатъ шудани ақди никоҳ;

5) дар бораи ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи шахсияти шахсоне, ки ақди никоҳашонро бекор намудаанд;

6) силсила ва рақами шаҳодатномаи бекор кардани ақди никоҳ;

7) номи мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки сабтро тартиб додааст.

**Моддаи 46. Шаҳодатномаи бекор кардани ақди никоҳ**

Шаҳодатномаи бекор кардани ақди никоҳ дорои маълумоти зерин мебошад:

1) насаб (то ва баъд аз бекор кардани ақди никоҳ), ном, номи падар (дар ҳолати будан), сана ва ҷойи таваллуди ҳар яке аз шахсоне, ки ақди никоҳашонро бекор намудаанд;

2) асос барои бекор кардани ақди никоҳ ва санаи он;

3) санаи тартиб дода шудан ва рақами сабти аснод оид ба бекор кардани ақди никоҳ;

4) насаб, ном ва номи падар ва насаби шахсе, ки ба ӯ шаҳодатномаи бекор кардани ақди никоҳ дода мешавад;

5) ҷойи бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ (номи мақоме, ки асноди ҳолати шаҳрвандиро ба қайди давлатӣ гирифтааст);

6) силсила, рақам ва санаи додани шаҳодатномаи бекор кардани ақди никоҳ.

**БОБИ 6.**

**БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ ФАРЗАНДХОНДӢ**

**Моддаи 47. Асос барои бақайдгирии давлатии фарзандхондӣ**

Асос барои бақайдгирии давлатии фарзандхондӣ санади судӣ дар бораи фарзандхондии кӯдак, ки эътибори қонунӣ пайдо кардааст, мебошад.

**Моддаи 48. Ҷойи бақайдгирии давлатии фарзандхондӣ**

Бақайдгирии давлатии фарзандхондии кӯдак дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи бароварда шудани санади судӣ дар бораи фарзандхондии кӯдак гузаронда мешавад.

**Моддаи 49. Ариза дар бораи бақайдгирии давлатии фарзандхондӣ**

1. Бақайдгирии давлатии фарзандхондии кӯдак дар асоси аризаи хаттии ба фарзандӣ қабулкунандагон (ба фарзандӣ қабулкунанда) дар муддати се рӯзи корӣ аз лаҳзаи додани ариза гузаронда шуда, ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи таваллуди кӯдак хабарнома ирсол карда мешавад.

2. Дар баробари ариза, бояд санади судӣ дар бораи фарзандхондии кӯдак ва ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи шахсияти ба фарзандӣ қабулкунандагон (ба фарзандӣ қабулкунанда) пешниҳод карда шаванд.

3. Агар дар давоми як моҳи баъд аз эътибори қонунӣ пайдо кардани санади судӣ оид ба фарзандхондӣ шахсони дар қисми 1 ҳамин модда пешбинигардида бо ариза муроҷиат накунанд, мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи бароварда шудани санади судӣ бақайдгирии давлатии фарзандхондиро анҷом медиҳад.

**Моддаи 50. Муҳтавои сабти асноди фарзандхондӣ**

1. Ба сабти асноди фарзандхондӣ маълумоти зерин ворид карда мешаванд:

1) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд ва миллати кӯдак (то ва баъд аз фарзандхондӣ);

2) насаб, ном, номи падар, шаҳрвандӣ, миллати падару модар (яке аз онҳо);

3) санаи тартиб додан, рақами сабти асноди таваллуд ва номи мақоме, ки аз тарафи он бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак гузаронда шудааст;

4) насаб, ном, номи падар, шаҳрвандӣ, миллат, маҳалли истиқомати ба фарзандӣ қабулкунандагон (ба фарзандӣ қабулкунанда);

5) маълумоти санади судӣ дар бораи фарзандхондии кӯдак;

6) силсила ва рақами шаҳодатномаи додашуда дар бораи фарзандхондӣ;

7) номи мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки сабтро тартиб додааст.

2. Агар бо санади судӣ дар бораи фарзандхондии кӯдак ба фарзандӣ қабулкунандагон (ба фарзандӣ қабулкунанда) ҳамчун падару модари (яке аз онҳо) кӯдак сабт карда шаванд, чунин маълумот ба сабти асноди фарзандхондӣ ворид карда мешавад.

**Моддаи 51. Шаҳодатномаи фарзандхондӣ**

Шаҳодатномаи фарзандхондӣ дорои маълумоти зерин мебошад:

1) насаб, ном, номи падар (дар ҳолати будан), сана ва ҷойи таваллуди кӯдак (то ва баъд аз фарзандхондӣ);

2) насаб, ном, номи падар (дар ҳолати будан), шаҳрвандӣ, миллати ба фарзандӣ қабулкунандагон (ба фарзандӣ қабулкунанда);

3) санаи тартиб додан ва рақами сабти асноди фарзандхондӣ;

4) ҷойи бақайдгирии давлатии фарзандхондии кӯдак (номи мақоме, ки асноди ҳолати шаҳрвандиро ба қайди давлатӣ гирифтааст);

5) силсила, рақам ва санаи додани шаҳодатномаи фарзандхондӣ.

**Моддаи 52. Тағйир додани сабти асноди таваллуд бо сабаби фарзандхондӣ**

1. Дар асоси сабти асноди фарзандхондӣ ба сабти асноди таваллуди кӯдак тағйироти дахлдор ворид карда мешаванд. Тағйир додани насаб, ном, номи падари кӯдак бо риояи моддаи 20 Қонуни мазкур сурат мегирад.

2. Агар бо санади судӣ оид ба фарзандхондӣ сана ва (ё) ҷойи таваллуди кӯдак иваз карда шавад, бо хоҳиши ба фарзандӣ қабулкунандагон (ба фарзандӣ қабулкунанда) сабти асноди нав дар бораи таваллуди кӯдак тартиб дода мешавад. Маълумот дар бораи тартиб додани сабти асноди нав дар сабти қаблии асноди таваллуди кӯдак қайд карда мешавад.

3. Дар сурате ки сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар мақомоти дигари бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ нигоҳ дошта шуда бошад, мақомоти бақайдгирандаи таваллуди кӯдак тибқи хабарномаи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи баровардани санади судӣ дар бораи фарзандхондӣ дар муҳлати се рӯз амалҳои дар қисмҳои 1 ва 2 ҳамин модда пешбинишударо анҷом дода, шаҳодатномаи нави таваллудро ирсол менамояд.

4. Мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи баровардани санади судӣ дар бораи фарзандхондӣ дар муҳлати се рӯз амалҳои дар қисмҳои 1 ва 2 ҳамин модда пешбинишударо анҷом дода, дар муҳлати як рӯз шаҳодатномаи нави таваллудро медиҳад.

Моддаи 53. Нигоҳ доштани маълумот дар бораи падару модар (яке аз онҳо) дар сабти асноди таваллуди кӯдаки фарзандхондшуда

Агар дар санади судӣ оид ба фарзандхондии кӯдак дар бораи нигоҳ доштани муносибатҳои молумулкӣ ва шахсии ғайримолумулкии кӯдаки фарзандхондшуда бо падару модари ӯ (яке аз онҳо) нишон дода шуда бошад, маълумот дар бораи падару модари кӯдак (яке аз онҳо), ки дар қайди асноди таваллуди кӯдак нишон дода шудаанд, тағйир дода намешаванд.

**Моддаи 54. Тағйир додани сабти асноди таваллуд бо сабаби бекор кардани фарзандхондӣ**

Дар асоси санади судӣ дар бораи бекор кардани фарзандхондии кӯдак ба сабти асноди фарзандхондӣ маълумот дар бораи бекор кардани фарзандхондӣ ворид карда шуда, маълумоти аввала бо риояи моддаи 20 Қонуни мазкур дар сабти асноди таваллуд барқарор карда мешаванд. Шаҳодатномаи таваллуди кӯдак, ки пештар дода шуда буд, бекор шуда, шаҳодатномаи нави таваллуди кӯдак бо дар назар доштани тағйироти ба сабти асноди таваллуд воридгардида дода мешавад.

Моддаи 55. Таъмин намудани сирри фарзандхондии кӯдак аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ

1. Сирри фарзандхондии кӯдакро қонун ҳифз мекунад.

2. Кормандони мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ бе розигии ба фарзандӣ қабулкунандагон (ба фарзандӣ қабулкунанда) ва дар сурати вафоти онҳо, бе розигии мақомоти васояту парасторӣ ҳуқуқ надоранд оид ба фарзандхондӣ ягон маълумот диҳанд ва ҳуҷҷатҳоеро диҳанд, ки аз муҳтавои онҳо падару модари (яке аз онҳо) кӯдаки фарзандхондшуда набудани ба фарзандӣ қабулкунандагон (ба фарзандӣ қабулкунанда) маълум мегардад.

**БОБИ 7.**

**БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ МУҚАРРАР НАМУДАНИ ПАДАРӢ**

**Моддаи 56. Асосҳо барои бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ**

Асосҳо барои бақайдгирии муқаррар намудани падарӣ инҳо мебошанд:

1) аризаи муштараки падар ва модари кӯдак дар бораи муқаррар намудани падарӣ, ки дар лаҳзаи таваллуди кӯдак дар ақди никоҳи якдигар қарор надоранд;

2) аризаи падари кӯдак дар ҳолатҳои пешбининамудаи моддаи 59 Қонуни мазкур;

3) санади судӣ дар бораи муқаррар намудани падарӣ ва (ё) муқаррар намудани воқеияти эътирофи падарӣ, ки эътибори қонунӣ пайдо кардааст.

**Моддаи 57. Ҷойи бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ**

Бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ дар муддати панҷ рӯзи корӣ аз лаҳзаи додани ариза дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомати падар ё модари кӯдак, ки дар лаҳзаи таваллуди кӯдак дар ақди никоҳи якдигар қарор надоранд ва (ё) дар ҷойи бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак гузаронда мешавад ва дар ҳолати пешбининамудаи моддаи 61 Қонуни мазкур дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи бароварда шудани санади судӣ дар бораи муқаррар намудани падарӣ ва (ё) муқаррар намудани воқеияти эътирофи падарӣ гузаронда мешавад. Қайди давлатии муқаррар намудани падарии кӯдаки аз яксола боло танҳо аз тарафи мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии шаҳр (ноҳия) гузаронда мешавад.

Моддаи 58. Бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ дар асоси аризаи муштараки падар ва модари кӯдак, ки дар лаҳзаи таваллуди кӯдак дар ақди никоҳи якдигар қарор надоранд

1. Аризаи муштараки падар ва модари кӯдак дар бораи муқаррар намудани падарӣ, ки дар лаҳзаи таваллуди кӯдак дар ақди никоҳи якдигар қарор надоранд, ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар шакли хаттӣ дода мешавад.

2. Аризаи муштарак дар бораи муқаррар намудани падарӣ метавонад дар давраи бақайдгирӣ, инчунин баъд аз бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак дода шавад. Дар сурати дар давраи бақайдгирӣ пешниҳод шудани аризаи муштарак дар бораи муқаррар намудани падарӣ, бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ якҷо бо бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак гузаронда мешавад.

3. Ҳангоми мавҷуд будани ҳолатҳое, ки асос медиҳанд чунин тахмин карда шавад, ки додани аризаи муштарак дар бораи муқаррар намудани падарӣ пас аз таваллуди кӯдак ғайриимкон ё мушкил мебошад, падару модари кӯдак, ки дар ақди никоҳи ҳамдигар қарор надоранд, метавонанд дар давраи ҳомиладории модар ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ бо чунин ариза муроҷиат кунанд. Дар сурати мавҷуд будани чунин ариза, бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ якҷо бо бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак гузаронда шуда, аризаи нав талаб карда намешавад, агар то гузарондани бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак аризаи додашуда аз тарафи падар ё модар пас гирифта нашавад.

4. Дар аризаи муштарак оид ба муқаррар намудани падарӣ бояд эътироф намудани падарии шахсе, ки бо модари кӯдак дар ақди никоҳ қарор надорад ва розигии модар дар бораи муқаррар намудани падарӣ тасдиқ карда шуда бошад.

5. Дар аризаи муштарак бояд маълумоти зерин нишон дода шаванд:

1) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллат ва маҳалли истиқомати шахсе, ки худро падари кӯдак эътироф намудааст;

2) насаб, ном, номи падар, ҷинс, сана ва ҷойи таваллуд ва миллати кӯдак, инчунин дар бораи қайди асноди таваллуд (дар вақти муқаррар намудани падарӣ баъд аз қайди таваллуди кӯдак);

3) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллат ва маҳалли истиқомати модари кӯдак;

4) насаб, ном ва номи падари кӯдак баъд аз муқаррар намудани падарӣ;

5) дар бораи ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи шахсияти падар ва модари кӯдак.

6. Аризадиҳандагон дар аризаи муштарак дар бораи муқаррар намудани падарӣ имзо гузошта, санаи тартиб дода шудани онро нишон медиҳанд. Дар чунин аризаи то таваллуди кӯдак додашуда розигии падару модар дар бораи ба кӯдак додани насаби падар ё модар ва ном (вобаста ба ҷинси кӯдаки таваллудшаванда) тасдиқ карда мешавад.

7. Дар ҳолати муқаррар намудани падарӣ баъд аз таваллуди кӯдак, дар баробари аризаи муштарак дар бораи муқаррар намудани падарӣ, шаҳодатномаи таваллуди кӯдак ва дар сурати додани чунин ариза пеш аз таваллуди кӯдак, ҳуҷҷати тасдиқкунандаи ҳомиладории зан, ки аз тарафи ташкилоти тиббӣ ва (ё) аз тарафи табиби дар давраи ҳомиладорӣ занро нигоҳубинкарда дода шудааст, пешниҳод карда мешаванд.

8. Агар падару модар ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ барои додани аризаи муштарак, ки дар қисми 1 ҳамин модда пешбинӣ шудааст, имконият надошта бошанд, изҳори иродаи онҳо метавонад дар асоси аризаҳои алоҳидаи пешниҳоднамуда дар бораи муқаррар намудани падарӣ ба расмият дароварда шавад.

Моддаи 59. Бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ бо аризаи падари кӯдаке, ки дар лаҳзаи таваллуди кӯдак бо модари кӯдак дар ақди никоҳ қарор надорад

1. Бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ бо аризаи падари кӯдак, ки дар лаҳзаи таваллуди кӯдак бо модари кӯдак дар ақди никоҳ қарор надорад, дар ҳолате ки агар модари кӯдак вафот карда бошад, ғайриқобили амал эътироф шуда бошад, маълумот дар бораи маҳалли қарор доштани модар мавҷуд набошад ва (ё) аз ҳуқуқи модарӣ маҳрум карда шуда бошад, бо розигии мақомоти васояту парасторӣ гузаронда мешавад.

2. Ариза дар бораи муқаррар намудани падарӣ аз тарафи падар ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар шакли хаттӣ дода мешавад. Дар чунин ариза бояд воқеияти эътироф намудани падарии шахсе, ки дар лаҳзаи таваллуди кӯдак бо модари кӯдак дар ақди никоҳ қарор надорад ва мавҷуд будани ҳолатҳои пешбининамудаи қисми 1 ҳамин модда тасдиқ шуда бошанд.

3. Дар ариза дар бораи муқаррар намудани падарӣ бояд маълумоти зерин нишон дода шаванд:

1) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллат ва маҳалли истиқомати шахсе, ки худро падари кӯдак эътироф намудааст;

2) насаб, ном, номи падар, ҷинс, сана ва ҷойи таваллуд ва миллати кӯдак, маълумот дар бораи сабти асноди таваллуди ӯ;

3) дар бораи ҳуҷҷати тасдиқкунандаи вафоти модар, ғайриқобили амал эътироф намудани ӯ, ғайриимкон будани муқаррар намудани маҳалли қарор доштани ӯ ва (ё) аз ҳуқуқи модарӣ маҳрум карда шудани ӯ;

4) насаб, ном ва номи падари кӯдак баъд аз муқаррар намудани падарӣ;

5) дар бораи ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсияти падар.

4. Аризадиҳанда дар ариза имзо гузошта, санаи тартиб дода шудани онро нишон медиҳад.

5. Бо додани чунин ариза, бояд шаҳодатномаи вафоти модар ё нусхаи санади судӣ дар бораи ғайриқобили амал эътироф намудани модар ё маҳрум намудан аз ҳуқуқи модарӣ ва (ё) санади судӣ дар бораи бедарак ғоибшуда эътироф намудани модар ё ҳуҷҷате, ки аз тарафи мақомоти корҳои дохилии маҳалли охирини истиқомати зан, ки ғайриимкон будани муқаррар намудани ҷойи зисти занро тасдиқ менамояд, пешниҳод карда шавад.

6. Бо додани ариза аз тарафи падар дар бораи муқаррар намудани падарӣ нисбат ба шахси ноболиғ, бояд якҷо бо чунин ариза ҳуҷҷати тасдиқкунандаи розигии мақомоти васояту парасторӣ дар бораи муқаррар намудани падарӣ пешниҳод карда шавад.

**Моддаи 60. Бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ нисбат ба шахси болиғ**

Агар бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ нисбат ба шахсе, ки дар рӯзи додани ариза дар бораи муқаррар намудани падарӣ ба балоғат расидааст, гузаронда шавад, тибқи тартиби пешбининамудаи моддаҳои 58 ва 59 Қонуни мазкур, дар баробари ин ариза, розигии шахси болиғ дар бораи муқаррар намудани падарӣ дар шакли хаттӣ пешниҳод карда мешавад. Агар ӯ ғайриқобили амал эътироф шуда бошад, бо чунин ариза розигии васии ӯ ё мақомоти васояту парасторӣ дар шакли хаттӣ пешниҳод карда мешавад. Розигии шахси болиғ метавонад дар аризаи алоҳида ва (ё) тавассути имзои аризаи муштараки падару модар (аризаи падар) баён карда шавад.

**Моддаи 61. Бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ дар асоси санади судӣ**

1. Бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ дар асоси санади судӣ дар бораи муқаррар намудани падарӣ ё муқаррар намудани воқеияти эътирофи падарӣ бо аризаи хаттии модар ё падари кӯдак, васӣ (парастор)-и кӯдак, шахсе, ки дар нигоҳубини ӯ кӯдак қарор дорад, инчунин худи кӯдаки ба балоғатрасида гузаронда мешавад.

2. Маълумот дар бораи падари кӯдак мувофиқи маълумоти дар санади судӣ дар бораи муқаррар намудани падарӣ нишондодашуда ва (ё) муқаррар намудани воқеияти эътирофи падарӣ ба сабти асноди муқаррар намудани падарӣ ворид карда мешаванд.

**Моддаи 62. Рад кардани бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ**

Дар ҳолати мавҷуд будани маълумот оид ба падар дар сабти асноди таваллуди кӯдак бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ рад карда мешавад, ба истиснои ҳолате, ки сабт дар бораи падари кӯдак бо аризаи модар бо тартиби пешбининамудаи қисми 3 моддаи 19 Қонуни мазкур тартиб дода шуда бошад.

**Моддаи 63. Муҳтавои сабти асноди муқаррар намудани падарӣ**

Ба сабти асноди муқаррар намудани падарӣ маълумоти зерин дохил карда мешаванд:

1) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллат, маҳалли истиқомати шахсе, ки падари кӯдак эътироф шудааст;

2) насаб, ном ва номи падар (то ва баъд аз муқаррар намудани падарӣ), ҷинс, сана ва ҷойи таваллуд ва миллати кӯдак;

3) санаи тартиб дода шудан, рақами сабти асноди таваллуд ва номи мақоме, ки аз тарафи он бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак гузаронда шудааст;

4) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, маҳалли истиқомат ва миллати модари кӯдак;

5) дар бораи ҳуҷҷате, ки барои муқаррар намудани падарӣ асос шудааст;

6) насаб, ном, номи падар, маҳалли истиқомати аризадиҳанда (аризадиҳандагон);

7) силсила ва рақами шаҳодатномаи додашуда дар бораи муқаррар намудани падарӣ;

8) номи мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки сабтро тартиб додааст.

**Моддаи 64. Шаҳодатномаи муқаррар намудани падарӣ**

Шаҳодатномаи муқаррар намудани падарӣ дорои маълумоти зерин мебошад:

1) насаб, ном, номи падар (дар ҳолати будан), сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллати шахсе, ки падари кӯдак эътироф шудааст;

2) насаб (то ва баъд аз муқаррар намудани падарӣ), ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуди кӯдак;

3) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ ва миллати модари кӯдак;

4) санаи тартиб дода шудан ва рақами сабти асноди муқаррар намудани падарӣ;

5) ҷойи бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ (номи мақоме, ки асноди ҳолати шаҳрвандиро ба қайди давлатӣ гирифтааст);

6) силсила, рақам ва санаи додани шаҳодатномаи муқаррар намудани падарӣ.

**Моддаи 65. Ба сабти асноди таваллуди кӯдак бо сабаби муқаррар намудани падарӣ ворид намудани тағйирот**

1. Дар асоси сабти асноди муқаррар намудани падарӣ ба сабти асноди таваллуди кӯдак маълумот дар бораи падари ӯ ворид карда мешаванд. Ворид намудани маълумот дар бораи падар ва иваз намудани насаб, ном ва номи падари кӯдак бо риояи моддаи 20 ва боби 9 Қонуни мазкур ба ҷо оварда мешавад.

2. Мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ уҳдадоранд дар бораи ворид намудани тағйирот ба сабти асноди таваллуди кӯдак вобаста ба муқаррар намудани падарӣ ба мақомоти ҳифзи иҷтимоии аҳолии маҳалли истиқомати модари кӯдак дар муддати се рӯзи баъди бақайдгирии давлатии муқаррар намудани падарӣ хабар диҳанд.

**БОБИ 8.**

**БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ ИВАЗ НАМУДАНИ НАСАБ, НОМ ВА НОМИ ПАДАР**

**Моддаи 66. Иваз намудани насаб, ном ва номи падар**

1. Шахси ба синни шонздаҳ расида ҳуқуқ дорад насаб, ном ва номи падари худро иваз намояд.

2. Иваз намудани насаб, ном ва номи падар бо риояи талаботи моддаи 20 Қонуни мазкур сурат мегирад.

3. Иваз намудани насаб, ном ва номи падари шахсе, ки синнаш аз шонздаҳ то ҳаждаҳ мебошад, дар сурати мавҷуд будани розигии падару модар ё дигар намояндаи қонунӣ гузаронда мешавад, ба истиснои ҳолатҳое, ки агар шахс то ба балоғат расидан бо тартиби муқаррарнамудаи қонун дорои қобилияти пурраи амалкунӣ шуда бошад.

4. Иваз намудани насаб, ном ва номи падари кӯдаки ба синни шонздаҳ нарасида, дар асоси аризаи муштараки падару модар ё дигар намояндаи қонунӣ гузаронда мешавад. Дар ҳолати набудани розигӣ байни падару модар, иваз намудани насаб, ном ва номи падари кӯдаки ба синни шонздаҳ нарасида дар асоси қарори мақомоти васояту парасторӣ сурат мегирад.

5. Дар ҳолати набудани розигӣ байни падару модар ва қарори мақомоти васояту парасторӣ, инчунин дар ҳолатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузорӣ иваз намудани насаб, ном ва номи падар дар асоси санади судӣ сурат мегирад.

6. Иваз намудани насаб, ном ва номи падар аз тарафи мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомати шахсе, ки хоҳиши иваз намудани насаб, ном ва номи падарро дорад, ба қайди давлатӣ гирифта мешавад.

**Моддаи 67. Ариза дар бораи иваз намудани насаб, ном ва номи падар**

1. Ариза дар бораи иваз намудани насаб, ном ва номи падар ба мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомати шахсе, ки хоҳиши иваз намудани насаб, ном ва номи падарро дорад, дар шакли хаттӣ дода мешавад.

2. Дар ариза бояд маълумоти зерин дар бораи шахсе, ки хоҳиши иваз намудани насаб, ном ва номи падарро дорад, нишон дода шаванд:

1) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллат, маҳалли истиқомат, вазъи оилавӣ (дар ақди никоҳ қарор дорад ё не, бевазан ё занмурда, ҷудошуда);

2) насаб, ном ва номи падаре, ки бо он иваз намудан интихоб карда шудааст.

3. Шахсе, ки хоҳиши иваз намудани насаб, ном ва номи падарро дорад, дар ариза оид ба иваз намудани насаб, ном ва номи падар имзо гузошта, санаи тартиб дода шудани онро нишон медиҳад.

4. Дар як вақт бо додани чунин ариза бояд ҳуҷҷатҳои зерин пешниҳод карда шаванд:

1) шаҳодатномаи таваллуди шахсе, ки хоҳиши иваз намудани насаб, ном ва номи падарро дорад;

2) шаҳодатномаи ақди никоҳ, агар аризадиҳанда дар ақди никоҳ қарор дошта бошад;

3) шаҳодатномаи таваллуди ҳар яке аз фарзандони ноболиғ;

4) шаҳодатномаи фарзандхондӣ ё шаҳодатномаи муқаррар намудани падарӣ, дар сурате ки агар аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ бақайдгирии давлатии фарзандхондӣ ё муқаррар намудани падарӣ гузаронда шуда бошад;

5) нусхаи шиноснома, шаҳодатнома ё нусхаи сабти таваллуди падар, модар ва (ё) бобо (агар шахс хоҳад насаби худро аз ном ва насаби онҳо мутобиқи моддаи 20 Қонуни мазкур ташаккул диҳад).

5. Ба аризаи муштараки падару модар ё дигар намояндаи қонунӣ ҳуҷҷатҳои зерин замима мегарданд:

1) нусхаи ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсияти падару модар, ба фарзандӣ қабулкунандагон (ба фарзандӣ қабулкунанда) ва (ё) парастор;

2) шаҳодатномаи фарзандхондӣ ё шаҳодатномаи муқаррар намудани падарӣ, дар сурате ки агар аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ бақайдгирии давлатии фарзандхондӣ ё муқаррар намудани падарӣ гузаронда шуда бошад;

3) шаҳодатномаи таваллуди кӯдак.

**Моддаи 68. Тартиби бақайдгирии давлатии иваз намудани насаб, ном ва номи падар**

1. Бақайдгирии давлатии иваз намудани насаб, ном ва номи падар дар асоси ариза дар бораи иваз намудани насаб, ном ва номи падар гузаронда мешавад.

2. Ариза дар бораи иваз намудани насаб, ном ва номи падар бояд аз тарафи мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар муддати на дертар аз понздаҳ рӯз аз рӯзи додани ариза баррасӣ карда шавад.

3. Мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ нусхаҳои якум ва дуюми сабти асноди ҳолати шаҳрвандиро, ки бо сабаби иваз намудани насаб, ном ва номи падар ба он бояд тағйирот ворид карда шаванд, аз мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи нигоҳдории он талаб менамоянд ва он дар муддати на дертар аз панҷ рӯзи корӣ бояд дастрас карда шавад.

4. Агар сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки ба он бо сабаби иваз намудани насаб, ном ва номи падар бояд тағйирот ворид карда шаванд, аз тарафи мақомоти ваколатдори давлатҳои хориҷӣ берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиб дода шуда бошад, давраи то дастрас шудани нусхаи ин сабт ба муҳлати дар қисми 2 ҳамин модда нишондодашуда ворид намешавад.

5. Агар сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки ба он бо сабаби иваз намудани насаб, ном ва номи падар бояд тағйирот ворид карда шаванд, гум шуда бошад, бақайдгирии давлатии иваз намудани насаб, ном ва номи падар танҳо баъди барқарор намудани сабт бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур дар бораи барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ гузаронда мешавад.

6. Агар маълумоти дар ҳуҷҷатҳои якҷо бо ариза дар бораи иваз намудани насаб, ном ва номи падар пешниҳодшуда ва нусхаҳои сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба ҳам мувофиқат накунанд, чунин номувофиқатиҳо бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур барои ворид намудани ислоҳ, тағйир ва илова дар сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ бартараф карда мешаванд.

7. Дар сурати зарур будани барқарор намудан ва (ё) тағйир додани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ хоҳиши аризадиҳандаро оид ба иваз намудани насаб, ном ва номи падар бо зикри сабаб рад менамоянд. Ҳуҷҷатҳое, ки дар як вақт бо ариза дар бораи иваз намудани насаб, ном ва номи падар пешниҳод шуда буданд, бояд баргардонда шаванд.

8. Дар асоси ҳуҷҷатҳои пешниҳодшуда, нусхаҳои якум ва дуюми сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки бо сабаби иваз намудани насаб, ном ва номи падар ба он бояд тағйирот ворид карда шаванд, мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомати аризадиҳанда бақайдгирии давлатии иваз намудани насаб, ном ва номи падарро анҷом медиҳанд. Агар дар насаб, ном ё номи падари шахси насаб, ном ё номи падари худро ивазкунанда қаблан ба ғалат (риоя нагардидани қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ) роҳ дода шуда бошад, онҳо ба қоидаҳои имлои забони тоҷикӣ мувофиқ карда шуда, ба қайд гирифта мешаванд.

**Моддаи 69. Муҳтавои сабти асноди иваз намудани насаб, ном ва номи падар**

Ба сабти асноди иваз намудани насаб, ном ва номи падар маълумоти зерин ворид карда мешаванд:

1) насаб, ном, номи падари шахс то иваз намудани насаб, ном ва номи падар;

2) насаб, ном, номи падари шахс баъд аз иваз намудани насаб, ном ва номи падар;

3) сана ва рақами сабти асноди таваллуд ва номи мақоме, ки аз тарафи он бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак гузаронда шудааст;

4) дар бораи ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсияти шахсе, ки насаб, ном ва номи падарро иваз намудааст;

5) сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллат, маҳалли истиқомати шахс;

6) силсила ва рақами шаҳодатномаи додашуда дар бораи иваз намудани насаб, ном ва номи падар;

7) номи мақоми бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки сабтро тартиб додааст.

**Моддаи 70. Шаҳодатномаи иваз намудани насаб, ном ва номи падар**

Шаҳодатномаи иваз намудани насаб, ном ва номи падар дорои маълумоти зерин мебошад:

1) насаб, ном, номи падар (дар ҳолати будан) то ва баъд аз иваз намудани онҳо, сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллати шахсе, ки насаб, ном ва номи падарро иваз кардааст;

2) санаи тартиб додан ва рақами сабти асноди иваз намудани насаб, ном ва номи падар;

3) ҷойи бақайдгирии давлатии иваз намудани насаб, ном ва номи падар (номи мақоме, ки асноди ҳолати шаҳрвандиро ба қайди давлатӣ гирифтааст);

4) силсила, рақам ва санаи додани шаҳодатномаи иваз намудани насаб, ном ва номи падар.

**Моддаи 71. Хабарнома вобаста ба иваз намудани насаб, ном ва номи падар**

Мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ уҳдадоранд, ки дар бораи иваз намудани насаб, ном ва номи падар дар муддати на дертар аз панҷ рӯзи корӣ аз лаҳзаи бақайдгирии давлатии иваз намудани насаб, ном ва номи падар ба мақомоти корҳои дохилӣ ва комиссариати ҳарбии маҳалли истиқомати аризадиҳанда хабар диҳанд ва хабарномаро барои ворид намудани тағйирот ба сабти асноди таваллуд ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии дахлдор фиристанд.

**Моддаи 72. Тағйир додани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ бо сабаби иваз намудани насаб, ном ва номи падар**

1. Дар асоси хабарномаи дар моддаи 71 Қонуни мазкур пешбинишуда мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии дахлдор тағйиротро дар муддати на дертар аз панҷ рӯзи корӣ бояд ба нусхаҳои якум ва дуюми сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки бо сабаби иваз намудани насаб, ном ва номи падар ба он бояд тағйирот ворид карда шаванд, ворид намоянд.

2. Дар асоси сабти асноди иваз намудани насаб, ном ва номи падар ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандие, ки пештар нисбат ба шахси насаб, ном ва номи падарро ивазнамуда тартиб дода шуда буд, тағйирот ворид карда шуда, дар асоси муроҷиат шаҳодатномаи нав дар бораи бақайдгирии давлатии сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, бо дар назар доштани тағйироти ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ воридшуда, дода мешавад.

3. Ҳангоми иваз намудани насаб, ном ва номи падар аз тарафи падару модари шахсе, ки ноболиғ мебошад, маълумот дар бораи падару модар дар сабти асноди таваллуди кӯдак тағйир дода мешаванд.

4. Ҳангоми иваз намудани насаб, ном ва номи падар аз тарафи падару модари шахсе, ки болиғ мебошад, маълумот дар бораи падару модар бо аризаи худи ин шахси болиғ бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур барои ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ тағйир дода мешаванд.

5. Ҳангоми иваз намудани насаб аз тарафи падару модар ва номи падар дар сабти асноди таваллуди кӯдаки ба синни шонздаҳ нарасида насаб ва номи падари кӯдак иваз карда мешавад.

6. Ҳангоми иваз намудани насаби яке аз падару модар, насаби кӯдаки онҳо, ки ба синни шонздаҳ нарасидааст, бо розигии падар ва модар, дар сурати набудани чунин розигӣ, бо қарори мақомоти васояту парасторӣ иваз карда мешавад.

7. Иваз намудани номи падар ва насаби шахси болиғ бо сабаби иваз намудани насаби падару модари ӯ ва номи падар бо тартиби муқарраркардаи Қонуни мазкур барои бақайдгирии давлатии иваз намудани насаб, ном ва номи падар ба ҷо оварда мешавад.

8. Ба шахси ноболиғ дар асоси тағйироти воридкардашуда ба сабти асноди таваллуди кӯдак шаҳодатномаи нав дар бораи таваллуд дода мешавад.

**БОБИ 9.**

**ВОРИД НАМУДАНИ ИСЛОҲ, ТАҒЙИР ВА ИЛОВАҲО БА САБТИ АСНОДИ ҲОЛАТИ ШАҲРВАНДӢ**

**Моддаи 73. Асосҳо барои ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

1. Ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, дар сурати мавҷуд будани асосҳои дар қисми 3 ҳамин модда пешбинишуда ва ҳангоми набудани баҳс байни шахсони манфиатдор, ба ҷо оварда мешавад.

2. Ҳангоми мавҷуд будани баҳс байни шахсони манфиатдор ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар асоси санади судӣ ворид карда мешаванд.

3. Асосҳо барои ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ инҳо мебошанд:

1) санади судӣ;

2) қарори мақомоти васояту парасторӣ дар бораи иваз намудани насаб, ном ва номи падари кӯдак дар ҳолатҳои пешбининамудаи моддаи 72 Қонуни мазкур;

3) аризаи модаре, ки бо падари кӯдак дар ақди никоҳ қарор надорад, дар хусуси ба сабти асноди таваллуд ворид намудани маълумот дар бораи падари кӯдак ё оид ба тағйир ва хориҷ намудани онҳо;

4) аризаи шахси болиғ ҷиҳати дар сабти асноди таваллуди ҳамин шахс тағйир додани маълумот дар бораи падару модар (яке аз онҳо), дар сурати тағйир додани насаб, ном ва номи падари падару модар;

5) ҳуҷҷати шакли муқарраршуда дар бораи муқаррар намудани шахсияти вафоткарда, ки аз тарафи мақомоти таҳқиқ ё тафтиш дода шудааст ва марги он ҳамчун марги шахси номаълум ба қайд гирифта шудааст;

6) хулоса, хабарномаи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ё иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва ҳолатҳои дигари пешбининамудаи Қонуни мазкур.

Моддаи 74. Ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар асоси хулосаи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ

1. Ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар асоси хулоса дар ҳолатҳои зерин ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ворид карда мешаванд:

1) дар сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ маълумоти нодуруст ё нопурра қайд шуда бошанд, инчунин ба хатоҳои имлоӣ роҳ дода шуда бошад;

2) ҳуҷҷати шакли муқарраршуда дар бораи иваз намудани ҷинс, ки аз тарафи ташкилоти тиббӣ дода шудааст, пешниҳод шуда бошад.

2. Дар сурати ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандии ду ва зиёда кӯдак аз як оила, аз ҷониби мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ барои ҳамаи онҳо як хулосаи умумӣ тартиб дода мешавад.

**Моддаи 75. Ариза дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

1. Ариза дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз тарафи шахси манфиатдор ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомати ӯ ва (ё) ҷойи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дода мешавад.

2. Ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандии шахси вафоткарда, ки пештар тартиб дода шуда буданд, бо аризаи хешу табори шахси вафоткарда ва (ё) шахси манфиатдори дигар ворид карда мешаванд.

3. Дар ариза дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ бояд маълумоти зерин нишон дода шаванд:

1) насаб, ном, номи падар, сана ва ҷойи таваллуд, шаҳрвандӣ, миллат, вазъи оилавӣ, маҳалли истиқомати аризадиҳанда;

2) дар бораи сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки аризадиҳанда мехоҳад ба он ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ворид намояд.

4. Аризадиҳанда дар ариза дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо имзо гузошта, санаи тартиб дода шудани онро қайд менамояд.

5. Дар як вақт бо пешниҳоди чунин ариза, бояд шаҳодатномаи бақайдгирии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки он бо сабаби ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ бояд иваз карда шавад ва дар сурати гум шудани он, нусха аз сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи ҷой доштани асосҳо барои ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ пешниҳод карда шаванд. Инчунин аз тарафи аризадиҳанда бояд ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсият пешниҳод карда шавад.

Моддаи 76. Тартиби баррасӣ намудани ариза дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ

1. Ариза дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ бояд аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар муҳлати то понздаҳ рӯз аз рӯзи ворид шудани ариза баррасӣ карда шавад.

2. Дар сурати ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандие, ки ба он бояд ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ворид карда шаванд, дар мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии давлатҳои хориҷӣ тартиб дода шуда бошанд, муҳлати дар қисми 1 ҳамин модда пешбинигардида татбиқ намегардад.

3. Мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ нусхаҳои якум ва дуюми сабти асноди ҳолати шаҳрвандиро, ки бо сабаби ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба он бояд ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ворид карда шаванд, аз мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи нигоҳдории он талаб менамоянд ва он дар муддати на дертар аз панҷ рӯзи корӣ бояд дастрас карда шавад, инчунин нусхаи ҳуҷҷатҳои дигари сабти асноди тасдиқкунандаи ҷой доштани асосҳоро барои ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо талаб менамоянд.

4. Дар сурати мавҷуд будани ариза дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки дар қисми 3 моддаи 75 Қонуни мазкур нишон дода шудаанд, дар асоси ҳуҷҷатҳо ва нусхаҳои сабти асноди ҳолати шаҳрвандии талабкардашуда ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ворид карда мешаванд ва (ё) ворид намудани ин ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба аризадиҳанда бо зикри сабабҳо рад карда мешавад.

5. Ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва (ё) рад кардани ворид намудани ин ислоҳ, тағйир ва иловаҳо дар асоси хулосаи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар ҳолатҳои пешбининамудаи моддаи 74 Қонуни мазкур ба ҷо оварда мешаванд.

6. Агар аризаи шахс дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ рад карда шуда бошад, ҳуҷҷатҳое, ки якҷо бо ариза дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ пешниҳод шуда буданд, баргардонда мешаванд.

**Моддаи 77. Тартиби ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

1. Мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ уҳдадоранд, ки дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар муддати на дертар аз се рӯзи корӣ хулоса ва хабарномаро барои ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи нигаҳдории нусхаи якуми сабти аснод фиристанд.

2. Ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи нигаҳдории нусхаи якуми сабти аснод, ки ба он бояд ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ворид карда шаванд, дар муддати на дертар аз панҷ рӯзи корӣ ба ҷо оварда мешаванд.

3. Дар асоси ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба аризадиҳанда шаҳодатномаи нав дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дода мешавад.

4. Мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ уҳдадоранд, ки дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар муддати на дертар аз панҷ рӯзи корӣ аз лаҳзаи ворид намудани ислоҳ, тағйир ва иловаҳо ба мақомоти корҳои дохилӣ ва комиссариати ҳарбии маҳалли истиқомати аризадиҳанда хабар диҳанд ва хабарномаро барои ворид намудани тағйирот ба нусхаи дуюми сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии дахлдор фиристанд.

**БОБИ 10.**

**БАРҚАРОР ВА БЕКОР НАМУДАНИ САБТИ АСНОДИ ҲОЛАТИ ШАҲРВАНДӢ**

**Моддаи 78. Асосҳо барои барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

Сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар сурати мавҷуд будани ҳуҷҷатҳои зерин барқарор карда мешавад:

1) ҳуҷҷатҳое, ки пештар мавҷуд будани чунин сабтҳоро тасдиқ мекунанд (шаҳодатномаи сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва (ё) нусхаи он ё нусхаи сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ);

2) ҳуҷҷатҳое, ки гум шудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандиро тасдиқ мекунанд.

**Моддаи 79. Ариза дар бораи барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

1. Ариза дар бораи барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки дар он сабти асноди ҳолати шаҳрвандии гумшуда тартиб дода шуда буд, аз тарафи шахсоне дода мешавад, ки нисбат ба онҳо ҳамин сабт пештар тартиб дода шуда буд.

2. Дар баробари ариза дар бораи барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ҳуҷҷатҳои зерин пешниҳод карда мешаванд:

1) ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсият;

2) ҳуҷҷатҳои пешбининамудаи моддаи 78 Қонуни мазкур.

**Моддаи 80. Тартиби барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

1. Ариза дар бораи барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ бояд аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ бо гузарондани санҷиш дар муҳлати то понздаҳ рӯз аз рӯзи ворид шудани ариза баррасӣ карда шавад.

2. Дар асоси ҳуҷҷатҳои пешниҳодшуда ва натиҷаи санҷиш мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли истиқомати аризадиҳанда хулосаро дар бораи барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва (ё) рад намудани барқарор кардани он тартиб медиҳанд.

3. Дар сурати рад кардани барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, дар хулосаи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ сабаби рад кардан бояд қайд карда шавад.

4. Дар хулосаи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар бораи барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ бояд маълумоти зерин зикр карда шаванд:

1) дар бораи сабти асноди ҳолати шаҳрвандии гумшуда (сана, рақами сабт, рақами китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ё саҳифаи он, сабабҳои гум шудани он, агар маълум бошад ва сабабҳои дигар вобаста ба мавҷуд набудани сабт);

2) дар ҳолатҳои зарурӣ баёноти шахсони масъул вобаста ба гум шудани сабт;

3) дар бораи ҳуҷҷатҳое, ки мавҷудияти сабт ва гум шудани сабтро тасдиқ мекунанд;

4) мутобиқати ҳуҷҷати тасдиқкунандаи мавҷудияти сабт бо нусхаи якум ё дуюми сабт, дар сурати гум шудани яке аз нусхаҳои сабт.

5. Мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар бораи барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар муддати на дертар аз се рӯз мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи нигоҳдории нусхаи дуюми сабтро хабардор менамоянд. Мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи нигоҳдории нусхаи дуюми сабт дар муддати на дертар аз се рӯз нусхаи сабти гумшударо барқарор ва (ё) дар нусхаи дуюми сабти мавҷудбуда оид ба барқарор шудани нусхаи якуми сабт қайди дахлдор мегузоранд.

6. Дар сабти асноди ҳолати шаҳрвандии барқароршуда сана, рақами сабт ва мақоми қаблан бақайдгиранда дарҷ карда шуда, дар кунҷи болои сабт ва шаҳодатномаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ навиштаҷоти «сабт барқарор шуд» қайд карда мешавад.

**Моддаи 81. Барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар асоси санади судӣ**

Сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ бо тартиби судӣ дар ҳолатҳои зерин барқарор карда мешавад:

1) мавҷуд будани баҳс байни шахсони манфиатдор;

2) рад кардани барқарор намудани сабти асноди ҳолати шаҳрвандии гумшуда бо сабаби набудани имконияти барқарор намудани он аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандӣ;

3) номутобиқ будани ҳуҷҷати тасдиқкунандаи мавҷудияти сабт бо нусхаи якум ё дуюми сабт, дар сурати гум шудани яке аз нусхаҳои сабт.

**Моддаи 82. Бекор кардани сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

Бекор кардани сабти асноди ҳолати шаҳрвандии аввала ва (ё) барқароршуда аз тарафи мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи нигоҳдории сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки бояд бекор карда шавад, дар асоси санади судӣ, ки эътибори қонунӣ пайдо кардааст, ба ҷо оварда мешавад.

**БОБИ 11.**

**БОЙГОНИИ МАҚОМОТИ САБТИ АСНОДИ ҲОЛАТИ ШАҲРВАНДӢ**

**Моддаи 83. Ташаккули бойгонии мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

1. Бойгонии мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ аз ҳисоби китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ташаккул меёбад.

2. Китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки дар онҳо нусхаҳои якуми сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ҷамъ оварда, дӯхта, рақамгузорӣ карда ва муҳр гузошта шудаанд, дар бойгонии мақомоти бақайдгирандаи асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи бақайдгирии онҳо нигоҳ дошта мешаванд.

3. Китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки дар онҳо нусхаҳои дуюми сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ҷамъ оварда, дӯхта, рақамгузорӣ карда ва муҳр гузошта шудаанд, мувофиқан дар бойгониҳои мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрвандии ҷумҳуриявӣ ва мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ва вилоятҳо нигоҳ дошта мешаванд.

4. Нусхаҳои дуюми сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ, ки аз тарафи муассисаҳои консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиб дода шудаанд, пас аз ба охир расидани сол якҷо бо ҳуҷҷатҳое, ки барои бақайдгирии давлатии маълумоти аснод асос шуда буданд, барои нигаҳдорӣ ба бойгонии мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрвандии ҷумҳуриявӣ супорида мешаванд. Нусхаҳои якуми сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар муассисаҳои консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон нигоҳ дошта мешаванд.

5. Нусхаҳои дуюми сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ бо рақами тартибӣ ва намудҳои сабти аснод аз мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии ҷойи бақайдгирии онҳо ба мақоми омори давлатии ҷумҳуриявӣ ва сохторҳои он дар вилоят ва шаҳру ноҳияҳо фиристонда мешаванд. Ҳуҷҷатҳои аз мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии шаҳр (ноҳия) ба мақомоти мазкур воридшуда пас аз таҳлил дар муддати на дертар аз шаш моҳ мувофиқан ба бойгониҳои мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрвандии ҷумҳуриявӣ ва мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ва вилоятҳо баргардонда мешаванд.

6. Тартиби нигоҳдории бойгонӣ, тартиби муроҷиат ва додани ҳуҷҷатҳо аз бойгониро Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

7. Тартиб, шартҳо ва муҳлати нигоҳдории китобҳои бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар бойгониҳои мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва тартиби додан ва гирифтани китобҳои мазкур ба бойгонии давлатӣ аз тарафи Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори бойгонии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.

**Моддаи 84. Муҳлати нигоҳдории санадҳои сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ**

1. Нусхаҳои якуми сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар бойгониҳои мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии шаҳр (ноҳия) ба муҳлати 75 сол аз рӯзи тартиб додани онҳо нигоҳ дошта шуда, пас аз он мувофиқан ба мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрвандии ҷумҳуриявӣ ва мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ва вилоятҳо супорида мешаванд.

2. Мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрвандии ҷумҳуриявӣ ва мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон ва вилоятҳо ҳар ду нусхаи сабти аснодро бо тартиби муқарраргардида ба расмият дароварда, онҳоро ба мақоми ваколатдори бойгонии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои нигоҳдории доимӣ месупоранд.

**БОБИ 12.**

**МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 85. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 86. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон** «**Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ**»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ» аз 29 апрели соли 2006 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2006, №4, мод. 201; с. 2008, №12, қ. 2, мод. 1017; с. 2009, №3, мод. 89; с. 2011, №3, мод. 178, №6, мод. 444; с. 2015, №3, мод. 220, №11, мод. 961, мод. 962; с. 2016, №3, мод. 144, мод. 145; с. 2017, №7-9, мод. 574; с. 2019, №7, мод. 470; с. 2020, №7-9, мод. 612; с. 2021, №1-2, мод. 13) аз эътибор соқит дониста шавад.

**Моддаи 87. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

**Президенти**

**Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон**

**ш. Душанбе,**

**2 январи соли 2025, №2117**

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	2117	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН «ДАР БОРАИ БАҚАЙДГИРИИ ДАВЛАТИИ АСНОДИ ҲОЛАТИ ШАҲРВАНДӢ»	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	02.01.2025	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

КОДЕКСИ ОИЛАИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

^-A A ⁺A

Забон Тоҷикӣ

Замима:

WORD

PDF

ZIP

Таснифгар:

КОДЕКС

Рақам:

682

Мақомот:

Маҷлиси Олии ҶТ

Ҳолат:

Амалкунанда

Сана:

13.11.1998

КОДЕКСИ ОИЛАИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 1998, №22, мод. 303; с. 2006, №4, мод. 196; с. 2008, №3, мод. 201; с. 2010, №7, мод. 546; с. 2011, №3, мод. 177, №12, мод. 855; с. 2013, №3, мод. 195; с. 2015, №11, мод. 960; с. 2016, №3, мод.143)

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183, аз 20.03.2008 № 382, аз 21.07.2010 № 613, аз 25.03.2011 № 710, аз 26.12.2011 № 791, аз 19.03.2013 № 952, аз 23.11.2015 № 1239, аз 15.03.2016 № 1290, аз 14.11.2016 № 1365, аз 24.02.2017 № 1395, аз 03.01.2024, № 2030, аз 03.01.2024, № 2031)

ФАСЛИ I. ҚОИДАҲОИ УМУМИ

БОБИ 1. ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ОИД БА ОИЛА

(Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791)

Моддаи 1. Заминаҳои асосии қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба оила

(Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791)

1. Оила, ақди никоҳ, модар, падар ва кӯдак дар Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти муҳофизати давлат қарор доранд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба оила ба зарурати таҳкими оила, ба бунёди муносибатҳои оилави дар заминаи муҳаббату эҳтироми якдигар, кӯмаки мутақобила ва масъулияти ҳамаи аъзои оила дар назди оила, раво набудани дахолати беасоси ҳар шахс ба корҳои оила, татбиқи бемонеаи ҳуқуқ ва иҷрои ӯҳдададориҳои худ аз ҷониби аъзои оила ва имконияти ҳимояи судии онҳо асос меёбад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

3. Танҳо он никоҳе эътироф карда мешавад, ки дар мақомоти давлатии сабти асноди ҳолати шаҳрванди ба ҷо оварда шудааст. Ақди никоҳе, ки бо расму оини динӣ сурат гирифтааст, эътибори қонунӣ надорад.

4. Танзими муносибатҳои оилави дар асоси принсипҳои ихтиёри будани ақди никоҳи марду зан, баробарии ҳуқуқи зану шавҳар дар оила, ҳалли масъалаҳои дохилиоилави дар асоси мувофиқаи тарафҳо, афзалияти тарбияи кӯдакон дар оила, ғамхорӣ нисбати некуаҳволӣ ва рушди камоли онҳо, таъмини бештари ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои аъзои ноболиғ ва ғайри қобили меҳнати оила сурат мегирад.

5. Ҳангоми никоҳ ва дар муносибатҳои оилави ҳама гуна шаклҳои маҳдуд кардани ҳуқуқи шаҳрвандон аз рӯи мансубияти иҷтимои, нажоди, милли, забони ё дини, инчунин таҳсил ва молумулк манъ аст (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710, аз 14.11.2016 № 1365).

6. Ҳукуқи шаҳрвандон дар оила дар асоси қонунгузорӣ дар бораи оила ва дар ҳадде, ки бо мақсади муҳофизати ҳуқуқ, манфиатҳои қонунӣ, ахлоқ, саломатии дигар аъзои оила ва шаҳрвандон лозим мебошад, маҳдуд карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Моддаи 2. Муносибатҳое, ки бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба оила танзим мегарданд

(Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791)

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба оила шарт ва тартиби ақди никоҳ, қатъ ва беэътибор донистани онро муқаррар менамоянд, муносибатҳои шахсии ғайримолумулкӣ ва молу мулкеро, ки дар оила миёни зану шавҳар, падару модар, фарзандон, дигар аъзои оила ба миён меоянд, муносибатҳое, ки вобаста бо фарзандхонди, васояту парастори, ба тарбия гирифтани кӯдакон ба миён меоянд, тартиби сабти асноди ҳолати шаҳрванди ва муносибати дигари оилавиро танзим менамоянд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183), аз 25.03.2011 № 710, аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба оила

(Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791)

1. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба оила ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Кодекси мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791, аз 14.11.2016 № 1365).

2. Меъёрҳои ҳуқуқи оилавие, ки дар санадҳои қонунгузорӣ ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ гардидаанд, бояд ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Кодекси мазкур мутобиқ бошанд (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791, аз 14.11.2016 № 1365).

3. Бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ" ба амал бароварда мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

4. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ дорад, ки тибқи асос ва бо мақсади иҷрои ҳамин Кодекс ва дигар қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон доир ба масъалаҳои оилави санадҳои меъёри ҳуқуқӣ қабул намояд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Моддаи 4. Истифодаи қонунгузории граждани дар муносибатҳои оилави

Қонунгузории граждани дар танзими муносибатҳои шахсии ғайримолумулкӣ ва молумулкии байни аъзои оила истифода мешаванд, агар ин муносибатҳо бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба оила танзим нагардида бошанд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710, аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 5. Қиёси қонун ва ҳуқуқ дар муносибатҳои оилави

(Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365)

Дар ҳолатҳое, ки муносибатҳои байни аъзои оила бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба оила ё созишномаи тарафҳо танзим нагардида бошанд ва дар сурати мавҷуд набудани меъёрҳои ҳуқуқи граждани, ки бевосита ин муносибатҳоро танзим менамоянд, нисбат ба чунин муносибатҳо, агар ин хилофи моҳияти онҳо набошад, меъёрҳои ҳуқуқи оилави ва (ё) ҳуқуқи граждани, ки муносибатҳои шабеҳро танзим менамоянд (қиёси қонун), истифода мешаванд. Дар сурати набудани чунин меъёрҳо ҳуқуқу ӯҳдадориҳои аъзои оила, бо назардошти асосу принсипҳои умумии ҳуқуқи оила ё ҳуқуқи граждани (шабоҳати ҳуқуқ), инчунин принсипи башардӯсти, оқилона ва адолат муайян карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791, аз 14.11.2016 № 1365).

Моддаи 6. Истифодаи меъёрҳои ҳуқуқи байналмилали дар муносибатҳои оилави

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Агар дар шартномаи байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон нисбат ба қоидаҳои дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба оила пешбинигардида қоидаҳои дигар муқаррар гардида бошанд, он гоҳ қоидаҳои шартномаи байналхалқи истифода мешаванд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183, аз 26.12.2011 № 791).

БОБИ 2. ТАТБИҚ ВА ҲИМОЯИ ҲУҚУҚИ ОИЛАВИ

(Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791)

Моддаи 7. Татбиқи ҳуқуқи оилави ва иҷрои ӯҳдадориҳои оилави

1. Шаҳрвандон ба ҳуқуқҳои ба онҳо тааллуқдошта, ки аз муносибатҳои оилави ва ҳуқуқҳои оилави, аз ҷумла ҳуқуқи ҳифзи онҳо бармеоянд, бо салоҳдиди худ ихтиёрдори менамоянд, агар дар ҳамин Кодекс тартиби дигаре муқаррар нашуда бошад.

Ҳуқуқи худро амали намудани аъзоёни оила ва иҷрои ӯҳдадориҳояшон набояд ҳуқуқу озоди ва манфиатҳои қонунии аъзоёни дигари оила ва дигар шаҳрвандонро вайрон намояд.

2. Ҳуқуқҳои оилавиро қонун ҳифз мекунад, ба истиснои ҳолатҳое, ки ин ҳуқуқҳо хилофи таъиноташон ба амал бароварда мешаванд.

Моддаи 8. Ҳимояи ҳуқуқи оилави

1. Ҳуқуқҳои оилави аз тарафи суд, мақомоти васояту парастори, сабти асноди ҳолати шаҳрванди ва мақомоти дигари давлати, инчунин дар ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ҳимоя карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

2. Ҳимояи ҳуқуқҳои оилави бо тартиби пешбининамудаи моддаҳои дахлдори ҳамин Кодекс сурат мегирад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 9. Истифодаи мӯҳлати даъво дар муносибатҳои оилави

Нисбати талаботе, ки аз муносибатҳои оилави бармеоянд, ба истиснои ҳолатҳое, ки мӯҳлати ҳифзи ҳуқуқи поймолшударо ҳамин Кодекс муқаррар намудааст, мӯҳлати даъво татбиқ намегардад. Зимни истифодаи меъёрҳое, ки мӯҳлати даъворо муқаррар менамоянд, суд меъёрҳои дахлдори дар Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинигардидаро дастури амал қарор медиҳад.

ФАСЛИ II. АҚДИ НИКОҲ ВА ҚАТЪИ ОН

БОБИ 3. ШАРТ ВА ТАРТИБИ БАСТАНИ АҚДИ НИКОҲ

(Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365)

Моддаи 10. Ақди никоҳ

1. Никоҳ дар мақомоти давлатии сабти асноди ҳолати шаҳрванди баста мешавад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

2. Ҳуқуқу ӯҳдадориҳои зану шавҳар аз лаҳзаи дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди ба қайди давлати гирифтани ақди никоҳ ба миён меояд.

3. Никоҳҳое, ки дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон то 19 декабри соли 1929 мувофиқи расму оини дини ба ҷо оварда шудаанд, бо никоҳҳое, ки дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди ба қайд гирифта шудаанд, баробар мебошанд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183, аз 03.01.2024, № 2031).

Моддаи 11. Тартиби бастани ақди никоҳ

(Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365)

1. Қайди бастани ақди никоҳ бо тартиби муқарраркардаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ" ба ҷо оварда мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183, аз 26.12.2011 № 791).

2. Дар сурати аз ҷониби мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди рад кардани бақайдгирии никоҳ шахсоне, ки хоҳиши никоҳ кардан доранд (яке аз онҳо), метавонанд ба суд арз намоянд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Моддаи 12. Шартҳои ақди никоҳ

1. Барои ақди никоҳ розигии ҳамдигарии марду зани никоҳшаванда ва синни никоҳи доштани онҳо зарур аст (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

2. Дар сурати мавҷуд будани монеаҳои дар моддаи 14 ҳамин Кодекс зикрёфта ақди никоҳ баста намешавад.

3.Агар яке аз тарафҳои никоҳшаванда шаҳрванди хориҷӣ ё шахси бешаҳрванд бошад, шартҳои иловагии зерин талаб карда мешаванд:

- истиқомат дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон на камтар аз як соли охир (Қонуни ҶТ аз 03.01.2024 № 2031);

- бастани аҳдномаи никоҳ ба таври ҳатмӣ (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 13. Синни никоҳи

1. Синни никоҳи аз ҳаждаҳсолагӣ муқаррар карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 21.07.2010 № 613).

2. Дар ҳолатҳои истиснои суд ҳуқуқ дорад дар асоси хоҳиши шахсони никоҳшаванда синни никоҳи дар ҳамин модда барои марду зан муқарраршударо ба мӯҳлати на бештар аз як сол кам кунад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

3. Ариза тибқи тартиби пешбурди алоҳида, дар суди маҳалли истиқомати шахсе, ки синнаш кам карда мешавад, барраси мегардад.

4. Ҳуқуқи оид ба ҳамин масъала муроҷиат намудан ба суд аз синни ҳабдаҳсолагӣ фаро мерасад (Қонуни ҶТ аз 21.07.2010 № 613).

Моддаи 14. Ҳолатҳое, ки монеаи бастани ақди никоҳ мегарданд

(Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365)

Ақди никоҳ байни шахсони зерин манъ аст:

- байни шахсоне, ки яке аз онҳо дар никоҳи дигари ба қайдгирифташуда қарор дошта бошад;

- байни хешовандони наздик (падар ё модар бо фарзанд, бобо ё бибӣ бо набераи худ) (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791);

- байни бародарону хоҳарони айни ва ӯгай (ки аз як падар ё модаранд);

- байни фарзандони бародарон, хоҳарон, бародару хоҳар (Қонуни ҶТ аз 15.03.2016 № 1290);

- байни тағо ва ҷиян, амак ва бародарзода, хола ва хоҳарзода, амма ва ҷиян (Қонуни ҶТ аз 15.03.2016 № 1290);

- байни шахсоне, ки аз як зан шир макидаанд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2016 № 1290);

- байни шахсоне, ки аз муоинаи тиббии ҳатмӣ нагузаштаанд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2016 № 1290);

- байни фарзандхондагон ва фарзандхондшудагон;

- байни шахсоне, ки суд яке аз онҳоро бо сабаби бемории рӯҳи ё сустақлиаш (ноқисулақлиаш) ғайри қобили амал эътироф кардааст;

- байни шахсоне, ки суд қобилияти амали яке аз онҳоро бо сабаби суиистеъмол намудан аз машруботи спиртӣ, воситаҳои нашъадор, моддаҳои психотропӣ ва прекурсорҳо ё дигар моддаҳои мадҳушкунанда маҳдуд намудааст (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

Моддаи 15. Муоинаи тиббии ҳатмии шахсони никоҳшаванда

(Қонуни ҶТ аз 15.03.2016 № 1290)

1. Шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд пеш аз бастани ақди никоҳ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар муассисаҳои давлатии соҳаи тандурустии маҳалли зист ё истиқомати доимӣ аз муоинаи тиббии ҳатмӣ ба таври ройгон мегузаранд ва онҳо бо натиҷаи муоинаи тиббии ҳатмии ҳамдигар шинос карда мешаванд.

2. Машваратдиҳӣ оид ба тарзи солими ҳаёт, банақшагирии оила ва таъсири бемориҳо ба саломатии насл аз ҷониби муассисаҳои давлатии соҳаи тандурустии маҳалли зист ё истиқомати доимӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2016 № 1290, аз 14.11.2016 № 1365).

БОБИ 4. ҚАТЪИ НИКОҲ

Моддаи 16. Асосҳои қатъи никоҳ

1. Никоҳ дар натиҷаи вафот ё яке аз ҳамсаронро фавтида эълон намудани суд қатъ мегардад.

2. Никоҳ бо роҳи бекор кардани он (талоқ) дар асоси аризаи зан ё шавҳар ё ҳардуи онҳо, васии зан ё шавҳаре, ки суд ӯро ғайри қобили амал эътироф намудааст, инчунин прокурор қатъ гардиданаш мумкин аст.

Моддаи 17. Маҳдуд кардани ҳуқуқи шавҳар оид ба талаби бекор кардани никоҳ

1. Шавҳар ҳуқуқ надорад ҳангоми ҳомиладории зан ва дар давоми якуним соли пас аз таваллуди кӯдак бе розигии зан ба суд оиди бекор кардани никоҳ даъво пешниҳод намояд.

2. Маҳдудияти дар қисми 1 моддаи мазкур пешбинигардида нисбат ба шавҳар татбиқ намегардад, агар дар мӯҳлати зикршуда зан аз тарбияи фарзанд даст кашида, шавҳар бевосита ба тарбияи фарзанд машғул бошад, ё зан ташаббускори бекор кардани ақди никоҳ бошад (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

Моддаи 18. Тартиби бекор кардани никоҳ

Никоҳ дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва дар ҳолатҳои пешбининамудаи моддаҳои 21-24 ҳамин Кодекс ба тартиби суди бекор карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Моддаи 19. Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Моддаи 20. Баррасии баҳсҳое, ки дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди ҳангоми бекор кардани никоҳ дар байни зану шавҳар ба миён меоянд

Баҳсҳо дар хусуси тақсими молу мулки муштараки зану шавҳар, пардохти маблағ барои таъминоти зан ё шавҳари эҳтиёҷманди корношоям, инчунин баҳсҳо дар хусуси фарзандон, ки байни зану шавҳар ба миён меоянд ва дар ҳолатҳои пешбининамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ, сарфи назар аз бекор кардани никоҳ дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди, ба тариқи суди барраси мешаванд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183, аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 21. Бекор кардани никоҳ дар суд

1. Никоҳ аз тарафи суд дар сурати фарзандони ноболиғ доштани зану шавҳар, ба истиснои ҳолатҳои дар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ пешбинигардида ё дар сурати ба бекор кардани никоҳ рози набудани зан ё шавҳар, бекор карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

2. Никоҳ ба тартиби суди, инчунин дар ҳолатҳое, ки зан ё шавҳар бо вуҷуди мухолиф набуданашон аз бекор кардани никоҳ дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди саркаши менамояд (ариза додан намехоҳад ё барои сабти бекор кардани никоҳ ҳозир намешавад ва ғайра), бекор карда мешавад.

Моддаи 22. Ба тариқи суди бекор кардани никоҳ дар сурати рози набудани зан ё шавҳар барои бекор кардани никоҳ

1. Зимни баррасии парвандаҳо дар бораи бекор кардани никоҳ, дар

сурати рози набудани зан ё шавҳар барои бекор кардани никоҳ, суд барои ошти додани зану шавҳар тадбирҳо меандешад ва ҳуқуқ дорад, ки баррасии парвандаро мавқуф гузошта, ба зану шавҳар барои оштишави то шаш моҳ мӯҳлат диҳад (Қонуни ҶТ аз 20.03.2008 № 382).

2. Агар суд муқаррар намояд, ки зиндагии минбаъдаи якҷояи зану шавҳар ва нигоҳ доштани оила имконнопазир гардидаааст ва тадбирҳои ошти додани зану шавҳар натиҷаи дилхоҳ надоданд, никоҳ бекор карда мешавад.

3. Агар суд даъвои бекор кардани никоҳро рад кунад, зану шавҳар ҳуқуқ доранд, ки баъди гузаштани се моҳи пас аз рад шудани даъво дар хусуси бекор кардани никоҳ такроран бо аризаи даъво муроҷиат намоянд.

Моддаи 23. Бо тартиби судӣ бекор кардани ақди никоҳ ҳангоми розигии зану шавҳар

(Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365)

1. Агар зану шавҳар барои бекор кардани ақди никоҳ розӣ бошанд, суд ҳуқуқ дорад ақди никоҳро бекор намояд. Дар ин ҳолат ақди никоҳ дар давоми як моҳи баъди ариза додани зану шавҳар бекор карда мешавад.

2. Ба зану шавҳари дорои фарзандони ноболиғ, новобаста ба розигии муштараки онҳо барои бекор кардани ақди никоҳ, суд барои оштӣ додани онҳо тадбирҳо меандешад ва ҳуқуқ дорад, ки баррасии парвандаро мавқуф гузошта, ба зану шавҳар барои оштишавӣ то шаш моҳ мӯҳлат диҳад (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

Моддаи 24. Масъалаҳое, ки суд ҳангоми қабули ҳалнома дар бораи бекор кардани никоҳ ҳал менамояд

1. Ҳангоми ба тариқи суди бекор кардани никоҳ зану шавҳар метавонанд созишномаро дар хусуси бо кадоме аз онҳо зиндаги кардани фарзандони ноболиғ, дар бораи тартиби пардохт ва андозаи маблағ барои таъминоти фарзандон ва (ё) зан ва (ё) шавҳари ғайри қобили меҳнати эҳтиёҷманд, дар хусуси ҳаҷми ин маблағ ё тақсимоти молу мулки зану шавҳар барои тасдиқи суд пешниҳод намоянд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

2. Дар сурати набудани созишномаи байни зану шавҳар оид ба масъалаҳои дар қисми 1 ҳамин модда зикрьёфта, инчунин агар муқаррар гардад, ки ин созишнома манфиати фарзандон ва ё зан ва шавҳарро поймол мекунад, суд вазифадор аст:

- муайян намояд, ки фарзандони ноболиғ пас аз бекор кардани никоҳ бо кадоме аз волидон зиндаги мекунанд;

- муайян намояд, ки барои таъминоти фарзандон аз кадом волидон ва ба кадом андоза алимент ситонида мешавад;

- бо талаби зану шавҳар (яке аз онҳо) молу мулки дар таҳти моликияти муштараки онҳо қарордоштаро тақсим намояд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710);

- бо талаби зан ё шавҳаре, ки аз ҳамсари худ ба гирифтани таъминот ҳуқуқ дорад, андозаи ин таъминотро муайян намояд.

3. Ҳангоми бекор кардани ақди никоҳе, ки яке аз тарафҳо шаҳрванди хориҷӣ ё шахси бешаҳрванд мебошад, суд вазифадор аст таъмини иҷрои аҳдномаи никоҳро мавриди баррасӣ қарор диҳад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

4. Дар мавриде, ки агар тақсими молу мулк ба манфиатҳои шахсони сеюм дахл кунад, суд метавонад тақозои тақсими молу мулкро ба истеҳсолоти алоҳида ҷудо кунад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 25. Лаҳзаи қатъ гардидани никоҳ ҳангоми талоқ

1. Ақди никоҳ дар мақомоти сабти асноди ҳодати шаҳрвандӣ аз рӯзи бақайдгирии давлатии бекор кардани ақди никоҳ дар китоби сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва хангоми бекор кардани ақди никоҳ дар суд, аз рӯзи эътибори қонунӣ пайдо кардани ҳалномаи суд катъ мегардад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

2. Бекор кардани никоҳ дар суд бояд дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди аз рӯзи аз эътибори қонуни пайдо кардани ҳалномаи суд, мувофиқи тартиби барои сабти асноди ҳолати шаҳрванди муқарраргардида ба қайди давлатӣ гирифта шавад. Бекор кардани никоҳ аз лаҳзаи ба қайд гирифта шуданаш барои шахсони сеюм эътибори ҳуқуқи дорад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Моддаи 26. Барқарор намудани никоҳ дар сурати ҳозиршавии зан ё шавҳаре, ки фавтида эълон шуда ё бедарак ғоибшуда дониста шудааст

1. Дар сурати ҳозиршавии зан ё шавҳаре, ки суд фавтида эълоншуда ё бедарак ғоибшуда эътироф кардааст ва бекор кардани ҳалномаҳои дахлдори суди, мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрванди метавонад дар асоси аризаи якҷояи зану шавҳар никоҳро барқарор намояд.

2. Агар зан ё шавҳар бо дигаре никоҳ карда бошад, никоҳ барқарор карда намешавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 27. Хориҷ карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

БОБИ 5. БЕЭЪТИБОРИИ НИКОҲ

Моддаи 28. Беэътибор донистани никоҳ

1. Дар сурати вайрон кардани шартҳои дар моддаҳои 12 ва 14 ҳамин Кодекс, инчунин дар мавриди бастани никоҳи қалбаки, яъне агар зану шавҳар ё яке аз онҳо никоҳро бе нияти бунёди оила сабт карда бошанд, никоҳ беэътибор дониста мешавад. Никоҳе, ки маҷбури ё бо роҳи фиреб баста шудааст, тибқи аризаи ҷабрдида ё прокурор беэътибор дониста шуданаш мумкин аст (Қонуни ҶТ аз 15.03.2016 № 1290).

2. Никоҳ аз ҷониби суд беэътибор дониста мешавад.

3. Суд вазифадор аст, ки дар мӯҳлати се рӯзи баъди эътибори қонуни пайдо кардани ҳалномаи беэътибор донистани никоҳ иқтибоси ин ҳалномаи судро ба мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрвандии маҳали бақайдгирии давлатии ақди никоҳ фиристад.

4. Ақди никоҳи хилофи талаботи қисми 1 моддаи мазкур баста шуда аз лаҳзаи баста шуданаш беэътибор аст (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

Моддаи 29. Шахсоне, ки барои талаби беэътибор донистани никоҳ ҳуқуқ доранд

1. Шахсони зерин барои талаби беэътибор донистани никоҳ ҳуқуқ доранд:

- зан ё шавҳари ноболиғ, волидони ӯ (шахсони онҳоро ивазкунанда), мақоми васоят ва парастори ё прокурор - агар никоҳ бо шахси ба синни никоҳи нарасида ҳангоми мавҷуд набудани иҷозати ақди никоҳ то ба синни никоҳи расиданаш (моддаи 13 ҳамин Кодекс) баста шуда бошад. Баъди ба синни ҳаждаҳсолагӣ расидани зан ё шавҳари ноболиғ барои талаби беэътибор донистани никоҳ танҳо ин зан ё шавҳар ҳуқуқ дорад (Қонуни ҶТ аз 21.07.2010 № 613);

- зан ё шавҳаре, ки ҳуқуқи ӯ ҳангоми ақди никоҳ поймол гардидааст, инчунин прокурор - агар никоҳ дар сурати рози набудани зан ё шавҳар: дар натиҷаи маҷбуркуни, фиреб, ба иштибоҳ андохтан ё вобаста ба вазъи ҳолати худ дар лаҳзаи бақайдгирии никоҳ дарк карда натавонистани моҳияти амали худ ё идора накардани он ҳолат баста шуда бошад;

- зан ё шавҳаре, ки дар хусуси мавҷуд будани ҳолатҳои монеаи ақди никоҳ огоҳи надошт, васии зан ё шавҳаре, ки ғайри қобили амал эътироф шудааст, зан ё шавҳари аз никоҳи қабли бекоркарданашуда, шахсони дигаре, ки дар асари никоҳ бо вайрон кардани муқаррароти моддаи 14 ҳамин Кодекс басташуда ҳуқуқашон поймол гардидааст, инчунин мақоми васояту сарпарасти ва прокурор;

- прокурор, инчунин зан ё шавҳаре, ки ҳангоми бастани никоҳи қалбаки дар хусуси қалбаки будани он огоҳи надошт (Қонуни ҶТ аз 15.03.2016 № 1290).

2. Ҳангоми баррасии парванда дар хусуси беэътибор донистани никоҳи бо шахси ба синни никоҳи нарасида, инчунин бо шахси аз тарафи суд ғайри қобили амал эътирофгардида басташуда, барои иштирок дар парванда мақоми васояту парастори ҷалб карда мешавад.

Моддаи 30. Эътиборнок донистани никоҳ (санатсияи никоҳ)

1. Суд метавонад никоҳро эътиборнок ҳисоб кунад, агар дар лаҳзаи баррасии парванда дар бораи беэътибор донистани никоҳ ҳолатҳое, ки барои ақди никоҳ монеъ мешуданд, аз байн рафта бошанд.

2. Суд метавонад даъворо оид ба беэътибор донистани никоҳе, ки бо шахси ба синни никоҳи нарасида баста шудааст, рад кунад, агар инро манфиатҳои зан ё шавҳари ноболиғ талаб намояд.

3. Суд метавонад никоҳи қалбакиро ҳақиқи эътироф намояд, агар то лаҳзаи баррасии парванда байни шахсоне, ки никоҳ бастаанд, муносибатҳои заношӯи ба вуҷуд омада, онҳо барои идомаи ҳаёти оилави рози бошанд, ба шарте, ки ҳақиқи донистани никоҳ ба ҳуқуқҳои шахсони сеюм зарар нарасонад.

4. Никоҳ пас аз бекор кардани он ғайриҳақиқи дониста шуда наметавонад, ба истиснои ҳолатҳои вуҷуд доштани дараҷаи хешии байни зану шавҳар, ки қонун манъ кардааст, ё ҳолате, ки зан ё шавҳар дар лаҳзаи бақайдгирии никоҳ дар никоҳи дигари бекорнашуда (моддаи 14 ҳамин Кодекс) қарор дошта бошанд.

Моддаи 31. Оқибати никоҳи беэътибор донисташуда

1. Никоҳе, ки суд беэътибор донистааст, ба истиснои ҳолатҳои дар қисмҳои 4 ва 5 ҳамин модда муқарраргардида, ҳуқуқу ӯҳдадориҳои дар Кодекси мазкур пешбинигардидаи зану шавҳарро ба миён намеоварад.

2. Нисбати молу мулки якҷоя бадастовардаи шахсоне, ки никоҳашон беэътибор дониста шудааст, меъёрҳои Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи моликияти умумии саҳми истифода мешавад. Аҳдномаи никоҳе, ки зану шавҳар бастаанд (моддаҳои 41-43 Кодекси мазкур), беэътибор дониста мешавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710, аз 14.11.2016 № 1365).

3. Беэътибор донистани никоҳ ба ҳуқуқи кӯдаконе, ки аз ин никоҳ таваллуд ёфтаанд ё дар давоми сесад рӯзи баъди беэътибор донистани никоҳ ба дуньё омадаанд, таъсир намекунад (қисми 2 моддаи 49 ҳамин Кодекс).

4. Ҳангоми баровардани ҳалномаи дар бораи беэътибор донистани никоҳ суд метавонад ҳуқуқи зан ё шавҳарро, ки баъди бастани чунин никоҳ ҳуқуқаш поймол гардидааст, барои мутобиқи моддаҳои 90, 91 ҳамин Кодекс аз зан ё шавҳари дигар гирифтани таъминот эътироф намояд, нисбати тақсими молу мулки то рӯзи беэътибор донистани никоҳ бадастомада бошад, метавонад муқаррароти дар моддаҳои 34, 38-39 ҳамин Кодекс муайянгардидаро татбиқ кунад, инчунин шартномаи никоҳро пурра ё қисман беэътибор донад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Зан ё шавҳаре, ки дар натиҷаи бастани никоҳи аз ҷониби суд беэътибор донисташуда ҳуқуқаш поймол гардидааст, ҳуқуқ дорад мувофиқи қоидаҳои пешбининамудаи қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброни зарари модди ва маънавии ба ӯ расонидашударо талаб намояд (Қонуни ҶТ аз 24.02.2017 № 1395).

5. Зан ё шавҳари софдил ҳангоми беэътибор донистани никоҳ ҳуқуқ дорад насаберо, ки ҳангоми сабти никоҳ интихоб намудааст, нигоҳ дорад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239).

ФАСЛИ III. ҲУҚУҚ ВА ӮҲДАДОРИҲОИ ЗАНУ ШАВҲАР

БОБИ 6. ҲУҚУҚ ВА ӮҲДАДОРИҲОИ ШАХСИИ ЗАНУ ШАВҲАР

Моддаи 32. Баробарҳуқуқии зану шавҳар дар оила

(Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791)

1. Зану шавҳар ҳар кадомашон дар интихоби шуғл, таҳсило, касб, намуди фаъолият, маҳалли истиқомат ва будубош озод аст (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365, аз 24.02.2017 № 1395).

2. Масъалаҳои падариву модари, таълиму тарбияи фарзандон ва масъалаҳои дигари ҳаёти оилавиро зану шавҳар якҷоя, бо назардошти принсипи баробарҳуқуқии зану шавҳар ҳал менамоянд (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791, аз 14.11.2016 № 1365).

3. Зану шавҳар вазифадоранд, ки муносибатҳои худро дар оила дар асоси эҳтирому кӯмаки якдигари ба роҳ монанд, барои таҳкими оила мусоидат намоянд, ба некӯаҳволи ва рушду камоли фарзандонашон ғамхори кунанд.

Моддаи 33. Ҳуқуқи зану шавҳар дар интихоби фамилия

1. 3ану шавҳар ҳангоми бастани ақди никоҳ дар интихоби фамилия баробарҳуқуқ мебошанд (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

2. Интихоби насаби зану шавҳар мутобиқи тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ" амалӣ карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183, аз 23.11.2015 № 1239).

БОБИ 7. ҲУҚУҚИ МОЛУ МУЛКИИ ЗАНУ ШАВҲАР

(Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710)

Моддаи 34. Моликияти муштараки зану шавҳар

1. Молу мулке, ки зану шавҳар дар давраи заношӯи ҷамъ кардаанд, моликияти муштараки онҳо мебошад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

2. Даромаде, ки зану шавҳар дар натиҷаи фаъолияти меҳнати, соҳибкори ва зеҳни ба даст овардаанд, нафақа, ёрдампули ва пардохтҳои дигари пулии гирифтаашон, ашёҳои харидаашон, қоғазҳои қиматнок, саҳмия, пай ва ҳама гуна молу мулки манқул ва ғайриманқули дар давоми заношӯи ҷамъкардаашон, сарфи назар аз он, ки ба номи кадоме аз зану шавҳар харида шудааст (ё маблағ гузаронида шудааст), моликияти муштараки онҳо ҳисоб мешавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710, аз 14.11.2016 № 1365).

3. Ҳуқуқ ба молу мулки муштарак ҳамчунин ба зан ё шавҳаре низ тааллуқ дорад, ки дар давоми заношӯи хоҷагиро пеш мебурд, фарзандонро нигоҳубин мекард ё бо сабабҳои узрнок даромади мустақилона надошт (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 35. Ҳуқуқи соҳиби, истифода ва ихтиёрдори кардани моликияти муштараки зану шавҳар

1. Ҳуқуқи соҳибӣ, истифода ва ихтиёрдорӣ кардани молу мулке, ки дар моликияти муштараки зану шавҳар қарор дорад, танҳо бо розигии мутақобилаи онҳо сурат мегирад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

2. Ҳангоми аз ҷониби зан ё шавҳар анҷом додани муомилоти вобаста ба ихтиёрдории молу мулки умуми чунин тасаввур мешавад, ки ӯ бо розигии ҳамсари худ амал мекунад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Муомилоте, ки аз ҷониби яке аз ҳамсарон оид ба ихтиёрдории молу мулки умуми анҷом дода шудааст, аз ҷониби суд қисман бо сабаби мавҷуд набудани розигии ҳамсари дигар танҳо ҳангоме, ғайриқонуни эътироф мегардад, ки агар яке аз онҳо бо чунин талаб муроҷиат намояд ва танҳо дар сурати собит гардидани он, ки тарафи дигар аз муомилот огоҳ буд ё пешаки бояд норози будани тарафи дигарро барои анҷом додани чунин муомилот медонист (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183, аз 25.03.2011 № 710).

3. Барои ба анҷом расонидани муомилот вобаста ба ихтиёрдорӣ кардани молу мулки ғайриманқул ва муомилоте, ки мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонун тасдиқ ё қайди нотариалиро талаб мекунад, бояд розигии пешакии аз тариқи нотариат тасдиқшудаи зан ё шавҳар гирифта шавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710, аз 26.12.2011 № 791).

Ҳамсаре, ки ризоияти дар идораи нотариалии давлатӣ тасдиқшудаи худро барои иҷрои аҳд надодааст, ҳуқуқ дорад дар қисми молу мулки ба худаш тааллуқдошта дар моликияти умумии якҷоя бекор кардани аҳдро талаб намояд, ё ҳамсар ҳуқуқ дорад ба андозаи ҳиссаи дар боло зикргардида аз маблағе, ки ҳамсараш аз фурӯши амвол ба даст овардааст, дар давоми се сол аз рӯзи огоҳ шудан аз чунин муомилот ё мебоист аз иҷрои чунин муомилот огоҳ шавад, беэътибор донистани чунин муомилот ё пардохти пулии онро талаб намояд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183, аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 36. Моликияти ҳар кадоме аз зану шавҳар

1. Молу мулке, ки ба зану шавҳар то ақди никоҳ тааллуқ дошт, инчунин молу мулке, ки дар давраи заношӯи зан ё шавҳар ҳамчун ҳадья ё мерос гирифтааст, моликияти ҳар кадоми онҳо мебошад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

2. Ашьёи истифодаи шахси (либос пойафзол ва ғайра), ба истиснои ҷавоҳирот ва асбоби дигари зебу зинат, гарчанде дар давраи заношӯи аз ҳисоби маблағҳои умумии зану шавҳар ба даст оварда шудаанд, моликияти шахсии ҳар кадоме аз зану шавҳар ба ҳисоб мераванд.

3. Суд метавонад молу мулкеро, ки ҳар кадоме аз зану шавҳар ҳангоми ҷудо зиндаги карданашон ҷамъ овардаанд, дар сурати воқеан қатъ гардидани никоҳ моликияти ҳар кадоми онҳо эътироф намояд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 37. Моликияти муштараки зану шавҳар донистани молу мулки ҳар кадоми онҳо

(Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710)

Молу мулки ба ҳар як ҳамсар тааллуқдоштаро метавон моликияти муштараки онҳо донист, агар муқаррар гардад, ки дар давоми заношӯи аз ҳисоби молу мулки умумии зану шавҳар ё молу мулки шахсии зан ё шавҳар ва ё меҳнати ӯ саҳме гузошта шудааст, (таъмири асоси, азнавсози, азнавҷиҳозони ва ғайра), ки дар натиҷаи он арзиши молу мулки ба ҳар кадоме аз зану шавҳар тааллуқдошта хеле афзудааст, агар дар аҳдномаи байни онҳо тартиби дигаре пешбини нашуда бошад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 38. Тақсими молу мулке, ки моликияти муштараки зану шавҳар мебошад

(Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710)

1. Тақсими молу мулке, ки моликияти муштараки зану шавҳар мебошад, чи дар давоми заношӯи ва чи баъди талоқ, бо талаби ҳар кадоме аз онҳо, инчунин дар ҳолати аз ҷониби қарздиҳанда талаб кардани тақсими моликияти умумии зану шавҳар барои ситонидани маблағи қарз аз саҳми зан ё шавҳар дар моликияти умуми сурат гирифта метавонад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

2. Дар сурати тақсими молу мулки умумии зану шавҳар дар давраи заношӯи он қисми молу мулки умумие, ки тақсим нашуда буд, инчунин молу мулке, ки зану шавҳар дар давраи никоҳ ҷамъ кардаанд, моликияти умумии онҳоро ташкил медиҳад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

3. Молу мулки умумии зану шавҳар метавонад бо созишномаи зану шавҳар дар байни онҳо тақсим карда шавад. Дар ҳолати ба миён омадани баҳс вобаста ба тақсими молу мулки муштараки зану шавҳар, инчунин муайян намудани саҳми зану шавҳар дар ин молу мулк он ба тартиби суди ҳал карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

4. Зану шавҳар ҳуқуқ доранд, ки тақсими пасандоз, саҳмия, ҳисса ва саҳми дар сармояи муассисаи кредити ё ташкилотҳои дигари тиҷорати ва ғайритиҷорати ба номи яке аз онҳо гузоштаашонро талаб намоянд, агар ин пардохтҳо моликияти муштараки онҳо бошанд.

5. Пасандозҳое, ки зану шавҳар аз ҳисоби молу мулки умумиашон ба номи фарзандони ноболиғи худ гузоштаанд, молу мулки мутааллиқ ба фарзандон дониста шуда, ҳангоми тақсими молу мулке, ки моликияти муштараки зану шавҳар мебошад, ба инобат гирифта намешаванд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

6. Нисбати талаби зану шавҳари ҷудошуда дар хусуси тақсими молу мулки муштараки онҳо, ки онҳо дар давраи заношӯи ҷамъ овардаанд, мӯҳлати сесолаи даъво истифода мешавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 39. Муайян намудани ҳисса ҳангоми тақсими молу мулке, ки моликияти муштараки зану шавҳар мебошад

(Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710)

1. Ҳангоми тақсими молу мулке, ки дар моликияти муштараки зану шавҳар мебошад ва муайян намудани ҳиссаи зану шавҳар дар ин амал ҳиссаи онҳо баробар дониста мешавад, агар дар аҳдномаи никоҳ тартиби дигар пешбини нагардида бошад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710, аз 14.11.2016 № 1365).

2. Суд метавонад ҳиссаи зан ё шавҳарро дар молу мулки умумиашон бо дарназардошти манфиати фарзандони ноболиғ, инчунин фарзандони болиғи корношоями эҳтиёҷманд ё манфиати қобили таваҷҷӯҳи зан ё шавҳар, зиёд кунад. Ҳиссаи зан ё шавҳар бо назардошти корношоямии онҳо, инчунин агар яке аз онҳо бо сабабҳои узрнок даромад нагирифта бошад ё молу мулки умумиро бар зарари манфиати оила сарф карда бошад, инчунин дар сурати ҷой доштани ҳолатҳои дигари қобили таваҷҷӯҳ мумкин аст зиёд карда шавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710, аз 14.11.2016 № 1365).

3. Ҳангоми тақсими амволи умумии зану шавҳар суд бо талаби онҳо муайян менамояд, ки кадом ашьё бояд ба кадоме аз онҳо дода шавад. Агар ба зан ё шавҳар ашьёе дода шавад, ки арзиши он аз ҳиссаи барои ӯ муайяншуда зиёд бошад, барои ҳамсари ӯ метавонад ҷубронпули ё ҷуброни дигар муқаррар карда шавад.

4. Қарзи умумии зану шавҳар ҳангоми тақсими молу мулки умуми дар байни зану шавҳар баробар ба ҳиссаи ба ҳар яки онҳо муқарраршуда тақсим карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

5. Ашьёе, ки махсус барои қонеъ гардонидани талаботи фарзандони ноболиғ харида шудаанд (либос, пойафзол, лавозимоти мактаб ва варзиш, асбобҳои мусиқи, китобҳои кӯдакона ва ғайра) ба ихтиёри зан ё шавҳар, ки фарзандон бо ӯ зиндаги мекунанд, бе ҷуброн гузошта мешаванд.

БОБИ 8. АҲДНОМАИ НИКОҲ

Моддаи 40. Аҳдномаи никоҳ

Аҳдномаи никоҳ- созишномаи шахсоне мебошад, ки никоҳ мекунанд ё созишномаи зану шавҳар аст, ки ҳуқуқи молу мулки ва ӯҳдадориҳои онҳоро дар давраи заношӯи ва (ё) дар ҳолатҳои бекор кардани он муайян менамояд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 41. Бастани аҳдномаи никоҳ

1. Аҳдномаи никоҳ метавонад ҳам то бақайдгирии давлатии никоҳ ва ҳам дар ҳар вақти давраи заношӯи баста шавад.

Аҳдномаи никоҳ, ки то бақайдгирии давлатии ақди никоҳ баста шудааст, аз рӯзи бақайдгирии давлатии ақди никоҳ эътибор пайдо мекунад.

2. Бастани аҳдномаи никоҳе, ки яке аз тарафҳои никоҳшаванда шаҳрванди хориҷӣ ё шахси бешаҳрванд мебошад, ҳатмӣ буда, он бояд то ба қайд гирифтани ақди никоҳ баста шавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

3. Аҳдномаи никоҳ дар шакли хатти баста шуда, бояд аз ҷониби нотариус тасдиқ карда шавад. Риоя накардани ин расмиёт боиси беэътибор донистани аҳднома мегардад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 42. Мундариҷаи аҳдномаи никоҳ

1. Зану шавҳар ҳуқуқ доранд, ки бо аҳдномаи никоҳ низоми моликияти муштараки ба молу мулки умуми муқаррарнамудаи қонунро (моддаи 34 Кодекси мазкур) тағйир дода, низоми моликияти саҳмиро ба тамоми молу мулки дар давоми никоҳ ҷамъовардаашон ё ба намудҳои алоҳидаи он ё худ ҳама гуна низоми молу мулки умумиашонро, ки ба ҳар яки онҳо тааллуқ дорад, муқаррар намоянд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Аҳдномаи никоҳ метавонад ҳам нисбати молу мулки мавҷуда ва ҳам нисбати молу мулки ояндаи зану шавҳар баста шавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Зану шавҳар ҳуқуқ доранд, ки дар аҳдномаи никоҳ ҳуқуқу ӯҳдадориҳои худро дар мавриди таъминоти якдигар; тариқи иштирокро дар даромади ҳамдигар; тартиби хароҷоти оиларо аз ҷониби ҳар кадоми онҳо; хароҷоти тарафайни ҷашну маросимҳои оилавӣ ва молу мулкеро муайян намоянд, ки дар сурати бекор кардани никоҳ ба ихтиёри ҳар кадоми онҳо гузошта мешавад, инчунин ҳама гуна муқаррароти дигари марбут ба муносибатҳои молумулкиашонро дохил намоянд (Қонуни ҶТ аз 20.03.2008 № 382), аз 25.03.2011 № 710).

2. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои пешбининамудаи аҳднома метавонад бо мӯҳлатҳои муайян маҳдуд карда шавад ё бо шарти фаро расидан ё фаро нарасидани шароити алоҳида вобаста карда шавад.

3. Аҳдномаи никоҳ наметавонад қобилияти ҳуқуқи ё амалии зану шавҳар; ҳуқуқи онҳоро барои муроҷиат ба суд ҷиҳати ҳифзи ҳуқуқҳояшон; танзими муносибатҳои шахсии ғайриамволии байни зану шавҳар; ҳуқуқу ӯҳдадориҳои шахсии зану шавҳарро нисбати фарзандон маҳдуд кунад; муқарраротеро пешбини намояд, ки ҳуқуқи ҳамсари корношоями эҳтиёҷмандро ба таъминот маҳдуд кунанд ва шартҳои дигаре дошта бошад, ки зан ё шавҳарро дар ҳолати ниҳоят ногувор гузоранд ё хилофи асосҳои умуми ва мазмуну мӯҳтавои қонунҳои оила бошанд.

4. Дар аҳдномаи никоҳе, ки яке аз тарафҳои никоҳшаванда шаҳрванди хориҷӣ ё шахси бешаҳрванд мебошад, бояд шартҳои зерин ба таври ҳатмӣ пешбинӣ карда шаванд:

- муносибатҳои молумулкии тарафҳо, ҳуқуқу ӯҳдадориҳои онҳо оид ба молу мулк;

- ӯҳдадориҳои тарафҳо вобаста ба таъмини фарзандон;

- бо манзили истиқоматии шахсӣ таъмин намудани ҳамсар ва фарзандон;

- нигоҳубини ҳамсари корношоями эҳтиёҷманд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 43. Тағйир додан ё бекор кардани аҳдномаи никоҳ

(Қонуни ҶТ аз 24.02.2017 № 1395)

1. Аҳдномаи никоҳро дар ҳар давра бо мувофиқаи зану шавҳар тағйир додан ва ё бекор кардан мумкин аст. Созишнома дар бораи тағйир додан ё бекор кардани аҳдномаи никоҳ дар ҳамон шакле, ки аҳдномаи никоҳ баста мешавад, ба имзо мерасад (Қонуни ҶТ аз 24.02.2017 № 1395).

Ба якҷониба рад намудани иҷрои аҳдномаи никоҳ иҷозат дода намешавад.

2. Бо талаби зан ё шавҳар аҳдномаи никоҳ бо ҳалномаи суд тибқи асос ва тартиби муқаррарнамудаи Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон тағйир дода ё бекор карда шуданаш мумкин аст.

3. Амали аҳдномаи никоҳ аз лаҳзаи қатъ кардани никоҳ (моддаи 25 ҳамин Кодекс) ба ғайр аз ҳолатҳое, ки дар аҳдномаи никоҳ барои давраи баъди қатъи никоҳ пешбини шудааст, қатъ мегардад.

4. Шартҳои аҳдномаи никоҳеро, ки дар қисми 4 моддаи 42 ҳамин Кодекс пешбинӣ шудаанд, тағйир додан манъ аст (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 44. Беэътибор донистани аҳдномаи никоҳ

1. Аҳдномаи никоҳ бо асосҳое, ки дар Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон барои беэътибории аҳдҳо пешбини гардидаанд, аз тарафи суд пурра ё қисман беэътибор дониста мешавад (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

2. Аҳдномаи никоҳ дар сурати вайрон кардани талаботи қисми 3 моддаи 42 ҳамин Кодекс дар асоси даъвои зану шавҳар (яке аз онҳо), агар шартҳои аҳднома ин ҳамсарро дар вазъияти ниҳоят ногувор гузорад, инчунин дар асоси даъвои қарздиҳандагон ҳангоми вайрон кардани талаботи моддаи 47 Кодекси мазкур метавонад аз тарафи суд пурра ё қисман беэътибор дониста шавад.

Моддаи 45. Шартномаҳои дигар доир ба молу мулк

(Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710, аз 14.11.2016 № 1365)

Зану шавҳар, инчунин дигар аъзои болиғи оила ҳуқуқ доранд байни худ шартномаи ҳадья, хариду фурӯш ва ҳама гуна шартномаҳои дигаре банданд, ки хилофи қонун нестанд. Муносибатҳое, ки дар асоси ин гуна шартномаҳо байни зану шавҳар ва аъзоёни дигари оила ба миён меоянд, тавассути қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим мегарданд (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365, аз 24.02.2017 № 1395).

БОБИ 9. МАСЪУЛИЯТИ ЗАНУ ШАВҲАР АЗ РӮИ ӮҲДАДОРИҲО

Моддаи 46. Ситонидани маблағ аз молу мулки зану шавҳар

(Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710)

1. Аз рӯи ӯҳдадориҳои яке аз ҳамсарон маблағ танҳо аз молу мулки ё зан ё шавҳар ситонида мешавад. Дар сурати нокифоя будани ин молу мулк кредитор ҳақ дорад ҷиҳати ситонидани қарз ҷудо кардани ҳиссаи зан ё шавҳари қарздорро аз молу мулки умумии онҳо талаб кунад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

2. Ситонидани маблағ аз молу мулки умумии зану шавҳар аз рӯи ӯҳдадориҳои умумии зану шавҳар, инчунин он аз рӯи ӯҳдадориҳои яке аз онҳо сурат мегирад, агар суд муқаррар намояд, ки ҷамаи чизҳои мувофиқи ӯҳдадори гирифтаи зан ё шавҳар барои эҳтиёҷоти оила масраф шудаанд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

3. Агар бо ҳукми суд муқаррар гардад, ки молу мулки умумии зану шавҳар аз ҳисоби маблағи бо роҳи ҷиноят бадастовардаи зан ё шавҳар харида шудааст ё афзун гардидааст, маблағ мувофиқан аз молу мулки умумии зану шавҳар ё як қисми он ситонида мешавад (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

4. Масъулияти зану шавҳар барои зараре, ки фарзандони ноболиғашон расонидаанд, тавассути қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 24.02.2017 № 1395).

Моддаи 47. Кафолати ҳуқуқи кредиторон ҳангоми бастан, тағйир додан ва бекор кардани аҳдномаи никоҳ

(Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365)

1. Ҳамсар ӯҳдадор аст, ки кредитори (кредиторони) худро дар хусуси бастан, тағйир додан ё бекор кардани аҳдномаи никоҳ огоҳ созад. Дар сурати иҷро накардани ин ӯҳдадорӣ, ҳамсар аз рӯи ӯҳдадориҳои худ, новобаста ба мӯҳтавои аҳдномаи никоҳ, масъул мебошад.

2. Кредитори (кредиторони) ҳамсари қарздор ҳуқуқ дорад бинобар моҳиятан тағйир ёфтани вазъият бо тартиби муқаррарнамудаи Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон тағйир додани шартҳо ё бекор кардани аҳдномаи никоҳи байни ҳамсарон басташударо талаб намояд (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

ФАСЛИ IV. ҲУҚУҚ ВА ӮҲДАДОРИҲОИ ВОЛИДОН ВА ФАРЗАНДОН

БОБИ 10. МУҚАРРАР НАМУДАНИ АСЛУ НАСАБИ ФАРЗАНДОН

Моддаи 48. Асосҳои ба миён омадани ҳуқуқу ӯҳдадориҳои волидон ва фарзандон

Ҳуқуқу ӯҳдадориҳои волидон ва фарзандон ба аслу насаби фарзандон, ки мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонун тасдиқ шудааст, асос меёбанд.

Моддаи 49. Муқаррар намудани аслу насаби кӯдак

1. Аслу насаби кӯдакро аз модар (модари) мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрванди дар асоси асноди тасдиқкунандаи зодани кӯдакро дар муассисаи тибби таваллуд кардани модар ва дар сурати берун аз муассисаи тибби таваллуд ёфтани кӯдак бошад, дар асоси асноди тибби, гувоҳии шоҳидон ва далелҳои дигар муқаррар менамояд.

2. Агар кӯдак аз шахсоне, ки бо ҳам никоҳи дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба қайд гирифташуда доранд, инчунин дар давоми сесад рӯзи пас аз қатъи никоҳ ё беэътибор донистани никоҳ ё вафоти шавҳари модараш таваллуд ёфта бошад, падари кӯдак шавҳари (шавҳари собиқи) модар эътироф мегардад, ба шарте, ки акси он исбот нашуда бошад (моддаи 53 ҳамин Кодекс) (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

3. Агар модар арз кунад, ки падари кӯдак шавҳари (шавҳари собиқи) ӯ нест, падари кӯдак мувофиқи қоидаҳои муқаррар намудаи кисми 4 моддаи мазкур ё моддаи 50 ҳамин Кодекс муқаррар карда мешавад.

4. Падар будани шахсе, ки бо модари кӯдак никоҳ надорад, бо роҳи аз ҷониби падару модари кӯдак ба мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрванди додани ариза; дар сурати фавти модар, ғайри қобили амал эътироф гардидани ӯ, имконнопазирии муайян намудани маҳали буду боши модар ё аз ҳуқуқи падару модари маҳрум шудани ӯ бошад, дар асоси аризаи падари кудак, бо мувофиқаи мақоми васояту парастори ва ҳангоми набудани чунин аҳднома бо ҳалномаи суд муқаррар карда мешавад.

Ҳангоми мавҷуд будани ҳолатҳое, ки асос медиҳанд чунин тахмин карда шавад, ки додани аризаи муштарак дар бораи муқаррар намудани падари пас аз таваллуди кӯдак ғайриимкон ё мушкил мебошад, волидони кӯдаки оянда, ки никоҳ надоранд, ҳақ доранд ҳангоми ҳомиладории модар ба мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрванди бо чунин ариза муроҷиат кунанд. Сабти падару модар баъди таваллуди кӯдак сурат мегирад.

5. Муқаррар намудани падари шахси ба синни балоғат расида танҳо бо розигии ӯ ва агар ин шахс ғайри қобили амал дониста шавад, бо розигии васи ё мақоми васояту парастории ӯ мумкин аст.

Моддаи 50. Ба тартиби суди муқаррар намудани падари

1. Дар сурати аз волидони никоҳнадошта таваллуд ёфтани кӯдак ва набудани аризаи муштараки волидон ё аризаи падари кӯдак, аслу насаби кӯдак аз шахси мушаххас (падар) дар асоси аризаи яке аз волидон ё васии (парастори) кӯдак, аризаи шасе, ки кӯдак дар таъминоташ мебошад, инчунин ҳангоми ба балоғат расидан дар асоси аризаи худи кӯдак ба тариқи суди муқаррар карда мешавад.

2. Ҳангоми муқаррар намудани падари суд зиндаги ва пешбурди хоҷагии якҷоя бо модари кӯдак ё тарбияи муштарак ё таъмини кӯдак ё далелҳои дигари боэътимодеро, ки аз ҷониби шахси мушаххас таваллуд шудани кӯдак, далелҳои саҳеҳ тасдиқкунандаи аз ҷониби ҷавобгар эътироф гардидани падариро собит месозад, ба назар мегирад.

Моддаи 51. Аз ҷониби суд муқаррар намудани далели эътирофи падари

Дар ҳолати фавти шахсе, ки худро падари кӯдак эътироф мекард, вале бо модари кӯдак никоҳ надошт, далели падар эътироф шудани ӯ метавонад аз рӯи қоидаҳои муқаррарнамудаи қонунгузории мурофиавии граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ба тартиби суди муқаррар карда шавад (Қонуни ҶТ аз 24.02.2017 № 1395).

Моддаи 52. Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Моддаи 53. Баҳси муайянкунии падари (модари)

1. Сабти волидон дар дафтари сабти таваллуди кӯдак, ки мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ сурат гирифтааст, собиткунандаи аслу насаби кӯдак аз шахсони дар он зикргардида буда он танҳо ба тартиби суди бо талаби шахси ҳамчун падар ё модари кӯдак сабтёфта ё шахсе, ки воқеан падар ё модари кӯдак мебошад, инчунин аз ҷониби васии волидони қудак, инчунин худи кӯдак ҳангоми расидан ба синни балоғат, васии падар ё модари аз тарафи суд ғайри қобили амал эътирофгардида мавриди баҳс қарор гирифта метавонад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

2. Талаби шахсе, ки дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ падари кӯдак сабт шудааст, дар мавриди баҳси падари қонеъ гардонида намешавад, агар дар лаҳзаи сабт ин шахс медонист, ки ӯ воқеан падари кӯдак намебошад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

3. Шахсе, ки ба сифати падар ё модари кӯдак сабт шудааст, ё шахсе, ки воқеан падари кӯдак аст, дар сурати фавти модар ё аз ҳуқуқи волидон маҳрум кардани ӯ ҳуқуқ дорад дар давоми як сол аз он вақте, ки ба ӯ сабти гузаронидашуда маълум гардидаст ё мебоист маълум гардад, баҳс кунад. Агар то ин муддат шахси падар ё модар сабтгардида шахси ноболиғ ҳисоб шавад, мӯҳлати як сол аз рӯзи ба синни ҳаждаҳсолаги расидани ӯ ба ҳисоб гирифта мешавад.

Моддаи 54. Ҳуқуқу ӯҳдадориҳои фарзандоне, ки аз шахсони бо ҳам никоҳ надошта таваллуд ёфтаанд

Агар муқаррар намудани ҳуқуқи падарӣ мувофиқи тартиби пешбининамудаи моддаҳои 50 ва 51 Кодекси мазкур сурат гирифта бошад, фарзандон нисбат ба падару модар ва хешу ақрабояшон дорои ҳуқуқу уҳдадориҳое мебошанд, ки кӯдакони аз шахсони бо ҳам ақди никоҳ баста доранд (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

БОБИ 11. ҲУҚУҚИ КӮДАКОНИ НОБОЛИU

Моддаи 55. Ҳуқуқи кӯдак барои зиндаги ва тарбия дар оила

1. Кӯдак шахсе эътироф карда мешавад, ки ба синни ҳаждаҳсолаги (ба синни балоғат) нарасидааст.

2. Ҳар кӯдак ҳуқуқ дорад, ки дар оила зиндаги кунад ва тарбия гирад. Кӯдак ба ғамхории волидон, таъмини манфиатҳояш, рушду такомули ҳамаҷониба, эҳтироми шаъни инсонии худ ҳуқуқ дорад.

Дар сурати набудани волидон, аз ҳуқуқи волидон маҳрум кардани онҳо ва дар ҳолатҳои дигари аз даст додани васояти волидон, ҳуқуқи кӯдак барои тарбия дар оила мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи боби 18 ҳамин Кодекс аз ҷониби мақомоти васояту парастори таъмин карда мешавад.

Моддаи 56. Ҳуқуқи кӯдак барои муошират бо волидон ва дигар хешу ақрабо

1. Кӯдак ҳуқуқи муоширатро бо падару модар, бобо, биби (модаркалон), бародарону хоҳарон ва дигар хешу ақрабо дорад. Бекор кардани ақди никоҳ аз ҷониби волидон, беэътибор донистани он ё зиндагии ҷудогонаи падару модар ба ҳуқуқи кӯдак таъсир намерасонад.

Дар сурати ҷудо зиндаги кардани волидон кӯдак ҳуқуқ дорад, ки бо ҳар кадоми онҳо муошират кунад. Кӯдак инчунин ҳуқуқ дорад дар сурати дар давлатҳои мухталиф зиндаги кардани волидон ва баъди бекор кардани ақди никоҳ низ бо онҳо муошират кунад.

2. Фарзанде, ки дар ҳолати фавқулодда қарор дорад (ҳангоми дастгир кардан, ба ҳабс гирифтан, дар маҳбас нигоҳ доштан, дар муассисаи тибби будан ва ғайра) мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонун барои муошират бо волидон ва дигар хешу ақрабои худ ҳуқуқ дорад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 57. Ҳуқуқи кӯдак ба ҳимоя

1. Кӯдак ба ҳимояи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии худ ҳуқуқ дорад.

Ҳуқуқу манфиатҳои қонунии кӯдакро волидон (шахсоне, ки онҳоро иваз мекунанд) ва дар ҳолатҳои пешбининамудаи ҳамин Кодекс, мақомоти васояту парастори, прокурор ва суд ҳимоя мекунанд (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

2. Кӯдак ҳуқуқ дорад аз сӯиистифодаи волидон (шахсони ивазкунандаи онҳо) ҳифз карда шавад.

Ҳангоми вайрон кардани ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдак, аз ҷумла иҷро накардан ё ба таври номатлуб иҷро намудани ӯҳдадориҳо аз ҷониби волидон (яке аз онҳо) оид ба тарбияю таълими кӯдак ё суиистифода аз ҳуқуқҳои падару модари кӯдак ҳуқуқ дорад ба мақоми васоят ва парастори ва пас аз расидан ба синни чордаҳсолаги ҷиҳати ҳимоя аз ҷониби онҳо ба суд муроҷиат кунад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

3. Шахсони мансабдори ташкилотҳо ва дигар шаҳрвандоне, ки аз таҳдид ба ҳаёт ё саломатии кӯдак ё поймол гардидани ҳуқуқу манфиатҳои кӯдак дар оила огоҳи пайдо мекунанд, вазифадоранд дар ин хусус ба мақоми васояту парастори маҳали воқеии истиқомати кӯдак маълумот диҳанд. Ҳангоми гирифтани чунин маълумот мақоми васояту парастори вазифадор аст барои ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдак чораҳои зарури андешад.

Мақоми васояту парастори ҳуқуқ доранд, дар ҳолатҳои зарури бо ҷалби намояндагони мақомоти корҳои дохилӣ ба оилаҳое, ки дар онҳо зиндаги кардани кӯдакон ба ҳаёту саломатии онҳо хатарнок аст, бемонеа ворид шаванд (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

Моддаи 57(1). Ҳуқуқи кӯдак барои озодона изҳор намудани фикри худ

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

1. Кӯдак ҳуқуқ дорад дар ҳалли ҳама гуна масъалаҳои оилавӣ, ки ба манфиатҳои ӯ дахл доранд, фикри худро озодона изҳор намояд, ҳамчунин дар рафти мурофиаҳои судӣ ва маъмурӣ иштирок кунад. Мақомоту ташкилотҳо, инчунин шахсони мансабдори онҳо, ки барои қабули қарор ваколатдор мебошанд, ҳангоми ҳалли масъалаҳои ба манфиатҳои кӯдак дахлдошта бояд фикри кӯдакеро, ки метавонад ақидаҳои худро мустақилона ифода кунад, сарфи назар аз синну сол, ба назар гирифта, дар асоси манфиатҳои беҳтарини кӯдак қарор қабул кунанд. Дар ҳолатҳои пешбининамудаи Кодекси мазкур мақомоти васоят ва парасторӣ ё суд метавонанд танҳо бо ризоияти кӯдаки аз синни даҳсола боло қарор кабул намоянд (Қонуни ҶТ аз 03.01.2024 № 2030).

2. Муассисаҳои таълимии томактабӣ ва муассисаҳои таълимии таҳсилоти умумӣ, мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва падару модар бояд барои озодона изҳор намудани фикри кӯдак дар ҷомеа ва оила шароит фароҳам оваранд (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

Моддаи 58. Ҳуқуқи кӯдак ба доштани насаб, ном ва номи падар

(Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239)

1. Кӯдак ба доштани насаб, ном ва номи падар ҳуқуқ дорад.

2. Тартиби номгузорӣ ва сабти насаб, ном ва номи падари кӯдак дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи бақайдгирии давлатии асноди ҳолати шаҳрвандӣ» амалӣ мегардад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239).

Моддаи 59. Хориҷ карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Моддаи 60. Ҳуқуқи молумулкии кӯдак

(Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710)

1. Кӯдак мувофиқи тартиб ва андозаи муқаррарнамудаи ҳамин Кодекс аз волидони худ ва аъзои дигари оила ба гирифтани таъминот ҳуқуқ дорад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

2. Кӯдак ба даромади бадастоварда, молу мулки ҳадья ё меросгирифта ва ҳама гуна молу мулки дигаре, ки тибқи қонун ба ӯ тааллуқ дорад, дорои ҳуқуқи моликият мебошад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Ҳуқуқи кӯдак барои ихтиёрдории молу мулки таҳти моликияташ қарордошта тибқи меъёрҳои дахлдори қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Дар сурати ваколати идоракунии молу мулки кӯдакони ноболиғро анҷом додани волидон нисбат ба онҳо қоидаҳое татбиқ мегарданд, ки дар қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мавриди ихтиёрдории молу мулки шахси таҳти парастори гирифташуда пешбини шудаанд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710, аз 24.02.2017 № 1395).

3. Ҳангоми дар қайди ҳаёт будани волидон, кӯдак ҳуқуқи моликият ба молу мулки онҳо ва волидайн ҳуқуқи моликият ба молу мулки кӯдакро надоранд. Фарзандон ва волидон, ки якҷоя зиндаги мекунанд, молу мулки ҳамдигарро бо мувофиқаи муштарак соҳиби мекунанд ва истифода мебаранд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

4. Дар сурати ба миён омадани ҳуқуқи моликияти умумии волидон ва кӯдак ҳуқуқи онҳо дар мавриди соҳиби, истифода ва ихтиёрдории молу мулки умуми тибқи қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710, аз 24.02.2017 № 1395)

БОБИ 12. ҲУҚУҚ ВА ӮҲДАДОРИҲОИ ВОЛИДОН

Моддаи 61. Баробарии ҳуқуқу ӯҳдадориҳои волидон

1. Волидон нисбати фарзандонашон ҳуқуқу ӯҳдадориҳои баробар доранд (ҳуқуқи волидон).

2. Ҳуқуқҳои волидон, ки дар ҳамин боб пешбини шудааст, ҳангоми ба синни ҳаждаҳсолаги (синни балоғат) расидани кӯдакон, инчунин ҳангоми никоҳ бастани кӯдакони ноболиғ ва дигар ҳолатҳои муқаррарнамудаи қонун дар мавриди аз ҷониби кӯдакон то ба синни балоғат расиданашон ба даст овардани қобилияти пурраи амал, қатъ мегардад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 62. Ҳуқуқи волидони ноболиғ

1. Волидони ноболиғ ҳуқуқ доранд бо кӯдак мустақилона зиндаги кунанд ва дар тарбияи ӯ иштирок намоянд.

2. Волидони ноболиғ, ки никоҳ набастаанд, дар сурати таваллуд шудани кӯдак ҳақ доранд пас аз расидан ба синни ҳабдаҳсолагӣ мустақилона ҳуқуқи падару модарии худро татбиқ намоянд. То ба синни ҳабдаҳсолагӣ расидани волидони ноболиғ ба кӯдак васи таъин шуданаш мумкин аст, ки якҷоя бо волидони ноболиғ тарбияи кӯдакро анҷом медиҳад. Ихтилофе, ки байни васии кӯдак ва волидони ноболиғ ба миён меоянд, аз ҷониби мақоми васояту парастори ҳал карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183), аз 21.07.2010 № 613).

3. Падару модари ноболиғ ҳуқуқ доранд бо асосҳои умумӣ барои эътироф намудани падарӣ ва модарии худ баҳс намоянд, инчунин то расидан ба синни ҳабдаҳ онҳо бо тартиби муқаррарнамудаи судӣ ҳуқуқи талаби муқаррар намудани падарӣ ва модариро нисбати фарзандонашон доранд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183), аз 21.07.2010 № 613).

Моддаи 63. Ҳуқуқу ӯҳдадориҳои волидон дар тарбия ва таълими фарзандон

1. Волидон барои тарбияи фарзандони худ дорои ҳуқуқу ӯҳдадори мебошанд.

Волидон барои тарбия ва рушду камоли фарзандонашон масъулият дошта, вазифадоранд, ки дар бораи саломати, такомули ҷисмони, рӯҳи, маънави ва ахлоқи, таълим, касбомӯзии фарзандонашон ғамхори намоянд.

Волидон дар тарбияи фарзандони худ нисбат ба ҳамаи шахсони дигар ҳуқуқи афзалиятнок доранд.

2. Волидон вазифадоранд, ки барои гирифтани таҳсилоти умумии асоси, ба фарзандонашон имконият фароҳам оваранд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Волидон ҳуқуқ доранд, ки бо назардошти фикру хоҳиши фарзандонашон муассисаҳои таълими ва шаклҳои таҳсили онҳоро то давраи аз ҷониби онҳо гирифтани маълумоти умумии асоси интихоб намоянд.

3. Падару модар дар таълиму тарбияи фарзандони худ дорои дигар ҳуқуқу ӯҳдадорӣ ва масъулияте мебошанд, ки Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд" ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудаанд (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

Моддаи 64. Ҳуқуқу ӯҳдадориҳои волидон ба ҳимояи ҳуқуқу манфиатҳои фарзандон

1. Ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои кӯдакони ноболиғ ба зиммаи волидони онҳо гузошта мешавад.

Падару модар намояндагони қонунии фарзандони худ буда, ҳуқуқу манфиатҳои онҳоро дар муносибат бо мақомоти давлатӣ, судӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, инчунин шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, бе ваколатҳои махсус ҳимоя менамоянд (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

2. Волидон наметавонанд аз ҳуқуқи фарзандони худ намояндаги кунанд, агар мақоми васоят ва парастори муқаррар карда бошад, ки байни манфиатҳои волидон ва фарзандон ихтилоф вуҷуд дорад. Дар сурати ихтилофот байни волидайн ва кӯдакон мақоми васоят ва парастори вазифадоранд ҷиҳати ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои кӯдакон намоянда таъин кунанд.

Моддаи 65. Татбиқи ҳуқуқу ӯҳдадориҳои волидон

1. Ҳуқуқу ӯҳдадориҳои волидон набояд бар хилофи манфиатҳои фарзандон татбиқ шаванд. Таъмини манфиатҳои фарзандон бояд мавзӯи асосии ғамхории волидон бошад.

2. Ҳангоми истифодаи ҳуқуқи волидон он набояд ба саломатии ҷисмонию рӯҳии кӯдак ва такомули маънавии ӯ зарар расонанд. Усулҳои тарбияи кӯдакон бояд ба муомилаи бераҳмона, дағалона ва пасткунандаи шаъни инсонии кӯдак ё суиистифода ва истисмори кӯдакро аз ҷониби волидон истисно кунанд.

Волидоне, ки ҳуқуқу ӯҳдадориҳои худро бар зарари ҳуқуқу манфиатҳои кӯдак татбиқ менамоянд, мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонун ба ҷавобгари кашида мешаванд.

3. Тамоми масъалаҳои марбут ба тарбияи фарзандонро волидон бо ризоияти ҳамдигар ва бо назардошти манфиати кӯдакон ва фикру ақидаи онҳо ҳал менамоянд. Дар сурати ҷой доштани ихтилофот, волидон (яке аз онҳо) барои ҳалли ин ихтилофотхо метавонанд ба мақоми васояту парастори ё суд муроҷиат кунанд.

4. Ҷои истиқомати кӯдак дар сурати ҷудо зиндаги кардани волидон бо мувофиқаи байни онҳо муқаррар карда мешавад. Дар сурати набудани мувофиқа, баҳси волидонро суд дар асоси манфиати кӯдакон ва бо назардошти фикру хоҳиши онҳо ҳал менамояд. Зимнан суд дилбастагии (меҳри) кӯдакро нисбат ба падар ё модар, бародару хоҳарон, синну соли кӯдак, сифати маънави ва дигар сифатҳои хосаи волидон, муносибате, ки байни падар ва модар ва кӯдак мавҷуд аст, имконоти ба кӯдак фароҳам овардани шароити тарбия ва рушду камоли он ( навъи фаъолият, низоми кори волидон, вазъи модди ва оилавии волидон ва ғайраро) ба инобат мегирад.

Моддаи 66. Татбиқи ҳуқуқу ӯҳдадориҳои волидон аз ҷониби падар ё модаре, ки аз фарзандаш ҷудо зиндаги мекунад

1. Падар ё модаре, ки аз фарзанд ҷудо зиндаги мекунад, барои муошират бо кӯдак ҳуқуқ дорад ва вазифадор аст дар тарбияи ӯ ва ҳалли масъалаи гирифтани таҳсилоти кӯдак иштирок намояд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Падар ё модаре, ки фарзанд бо ӯ зиндаги мекунад, набояд монеи муоширати фарзанд бо падар ё модар бошад.

2. Волидон метавонанд дар хусуси тартиби татбиқи ҳуқуқу ӯҳдадориҳои худ аз ҷониби падар ё модаре, ки ҷудо зиндаги мекунад, созишномаи хатти банданд.

Агар волидон мувофиқа карда натавонанд, баҳсро суд бо талаби волидон (яке аз онҳо), бо иштироки мақоми васояту парастори, ҳал менамояд.

3. Дар сурати иҷро накардани ҳалномаи суд, нисбати падар ё модари гунаҳкор чораҳои пешбининамудаи қонунгузории мурофиавии граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ мешаванд. Ҳангоми қасдан иҷро накардани ҳалномаи суд, бо дарназардошти манфиати кӯдак ва фикру хоҳиши ӯ, суд метавонад бо талаби падар ё модаре, ки ҷудо зиндаги мекунад, дар хусуси ба ӯ додани кӯдак ҳалнома қабул намояд (Қонуни ҶТ аз 24.02.2017 № 1395).

4. Падар ё модаре, ки аз кӯдак ҷудо зиндаги мекунад, ҳуқуқ дорад аз муассисаҳои тарбияви, табобати ва ғайра дар хусуси фарзанди худ маълумот гирад. Ин гуна маълумот он гоҳ дода намешавад, ки ба ҳаёт ва саломатии кӯдак аз тарафи падар (модар) таҳдид мавҷуд бошад. Оид ба дода нашудани маълумот ба суд шикоят кардан мумкин аст.

Моддаи 67. Ҳуқуқи бобо, биби (модаркалон), бародарону хоҳарон ва дигар хешовандон барои муошират бо кӯдак

1. Бобою биби (модаркалон), бародарону хоҳарон ва хешовандони дигар барои муошират бо кӯдак ҳуқуқ доранд.

2. Дар сурате, ки агар волидон (яке аз онҳо) барои муоширати хешовандони наздик бобою биби (модаркалон), бародару хоҳарон бо кӯдак имконият надиҳанд, мақоми васояту парастори метавонад волидонро (яке аз онҳоро) вазифадор созанд, ки монеи ин муошират нашаванд.

3. Агар волидон (яке аз онҳо) ба қарори мақомоти васояту парастори итоат накунанд, бобою биби (модаркалон), бародару хоҳарон ё мақомоти васояту парастори метавонанд ҷиҳати рафъи монеаи муошират бо кӯдак ба суд бо даъво муроҷиат намоянд. Суд баҳсро бо назардошти манфиати кӯдак ва фикру хоҳиши ӯ ҳал менамояд.

Дар сурати иҷро накардани ҳалномаи суд нисбати падар ё модари гунаҳкор чораҳои пешбининамудаи қонунгузории мурофиавии граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ мешаванд (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 68. Ҳимояи ҳуқуқи волидон

1. Волидон ҳуқуқ доранд баргардонидани фарзандонашонро аз ҳар шахсе, ки бе асоси қонуни ё ҳалномаи суд онҳоро дар наздаш нигоҳ медорад, талаб намоянд. Дар сурати ба миён омадани баҳс волидон метавонанд барои ҳимояи ҳуқуқашон ба суд муроҷиат намоянд.

Ҳангоми баррасии ин талабот суд бо назардошти фикру хоҳиши кӯдак метавонад даъвои волидонро қонеъ нагардонад, агар ба хулоса ояд, ки ба волидон баргардонидани кӯдак ба манфиати кӯдак нест.

2. Агар суд муқаррар намояд, ки на волидон ва на шахсоне, ки кӯдак дар наздашон мебошад, ба тарбияи сазовори ӯ қодир нестанд, он гоҳ суд кӯдакро барои бо таълиму тарбия фаро гирифтан ба мақомоти васояту парасторӣ медиҳад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 69. Маҳрум кардан аз ҳуқуқи падару модари

Волидон (яке аз онҳо) метавонанд аз ҳуқуқи падару модари маҳрум карда шаванд, агар онҳо:

- аз иҷрои ӯҳдадориҳои падару модари, аз ҷумла додани алимент қасдан саркаши кунанд;

- бе сабабҳои узрнок аз таваллудхона (таваллудгоҳ) ё муассисаи дигари тибби ё тарбияви, муассисаи ҳифзи иҷтимоии аҳоли ва ё дигар муассисаҳои монанди он гирифтани фарзанди худро рад намоянд;

- аз ҳуқуқи падару модарии худ суиистифода намоянд;

- ба фарзандон муносибати бераҳмона кунанд, аз ҷумла нисбати онҳо зӯроварии ҷисмони ё рӯҳиро раво бинанд, ба дахлнопазирии ҷинсии онҳо сӯиқасд намоянд;

- майзада ё нашъаманди ашадди бошанд;

- бар зидди ҳаёт ва саломатии фарзандони худ ё саломатии ҳамсари худ қасдан ҷиноят содир карда бошанд.

Моддаи 70. Тартиби маҳрум кардан аз ҳуқуқи падару модари

1. Маҳрум сохтан аз ҳуқуқи падару модари ба тартиби суди ба амал бароварда мешавад.

Парвандаи оид ба маҳрум кардан аз ҳуқуқи падару модари дар асоси аризаи яке аз волидон (шахсони онҳоро ивазкунанда), прокурор, инчунин мақомоту муассисаҳои давлати, ки вазифаи ҳимояи ҳуқуқи кӯдакони ноболиғ ба зиммаашон гузошта шудааст (мақомоти васояту парастори, муассисаҳо барои кӯдакони ятим ва кӯдакони аз ғамхории волидон маҳруммонда ва ғайра), барраси мегардад.

2. Парвандаҳои оид ба маҳрум кардан аз ҳуқуқи падару модари бо иштироки прокурор ва мақомоти васояту парастори барраси мешаванд.

3. Ҳангоми баррасии парвандаҳо дар хусуси маҳрум кардан аз ҳуқуқи падару модари суд масъалаи барои кӯдак ситонидани алиментро аз волидони (яке аз онҳо) аз ҳуқуқи падару модари маҳрумгашта ҳал мекунад.

4. Агар суд ҳангоми баррасии парвандаи маҳрум кардан аз ҳуқуқи падару модари дар амалҳои волидон (яке аз онҳо) аломатҳои кирдори сазовори ҷазои ҷиноятиро ошкор намояд, он гоҳ суд вазифадор аст, ки дар ин хусус прокурорро огоҳ созад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 71. Оқибати маҳрум кардан аз ҳуқуқи падару модари

1. Волидоне, ки аз ҳуқуқи падару модари маҳрум карда шудаанд аз тамоми ҳуқуқҳое, ки дар асоси далели хеши бо кӯдак муайян шудаанд, аз ҷумла ҳуқуқи гирифтани таъминот (моддаи 88 ҳамин Кодекс аз кӯдаке, ки нисбати вай аз ҳуқуқи падару модари маҳрум гардидаанд, инчунин аз ҳуқуқи имтиёзоту ёрдампулиҳои давлат, ки барои шаҳрвандони фарзанддор муқаррар шудаанд, маҳрум мегарданд.

2. Маҳрум кардани волидон аз ҳуқуқи падару модари онҳоро аз вазифаи таъмин кардани фарзандашон озод намекунад.

3. Масъалаи минбаъд якҷоя зиндаги кардани фарзандон ва волидонро (яке аз онҳоро), ки аз ҳуқуқи падару модари маҳрум шудаанд, суд мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонунҳои манзил ҳал мекунад.

4. Кӯдаке, ки нисбати ӯ волидон (яке аз онҳо) аз ҳуқуқи падару модари маҳрум шудаанд, ҳуқуқи моликиятро ба манзили истиқомати, ё ҳуқуқи истифодаи манзили истиқомати, инчунин ҳуқуқи молумулкии дар асоси далели хеши бо волидон ва хешовандони дигар муайяншуда, инчунин ҳуқуқи гирифтани меросро нигоҳ медорад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

5. Дар сурати имконнопазирии ба падар ё модар додани кӯдак ё дар сурати аз ҳуқуқи волидон маҳрум шудани падару модар кӯдак ба тарбияи мақомоти васояту парастори супорида мешавад.

6. Ба фарзандхонди гирифтани кӯдак дар сурати аз ҳуқуқи падару модарӣ маҳрум кардани волидон (яке аз онҳо) танҳо пас аз гузаштани мӯҳлати на камтар аз шаш моҳ баъди баровардани ҳалномаи суд дар хусуси маҳрум кардани волидон (яке аз онҳо) аз ҳуқуқи падару модари мумкин аст (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 72. Барқарор намудани ҳуқуқи падару модари

1. Ҳуқуқи падару модари (яке аз онҳо) дар сурате барқарор шуда метавонад, ки агар рафтору кирдор, тарзи зиндаги ва муносибати онҳо нисбат ба тарбияи кӯдак ба тарафи мусби тағйир ёфта бошад.

2. Ҳуқуқи падару модари ба тартиби суди дар асоси аризаи падар ё модари аз ҳуқуқи падару модари маҳрумгардида, бо иштироки мақомоти васояту парастори, инчунин прокурор барқарор карда мешавад.

3. Ҳамзамон бо даъвои волидон (яке аз онҳо) дар хусуси барқарор намудани ҳуқуқи падару модари мумкин аст талаби баргардонидани кӯдак ба волидон барраси карда шавад.

4. Суд метавонад бо назардошти фикри кӯдак даъвои волидонро (яке аз онҳоро) барои барқароркунии ҳуқуқи падару модари рад кунад, агар он хилофи манфиатҳои кӯдак бошад.

Барқарор намудани ҳуқуқи падару модари нисбати кӯдаки ба синни даҳсолаги расида танҳо бо назардошти фикри ӯ мумкин аст.

Агар кӯдак фарзандхонд шуда бошад ва фарзандхонди беэътибор дониста нашуда бошад (моддаи 140 ҳамин Кодекс) барқарор намудани ҳуқуқи падару модари мумкин нест.

Моддаи 73. Гирифтани кӯдак бе маҳрум кардани волидон аз ҳуқуқи падару модари

1. Суд метавонад бо назардошти манфиати кӯдак дар бораи гирифтани кӯдак аз волидон (яке аз онҳо) бе маҳрум кардани онҳо аз ҳуқуқи падару модари (маҳдуд кардани ҳуқуқи падару модари) ҳалнома қабул намояд.

2. Гирифтани кӯдак бе маҳрум кардани волидон аз ҳуқуқи падару модари дар ҳолате мумкин аст, ки агар бо волидон (яке аз онҳо) гузоштани кӯдак ба сабабҳои ба онҳо вобаста набуда (дар асари ноқисии рӯҳи ё дигар бемории кӯҳна, шароити вазнин ва ғайра) барои кӯдаки ноболиғ хатарнок бошад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Гирифтани кӯдак инчунин дар ҳолате мумкин аст, ки агар гузоштани кӯдак бо волидон (яке аз онҳо) ба сабаби бадрафториашон барои кӯдак хатарнок буда, вале барои маҳрум кардани волидон (яке аз онҳо) аз ҳуқуқи падару модари асоси кофи вуҷуд надорад. Агар волидон (яке аз онҳо) дар давоми шаш моҳи баъди аз ҷониби суд гирифтани кӯдак рафтори худро ислоҳ накунанд, мақомоти васояту парастори вазифадоранд, ки дар хусуси аз ҳуқуқи падару модари маҳрум кардани ӯ даъво пешниҳод намоянд. Мақомоти васоят ва парастори ҳуқуқ доранд ба манфиати кӯдак то гузаштани ин мӯҳлат дар мавриди маҳрум кардани волидайн ( яке аз онҳо) аз ҳуқуқи падару модари даъво пешниҳод кунанд.

3. Даъво дар хусуси гирифтани кӯдак аз тарафи мақомоту муассисаҳои давлатие, ки қонун вазифаи ҳимояи ҳуқуқи кӯдакони ноболиғро ба зиммаашон гузоштааст (қисми 1 моддаи 70 ҳамин Кодекс), муассисаҳои тарбияви, тибби, муассисаҳои ҳифзи иҷтимоии аҳоли ва дигар муассисаҳо, хешовандони наздики кӯдак, инчунин прокурор пешниҳод шуда метавонад.

4. Парвандаҳо оид ба маҳдуд кардани ҳуқуқи падару модари бо иштироки прокурор ва мақомоти васояту парастори барраси мешаванд.

5. Ҳангоми баррасии парванда оиди маҳдуд кардан аз ҳуқуқи падару модари суд масъалаи барои кӯдак аз волидон (яке аз онҳо) ситонидани алиментро ҳал мекунад.

6. Суд вазифадор аст, ки дар мӯҳлати 3 рӯзи баъди эътибори қонунӣ пайдо кардани ҳалномаи судӣ оид ба маҳдуд кардани ҳуқуқи падарию модарӣ, иқтибоси онро ба мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандии ҷои бақайдгирии давлатии таваллуди кӯдак фиристад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Моддаи 74. Оқибати маҳдуд кардани ҳуқуқи падару модари

1. Волидоне, ки суд ҳуқуқи падару модариашонро маҳдуд кардааст, ҳуқуқи шахсан тарбия кардани кӯдак, инчунин ҳуқуқи имтиёзу ёрдампулии давлатии барои шаҳрвандони кӯдакдор муқарраргардидаро аз даст медиҳанд.

2. Аз волидон гирифтани кӯдак волидонро аз ӯҳдадории таъминоти ӯ озод намекунад.

3. Кӯдаке, ки нисбати вай ҳуқуқи волидон (яке аз онҳо) маҳдуд карда шудааст, ҳуқуқи моликиятии худро ба манзили истиқомати, ё ҳуқуқи истифодаи манзили истиқомати, инчунин ҳуқуқи молумулкиеро, ки дар асоси далели хеши бо волидон ва хешовандони дигар муайян шудаанд, аз ҷумла ҳуқуқи гирифтани меросро нигоҳ медорад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

4. Кӯдаке, ки аз падару модар гирифта шудааст, барои бо таълиму тарбия фаро гирифтан ба мақомоти васояту парасторӣ супорида мешавад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 75. Муоширати кӯдакон бо волидоне, ки ҳуқуқашонро суд маҳдуд кардааст

Ба волидоне, ки суд ҳуқуқи падару модариашонро маҳдуд кардааст, мумкин аст барои муошират бо кӯдак иҷозат дода шавад , ба шарте, ки он ба кӯдак таъсири зарарнок надошта, ба ҳаёту саломатии кӯдак хатарнок набошад. Муоширати волидон бо кӯдак бо розигии мақомоти васояту парастори ё васи (парастор) ва ё маъмурияти муассисае, ки кӯдак дар он мебошад, мумкин аст.

Моддаи 76. Бекор кардани маҳдудияти ҳуқуқи падару модари

1. Агар асосҳои барои маҳдуд кардани ҳуқуқи падару модари сабаб шуда, аз байн раванд, суд мувофиқи даъвои волидон (яке аз онҳо) метавонад дар хусуси ба волидон (яке аз онҳо) баргардонидани кӯдак ва бекор кардани маҳдудиятҳои дар моддаи 74 ҳамин Кодекс пешбинишуда ҳалнома қабул намояд.

2. Суд бо назардошти фикру хоҳиши кӯдак метавонад даъворо қонеъ нагардонад, агар ба волидон (яке аз онҳо) баргардонидани кӯдак хилофи манфиатҳои кӯдак бошад.

Моддаи 77. Гирифтани кӯдак ҳангоми таҳдиди бевосита ба ҳаёт ё саломатии ӯ

1. Дар сурати ҷой доштани таҳдиди бевосита ба ҳаёт ё саломатии кӯдак, мақоми васояту парастори ҳуқуқ дорад дар хусуси бетаъхир гирифтани кӯдак аз волидон (яке аз онҳо) ё дигар шахсоне, ки ӯ таҳти васояташон мебошад, қарор қабул намояд.

2. Дар сурати бетаъхир гирифтани кӯдак мақоми васояту парастори вазифадор аст, ки фавран прокурорро огоҳ сохта, мувақаттан ҷойгир намудани кӯдакро таъмин намояд ва дар мӯҳлати ҳафт рӯзи пас аз тартиб додани санади санҷиш ва хулоса дар бораи гирифтани кӯдак бо даъвои маҳрум сохтан аз ҳуқуқи падару модари ё маҳдуд кардани ҳуқуқи падару модари ба суд муроҷиат намояд.

Моддаи 78. Иштироки мақомоти васояту парастори ҳангоми дар суд барраси намудани баҳсҳои вобаста ба тарбияи кӯдакон

1. Ҳангоми дар суд барраси намудани баҳсҳои вобаста бо тарбияи кӯдакон сарфи назар аз он ки даъвои ҳимояи онҳоро ки пешниҳод кардааст, мақоми васояту парастори бояд ҷиҳати иштирок дар баррасии парванда ҷалб карда шавад.

2. Мақoми васояту парастори вазифадор аст шароити зиндагии кӯдак ва шахсеро (шахсонеро), ки даъвои тарбия кардани ӯро дорад, санҷиш намуда, ба суд санади санҷиш ва хулосаи ба он асосёфтаро доир ба моҳияти баҳс пешниҳод кунад.

Моддаи 79. Иҷрои ҳалномаи суд оид ба парвандаҳои вобаста бо тарбияи кӯдакон

1. Иҷрои ҳалномаҳои судҳо оид ба парвандаҳои вобаста бо тарбияи кӯдакон мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи истеҳсолоти иҷро аз ҷониби иҷрочии суд, бо иштироки ҳатмии мақомоти васояту парастори ба амал бароварда мешавад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

2. Иҷрои маҷбурии ҳалномаҳои вобаста бо гирифтани кӯдакон ва ба шахси (шахсони) дигар додани онҳо бояд бо иштироки ҳатмии мақоми васоят ва парастори ва шахсе (шахсоне), ки кӯдак ба ӯ дода мешавад ва дар ҳолатҳои зарури бо иштироки намояндагони мақомоти милиция ба амал бароварда мешавад.

3. Ҳангоми ғайриимкон будани иҷрои ҳалномаи суд дар мавриди ба дигар кас додани кӯдак бе расонидани зарар ба манфиати кӯдак, ӯ тибқи таъиноти суд мувақаттан дар муассисаи тарбияви, муассисаи табобати, муассисаи ҳифзи иҷтимоии аҳоли ё дигар муассисаи ба ин монанд ҷойгир карда шуданаш мумкин аст.

4. Агар падар ё модар (шахси дигар, ки кӯдак таҳти парастории ӯ қарор дорад) барои амали кардани ҳалномаи суд монеагӣ намояд, нисбати ӯ чораҳое, ки дар қонунгузории мурофиавии гражданӣ пешбинӣ гардидаанд, татбиқ карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

ФАСЛИ V. ӮҲДАДОРИҲОИ АЛИМЕНТДИҲИИ АЪЗОИ ОИЛА

БОБИ 13. ӮҲДАДОРИИ АЛИМЕНТДИҲИИ ВОЛИДОН ВА ФАРЗАНДОН

Моддаи 80. Ӯҳдадориҳои алиментдиҳии волидон барои таъминоти фарзандони ноболиғ

1. Волидон вазифадоранд, ки фарзандони ноболиқи худро таъмин намоянд. Тартибу шаклҳои таъминоти фарзандонро волидон мустақилона муайян менамоянд.

2. Волидон ҳуқуқ доранд дар мавриди таъминоти фарзандони ноболиғи худ созишнома (созишнома дар хусуси пардохти алимент) мувофиқи боби 16 ҳамин Кодекс) банданд.

3. Агар волидон фарзандони худро таъмин накунанд, маблағ барои таъминоти онҳо (алимент) аз волидон тибқи тартиби муқаррарнамудаи суди ситонида мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

4. Ҳангоми набудани созишномаи волидон дар мавриди пардохти алимент, ҳангоми таъмин накардани фарзандони ноболиғ ва ҳангоми ба суд пешниҳод накардани даъво мақоми васоят ва парастори ҳақ дорад нисбат ба волидон ( яке аз онҳо) дар хусуси ситонидани алимент барои фарзандони ноболиғ даъво пешниҳод кунад.

Моддаи 81. Андозаи алименте, ки барои кӯдакони ноболиғ тибқи тартиби суди ситонида мешавад

1. Ҳангоми мавҷуд набудани созишнома дар хусуси пардохти алимент барои фарзандони ноболиғ суд аз волидони онҳо ҳар моҳ ба андозаи зерин алимент мерӯёнанд барои як фарзанд чорьяк, барои ду фарзанд сеяк, барои се фарзанд ва зиёда аз он - нисфи музди меҳнат ва даромади дигари волидон.

2. Ҳаҷми ин саҳм бо назардошти вазъи модди ва оилавии тарафҳо ва дигар ҳолатҳои қобили таваҷҷӯҳ аз ҷониби суд кам ё зиёд карда шуданаш мумкин аст.

3. Агар кӯдакон таҳти таъминоти пурраи давлат ё ташкилоти ҷамъияти қарор гирифта бошанд, суд ҳуқуқ дорад андозаи алиментро кам кунад ё аз пардохти он озод намояд. Маблағҳое, ки аз волидон барои таъминоти кӯдакони дар муассисаҳои кӯдаконаи давлати ҷойгиркардашуда пардохта мешаванд, дар ҳаҷми муқаррарнамудаи қисми якуми ҳамин модда ба ҳисобномаҳои шахсии тарбиятгирандагон дар бонкҳои амонати гузаронида мешавад.

Моддаи 82. Навъҳои музди меҳнат ва дигар даромаде, ки аз онҳо барои кӯдакони ноболиғ алимент ситонида мешавад

Навъи музди меҳнат ва (ё) дигар даромаде, ки волидон бо асъори миллӣ ва (ё) асъори хориҷи мегиранд ва аз онҳо барои таъминоти кӯдакони ноболиғ тибқи моддаи 81 ҳамин Кодекс бояд алимент ситонида шавад, аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Моддаи 83. Ба маблағи устувор ситонидани алимент барои кӯдакони ноболиғ

1. Ҳангоми набудани созишномаи волидон дар хусуси пардохти алимент ба кӯдакони ноболиғ ва дар ҳолате, ки агар падар ё модари алиментдиҳанда музди кор ва ё даромади дигари номунтазам ё тағьирёбанда дошта бошад, ё агар ин падар ё модар музди меҳнату даромади дигарро пурра ё қисман дар шакли асл (натура) ё асъори хориҷи гирад, инчунин ҳангоми нагирифтани музди меҳнат ва (ё) даромади дигар, инчунин дар ҳолатҳои дигаре, ки ситонидани алимент вобаста аз ҳиссаи музди меҳнат ва даромади дигари падар ё модар имконнопазир, мушкил ё манфиати яке аз тарафҳоро моҳиятан халалдор созад, суд метавонад андозаи алименти ҳармоҳа ситонидашавандаро ба маблағи устувор ва ё ҳамзамон дар шакли ҳисса (мутобиқи моддаи 81 ҳамин Кодекс) ва бо маблағи устувор муайян намояд.

2. Андозаи маблағи устувор аз тарафи суд дар асоси имконияти нигоҳ доштани сатҳи ҳадди аксари дараҷаи пештараи таъминоти кӯдак бо назардошти вазъи моддию оилавии тарафҳо ва ҳолатҳои дигари қобили таваҷҷӯҳ муайян карда мешавад.

3. Агар дар назди ҳар кадоме аз волидон фарзандон монда бошанд, андозаи алимент аз ҳар як падар ё модар ба падар ё модаре, ки камтар таъмин мебошад, бо маблағи устувори пули, ки онро суд мутобиқи қисми дуюми ҳамин модда муқаррар намудааст, ҳар моҳ ситонида мешавад.

Моддаи 84. Ситонидан ва истифодаи алимент барои кӯдаконе, ки бе парастории волидон мондаанд

1. Барои кӯдаконе, ки бе парастории волидон мондаанд, алимент мутобиқи моддаҳои 81-83 ҳамин Кодекс ситонида шуда, ба васии (парастори) кӯдак пардохта мешавад.

2. Алименте, ки аз волидон барои кӯдакони бе парастории волидон монда ва дар муассисаҳои дахлдори тарбияви, табобати, ҳифзи иҷтимоии аҳоли ва муассисаҳои дигари ба ин монанд қарордошта ситонида мешавад, ба ҳисобномаҳои ин муассисаҳо гузаронида шуда, дар онҳо вобаста ба ҳар кӯдак алоҳида ба ҳисоб гирифта мешавад.

Муассисаҳои мазкур метавонанд ин маблағро ба бонкҳо ва муассисаҳои дигари кредити гузаронанд. Панҷоҳ фоизи даромаде, ки аз муомилоти маблағи воридгардидаи алимент ба даст меояд, барои таъминоти кӯдакон дар ин муассисаҳо истифода мешавад. Ҳангоми муассисаи мазкурро тарк кардани кӯдак, маблағи алименти барои ӯ гирифташуда ва панҷоҳ фоизи даромад аз муомилоти он дар шӯъбаи бонки амонатгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба суратҳисоби шахсии кӯдак гузаронида мешавад.

Моддаи 85. Ҳуқуқи фарзандони болиғи ғайри қобили меҳнат ба алимент

1. Волидон вазифадоранд, ки фарзандони болиғи ғайри қобили меҳнати ба кӯмак эҳтиёҷманди худро таъмин намоянд.

2. Дар сурати мавҷуд набудани созишномаи пардохти алимент суд ҳаҷми алиментро, ки барои кӯдакони болиғи ғайри қобили меҳнат ҳар моҳ бо пули устувор ситонида мешаванд, бо назардошти вазъи моддию оилави ва дигар манфиатҳои қобили таваҷҷӯҳи тарафҳо муайян менамояд.

Моддаи 86. Ҳуқуқи фарзандони болиғи таҳсилкунанда ба алимент

1. Суд метавонад барои фарзандони ба синни балоғат расида, ки донишҷӯёни таҳсили рӯзонаи муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ва олии касбӣ мебошанд, мутаносибан то ба синни бистсолаги ва бистучорсолаги расиданашон аз волидон алимент ситонад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183), аз 26.12.2011 № 791).

2. Андозаи алименти ҳар моҳ бо пули устувор ситонидашаванда аз тарафи суд бо назардошти вазъи моддию оилави ва манфиатҳои қобили таваҷҷӯҳи тарафҳо муайян карда мешавад.

Моддаи 87. Иштироки волидон дар хароҷоти иловаги барои фарзандон

1. Дар сурати мавҷуд набудани созишнома ва дар ҳолатҳои истиснои (бемории вазнин, маиб шудани кӯдакони ноболиғ ё болиғи ғайри қобили меҳнати эҳтиёҷманд, зарурати пардохти маблағ ба бегонагон барои нигоҳубин ва ғайра) ҳар яке аз волидон аз ҷониби суд барои иштирок намудан дар хароҷоти иловаги вобаста ба чунин ҳолатҳо ҷалб шуданаш мумкин аст.

Тартиби иштироки ҳар кадоме аз волидонро дар хароҷоти иловаги аз тарафи суд, бо назардошти вазъи модди ва оилавии волидону фарзандон ва дигар манфиатҳои қобили таваҷҷӯҳи тарафҳо бо маблағи устуворе, ки бояд ҳар моҳ пардохта мешавад, муайян мегардад.

2. Суд ҳуқуқ дорад волидонро барои иштирок намудан дар хароҷоти иловагии воқеан суратгирифта ва ҳамчунин хароҷоти иловагие, ки бояд дар оянда сурат гирад, вазифадор созад.

Моддаи 88. Ӯҳдадории фарзандони болиғ барои нигоҳубини волидон

1. Фарзандони болиғи қобили меҳнат ӯҳдадоранд, ки волидони ғайри қобили меҳнати ба кӯмак мӯҳтоҷи худро нигоҳубин намоянд ва нисбат ба онҳо ғамхор бошанд.

2. Дар сурати набудани созишномаи пардохти алимент барои волидони ғайри қобили меҳнати мӯҳтоҷ, аз фарзандони болиғи қобили меҳнат барои онҳо ба тартиби суди алимент ситонида мешавад.

3. Андозаи алименте, ки ҳар моҳ аз ҳар фарзанд ба тартиби суди ситонида мешавад, аз тарафи суд бо назардошти вазъи модди ва оилавии волидону фарзандон ва манфиатҳои қобили таваҷҷӯҳи тарафҳо бо маблағи устувор муайян карда мешавад.

4. Бо талаби ҷавобгар суд ҳангоми муайян намудани андозаи алимент ҳамаи фарзандони болиғи қобили меҳнати падар ё модари мазкурро, сарфи назар аз он, ки талабот нисбати ҳамаи фарзандон ё танҳо ба як нафар ё якчанд нафари онҳо пешниҳод гардидааст, бояд баҳисоб гирад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

5. Фарзандон аз ӯҳдадориҳои таъмини волидони ғайри қобили меҳнати мӯҳтоҷи худ озод буда метавонанд, агар суд муқаррар созад, ки волидон аз иҷрои вазифаҳои падарию модарии худ саркаши мекарданд.

Фарзандон аз пардохти алимент ба волидоне, ки аз ҳуқуқи падару модари маҳрум гардидаанд, озод карда мешаванд.

Моддаи 89. Иштироки фарзандони болиғ дар пардохтани хароҷоти иловаги барои волидон

1. Дар ҳолатҳое, ки фарзандони болиғ нисбати волидони ғайри қобили меҳнат ғамхори накунанд ва дар ҳолатҳои истиснои (бемории вазнин, маибшавии волидон, зарурати пардохти маблағи нигоҳубин барои бегонагон ва ғайра) суд метавонад фарзандони болиғи қобили меҳнатро барои иштирок намудан дар пардохтани хароҷоти иловагие, ки вобаста ба ин ҳолатҳо ба миён омадаанд, ҷалб намояд.

2. Андоза ва тартиби пардохти хароҷоти иловаги аз ҷониби ҳар фарзанди болиғи қобили меҳнат аз тарафи суд бо назардошти вазъи моддию оилавии волидон ва фарзандон ва манфиатҳои қобили таваҷҷӯҳи тарафҳо, бо риояи қоидаҳои қисмҳои 4 ва 5 моддаи 88 ҳамин Кодекс муайян карда мешавад.

3. Тартиби пардохти хароҷоти иловаги ва андозаи ин хароҷотро бо созишномаи тарафҳо муайян кардан мумкин аст.

БОБИ 14. ӮҲДАДОРИҲОИ АЛИМЕНТДИҲИИ ЗАНУ ШАВҲАР ВА ЗАНУ ШАВҲАРИ СОБИҚ

Моддаи 90. Вазифаи зану шавҳар дар бобати таъминоти якдигар

1. Зану шавҳар вазифадоранд якдигарро аз ҷиҳати модди дастгири намоянд.

2. Дар сурати саркаши намудан аз чунин дастгири ва набудани созишнома оид ба пардохти алимент дар байни зану шавҳар инҳо ҳуқуқ доранд аз ҳамсари худ, ки барои ин мақсад маблaғи зарури дорад, ба тартиби суди пардохти алиментро талаб кунанд:

- зан ё шавҳари ғайри қобили меҳнати эҳтиёҷманд;

- зан дар давраи ҳомиладори ва дар давоми се соли пас аз таваллуди фарзанди умуми;

- зан ё шавҳари мӯҳтоҷе, ки фарзанди умумии маъюби то ҳаждаҳсола ё фарзанди умумии маъюби модарзоди гурӯҳи якумро нигоҳубин мекунад.

Моддаи 91. Ҳуқуқи зан ё шавҳари собиқ барои гирифтани алимент пас аз бекор кардани ақди никоҳ

1. Шахсони зерин ҳуқуқ доранд ба тартиби суди аз зан ё шавҳари собиқи худ, ки маблағи заруриро доранд алимент талаб кунанд:

- зани собиқ дар давраи ҳомиладори ва дар давоми се соли пас аз таваллуди фарзанди умуми;

- зан ё шавҳари собиқи мӯҳтоҷе, ки фарзанди умумии маъюби то ба синни ҳаждаҳсолаги расидан ва фарзанди умумии маъюби модарзоди гурӯҳи якумро нигоҳубин мекунад;

- зан ё шавҳари собиқи ғайри қобили меҳнати мӯҳтоҷе, ки қобилияти меҳнатро то бекор кардани никоҳ ё дар давоми як соли пас аз бекор кардани никоҳ аз даст додааст;

- зан ё шавҳари мӯҳтоҷе, ки на дертар аз панҷ соли пас аз лаҳзаи бекор кардани ақди никоҳ ба синни нафақа расидааст, агар зану шавҳар дар муддати панҷ сол дар ақди никоҳ буда бошанд.

2. Андозаи алимент ва тартиби ба ҳамсари собиқ пардохтани онро пас аз лахзаи бекор кардани никоҳ тибқи созишномаи байни зан ва шавҳари собиқ муайян кардан мумкин аст.

Моддаи 92. Андозаи алименте, ки тибқи тартиби суди барои таъминоти зану шавҳар ва зану шавҳари собиқ ситонида мешавад

Дар сурати мавҷуд набудани созишнома байни зану шавҳар (зану шавҳари собиқ) оиди пардохти алимент андозаи алименте, ки ба тартиби суди ҳар моҳ барои таъминоти зан ё шавҳар (зан ё шавҳари собиқ) ситонида мешавад, аз тарафи суд дар шакли маблағи устувор бо назардошти вазъи моддию оилавии зану шавҳар (зану шавҳари собиқ) ва манфиатҳои қобили таваҷҷӯҳи тарафҳо муайян мегардад.

Моддаи 93. Аз ӯҳдадории таъмини ҳамсари худ озод намудани зан (шавҳар) ё маҳдуд кардани мӯҳлати ӯҳдадори

Суд метавонад зан ё шавҳарро ҳам дар давраи никоҳ ва ҳам пас аз бекор кардани он дар ҳолатҳои зерин аз ӯҳдадории таъмини ҳамсари худ озод кунад ё мӯҳлати ин ӯҳдадориро ба таври муайян маҳдуд созад:

- агар корношоямии зан ё шавҳари мӯҳтоҷ дар натиҷаи суиистеъмол намудан аз машруботи спиртӣ, воситаҳои нашъадор, моддаҳои психотропӣ ва прекурсорҳо ё дигар моддаҳои мадҳушкунанда ё қасдан ҷиноят содир намудани ӯ ба амал омада бошад (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365);

- агар хонадории зану шавҳар камтар аз панҷ сол давом карда бошад;

- агар зан ё шавҳаре, ки пардохти алиментро талаб мекунад дар оила рафтори ношоиста дошта бошад.

Моддаи 94. Қатъ гардидани ҳуқуқи таъминоти ҳамдигарии зан ё шавҳар

Ҳуқуқи зан ё шавҳар барои гирифтани таъминот (алимент) аз ҳамсари худ дар мавридҳои зерин қатъ мегардад:

- агар зан ё шавҳари мӯҳтоҷи корношоям вафот кунад;

- агар шартҳое, ки мутобиқи моддаҳои 90 ва 91 ҳамин Кодекс барои гирифтани алимент асос буданд, аз миён бардошта шаванд;

- агар зан ё шавҳари мӯҳтоҷи корношоям аз нав хонадор шуда бошад.

БОБИ 15. ӮҲДАДОРИҲОИ АЛИМЕНТДИҲИИ АЪЗОИ ДИГАРИ ОИЛА

Моддаи 95. Ӯҳдадории бародарону хоҳарон оиди таъминоти бародарону хоҳарони ноболиғ ва болиғи корношоями худ

Бародарону хоҳарони ноболиғи мӯҳтоҷи ёри дар сурати аз волидони худ гирифта натавонистани таъминот ҳуқуқ доранд, ба тартиби суди аз бародарону хоҳарони болиғи қобили меҳнати худ, ки маблағи заруриро доранд, алимент гиранд. Чунин ҳуқуқ инчунин ба бародарону хоҳарони корношоями болиғи мӯҳтоҷе дода мешавад, ки агар онҳо аз фарзандони болиғи худ зан ё шавҳар (зан ё шавҳари собиқ) ё волидонашон таъминотпули гирифта натавонанд.

Моддаи 96. Ӯҳдадории бобою биби (модаркалон) оид ба таъминоти набераҳои худ

Набераҳои ноболиғи мӯҳтоҷи ёри дар сурати аз волидони худ гирифта натавонистани таъминот ҳуқуқ доранд ба тартиби суди аз бобою бибии (модаркалони) худ, ки дорои маблағи зарури мебошанд, алимент гиранд.

Чунин ҳуқуқ инчунин ба наберагони корношоями болиғи мӯҳтоҷе дода мешавад, ки агар онҳо аз ҳамсар (ҳамсари собиқ) ё волидонашон таъминот гирифта натавонанд.

Моддаи 97. Ӯҳдадориҳои набера оид ба таъминоти бобою биби (модаркалон)

Бобою бибии (модаркалони) мӯҳтоҷи корношоям дар сурати аз фарзандони болиғи қобили меҳнат ё ҳамсари (ҳамсари собиқи) худ гирифта натавонистани таъминот ҳуқуқ доранд ба тартиби суди аз наберагони болиғи қобили меҳнати худ, ки дорои маблағи зарури мебошанд, алимент талаб кунанд.

Моддаи 98. Ӯҳдадории писарандар ва духтарандар оиди таъминоти падарандар ва модарандар

1. Падарандар ва модарандари корношоями мӯҳтоҷе, ки писарандар ва духтарандари худро тарбия ва нигоҳубин кардаанд, агар онҳо аз фарзандони болиғи қобили меҳнат ё ҳамсари (ҳамсари собиқи) худ таъминот гирифта натавонанд, ҳуқуқ доранд аз писарандар ё духтарандари болиғи қобили меҳнат, ки маблағи зарури доранд, ба тартиби суди таъминот талаб намоянд.

2. Суд ҳуқуқ дорад писарандар ва духтарандарро аз вазифаи таъмин кардани падарандар ё модарандар озод кунад, агар падарандар ё модарандар онҳоро на камтар аз се сол тарбия ва таъмин карда бошанд, инчунин агар онҳо ӯҳдадориҳои худро вобаста ба тарбияи писарандар ва духтарандар номатлуб анҷом дода бошанд.

Моддаи 99. Андозаи алименте, ки барои аъзои дигари оила ба тартиби суди ситонида мешавад

1. Андоза ва тартиби пардохти алимент барои шахсоне, ки дар моддаҳои 95-98 ҳамин Кодекс зикр шудаанд, тибқи созишномаи тарафҳо муайян карда мешаванд.

2. Дар сурати мавҷуд набудани созишномаи тарафҳо андозаи алимент, ки барои таъмини аъзои оилаи дар ҳамин боб зикргардида ба тартиби суди ситонида мешавад, аз тарафи суд бо назардошти вазъи моддию оилавии пардохткунанда ва гирандаи алимент ва манфиатҳои дигари қобили таваҷҷӯҳи тарафҳо дар шакли маблағи устувори ҳар моҳ пардохтшаванда муқаррар карда мешавад.

3. Агар барои таъмини аъзои оила, ки алимент талаб мекунад, ҳамзамон якчанд нафар ӯҳдадор бошанд, он гоҳ суд бо назардошти вазъи моддию оилавии онҳо андозаи иштироки ҳар яки онҳоро дар иҷрои ӯҳдадории алиментдиҳи муайян менамояд. Бо талаби ҷавобгар суд вазифадор аст, ки ҳамаи шахсонеро ки барои пардохтани алимент ӯҳдадоранд, ба ҳисоб гирад, сарфи назар аз он ки даъво нисбати ҳамаи ин шахсон ё фақат як нафар ё якчанд нафари онҳо пешниҳод шудааст.

БОБИ 16. СОЗИШНОМАИ ПАРДОХТИ АЛИМЕНТ

Моддаи 100. Бастани созишномаи пардохти алимент

Созишномаи пардохти алимент (андоза, шарт ва тартиби пардохти алимент) дар байни шахсе, ки алимент месупорад ва шахсе, ки онро мегирад, ва дар сурати ғайриқобили амал будани шахсе, ки вазифадор аст алимент супорад ва (ё) гирандаи алимент - дар байни намояндагони қонунии онҳо, баста мешавад. Шахсони қобилияти амалашон маҳдуд созишномаи пардохти алиментро бо розигии намояндагони қонуниашон имзо мекунанд.

Моддаи 101. Шакли созишномаи пардохти алимент

1. Созишномаи пардохти алимент дар шакли хатти баста шуда, аз тарафи идораи нотариалии давлатӣ тасдиқ карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Риоя накардани шакли созишномаи пардохти алимент, ки қонун муқаррар кардааст, боиси оқибатҳое мегардад, ки меъёрҳои қонунгузории граждани пешбини намудааст.

2. Созишномаи пардохти алимент, ки нотариат тасдиқ намудааст, дорои эътибори варақаи иҷро мебошад.

Моддаи 102. Тартиби бастан, иҷро намудан, тағйир додан, бекор кардан ва беэътибор донистани созишномаи пардохти алимент

1. Бастан, иҷро намудан, тағйир додан, бекор кардан ва беэътибор донистани созишномаи пардохти алимент аз рӯи меъёрҳои Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад, ки бастан, иҷро намудан, тағйир додан, бекор кардан ва беэътибор донистани аҳдҳои гражданию ҳуқуқи тавассути онҳо танзим мегарданд.

2. Созишномаи пардохти алимент ҳар гоҳ бо мувофиқаи тарафҳо тағйир дода ё бекор шуда метавонад. Тағйир додан ё бекор кардани созишномаи пардохти алимент ба ҳамон шакле, ки шартномаи пардохти алимент баста шудааст, бояд сурат гирад.

3. Якҷониба иҷро накардани созишномаи пардохти алимент ё якҷониба тағйир додани шартҳои он мумкин нест.

4. Дар сурати ҷидди тағйир ёфтани вазъи модди ё оилавии тарафҳо ва ҳангоми тағйир додан ё бекор кардани созишномаи пардохти алимент ба мувофиқа нарасидани тарафҳо тарафи манфиатдор ҳуқуқ дорад дар хусуси тағйир додан ё бекор кардани созишномаи пардохти алимент ба суд даъво пешниҳод кунад. Ҳангоми баррасии масъалаи тағйир додан ё бекор кардани созишномаи пардохти алимент суд ҳуқуқ дорад ҳама гуна манфиати қобили таваҷҷӯҳи тарафҳоро ба инобат гирад.

Моддаи 103. Беэътибор донистани созишномаи пардохти алимент, ки манфиатҳои алиментгирандаро поймол мекунад

Агар шарти пешбининамудаи созишномаи пардохти алимент оид ба таъминоти кӯдакони ноболиғ ё аъзои болиғи ғайриқобили амали оила манфиати онҳоро поймол кунад, аз ҷумла дар ҳолатҳои риоя накардани талаботи қисми дуюми моддаи 104 ҳамин Кодекс чунин созишномаро мувофиқи талаби намояндаи қонунии кӯдаки ноболиғ ё кӯдаки аъзои болиғи ғайриқобили амали оила, инчунин мақоми васояту парастори ё прокурор ба тартиби суди беэътибор донистан мумкин аст.

Моддаи 104. Андозаи алименте, ки тибқи созишномаи пардохти алимент пардохта мешавад

1. Андозаи алименте, ки тибқи созишномаи пардохти алимент пардохта мешавад, аз ҷониби тарафҳо дар ин созишнома муайян карда мешавад.

2. Андозаи алименте, ки мувофиқи созишномаи пардохти алимент барои кӯдакони ноболиғ муқаррар карда мешавад, аз андозаи алименте, ки онҳо ҳангоми ба тартиби суди ситонидани алимент гирифта метавонистанд (моддаи 81 ҳамин Кодекс) камтар буда наметавонад.

Моддаи 105. Усул ва тартиби пардохти алимент тибқи созишномаи пардохти алимент

1. Усул ва тартиби пардохти алимент тибқи созишномаи пардохти алимент, тавассути ҳамин созишнома муайян карда мешавад.

2. Алимент ҳамчун ҳисса аз маош ва (ё) дигар даромади шахсе, ки бояд алимент супорад, бо маблағи устувори пули вақт-вақт ё якдафъаина, бо усули додани молу мулк ва дигар усулҳо, ки дар бораи он созиш баста шудааст, пардохта шуда метавонад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Дар созишномаи пардохти алимент якчанд усулҳои пардохти алиментро пешбини намудан мумкин аст.

Моддаи 106. Индексацияи андозаи алимент, ки тибқи созишномаи пардохти алимент сурат мегирад

Индексацияи андозаи алимент, ки тибқи созишномаи пардохти алимент пардохта мешавад, мувофиқи ҳамин созишнома сурат мегирад. Агар дар созишномаи пардохти алимент тартиби дигари индексатсияи андозаи алимент пешбини нашуда бошад, индексация мутобиқи моддаи 118 ҳамин Кодекс сурат мегирад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791, аз 19.03.2013 № 952).

БОБИ 17. ТАРТИБИ ПАРДОХТ ВА СИТОНИДАНИ АЛИМЕНТ

Моддаи 107. Бо ҳалномаи суд ситонидани алимент

Дар сурати набудани созишномаи пардохти алимент аъзои оилаи дар ҳамин фасли Кодекс зикргардида ҳуқуқ доранд, ки бо талаби ситонидани алимент ба суд муроҷиат намоянд.

Моддаи 108. Мӯҳлати муроҷиат барои гирифтани алимент

(Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791)

1. Шахсе, ки барои гирифтани алимент ҳуқуқ дорад, сарфи назар аз мӯҳлате, ки аз лаҳзаи пайдо кардани ҳуқуқи алиментгири гузаштааст, метавонад дар хусуси ситонидани алимент ба суд бо ариза муроҷиат кунад.

2. Алимент барои давраи баъди муроҷиат намудан ба суд муқаррар карда мешавад. Алимент барои давраи гузашта метавонад дар ҳудуди мӯҳлати сесола аз лаҳзаи муроҷиат кардан ба суд ситонида шавад, агар суд муқаррар кунад, ки то муроҷиат кардан ба суд барои гирифтани таъминот саъю кӯшиш карда шудааст, вале бинобар сабаби саркашии шахси алиментдиҳанда аз пардохти он, алимент гирифта нашудааст.

Моддаи 109. Мувақаттан ситонидани алимент

1. Аз рӯи парвандаҳо дар бораи ситонидани алимент суд ҳуқуқ дорад, ки то эътибори қонуни пайдо кардани ҳалномаи суд дар бораи ситонидани алимент ва дар сурати барои кӯдакони ноболиғ ситонидани алимент - то қабул гардидани ҳалнома дар бораи ситонидани алимент оиди мувақаттан ситонидани алимент қарор барорад.

2. Андозаи алименти муваққатан ситонидашавандаро суд бо назардошти вазъи модди ё оилавии тарафҳо муайян менамояд. Андозаи алименти муваққатан барои таъминоти кӯдакони ноболиғ ситонидашаванда мутобиқи моддаи 81 ҳамин Кодекс муайян карда мешавад.

Моддаи 110. Ӯҳдадории маъмурияти ташкилот дар бораи доштани алимент

Маъмурияти ташкилоти ҷои кори шахсе, ки ӯҳдадор аст алимент диҳад, вазифадор мебошад, ки дар асоси созишномаи аз ҷониби нотариус тасдиқшудаи тарафҳо ё варақаи иҷро ҳар моҳ аз музди меҳнат ва (ё) даромади дигари алиментдиҳанда, ки ӯҳдадор аст алимент супорад, ё аз ҳисобномаи шахси алиментдиҳанда на дертар аз се рӯзи пас аз санаи ба алиментдиҳанда додани музди меҳнат ва (ё) даромади дигари вай алиментро нигоҳ дошта, ба шахси алиментгиранда супорад.

Моддаи 111. Нигоҳ доштани алимент дар асоси созишномаи пардохти алимент

Нигоҳ доштани алимент дар асоси созишномаи аз ҷониби нотариус тасдиқшуда оид ба пардохти алимент дар ҳолатҳое сурат мегирад, ки агар маблағи умумии нигоҳдошташаванда дар асоси созишнома ва варақаҳои иҷро аз панҷоҳ фоизи маош ва (ё) дигар даромади шахси алиментдиҳанда бештар бошад.

Моддаи 112. Ӯҳдадории додани маълумот дар хусуси тағйири ҷои кори шахси алиментдиҳанда

1. Маъмурияти ташкилоте, ки бо ҳалномаи суд ё созишномаи аз ҷониби нотариат тасдиқшудаи пардохти алимент алиментро нигоҳ медошт, вазифадор аст, ки дар муддати се рӯз ба иҷрочии суди маҳали иҷрои ҳалнома дар бораи ситонидани алимент ва ба шахси алиментгиранда дар хусуси аз кор озод шудани шахси алиментдиҳанда ва агар маълум бошад, дар хусуси ҷои нави кор ё истиқомати ӯ хабар диҳад.

2. Шахсе, ки барои додани алимент ӯҳдадор аст, бояд дар мӯҳлати муқаррарнамудаи қисми 1 ҳамин модда ба иҷрочии суд ва ба алиментгиранда дар хусуси дигар шудани ҷои кор ё истиқоматаш ва дар сурати додани алимент ба кӯдакони ноболиғ инчунин дар хусуси музди кор ё даромади дигари иловаги хабар диҳад.

3. Дар сурати бо сабабҳои беасос хабар надодани маълумоти дар қисмҳои 1 ва 2 ҳамин модда зикргардида, шахсони мансабдор ва шаҳрвандони дигаре, ки дар ин кор гунаҳгоранд, мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонун ба ҷавобгари кашида мешаванд.

Моддаи 113. Ситонидани маблағ аз ҳисоби молу мулки алиментдиҳанда ҳангоми додани алимент

(Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710)

1. Алимент ба андозаи муқаррарнамудаи созишномаи пардохти алимент ё ҳалномаи суд, инчунин қарзи пардохти алимент аз ҳисоби музди меҳнат ва (ё) даромади дигари алиментдиҳанда ситонида мешавад, вале дар сурати кам будани музди меҳнат ва (ё) даромади дигар, алимент аз ҳисоби маблағи алиментдиҳанда, ки дар ҳисобномаҳояш дар бонкҳо ё муассисаҳои дигари кредити мебошанд, инчунин аз маблағҳои тибқи қарордод дар ташкилотҳои тиҷоратию ғайритиҷорати гузошта шудаанд, ба ғайр аз қарордодҳое, ки боиси гузаштани ҳуқуқи моликият мегардад, ситонида мешавад.

Дар сурати нокифоя будани ин маблағ алимент аз ҳисоби ҳама гуна молу мулки алиментдиҳанда, ки мувофиқи қонун аз ҳисоби он маблағ ситонидан мумкин аст, ситонида мешавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

2. Ситонидани алимент аз ҳисоби маблағи дар ҳисобномаҳо будаи алиментдиҳанда ва молу мулки дигари ӯ мувофиқи тартиби пешбининамудаи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 114. Муайян намудани қарзи вобаста ба алимент

1. Алимент дар асоси созишномаи пардохти алимент ё дар асоси варақаи иҷро барои мӯҳлати гузашта то давраи се сола ситонида мешавад, ки то пешниҳоди варақаи иҷро ё созишномаи аз ҷониби нотариус тасдиқгардидаи тарафҳо барои ситонидани алимент гузаштааст.

2. Дар ҳолатҳое, ки алимент дар асоси варақаи иҷро ё созишномаи аз ҷониби нотариус тасдиқгардидаи тарафҳо оид ба ситонидани алимент бо айби шахсе, ки ӯҳдадор аст алимент супорад, пардохта нашуда бошад, алимент сарфи назар аз мӯҳлати сесолаи дар қисми 2 моддаи 108 ҳамин Кодекс муқарраргардида барои тамоми давра ситонида мешавад.

3. Андозаи қарзро иҷрочии суд дар асоси андозаи алименти бо ҳалномаи суд ё созишномаи пардохти алимент таъиншуда муайян менамояд.

4. Андозаи қарзи алименти мутобиқи моддаи 81 ҳамин Кодекс барои кӯдаки ноболиғ додашаванда бо назардошти музди воқеии меҳнат ва даромади дигари қарздор дар давоми даврае, ки алимент ситонида нашудааст, муайян карда мешавад. Агар қарздор дар ин давра кор накарда бошад ё асноди тасдиқкунандаи музди меҳнат ва даромади дигари ӯ пешниҳод нагарданд, қарз дар асоси музди миёнаи меҳнат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар лаҳзаи ситонидани қарз муайян карда мешавад.

5. Агар чунин муайянкунии қарз манфиати яке аз тарафҳоро ҷидди поймол кунад, тарафе, ки манфиаташ поймол шудааст, ҳуқуқ дорад ба суд муроҷиат намояд ва суд метавонад бо назардошти вазъи модди ё оилавии тарафҳо ва дигар ҳолатҳои қобили таваҷҷӯҳ қарзро бо маблағи устувори пули муайян кунад.

6. Ҳангоми рози набудан бо муайянкунии қарзи алимент аз ҷониби иҷрочии суд ҳар яке аз тарафҳо метавонад тибқи тартиби пешбининамудаи қонунгузории мурофиавии граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон аз амали иҷрочии суд шикоят кунад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 115. Озод кардан аз додани қарзи алимент

1. Ҳангоми додани алимент барои кӯдакони ноболиғ бо мувофиқаи тарафҳо озод кардан аз пардохти қарз ё кам кардани он мумкин нест.

2. Суд ҳуқуқ дорад бо даъвои алиментдиҳанда ӯро пурра ё қисман аз пардохти қарзи алимент озод намояд, агар муқаррар кунад, ки қарз бо сабаби бемории ин шахс ё бо дигар сабабҳои узрнок пардохта нашудааст ва вазъи моддию оилавии ӯ имконият намедиҳад, ки қарзашро пӯшонад.

Моддаи 116. Масъулият барои сари вақт напардохтани алимент

1. Ҳангоми ба миён омадани қарз бо гуноҳи шахсе, ки ӯҳдадор аст тибқи созишномаи пардохти алимент алимент супорад, шахси гунаҳгор мувофиқи тартиби пешбининамудаи ҳамин созишнома ҷавобгар мебошад.

2. Ҳангоми ба миён омадани қарз бо гуноҳи шахсе, ки тибқи ҳалномаи суд бояд алимент супорад, шахси гунаҳгор ба алиментгиранда аз маблағи напардохтаи алимент барои ҳар рӯзи гузаронидашуда дар ҳаҷми 0,1 фоиз ҷаримаи аҳдшикани месупорад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Алиментгиранда инчунин ҳуқуқ дорад аз гунаҳгоре, ки ба пардохти алимент ӯҳдадор аст, барои сари вақт напардохтани алимент тамоми зарареро, ки вобаста ба сари вақт анҷом надодани ӯҳдадориҳои пардохти алимент дар қисми ҷаримаи аҳдшикани расонида шудааст, ситонад.

Моддаи 117. Нораво будани ба ҳисоб гирифтан ва пас талаб карда руёнидани алимент

1. Пардохтҳои алименти аз ҳисоби талаботи дигари мутақобила сурат гирифта наметавонад.

2. Пас талаб карда гирифтани маблағи пардохташудаи алимент, мумкин намебошад ба истиснои ҳолатҳои зерин:

- бекор кардани ҳалномаи суд ба сабаби маълумоти бардурӯғ ё асноди қалбакиро пешниҳод кардани шахси алиментгиранда (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791);

- беэътибор донистани созишномаи пардохти алимент дар сурати бо роҳи фиреб, таҳдид ё зӯроварии алиментгиранда ба имзо расонидани он;

- бо ҳукми суд ошкор гардидани далели сохтакории ҳалномаи, созишномаи пардохти алимент ё варақаи иҷро, ки дар асоси онҳо алимент пардохта шудааст.

3. Агар кирдори дар қисми 2 ҳамин модда зикргардида аз ҷониби намояндаи кӯдаки ноболиғ ё аъзои болиғи ғайри қобили амали алиментгиранда содир шуда бошад, алимент пас талаб карда гирифта намешавад ва маблағи пардохтшудаи алимент тибқи даъвои шахси барои пардохти алимент ӯҳдадоршуда аз намояндаи гунаҳгор ситонида мешавад.

Моддаи 118. Индексацияи пардохтҳои алимент

1. Маблағи алименти бо ҳалномаи суд дар шакли пули устувор ситонидашаванда аз ҷониби маъмурияти ташкилоти маҳали нигоҳ доштани алимент мутаносибан бо зиёдшавии андозаи ҳадди ақалли музди меҳнати тибқи қонун муқарраргардида индексация карда мешавад.

2. Ба мақсади индексатсияи пардохти алимент суд метавонад андозаи алиментро бо маблағи устувори пули, ки ба андозаи муайяни ҳадди ақали музди меҳнат мувофиқ аст, муқаррар намояд (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 119. Пардохти алимент дар сурати барои сукунати доими ба давлати дигар рафтани алиментдиҳанда

1. Шахсоне, ки барои сукунати доими ба давлате мераванд, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон бо он шартномаи байналмилалии пешбиникунандаи эътирофи мутақобила ва иҷрои ҳалномаҳои судро дар хусуси ситонидани алимент ба имзо нарасонидааст, вазифадоранд бо аъзои оилаашон дар бораи пардохти алимент созишномаи хатти ба имзо расонанд ва он бояд аз ҷониби нотариус тасдиқ арда шавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

2. Дар сурати ҳосил нашудани мувофиқа, шахси манфиатдор ҳуқуқ дорад ба суд муроҷиат карда, дар шакли маблағи устувор муайян намудани алимент ва пардохти яквақтаи алимент ё ба ҳисоби маблағи алимент додани молу мулки мушаххас ё бо тариқи дигар додани алиментро талаб намояд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

Моддаи 120. Тағйир додани андозаи алименти муқаррарнамудаи суд ва озод кардан аз додани алимент

1. Агар ҳангоми набудани созишномаи тарафҳо оид ба пардохти алимент баъди тибқи тартиби суди муқаррар намудани андозаи алимент вазъи модди ва оилавии алиментдиҳанда ё алиментгиранда тағир ёфта бошад, суд ҳуқуқ дорад бо талаби ҳар яки онҳо андозаи муқарраргардидаи алиментро кам кунад ё алиментдиҳандаро аз додани он озод намояд. Ҳангоми тағйир додани андозаи алимент ё озод кардан аз додани он суд метавонад инчунин ҳар гуна манфиати дигари қобили таваҷҷӯҳи тарафҳоро ба инобат гирад.

2. Агар муқаррар гардад, ки шахси ба балоғатрасидаи қобили амал нисбати шахси барои додани алимент ӯҳдадоршуда қасдан ҷиноят содир кардааст ё ҳангоми рафтори ношоистаи аъзои болиғи қобили амал дар оила суд метавонад ситонидани алиментро барои шахси болиғи қобили амал рад намояд.

Моддаи 121. Қатъ гардидани ӯҳдадориҳои алимент

1. Ӯҳдадориҳои алименти, ки тибқи созишномаи пардохти алимент муқаррар карда шудаанд, бо фавти яке аз тарафҳо, гузашти мӯҳлати амали ҳамин созишнома ё тибқи дигар асосҳои пешбининамудаи ҳамин созишнома қатъ мегарданд.

2. Пардохти алименти тибқи тартиби суди ситонидашаванда дар ҳолатҳои зерин қатъ мегардад:

- дар сурати ба балоғат расидани кӯдак ё дар ҳолати то ба балоғат расиданашон қобили амал ҳисоб шудани кӯдакони ноболиғ;

- баъди фарзандхонди шудани кӯдаке, ки барои таъминоти ӯ алимент ситонида мешуд;

- пас аз таҳсилро дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ё олии касбӣ хатм кардани кӯдакони ба балоғатрасида ё ба синну соли дар моддаи 86 ҳамин Кодекс муқарраргардида расидани онҳо (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365);

- ҳангоми аз ҷониби суд эътироф гардидани барқарор шудани қобилияти меҳнати ё қатъи мӯҳтоҷии алиментгиранда;

- дар сурати аз нав никоҳ кардани зан ё шавҳари собиқи мӯҳтоҷи корношоями алиментгиранда (моддаи 94 ҳамин Кодекс) (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710);

- вафот кардани шахси алиментгиранда ё шахсе, ки ба додани алимент ӯҳдадор аст.

ФАСЛИ VI. ШАКЛҲОИ ТАРБИЯИ КӮДАКОНЕ, КИ БЕ ПАРАСТОРИИ ВОЛИДОН МОНДААНД

БОБИ 18. ОШКОР ВА ҶОБАҶОКУНИИ КӮДАКОНЕ, КИ БЕ ПАРАСТОРИИ ВОЛИДОН МОНДААНД

Моддаи 122. Ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои кӯдаконе, ки бе парастории волидон мондаанд

1. Ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои кӯдакон дар ҳолатҳои фавти волидон, аз ҳуқуқи падару модари маҳрум кардани онҳо, маҳдуд кардани ҳуқуқи падару модари, ғайри қобили амал эътироф шудани онҳо, бемори ва муддати тӯлони ғайриҳозир будани волидон, саркашии волидон аз тарбияи фарзандон ё аз ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои онҳо, аз ҷумла ҳангоми аз ҷониби волидон рад кардани гирифтани кӯдакони худ аз муассисаҳои тарбияви, муассисаҳои табобати ва муассисаҳои ҳифзи иҷтимоии аҳоли ва дигар муассисаҳои ба ин монанд, инчунин ҳолатҳои дигари набудани парастории волидон, ба зимаи мақомоти васояту парастори гузошта мешавад.

Мақомоти васояту парастори кӯдаконеро, ки бе парастории волидон мондаанд, ошкор намуда, баҳисобгирии онҳо ва бо назардошти ҳолатҳои мушаххаси маҳрум шудан аз парастории волидон усули ҷобаҷосозии кӯдакони бе парастории волидон мондаро (моддаи 124 ҳамин Кодекс) интихоб менамоянд ва ҳамчунин назорати минбаъдаи шароити таъминот, тарбия ва таълими онҳоро амали менамоянд.

Ба ғайр аз мақомоти васояту парастори ба дигар шахсони ҳуқуқи ва воқеи барои ошкор намудан ва ҷобаҷокунии кӯдакони бе парастории волидон монда, иҷозат дода намешавад.

2. Мақомоти васояту парастори мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ мебошанд. Масъалаҳои ташкил ва фаъолияти мақомоти ҳокимияти иҷроияи маҳалли барои амали намудани васояту парастории кӯдакони бе парастории волидон монда аз ҷониби мақомоти зикргардида, тибқи тартиби муқаррарнамудаи Кодекси мазкур ", Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак" ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183), аз 26.12.2011 № 791, аз 14.11.2016 № 1365).

Моддаи 123. Ошкоркуни ва баҳисобгирии кӯдакони бе парастории волидон монда

1. Шахсони мансабдори муассисаҳо (муассисаҳои таълимии томактаби, муассисаҳои таълимии таҳсилоти умуми, муассисаҳои табобати ва дигар муассисаҳо) ва дигар шаҳрвандоне, ки оид ба кӯдакони дар қисми 1 моддаи 122 ҳамин Кодекс зикргардида маълумот доранд, ӯҳдадоранд ба мақомоти васояту парастории маҳали воқеии зисти кӯдакон хабар диҳанд (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

Мақоми васояту парастори дар мӯҳлати се рӯз аз лаҳзаи гирифтани чунин хабар ӯҳдадор аст шароити зисти кӯдакро санҷида, дар сурати муқаррар намудани далели аз парастории волидон ё хешу ақрабо маҳрум будани ӯ, то ҳал гардидани масъалаи ҷобаҷокунии кӯдак ҳимояи ҳуқуқ ва манфиатҳои ӯро таъмин намояд.

2. Роҳбарони муассисаҳои тарбияви, муассисаҳои табобати, муассисаҳои ҳифзи иҷтимоии аҳоли ва дигар муассисаҳои ба ин монанд, ки дар онҳо кӯдакони бе парастории волидон монда ҷойгир карда шудаанд, вазифадоранд дар мӯҳлати ҳафт рӯз аз рӯзи барояшон аён гардидани он, ки кӯдак метавонад барои тарбия ба оила супурда шавад, дар ин бора ба мақоми васояту парастории маҳали ҷойгиршавии муассисаи мазкур хабар диҳанд.

3. Барои иҷро накардани ӯҳдадориҳои пешбининамудаи қисми 2 ҳамин модда, барои дидаю дониста пешниҳод намудани маълумоти бардурӯғ, инчунин барои дигар кирдоре, ки ҷиҳати пинҳон кардани кӯдак аз супоридан ба тарбияи оила нигаронида шудааст, роҳбарони муассисаҳои дар қисми 2 ҳамин модда зикргардида ва мақомоти васояту парастори тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонун ба ҷавобгари кашида мешаванд.

4. Тартиби ошкоркунӣ ва баҳисобгирии кӯдаконе, ки бе парастории падару модар мондаанд, аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239).

Моддаи 124. Ҷобаҷокунии кӯдаконе, ки бе парастории волидон мондаанд

1. Кӯдаконе, ки бе парастории волидон мондаанд, бояд барои тарбия ба оила (барои фарзандхонди), тaҳти васоят (парасторӣ) супурда шаванд ва дар сурати мавҷуд набудани чунин имконият тибқи шартнома барои тарбия ба оилаҳои (мураббии) парастор дода шаванд ё дар муассисаҳои кӯдакони ятим ё ҳар навъи муассисаҳо барои кӯдакони бе парастории волидон монда (муассисаҳои тарбияви, муассисаҳои табобати, ҳифзи иҷтимоии аҳоли ва дигар муассисаҳои ба ин монанд) ҷойгир карда шаванд (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

Ҳангоми ҷобаҷо намудани кӯдак бояд баромади этникии кӯдак, мансубияти мазҳаби ва фарҳанги, забони модари, имконияти таъмини идомати тарбия ва таълим ба назар гирифта шавад.

2. То лаҳзаи дар оила ё дар муассисаҳои дар қисми 1 ҳамин модда зикргардида ҷобаҷокунии кӯдаконе, ки бе парастории волидон мондаанд, иҷрои вазифаи ваcи (парастор) муваққатан ба зиммаи мақоми васояту парастори гузошта мешавад.

БОБИ 19. ФАРЗАНДХОНДИ

Моддаи 125. Кӯдаконе, ки онҳоро ба фарзандхондӣ қабул кардан мумкин аст

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

1. Фарзандхондӣ шакли афзалиятноки ҷобаҷокунии кӯдакони бепарастории падару модармонда мебошад.

2. Фарзандхондӣ нисбати кӯдакони ноболиғ танҳо ба манфиати онҳо бо риояи талаботи моддаи 124 Кодекси мазкур, ҳамчунин бо дарназардошти имконияти инкишофи пурраи ҷисмонӣ, рӯҳӣ, маънавӣ ва ахлоқии кӯдак иҷозат дода мешавад.

3. Фарзандхондии бародарону хоҳарон аз ҷониби шахсони гуногун, ба истиснои ҳолатҳое, ки фарзандхондӣ ба манфиати кӯдак мебошад, иҷозат дода намешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Моддаи 126. Тартиби ба фарзандхонди қабул кардан

1. Фарзандхонди дар асоси аризаи шахсоне (шахсе), ки кӯдакро ба фарзанди қабул кардан мехоҳанд, аз тарафи суд расми карда мешавад. Парвандаҳои фарзандхондиро суд ба тартиби мурофиаи махсус барраси менамояд.

Парвандаҳои фарзандхонди дар суд бо иштироки мақомоти васояту парастори ва прокурор барраси мегардад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

2. Шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон бо интихоби худ ба суди маҳали истиқомати кӯдаки ба фарзандхонди қабулшаванда ё ба суди маҳали истиқомати худ барои ба фарзандхонди гирифтани кӯдак ариза медиҳанд.

3. То аризаи фарзандхондиро барраси намудани суд мақомоти васояту парастори вазифадоранд шароити зиндагии шахсеро, ки хоҳиши ба фарзандхонди қабул кардани кӯдакро дорад, санҷида, муайян кунанд, ки фарзандхонди ба манфиати кӯдак аст ё не, оё барои фарзанд хондан монеае ҳаст, инчунин муносибати кӯдак ба фарзандхонди ва фикри ӯро барои ба фарзандхонди қабул шуданаш муайян намуда, хулосаҳояшонро дар хусуси имконияти фарзандхонди ба суд пешниҳод намоянд.

Мақомоти васоят ва парасторӣ вазифадоранд ба шахсоне (шахсе), ки кӯдакро ба фарзандхондӣ қабул мекунанд, дар бораи саломатии кӯдак маълумот диханд (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

4. Тартиби пешниҳоди хулосаи мақомоти васояту парасторӣ ва номгӯи маълумоти онро Низомнома дар бораи мақомоти васояту парасторӣ муайян мекунад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239).

5. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои фарзандхонда ва фарзандхондишуда аз лаҳзаи эътибори қонуни пайдо кардани ҳалномаи суд дар бораи фарзандхонди оғоз меёбад.

Фарзандхонд шудани кӯдак бояд мувофиқи тартибе, ки барои сабти асноди ҳолати шаҳрванди муқаррар гардидааст, дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди ба қайди давлати гирифта шавад.

Суд вазифадор аст, ки дар давоми се рӯзи баъди эътибори қонуни пайдо кардани ҳалнома дар бораи фарзандхонди ба мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли қабули ҳалнома иқтибоси ин ҳалномаро фиристад.

Моддаи 126(1). Манъ будани фаъолияти миёнаравӣ дар фарзандхондии кӯдак

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

1. Фаъолияти миёнаравӣ оид ба фарзанхондии кӯдак, яъне тамоми фаъолияти шахсони дигар бо мақсади интихоб кардан ва додани кӯдак барои фарзандхондӣ аз ном ва ба манфиати шахсоне, ки хоҳиши ба фарзандхондӣ гирифтани кӯдакро доранд, манъ мебошад.

2. Фаъолияти мақомоти васояту парасторӣ оид ба иҷрои ӯҳдадориҳои ба зиммаашон гузошташуда, барои ошкоркунӣ ва ҷобаҷокунии кӯдакони бе парастории падару модармонда фаъолияти миёнаравӣ ба ҳисоб намеравад ва мақсади ба даст даровардани фоидаро надорад.

3. Ҷавобгарӣ барои фаъолияти миёнаравӣ тибқи конунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Моддаи 127. Шахсоне, ки ҳуқуқи ба фарзандхонди қабул карданро доранд

1. Ба фарзандхондӣ қабул кардан танҳо аз тарафи шаҳрвандони ба балоғатрасидаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба истиснои шахсони зерин сурат мегирад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183):

- шахсоне, ки ҷои муайяни истиқомат надоранд;

- шахсоне, ки ҳангоми фарзандхондӣ барои содир кардани ҷинояти қасдона доғи судӣ доранд;

- шахсоне, ки суд барои содир намудани ҷиноят нисбати онҳо чораи маҷбурии дорои хусусияти тиббӣ таъин кардааст (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183);

- шахсоне, ки бо ҳукми суд барои содир кардани ҷиноят якумра аз ҳуқуқи машғул шудан бо фаъолияти омӯзгорӣ ва ё ишғоли мансабҳое, ки бо кор бо ноболиғон вобастагӣ доранд, маҳрум карда шудаанд (Қонуни ҶТ аз 03.01.2024 № 2031);

- шахсоне, ки суд онҳоро ғайриқобили амал ё қобилияти амалашон маҳдуд эътироф намудааст;

- зану шавҳаре, ки суд яке аз онҳоро ғайриқобили амал ё қобилияти амалаш маҳдуд эътироф намудааст;

- шахсоне, ки суд онҳоро аз ҳуқуқи волидон маҳрум сохтааст ё ҳуқуқи волидонро маҳдуд кардааст;

- шахсоне, ки ба сабаби иҷрои ғайриқаноатбахши ӯҳдадориҳои бо қонун ба зиммаашон гузошташуда аз вазифаи васи ё парастори дур карда шудаанд;

- шахсоне, ки қаблан фарзандхонд доштанду вале фарзандхонди бо гуноҳи онҳо аз ҷониби суд бекор карда шудааст;

- шахсоне, ки аз сабаби бемори наметавонанд ҳуқуқи волидонро амали намоянд. Номгӯи бемориҳое, ки дар сурати мубтало будан ба онҳо шахс наметавонад кӯдакро ба фарзандхонди қабул кунад, таҳти васоят (парасторӣ) гирад, аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

2. Муқаррароти сархати якуми қисми 1 ҳамин модда нисбат ба падарандар ва модарандар татбиқ намегардад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239).

3. Шахсоне, ки байни худ никоҳ надоранд, наметавонанд ҳамон як кӯдакро муштаракан ба фарзандхонди қабул кунанд.

Моддаи 128. Фарқияти синну соли шахси ба фарзандхонди қабулкунанда ва фарзандхондшаванда

1. Фарқияти синну соли шахси ба фарзандхонди қабулкунанда, ки оиладор нест ва фарзандхондшаванда бояд аз ҳабдаҳ сол кам набошад (Қонуни ҶТ аз 21.07.2010 № 613).

2. Дар сурати ба фарзандхонди қабул кардани кӯдак аз ҷониби падарандар (модарандар) фарқияти синну соли дар қисми 1 ҳамин модда муқарраргардида зарур нест.

Моддаи 129. Розигии волидон барои фарзандхондии кӯдак

1. Барои фарзандхондии кӯдак розигии волидони кӯдак зарур аст. Дар сурати фарзандхондии кӯдаки волидони ноболиғи ба синни ҳабдаҳсолагӣ нарасида инчунин розигии волидон, васиён ва парасторони онҳо ва дар сурати набудани волидон ё васиён (парасторон) розигии мақоми васояту парастори зарур аст (Қонуни ҶТ аз 21.07.2010 № 613).

Розигии волидон барои фарзандхондии кӯдаконашон бояд дар аризаи тасдиқнамудаи нотариат ё маъмурияти муассисае, ки кӯдаки бе парастории волидон монда дар он қарор дорад, мақоми васояту парастории маҳалли фарзандхонди сурат мегирад ё маҳалли истиқомати волидон ифода ёбад ё бевосита дар суд ҳангоми фарзандхонди баён карда шавад.

2. Волидон ҳуқуқ доранд розигии додаи худро дар бораи ба фарзандхонди додани кӯдакашон то баровардани ҳалномаи суд оид ба фарзандхони бозпас талаб кунанд.

3. Волидон метавонанд барои фарзандхондии кӯдак ба шахси мушаххас ё бе зикр кардани шахси мушаххас розиги диҳанд. Мақомоти васояту парастори дар мавриди мутобиқати фарзандхонди ба манфиати кӯдак хулосаи худро ба суд пешниҳод менамоянд. Дар сурати аз ҷониби падарандари (модарандари) кӯдак ба фарзандхонди қабул кардани ӯ чунин хулоса талаб карда намешавад.

Моддаи 130. Фарзандхондии кӯдак бе розигии волидон

Дар ҳолатҳои зерин розигии волидон барои фарзандхондии кӯдак талаб карда намешавад, агар:

- онҳо маълум набошанд ё суд онҳоро бедарак ғоибшуда эътироф намояд;

- суд онҳоро ғайри қобили амал эътироф карда бошад;

- суд онҳоро аз ҳуқуқи волидон маҳрум сохта бошад (бо риояи талаботи қисми 6 моддаи 71 ҳамин Кодекс);

- бо сабабҳое, ки суд беасос эътироф намудааст, онҳо зиёда аз шаш моҳ бо кӯдак якҷоя зиндаги накарда, аз тарбия ва таъминоти ӯ саркаши карда бошанд.

Моддаи 131. Розигии васиён (парасторон), роҳбарони муассисаҳое, ки кӯдакони бепарастормонда дар онҷо қарор доранд, барои фарзандхонди

1. Барои фарзандхондии кӯдаконе, ки таҳти васоят (парасторӣ) қарор доранд, розигии хаттии васии (парастори) онҳо зарур аст.

Барои фарзандхондии кӯдаконе, ки бе парастории волидон монда, дар муассисаҳои дахлдори тарбиявию тибби, муассисаҳои ҳифзи иҷтимоии аҳоли ва муассисаҳои дигари ба ин монанд қарор доранд, розигии хаттии роҳбари ин муассиса зарур аст.

2. Суд ҳуқуқ дорад ба манфиати кӯдак бе розигии шахсони дар қисми 1 ҳамин модда тазаккурёфта дар хусуси фарзандхонди ҳалнома қабул намояд.

Моддаи 132. Фикри кӯдаки фарзандхондишуда оиди фарзандхондшави

1. Барои фарзандхонди намудани кӯдаке, ки ба синни даҳсолаги расидааст, фаҳмидани фикри ӯ лозим аст.

2. Агар кӯдак то додани ариза дар бораи фарзандхонд шуданаш дар оилаи шахси ӯро ба фарзандхонди гиранда зиндаги карда, ӯро падар ё модари худ шуморад, фарзандхонди метавонад ба таври истисно, бе назардошти фикри фарзандхондшаванда сурат гирад.

Моддаи 133. Розигии ҳамсари шахсе, ки кӯдакро ба фарзандхонди мегирад

1. Ҳангоми кӯдакро ба фарзандхонди қабул кардани яке аз ҳамсарон, агар кӯдакро зану шавҳар якҷоя ба фарзандхонди қабул накунанд, розигии ҳамсари дигар зарур аст.

2. Агар зану шавҳар муносибатҳои оилавиро қатъ намуда, зиёда аз як сол ҳамроҳ зиндаги накунанд ва ҷои истиқомати ҳамсари дигар маълум набошад, розигии ӯ барои фарзандхонди зарур нест.

Моддаи 134. Ном, номи падар ва насаби кӯдаки фарзандхондшуда

1. Ном, номи падар ва насаби кӯдаки фарзандхондшуда нигоҳ дошта мешавад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239).

2. Бо хоҳиши шахси фарзандхонда ба фарзандхондшуда фамилияи фарзандхонда, инчунин номе, ки фарзандхонда додааст, гузошта мешавад. Ба кӯдаки фарзандхондшуда номи марди фарзандхондкарда, ҳамчун насаб гузошта мешавад, агар шахси фарзандхондкарда ҷинси зан бошад ба кӯдаки фарзандхондшуда номи касе, ки зан ӯро ба сифати падари кӯдаки фарзандхондшуда зикр намудааст, гузошта мешавад. Агар насаби зану шавҳари фарзандхондкарда гуногун бошад, бо мувофиқаи фарзандхондкардагон ба кӯдаки ба фарзандхонди гирифтаашон насаби яке аз онҳо ё ба тартиби пешбининамудаи моддаи 58 ҳамин Кодекс насаб дода мешавад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239).

3. Ҳангоми кӯдакро ба фарзандхонди қабул кардани зан (мард), ки дар ақди никоҳ нест, бо хоҳиши ӯ насаб ва номи падар (модар), инчунин номи падари (модари) кудаки фарзандхондшуда дар китоби сабти таваллуд бо нишондоди ин шахс (фарзандхонда) навишта мешавад.

4. Тағйир додани насаб, ном ва номи падари кӯдаки фарзандхондшудаи ба синни даҳсолаги расида, ба истиснои ҳолатҳои дар қисми 2 моддаи 132 ҳамин Кодекс пешбинигардида, танҳо бо розигии ӯ мумкин аст.

5. Дар бораи тағйир додани насаб, ном ва номи падари фарзандхондшаванда дар ҳалномаи суд оид ба фарзандхонди зикр карда мешавад.

Моддаи 135. Тағйир додани сана ва маҳалли таваллуди кӯдаки фарзандхондшаванда

(Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239)

1. Барои таъмини сирри фарзандхондӣ бо хоҳиши

фарзандхондкунандагон сана ва маҳалли таваллуди кӯдаки фарзандхондшаванда метавонанд тағйир дода шаванд. Тағйир додани санаи таваллуди кӯдак танҳо дар сурати фарзандхонд кардани кӯдаки навзод (то яксола) ва ба муддати на зиёда аз се моҳ иҷозат дода мешавад.

2. Оид ба тағйир додани сана ва маҳалли таваллуди кӯдаки фарзандхондшуда дар ҳалномаи суд дар бораи фарзандхондии кӯдак зикр карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239).

Моддаи 136. Сабти номи шахсони фарзандхондкарда ҳамчун волидони кӯдаки фарзандхондшуда

1. Бо хоҳиши шахсони фарзандхондкарда суд метавонад оиди дар дафтари сабти таваллуд ҳамчун волидони кӯдаки фарзандхондшуда сабт намудани номи онҳо ҳалнома қабул намояд.

2. Барои чунин сабт нисбати кӯдаки фарзандхондшудаи ба синни даҳсолаги расида, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қисми 2 моддаи 32 ҳамин Кодекс, розигии кӯдак зарур аст.

3. Дар хусуси зарурати чунин сабт дар ҳалномаи суд дар бораи фарзандхонди нишон дода мешавад.

Моддаи 137. Оқибатҳои ҳуқуқии фарзандхондии кӯдак

1. Кӯдакони фарзандхондшуда ва авлоди онҳо нисбат ба фарзандхондагон ва хешовандонашон, фарзандхондагон ва хешовандони онҳо, нисбати фарзандхондшудагон ва авлоди онҳо дар ҳуқуқу ӯҳдадориҳои молу мулки ва ғайримолумулкии шахси аз рӯи аслу насаб ба хешовандон баробар карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

2. Кӯдакони фарзандхондшуда нисбати волидони худ ва хешовандони онҳо ҳуқуқи ғайримолумулкии ва молу мулкии шахсиро аз даст дода, аз ӯҳдадориҳо нисбати онҳо озод мешаванд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

3. Ҳангоми ба фарзандхонди қабул кардани кӯдак аз тарафи як шахс, агар фарзандхондкунанда мард бошад, ҳуқуқҳои ғаримолумулки ва амволии шахси ва ӯҳдадориҳо бо хоҳиши модар ва агар фарзандхондкунанда зан бошад бо хоҳиши падар нигоҳ дошта шуда метавонад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

4. Агар яке аз волидон вафот карда бошад, он гоҳ бо хоҳиши волидони вафоткарда (бобою бибии кӯдак) ҳуқуқу ӯҳдадори нисбат ба хешовандони волиди вафоткарда метавонанд нигоҳ дошта шаванд, агар инро манфиати кӯдак талаб кунад. Ҳуқуқи волидони падар ё модари фавтида барои муошират бо кӯдаки фарзандхондшуда мутобиқи моддаи 67 ҳамин Кодекс амали мегардад.

5. Дар хусуси нигоҳ доштани муносибатҳои кӯдаки фарзандхондшуда бо яке аз волидон ё бо хешовандони падар ё модари вафоткарда дар ҳалномаи суд оид ба фарзандхонди зикр карда мешавад.

6. Оқибати ҳуқуқии ба фарзандхонди гирифтани кӯдак, ки дар қисмҳои 1 ва 2 ҳамин модда пешбини шудааст, сарфи назар аз сабти фарзандхондкардагон ба сифати волидон дар санади сабти таваллуди кӯдак фаро мерасад.

Моддаи 138. Нигоҳ доштани ҳуқуқи кӯдаки фарзандхондашуда ба нафақа ва ёрдампули

Кӯдаке, ки дар вақти ба фарзандхонди гирифта шуданаш бинобар вафоти волидонаш ба нафақаю ёрдампули ҳуқуқ дорад, ин ҳуқуқро дар сурати ба фарзандхонди қабул шуданаш низ нигоҳ медорад.

Моддаи 139. Сирри фарзандхондии кӯдак

(Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239)

1. Сирри фарзандхондии кӯдакро қонун муҳофизат мекунад. Судяҳое, ки дар бораи фарзандхонди ҳалнома қабул кардаанд ё шахсони мансабдоре, ки сабти давлатии онро анҷом додаанд, инчунин шахсоне, ки ба ҳар тариқи дигар аз фарзандхонди огоҳанд, бояд сирри фарзандхондиро нигоҳ доранд.

2. Шахсони дар қисми 1 ҳамин модда зикргардида, ки сирри фарзандхондии кӯдакро бар хилофи иродаи фарзандхондагон фош кардаанд, ба тартиби муқаррарнамудаи қонун ба ҷавобгари кашида мешаванд (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239).

Моддаи 140. Бекор кардани фарзандхондии кӯдак

1. Фарзандхондии кӯдак ба тартиби суди бекор карда мешавад.

2. Парванда оид ба бекор кардани фарзандхондии кӯдак бо иштироки мақоми васояту парастори, инчунин прокурор барраси мешавад.

3. Фарзандхонди аз рӯзи эътибори қонуни пайдо кардани ҳалномаи суд дар бораи бекор кардани фарзандхондии кӯдак қатъ мегардад.

Суд вазифадор аст дар давоми се рӯзи пас аз эътибори қонуни пайдо кардани ҳалномаи суд дар мавриди бекор кардани фарзандхондии кӯдак иқтибоси ин ҳалномаи судро ба мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрвандии маҳалли бақайдгирии давлатии фарзандхонди фиристад.

Моддаи 141. Асосҳо барои бекор кардани фарзандхондии кӯдак

1. Фарзандхондии кӯдак дар мавридҳое бекор карда шуда метавонад, ки агар фарзандхондкардагон аз иҷрои вазифаҳои ба зиммаашон гузошташудаи падару модари саркаши кунанд, аз ҳуқуқи падару модарии худ сӯиистифода намоянд, бо кӯдакони фарзандхондкардаашон муносибати бераҳмона дошта, майзада ё нашъаманди ашадди бошанд.

2. Суд ҳуқуқ дорад бо назардошти манфиат ва фикри кӯдак фарзандхондиро бо сабабҳои дигар низ бекор кунад.

Моддаи 142. Шахсоне, ки ҳуқуқи талаби бекор кардани фарзандхондии кӯдакро доранд

Ҳуқуқи талаби бекор намудани фарзандхондкунии кӯдакро падару модари ҳақиқии кӯдаки фарзандхондшуда, фарзандхондкардагони (яке аз онҳо) кӯдакони фарзандхондшуда, ки ба синни чордаҳсолаги расидаанд, мақoми васояту парастори, инчунин прокурор доро мебошанд.

Моддаи 143. Оқибати бекор кардани фарзандхондии кӯдак

1. Дар сурати фарзандхондиро бекор кардани суд ҳуқуқу ӯҳдадориҳои байни фарзандхондшуда ва фарзандхондаю хешовандонаш қатъ гардида, ҳуқуқу ӯҳдадориҳои байни кӯдак ва волидону хешовандонаш барқарор карда мешаванд, агар инро манфиати кӯдак тақозо кунад.

2. Дар сурати бекор кардани фарзандхонди, кӯдак бо ҳалномаи суд ба волидонаш супурда мешавад. Дар сурати набудани волидон, инчунин агар ба волидон супурдани кӯдак хилофи манфиати ӯ бошад, кӯдак ба таълиму тарбия фаро гирифтан ба мақомоти васояту парастори дода мешавад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

3. Суд ҳамчунин масъалаи нигоҳ доштан ё надоштани ном, номи падар ва насаби кӯдакро, ки бо сабаби фарзандхонди ба ӯ дода шудаанд, ҳал менамояд. Дигар кардани ном, насаб ё номи падари кӯдаки ба синни даҳсолаги расида танҳо бо розигии ӯ мумкин аст (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239).

4. Суд бо назардошти манфиати кӯдак, ҳуқуқ дорад фарзандхондкардагони собиқро ӯҳдадор созад, ки ба андозаи муқаррарнамудаи моддаҳои 81 ва 83 ҳамин Кодекс барои таъминоти кӯдак маблағ пардозанд.

Моддаи 144. Номумкинии бекор кардани фарзандхонди баъди ба ба балоғат расидани кӯдаки фарзандхондшуда

Бекор кардани фарзандхондии кӯдак мумкин нест, агар кӯдаки фарзандхондшуда то лаҳзаи пешниҳоди талаби бекор кардани фарзандхонди ба балоғат расида бошад, ба истиснои ҳолатҳое, ки ба ин гуна бекоркуни розигии байни шахси фарзандхондкарда ва кӯдаки фарзандхондшуда, инчунин волидони ӯ, агар онҳо дар қайди ҳаёт буда, аз ҳуқуқи падару модари маҳрум нашуда бошанд ва суд онҳоро ғайри қобили амал эътироф накарда бошад.

Моддаи 145. Беэътибор донистани фарзандхондии кӯдак

Фарзандхондии кӯдак дар ҳолатҳое метавонад беэътибор дониста шавад, ки агар:

- ҳалномаи фарзандхонди ба ҳуҷҷатҳои қалбаки асос ёфта бошад;

- фарзандхонди қалбаки бошад;

- шахси ба балоғатрасида ба фарзандхонди қабул шуда бошад;

- фарзандхондкарда шахсе бошад, ки суд ӯро ғайриқобили амал ё қобили амалаш маҳдуд эътироф карда бошад;

- шахси фарзандхондкарда бо ҳалномаи суд аз ҳуқуқи падару модари маҳрумшуда бошад;

- шахси фарзандхондкарда бо ҳукми суд барои содир кардани ҷиноят якумра аз ҳуқуқи машғул шудан бо фаъолияти омӯзгорӣ ва ё ишғоли мансабҳое, ки бо кор бо ноболиғон вобастагӣ доранд, маҳрум шуда бошад (Қонуни ҶТ аз 03.01.2024 № 2031);

- шахсоне, ки барои номатлуб иҷро кардани ӯҳдадориҳои қонунан ба зиммаашон гузошташуда аз ӯҳдадориҳои васи ё парастори бартараф карда шуда бошанд;

- фарзандхонди бинобар гуноҳи содиркардаи собиқ фарзандхондагон аз ҷониби суд бекор карда шуда бошад;

- шахсоне, ки бинобар вазъи саломати наметавонанд ҳуқуқи падару модариро амали намоянд. Номгӯи бемориҳое, ки ҳангоми ба онҳо мубтало будани шахс наметавонад кӯдакро ба фарзандхонди қабул кунад, таҳти васоят (парасторӣ) қарор диҳад, аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

Моддаи 146. Оқибати беэътибор донистани фарзандхондии кӯдак

1. Фарзандхондии кӯдак аз лаҳзаи қабул гардидани ҳалномаи суд дар бораи фарзандхонди беэътибор дониста мешавад. Дар ин маврид тамоми ҳуқуқу ӯҳдадориҳои фарзандхондаю хешовандони ӯ ва фарзандхонд, ки аз фарзандхонди бармеоянд, аз байн мераванд (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

2. Суд вазифадор аст, ки дар муддати се рӯз дар хусуси эътибори қонуни пайдо кардани ҳалнома дар бораи беэътибор донистани фарзандхонди ба мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрванди, ки фарзандхонди дар он ба қайд гирифта шудааст, хабар диҳад.

БОБИ 20. ВАСОЯТ ВА ПАРАСТОРИИ НОБОЛИUОН

Моддаи 147. Ноболиғоне, ки таҳти васояту парастори гирифта мешаванд

1. Васояту парастори барои кӯдакони ноболиғе, ки бе парастории волидон мондаанд (моддаи 122 ҳамин Кодекс), бо мақсади таъминот, таълиму тарбия, инчунин барои ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои онҳо муқаррар карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 24.02.2017 № 1395).

2. Васоят барои ноболиғони то синии чордаҳсола муқаррар карда мешавад.

3. Парастори барои ноболиғони аз чордаҳсола то ҳаждаҳсола муқаррар карда мешавад.

4. Муқаррар ва қатъ намудани васоят ё парастории кӯдакони ноболиғ тавассути Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

Моддаи 148. Васиён ва парасторони ноболиғон

1. Танҳо шахсони болиғи қобили амал васӣ ва парастор таъин шуда метавонанд.

2. Шахсони зерин васӣ ва парастор таъин шуда наметавонанд:

- шахсоне, ки аз ҳуқуқи падару модари маҳрум шудаанд;

- шахсоне, ки қаблан кӯдакро ба фарзандхонда қабулкарда, агар фарзандхондкуни бо сабаби номатлуб иҷро кардани ӯҳдадориҳояшон бекор карда шуда бошад;

- шахсоне, ки бо сабаби номатлуб иҷро кардани ӯҳдадориҳояшон аз вазифаи васи ё парастори озод карда шудаанд;

- шахсони мубталои майзадагӣ ва нашъамандӣ, инчунин шахсоне, ки вобаста ба вазъи саломатӣ (қисми 1 моддаи 127 ҳамин Кодекс) наметавонанд ӯҳдадориҳояшонро оид ба тарбияи кӯдак анҷом диҳанд.

3. Мақомоти васояту парасториро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1239).

Моддаи 149. Низомнома дар бораи мақомоти васояту парасторӣ

Низомнома дар бораи мақомоти васояту парастори аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.

Моддаи 150. Маҳалли муқаррар намудани васояту парасторӣ

Васояту парасторӣ аз тарафимақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ҷамоатҳои шаҳрак ва ҷамоатҳои деҳот маҳали истиқомати шахсе, ки бояд таҳти васоят ва парастори гирифта шавад ё маҳалли истиқомати васи ё парастор муқаррар мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

Моддаи 151. Интихоби васӣ ва парастор

1. Ҳангоми ба кӯдак таъин намудани васи ё парастор бояд сифатҳои шахсии васи (парастор), ба иҷрои ӯҳдадориҳои васӣ (парасторӣ) қодир будани ӯ, муносибатҳои байни ӯ ва шахси мӯҳтоҷи васоят ё парастори, муносибати аъзои оилаи васи (парастор) нисбат ба кӯдак, инчунин дар сурати имкон хоҳиши худи кӯдак ба инобат гирифта мешавад.

2. Таъин намудани парастор ба шахси болиғи қобили амал, ки бинобар аҳволи саломатиаш барои татбиқи мустақилонаи ҳуқуқ ва иҷрои ӯҳдадориҳояш имконият надорад, танҳо бо розигии шахси таҳти парастори гирифташаванда сурат гирифта метавонад.

Моддаи 152. Васоят (парасторӣ) нисбат ба кӯдаконе, ки дар муассисаҳои тарбиявӣ, муолиҷавӣ ва муассисаҳои ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ қарор доранд

1. Ба кӯдаконе, ки дар муассисаҳои тарбиявӣ, таълимӣ ва муассисаҳои ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ ва дигар муассисаҳои ба ин монанд таҳти васояти пурраи давлат қарор доранд, васӣ (парастор) таъин карда намешавад. Иҷрои чунин ӯҳдадориҳо ба зиммаи маъмурияти ин муассисаҳо гузошта мешавад.

Аз ҷониби васӣ (парастор) дар чунин муассиса муваққатан қарор додани кӯдак ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои васиро (парасторро) нисбат ба ин кӯдак қатъ намесозад.

2. Мақомоти васояту парастори шароити таъминот, тарбия ва таълими кӯдакони дар ин муассисаҳо қарордоштаро, ки дар қисми 1 ҳамин модда зикр гардидаанд, назорат мекунанд.

3. Ҳимояи ҳуқуқи дастпарварони (хатмкунандагони) муассисаҳои дар қисми 1 ҳамин модда зикргардида ба зиммаи мақомоти васояту парастори гузошта мешавад.

Моддаи 152(1). Васоят (парасторӣ) нисбат ба кӯдаконе, ки падару модари онҳо муддати тӯлонӣ ғоибанд

(Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791)

1. Васоят (парасторӣ) нисбат ба кӯдаконе, ки падару модари онҳо муддати тӯлонӣ (зиёда аз 3 моҳ) ғоибанд ё дар таълиму тарбияи хешу ақрабояшон қарор доранд, ки ин хешу ақрабо дорои ҳуҷҷати дахлдор нестанд, аз ҷониби мақомоти васояту парасторӣ таъин карда мешавад.

2. Мақомоти васояту парасторӣ шароити таъминот ва таълиму тарбияи кӯдакони дар қисми 1 ҳамин модда зикргардидаро назорат мекунанд.

3. Ҳимояи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии кӯдакони дар қисми 1 ҳамин модда зикргардида ба зиммаи мақомоти васояту парасторӣ гузошта мешавад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 153. Ҳуқуқи кӯдакони таҳти васоят (парасторӣ) қарордошта

1. Кӯдакони таҳти васоят (парасторӣ) қарордошта чунин ҳуқуқҳо доранд:

- ба тарбия дар оилаи васи (парастор), ғамхорӣ аз ҷониби васи (парастор), зиндагии дар як ҷо бо ӯ, ба ғайр аз ҳолатҳое, ки қонунгузории граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст;

- ба таъмини шароити зист, тарбия ва таълим, рушду такомули ҳамаҷониба ва эҳтироми шаъну эътибори инсонии онҳо;

- ба алимент, нафақа, ёрдампули ва дигар пардохтҳои иҷтимоии ба онҳо тааллуқдошта;

- ба нигоҳ доштани ҳуқуқи моликият ба манзили истиқомати ё ҳуқуқи истифодаи манзили истиқомати ва дар сурати мавҷуд набудани манзили истиқомати ҳуқуқ доранд тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба манзил хонаи истиқомати гиранд (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791);

- ба ҳимоя аз суиистифодаи васи (парастор) мутобиқи моддаи 57 ҳамин Кодекс.

2. Кӯдаконе, ки таҳти васоят (парасторӣ) қарор доранд, дорои ҳуқуқҳои пешбининамудаи моддаи 56 ҳамин Кодекс мебошанд.

Моддаи 154. Ҳуқуқи кӯдакони бе парастории волидон монда, ки дар муассисаҳои тарбияви, табобати ва муассисаҳои ҳифзи иҷтимоии аҳоли қарор доранд

1. Кӯдакони бе парастории волидон монда, ки дар муассисаҳои тарбияви, табобати ва муассисаҳои ҳифзи иҷтимоии аҳоли ва дигар муассисаҳои ба ин монанд қарор доранд, чунин ҳуқуқҳо доранд:

ба таъминот, тарбия, таълим, рушду такомули ҳамаҷониба, эҳтироми шаъну эътибори инсони, таъмини манфиатҳояшон;

ба алимент, нафақа, ёрдампули ва дигар пардохтҳои иҷтимоии ба онҳо тааллуқдошта;

ба нигоҳ доштани ҳуқуқи моликият ба манзили истиқомати ё ҳуқуқи истифодаи манзили истиқомати ва ҳангоми мавҷуд набудани манзили истиқомати ҳуқуқ доранд тибқи қонунгузории манзил хонаи истиқомати гиранд;

пас аз хатми муассисаҳои зикргардида ба имтиёз барои ба кор даромадан мувофиқи қонунгузории меҳнат.

2. Кӯдакони бе парастории волидон монда, ки дар муассисаҳои дар қисми 1 ҳамин модда зикргардида қарор доранд, инчунин дорои ҳуқуқҳои пешбининамудаи моддаҳои 55, 56 ҳамин Кодекс мебошанд.

Моддаи 155. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои васӣ ва парастори кӯдаки ноболиғ

1. Васӣ ва парастори кӯдаки ноболиғ ҳуқуқ доранд ва ӯҳдадор ҳастанд, ки шахси ба парастори гирифтаашонро тарбия кунанд, дар бораи саломати, такомули ҷисмони, рӯҳи, маънави ва ахлоқи, таҳсил ва касбомӯзии ӯ ғамхори зоҳир намоянд.

Васиёну парасторон метавонанд бо назардошти фикру хоҳиши кӯдакон ва тавсияи мақомоти васояту парастори, инчунин ҳангоми риояи талаботи пешбининамудаи қисми якуми моддаи 65 ҳамин Кодекс тарбияи кӯдаконро, ки таҳти васояти (парастори) онҳо қарор доранд, мустақилона муайян намоянд.

Васӣ ва парастор бо назардошти фикру хоҳиши кӯдаки таҳти васояташон қарордошта ҳуқуқ доранд муассисаи таълими ва шакли таълимро барои гирифтани таҳсилоти асосии умуми мустақилона интихоб намоянд (Қонуни ҶТ аз 14.11.2016 № 1365).

2. Васӣ ва парастор ҳуқуқ доранд ба воситаи суд аз ҳар гуна шахсоне, ки бе асоси қонуни кӯдакро дар назди худ нигоҳ медоранд, аз ҷумла аз хешовандони наздики кӯдак баргардонидани кӯдаки дар таҳти васояташон (парасториашон) бударо талаб намоянд.

3. Васӣ ва парастор ҳуқуқ надоранд, ки барои муоширати кӯдаки таҳти васояташон (парасториашон) қарордошта бо волидону хешовандони дигараш, ба истиснои ҳолатҳое, ки ин муошират ба манфиати кӯдак нест, монеъ шаванд.

4. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои васӣ ва парасторро Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

5. Ӯҳдадории васоят (парасторӣ) нисбат ба кӯдаки таҳти васоят (парасторӣ) қарордошта аз ҷониби васи (парастор) бемузд анҷом дода мешавад.

6. Ба васӣ (парастор) барои таъминоти кӯдаки таҳти парастори қарордошта ҳар моҳ тибқи андоза ва тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон маблағ дода мешавад.

Моддаи 156. Аз вазифа бартараф сохтани васӣ ва парастор дар сурати номатлуб иҷро кардани вазифаашон

1. Агар васи ё парастор вазифаи ба зиммааш гузошташударо номатлуб иҷро кунад, мақоми васояту парастори васи ё парасторро аз иҷрои ин вазифа озод менамояд (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

2. Дар сурати васоятро (парасториро) ба мақсадҳои ғаразнок истифода кардани васи (парастор), инчунин дар ҳолати бе назорат ва кӯмаки зарури гузоштани шахсони таҳти парастори қарордошта мақомоти васояту парастори вазифадоранд, ки барои ҳалли масъалаи ба ҷавобгарии муқaррарнамудаи қонун кашидани ин шахс маводи заруриро ба прокурор пешниҳод намоянд.

Моддаи 157. Аз парастории шахси болиғ озод кардани парастор бо талаби шахси таҳти парастори қарордошта

Парастори шахси болиғи қобили амал, ки ба парастори мӯҳтоҷ аст бо сабаби вазъи саломати ва синну сол бояд бо талаби шахси таҳти парастори қарордошта аз вазифа озод карда шавад. Мақомоти васояту парастори дар ин ҳолат метавонанд бо мувофиқаи шахси таҳти парастори қарордошта шахси дигарро ба сифати парастор таъин намоянд.

Моддаи 158. Шикоят намудан оид ба қарорҳои мақомоти васояту парастори

(Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791)

Нисбати қарорҳои мақомоти васояту парастори дар хусуси таъин ва озод намудани васиён ва парасторон, инчунин доир ба тамоми масъалаҳои васояту парастори шахсони манфиатдор метавонанд аз рӯи тобеият ба мақомоти болои ё ба суд шикоят кунанд.

ФАСЛИ VII. АСНОДИ ҲОЛАТИ ШАҲРВАНДИ

Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

БОБИ 21.МУҚАРРАРОТИ УМУМИ

Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Моддаи 159. Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Моддаи 160. Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Моддаи 161. Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Моддаи 162. Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Моддаи 163. Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Моддаи 164. Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Моддаи 165. Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

Моддаи 166. Хорич карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183)

ФАСЛИ VIII. ИСТИФОДАИ ҚОНУНҲОИ ОИЛА ДАР МУНОСИБАТҲОИ ОИЛАВИ БО ИШТИРОКИ ШАҲРВАНДОНИ ХОРИҶИ ВА ШАХСОНИ БЕШАҲРВАНДИ

БОБИ 22. ИСТИФОДАИ ҚОНУНГУЗОРИИ НИКОҲ ВА ОИЛА НИСБАТ БА ШАҲРВАНДОНИ ХОРИҶИ ВА ШАХСОНИ БЕШАҲРВАНДИ

Моддаи 167. Ақди никоҳ дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон

(Қонуни ҶТ аз 03.01.2024 № 2031)

1. Шаклу тартиби ақди никоҳ дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 03.01.2024 № 2031).

2. Шартҳои ақди никоҳ дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ҳар як шахси никоҳшаванда дар асоси қонунҳои давлате, ки дар лаҳзаи ақди никоҳ ӯ шаҳрванди он давлат мебошад, бо риояи талаботи қисми 3 моддаи 12 ва моддаи 14 ҳамин Кодекс дар бобати ҳолатҳое, ки монеъи ақди никоҳ мегарданд, муайян карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710, аз 26.12.2011 № 791, аз 03.01.2024 № 2031).

3. Агар шахс дар баробари шаҳрванди давлати дигар будан шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистонро дошта бошад, нисбати вай шартҳои ақди никоҳи қoнунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода бурда мешавад. Агар шахс дорои шаҳрвандии якчанд давлати хориҷи бошад, бо интихоби ин шахс қонунгузории яке аз ин давлатҳо истифода бурда мешавад (Қонуни ҶТ аз 29.04.2006 № 183).

4. Шартҳои ақди никоҳи шахси бешаҳрванди дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси қонунҳои давлате муайян карда мешаванд, ки ин шахс дар он ҷои истиқомати доими дорад (Қонуни ҶТ аз 03.01.2024 № 2031).

Моддаи 168. Ақди никоҳ дар намояндагиҳои дипломати ва муассисаҳои консули

1. Ақди никоҳи дар байни шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон зиндаги мекунанд, дар намояндагиҳои дипломати ва муассисаҳои консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.

2. Ақди никоҳ дар байни шаҳрвандони хориҷи, ки аз тарафи намояндагиҳои дипломати ва муассисаҳои консулии кишварҳои хориҷи дар Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода шудааст, агар ин шахсон дар лаҳзаи ақди никоҳ шаҳрвандони давлати хориҷие бошанд, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон сафир ё консул таъин кардааст, мутақобилан қобили эътибор дониста мешавад.

Моддаи 169. Эътирофи никоҳе, ки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон баста шудааст

1. Никоҳҳои шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ва никоҳҳои байни шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон бо шаҳрвандони хориҷи ё шахсони бешаҳрванди, ки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон бо риояи қонунҳои он кишвар баста шудаанд, агар барои эътироф шартҳо ва мснеаҳои дар қисми 3 моддаи 12 ва моддаи 14 ҳамин Кодекс пешбинигардида набошанд, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон боэътибор дониста мешавад (Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710).

2. Никоҳи шаҳрвандони хориҷи, ки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон бо риояи қoнунҳои он кишваре баста шудаанд, ки дар он ақди никоҳ сурат гирифтааст, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон боэътибор дониста мешаванд.

Моддаи 170. Беэътибор донистани никоҳ

Ақди никоҳ тибқи тартиби муқаррарнамудаи моддаҳои 167 ва 169 Кодекси мазкур беэътибор дониста мешавад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

Моддаи 171. Бекор кардани никоҳ

1. Бекор кардани никоҳи шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон бо шаҳрвандони хориҷи ё ашхоси бешаҳрванди, инчунин никоҳи байниҳамдигарии шаҳрвандони хориҷи дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.

2. Шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон истиқомат мекунанд, ҳуқуқ доранд никоҳро бо ҳамсари худ, ки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон зиндаги мекунад, сарфи назар аз шаҳрвандии ӯ, дар суди Ҷумҳурии Тоҷикистон бекор кунанд. Дар ҳолатҳое, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба бекор кардани никоҳ дар мақмоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди иҷозат дода мешавад, никоҳ дар намояндагиҳои дипломати ё муассисаҳои консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон бекор карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 26.12.2011 № 791).

3. Бекор кардани никоҳи байни шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шаҳрвандони хориҷи ё шахсони бешаҳрванди, ки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон, бо риояи қонунгузории кишвари хориҷии дахлдор салоҳиятнокии мақомоте, ки оиди бекор кардани никоҳ қарор қабул кардаанд ва қонунгузорие, ки ҳангоми бекор кардани никоҳ бояд истифода бурда шавад, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон боэътибор дониста мешавад.

4. Бекор кардани никоҳи байни шаҳрвандони хориҷи, ки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон, бо риояи қонунгузории кишвари дахлдор салоҳияти мaқоме, ки дар бораи никоҳ қарор баровардааст ва қонунҳое, ки бояд ҳангоми бекор кардани никоҳ истифода шаванд, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон боэътибор дониста мешавад.

Моддаи 172. Ҳуқуқҳои шахсии ғайримолумулкию молумулкӣ ва ӯҳдадориҳои зану шавҳар

(Қонуни ҶТ аз 25.03.2011 № 710)

1. Ҳуқуқҳои шахсии ғайриамволию амволи ва ӯҳдадориҳои зану шавҳар тибқи қонунҳои давлате, ки онҳо дар ҳудуди он иқоматгоҳи муштарак доранд ва дар сурати надоштани иқоматгоҳи муштарак бошад, тибқи қонунҳои давлате муайян карда мешаванд, ки онҳо дар ҳудуди он иқоматгоҳи охирини муштарак доштанд. Ҳуқуқҳои шахсии ғайриамволию амволи ва ӯҳдадориҳои зану шавҳаре, ки иқоматгоҳи муштарак надоранд, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 03.01.2024 № 2031).

2. Зану шавҳаре, ки шаҳрвандии умуми ё иқоматгоҳи муштарак надоранд, ҳангоми бастани аҳдномаи никоҳ ё созишнома дар бораи пардохти алимент ба ҳамдигар метавонанд қонунҳоеро интихоб намоянд, ки барои муайян намудани ҳуқуқу ӯҳдадориҳояшон дар хусуси пардохти алимент аз рӯи ин аҳднома ё созишномаи пардохти алимент мавриди истифода қарор мегиранд. Агар зану шавҳар дар мавриди интихоби қонунҳо нисбати аҳдномаи никоҳ ё созишномаи зану шавҳар дар бораи пардохти алимент ба якдигар ба мувофиқа наоянд, муқаррароти қисми якуми ҳамин модда истифода мешавад.

Моддаи 173. Муқаррар намудан ва рад кардани падархонди (модархонди)

1. Муқаррар намудан ва рад кардани падархонди (модархонди) тибқи қонунҳои давлате муайян карда мешавад, ки кӯдак аз рӯи таваллуд шаҳрванди он мебошад.

2. Тартиби муқаррар ва рад кардани падархондиро (модархондиро) дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад. Дар ҳолатҳое, ки агар мутобиқи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудани падар (модар) дар мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди иҷозат дода шуда бошад, волидони берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон истиқоматкунандаи кӯдак, ки ақаллан якеашон шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд, ҳуқуқ доранд бо аризаи муқаррар намудани падар (модар) ба намояндагии дипломати ё муассисаҳои консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон муроҷиат намоянд.

Моддаи 174. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои волидон ва фарзандон

Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои волидон ва фарзандон, аз ҷумла ӯҳдадории волидон дар бобати таъминоти фарзандон мутобиқи қонунҳои давлате муайян карда мешаванд, ки дар он давлат иқоматгоҳи муштарак доранд. Дар сурати иқоматгоҳи муштарак надоштани волидон ва фарзандон, ҳуқуқу ӯҳдадориҳои онҳо тибқи қонунҳои давлате муайян карда мешаванд, ки кӯдак шаҳрванди он мебошад. Бо талаби даъвогар нисбати ӯҳдадориҳои алиментдиҳи ва дигар муносибатҳои байни волидон ва фарзандон қонунҳои давлатеро истифода кардан мумкин аст, ки кӯдак дар ҳудуди он истиқомати доими дорад (Қонуни ҶТ аз 03.01.2024 № 2031).

Моддаи 175. Ӯҳдадориҳои алиментдиҳии фарзандони болиғ ва аъзои дигари оила

Ӯҳдадориҳои алиментдиҳии фарзандони болиғ ба манфиати волидонашон, инчунин ӯҳдадориҳои алиментдиҳии аъзои дигари оила тибқи қонунҳои давлате муайян карда мешаванд, ки онҳо дар ҳудуди он иқоматгоҳи доими доранд. Дар сурати надоштани иқоматгоҳи муштарак чунин ӯҳдадориҳо тибқи қонунҳои давлате муайян карда мешавад, ки шахси даъвогари алимент шаҳрванди он мебошад (Қонуни ҶТ аз 03.01.2024 № 2031).

Моддаи 176. Муқаррар намудани мазмуни меъёрҳои ҳуқуқи оилавии хориҷи

1. Ҳангоми истифодаи меъёрҳои ҳуқуқи оилавии хориҷи суд ё мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрванди ва дигар мақомот мундариҷаи ин меъёрҳоро мувофиқи тафсири расмии он, амалияи истифода ва доктринаи он дар давлати дахлдори хориҷи муқаррар менамоянд.

Ба мақсади муқаррар намудани мундариҷаи меъёрҳои ҳуқуқи оилавии хориҷи суд, мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрванди ва мақомоти дигар метавонанд тибқи тартиби муқарраршуда барои мусоидат ва тавзеҳ ба Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар мақомоти салоҳиятноки Ҷумҳурии Тоҷикистон муроҷиат кунанд ё коршиносонро (экспертҳоро) ҷалб намоянд.

2. Шахсони манфиатдор ҳуқуқ доранд асноди тасдиқкунандаи мундариҷаи меъёрҳои ҳуқуқи оилавии хориҷиеро, ки онҳо барои талаби худ ё эътироз ба он истинод мекунанд, пешниҳод намоянд ё ба тарзи дигар ба суд ё мақоми сабти асноди ҳолати шаҳрванди ва дигар мақомот дар муқаррар сохтани мундариҷаи меъёрҳои ҳуқуқи оилавии хориҷи мусоидат кунанд.

3. Агар мундариҷаи меъёрҳои ҳуқуқи оилавии хориҷи, сарфи назар аз чораҳои мутобиқи қисми якуми ҳамин модда дидашуда муқаррар нагардад, қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода бурда мешавад.

Моддаи 177. Маҳдудияти истифодаи ҳуқуқи оилавии хориҷи

Ҳуқуқи оилавии хориҷи дар ҳолатҳое истифода бурда намешавад, ки он хилофи асосҳои тартиботи ҳуқуқии (тартиботи оммави) Ҷумҳурии Тоҷикистон бошад. Дар ин ҳолат қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода бурда мешаванд.

Моддаи 177(1). Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Кодекси мазкур

(Қонуни ҶТ аз 19.03.2013 № 952)

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Кодекси мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд (Қонуни ҶТ аз 19.03.2013 № 952).

Моддаи 178. Аз эътибор соқит донистани баъзе санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, бинобар мавриди амал қарор гирифтани ин Кодекс

Қонунҳои зерини Ҷумҳурии Тоҷикистон беэътибор дониста шаванд:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 19 июни соли 1969 "Дар бораи тасдиқ кардани Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1969. № 12, моддаи 102);

Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 сентябри соли 1976 "Дар бораи даровардани тағйирот ба моддаи 185 Кодекси Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба никоҳ ва оила" (Ведомостҳои Советии Олии РСС Тоҷикистон, соли 1976, № 19, моддаи 244);

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26 ноябри соли 1976 "Дар хусуси тасдиқ намудани Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи даровардани тағйирот ба моддаи 185 Кодекси Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба никоҳ ва оила" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1976, № 23, моддаи 282);

Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 августи соли 1980 "Дар бораи даровардани тағйирот ва иловаҳо ба Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1980, № 18, моддаи 216);

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 19 ноябри соли 1980 "Дар хусуси тасдиқ намудани Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи даровардани тағйирот ва иловаҳо ба Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1980, № 23, моддаи 250);

Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 25 марти соли 1982 "Дар бораи даровардани тағйирот ва иловаҳо ба моддаи 35 Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1982, № 7, моддаи 51);

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 17 маи соли 1982 "Дар хусуси тасдиқ кардани Указҳои Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи даровардани тағйироту иловаҳо ба баъзе актҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қисмати тасдиқи Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 25 марти соли 1982 "Дар бораи даровардани тағйирот ба моддаи 35 Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1982, № 11, моддаи 130);

Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 феврали соли 1984 "Дар бораи даровардани тағйирот ба моддаи 27 Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1984, № 4, моддаи 40);

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 17 феврали соли 1984 "Дар бораи тасдиқ кардани Указҳои Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар хусуси дохил кардани тағйироту иловаҳо ба баъзе актҳои қонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон" дар қисмати тасдиқ намудани Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 феврали соли 1984 "Дар бораи дохил кардани тағйирот ба моддаи 27-уми Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" ( Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1984, № 4, моддаи 36);

Моддаи 9 Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 8 августи соли 1984 "Дар бораи дохил кардани тағйироту иловаҳо ба баъзе актҳои қонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1984, № 16, моддаи 168);

Фасли 1 Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 22 ноябри соли 1984 "Дар бораи даровардани тағйироту иловаҳо ба баъзе актҳои қонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1984, № 23, моддаи 224);

Фасли 1 Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 феврали соли 1985 "Дар бораи даровардани тағйироту иловаҳо ба баъзе актҳои қонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1985, № 5, моддаи 54);

Фасли 11 Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 22 ноябри соли 1985 "Дар бораи баъзе тағйиротҳои тартиби рӯёнидани алимент барои нигоҳубини кӯдакони ноболиғ" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1985, № 23, моддаи 230);

Фасли 1 Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 феврали соли 1987 "Дар бораи баъзе тағйиротҳои тартиби рӯёнидани алимент барои фарзандони ноболиғ" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1987, № 5, моддаи 76);

Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 23 феврали соли 1990 "Дар бораи даровардани тағйирот ба Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 1990, № 5,. моддаи 42);

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 24 апрели соли 1990 "Дар хусуси тасдиқи Указҳои Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи даровардани тағйироту иловаҳо ба баъзе актҳои қонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон" дар қисмати тасдиқ намудани Укази Президиуми Совети Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 23 феврали соли 1990 "Дар бораи даровардани тағйирот ба Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон соли 1990, № 9, моддаи 162);

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 24 апрели соли 1990 "Дар бораи даровардани тағйироту иловаҳо ба Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1990, № 9, моддаи 163);

Фасли III Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 августи соли 1990 "Дар бораи дохил кардани тағйироту иловаҳо ба баъзе актҳои қонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1990, № 16, моддаи 268);

Фасли YI Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 12 декабри соли 1990 "Дар бораи ворид намудани тағйироту иловаҳо ба баъзе санадҳои қонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Шӯрои Олии РСС Тоҷикистон, соли 1990, № 24, моддаи 410);

Фасли 1 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 1991 "Дар хусуси даровардани тағйироту иловаҳо ба баъзе санадҳои қонунии Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1991, № 14, моддаи 237);

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 23 ноябри соли 1992 "Дар бораи даровардани тағйирот ба Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ахбори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 1992, № 21-22, моддаи 301);

Фасли IY Фармони Раёсати Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 6 июни соли 1993 "Дар бораи ворид намудани тағйироту иловаҳо ба баъзе санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Протоколи № 166 маҷлиси Раёсати Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон);

Фармони Раёсати Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29 июли соли 1993 "Дар бораи даровардани тағйирот ба Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ахбори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 1993, № 13, моддаи 272);

Қонуни Қумҳурии Тоҷикистон аз 28 декабри соли 1993 "Оид ба тасдиқ намудани Фармонҳои Раёсати Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи дохил намудани тағйироту иловаҳо ба баъзе қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" дар қисмати тасдиқи Фармони Раёсати Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29 июли соли 1993 "Дар бораи даровардани тағйирот ба Кодекси оид ба никоҳ ва оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон" (Ахбори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 1993, № 23-24, моддаи 509).

Русский

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.