ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ МАСЪУЛИЯТ**

**БАРОИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК**

Қонуни мазкур муносибатҳоро оид ба масъулият дар таълиму тарбияи кӯдак бо мақсади таълиму тарбияи кӯдак дар руҳияи инсондӯстӣ, ифтихори ватандорӣ, эҳтиром ба арзишҳои миллӣ, умумибашарӣ ва фарҳангӣ танзим намуда, ба ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои кӯдак равона гардидааст.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) вақти шабона - аз 1 апрел то 30 сентябр - аз соати 22:00 то соати 06:00 ва аз 1 октябр то 31 март - аз соати 20:00 то соати 06:00;

2) кӯдак - шахсе, ки ба синни ҳаждаҳ нарасидааст;

3) марказҳои дилхушӣ - клубҳои шабона, дискоклубҳо, толорҳои букмекерӣ ва марказҳои бозиҳои бурднок;

4) масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак - уҳдадории шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар раванди таълиму тарбияи кӯдак;

5) тарбия - раванди ҳадафмандонаи ба воя расондани кӯдак аз ҷониби падару модар (шахсони онҳоро ивазкунанда), муассисаи таълимӣ, ҷомеа ва ба зиндагии мустақилона омода намудани ӯ;

6) таълим - фаъолияти муштараки падару модар (шахсони онҳоро ивазкунанда), омӯзгор ва муассисаи таълимӣ барои инкишофи кӯдак, донишомӯзӣ, такмили истеъдод, маҳорат, малака ва қобилияти фикрию ҷисмонии ӯ;

7) шахсоне, ки падару модарро иваз мекунанд - васӣ, парастор, шахсоне, ки дар асоси шартнома кӯдакро тарбия мекунанд, намояндагони дигари қонунии онҳо, инчунин шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии дигаре, ки кӯдак воқеан таҳти таълиму тарбияи онҳо қарор дорад.

**Моддаи 2. Доираи амали Қонуни мазкур**

Амали Қонуни мазкур нисбат ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, новобаста ба маҳалли истиқомати онҳо, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон зиндагӣ мекунанд ва шахсони ҳуқуқӣ, новобаста ба шакли моликият, татбиқ мегардад, агар санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, тартиби дигарро муқаррар накарда бошанд.

**Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**Моддаи 4. Принсипҳои масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

Масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак ба принсипҳои зерин асос меёбад:

1) эҳтироми кӯдак, ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ;

2) таъмини ҳифзи ҳуқуқу озодӣ ва манфиатҳои қонунии кӯдак;

3) қонуният;

4) адолат;

5) инсондӯстӣ;

6) муносибати инфиродӣ ба таълиму тарбияи кӯдак, аз ҷумла кӯдаки дар вазъияти номусоиди иҷтимоӣ қарордошта;

7) пешгирии зӯроварӣ нисбат ба кӯдак;

8) иштироки аҳли ҷомеа дар таълиму тарбияи кӯдак;

9) ногузирии ҷавобгарӣ барои вайрон намудани ҳуқуқу озодӣ ва манфиатҳои кӯдак.

**Моддаи 5. Сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

Сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак аз инҳо иборат мебошад:

1) таъмини ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдак, роҳ надодан ба поймолкунии онҳо;

2) таҳкими кафолатҳои ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдак, инчунин барқарор кардани ҳуқуқҳои поймолшудаи ӯ;

3) ташаккули асосҳои ҳуқуқии кафолатҳои ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдак;

4) мусоидат ба рушди ҷисмонӣ, зеҳнӣ, маънавӣ ва ахлоқии кӯдак, тарбияи ӯ дар руҳияи ватандӯстӣ, ҳисси баланди шаҳрвандӣ ва сулҳдӯстӣ;

5) таъмини фаъолияти мақсаднок оид ба ташаккули ҷаҳонбинӣ ва маърифатнокии кӯдак;

6) роҳ надодан ба табъизи кӯдак, новобаста ба мансубияти нажодӣ, миллӣ, ҷинсӣ, динӣ, забонӣ, вазъи иҷтимоӣ ва молумулкӣ, ҳолати саломатӣ ва дигар аломатҳо;

7) дастгирии давлатии ташкилотҳое, ки ҳуқуқу манфиатҳои қонунии кӯдакро ҳифз менамоянд.

**Моддаи 6. Ҷалби аҳли ҷомеа барои таълиму тарбияи кӯдак**

Мақомот ва ташкилоте, ки масъалаҳои вобаста ба таълиму тарбияи кӯдакро баррасӣ мекунанд, метавонанд иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ, раисони маҳаллаҳо, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии дигарро дар амалишавии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак ҷалб намоянд.

БОБИ 2. МАҚОМОТИ ҲОКИМИЯТИ ДАВЛАТӢ ВА МАҚОМОТИ ХУДИДОРАКУНИИ ШАҲРАК ВА ДЕҲОТ, САЛОҲИЯТ ВА ВАКОЛАТИ ОНҲО ДАР САМТИ МАСЪУЛИЯТ БАРОИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК

**Моддаи 7. Мақомоте, ки масъалаҳои вобаста ба масъулият барои таълиму тарбияи кӯдакро баррасӣ мекунанд**

1. Мақомоте, ки барои таълиму тарбияи кӯдак масъуланд, мақоми ваколатдори давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак (минбаъд - мақоми ваколатдори давлатӣ) ва мақомоти дигаре мебошанд, ки дар амалисозии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак иштирок мекунанд.

2. Ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоте, ки масъалаҳои вобаста ба таълиму тарбияи кӯдакро баррасӣ мекунанд, аз ҷониби Комиссияи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳуқуқи кӯдак анҷом дода мешавад.

**Моддаи 8. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак мансубанд:

1) пешбурди сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

2) тасдиқ ва назорати барномаҳои давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

3) муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ;

4) тасдиқ намудани низомномаи намунавии комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

5) ҳамоҳанг намудани фаъолияти мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, инчунин ташкилоти дигари дахлдор дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

6) амалӣ намудани дигар ваколатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст.

**Моддаи 9. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ**

Мақоми ваколатдори давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак дорои ваколатҳои зерин мебошад:

1) амалигардонии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

2) таҳияи лоиҳаи қонунҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигари Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

3) ҳамоҳанг намудани фаъолияти мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, инчунин ташкилоти дигари дахлдор дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

4) таҳия ва пешниҳод намудани барномаҳои давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

5) таҳия ва пешниҳод намудани низомномаи намунавии комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

6) дар доираи ваколатҳои худ амалӣ намудани назорати фаъолияти комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

7) гузаронидани мониторинг дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

8) ба роҳ мондани ҳамкории байналмилалӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

9) андешидани тадбирҳо ҷиҳати таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

10) ба роҳ мондани корҳои ташвиқотию тарғиботӣ ва фаҳмондадиҳӣ;

11) дархости маълумот аз вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва ташкилотҳои дигар оид ба иҷрои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

12) амалӣ намудани ваколатҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст.

Моддаи 10. Мақомоти дигар, ки дар амалисозии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак иштирок мекунанд

1. Ба мақомоти дигар, ки дар амалисозии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак иштирок мекунанд, дохил мешаванд:

1) мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ;

2) мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;

3) Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросими назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон.

2. Ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак аз инҳо иборатанд:

1) иштирок дар амалисозии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

2) таъмини амалисозии барномаҳои давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

3) андешидани тадбирҳо оид ба таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

4) таъмини ҳамкорӣ байни мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳои дигар дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

5) назорати фаъолияти комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

6) амалӣ намудани ваколатҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст.

3. Ваколатҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак аз инҳо иборатанд:

1) иштирок дар амалисозии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

2) иштирок дар таъмини амалисозии барномаҳои давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

3) андешидани тадбирҳо оид ба таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

4) назорати фаъолияти комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак дар мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

5) амалӣ намудани ваколатҳои дигар, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст.

4. Ваколатҳои мақомоти дигар, ки дар банди 3) қисми 1 ҳамин модда номбар шудаанд, тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.

**БОБИ 3. КОМИССИЯҲОИ ҶАМЪИЯТӢ ДАР САМТИ МАСЪУЛИЯТ БАРОИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК**

**Моддаи 11. Комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

1. Комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак мақоми ҳамоҳангсози ҷамъиятӣ буда, дар мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва муассисаҳои таълимӣ таъсис дода мешаванд.

2. Низомнома ва ҳайати комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак аз ҷониби роҳбарони мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва муассисаҳои таълимӣ тасдиқ карда мешаванд.

3. Шумораи умумии аъзои комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак набояд аз 7 нафар кам бошад.

4. Ба ҳайати комиссияҳои ҷамъиятӣ дар мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бояд кормандони милитсия, ходимони иттиҳодияҳои динӣ ва аъзои шурои занон дохил карда шаванд.

**Моддаи 12. Вазифаҳои комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

1. Комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак ба амалисозии Қонуни мазкур мусоидат менамоянд.

2. Комиссияҳои ҷамъиятӣ риояи талаботи Қонуни мазкурро аз падару модар, шахсони онҳоро ивазкунанда, омӯзгор ва шахсони дигар талаб намуда, ҷиҳати пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо дар ин самт тадбирҳои зарурӣ меандешанд.

**БОБИ 4. ҲУҚУҚ ВА УҲДАДОРИҲОИ ПАДАРУ МОДАР ВА ШАХСОНИ ОНҲОРО ИВАЗКУНАНДА ДАР ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК**

**Моддаи 13. Баробарии ҳуқуқ ва уҳдадориҳои падару модар**

Падару модаре, ки якҷоя ё ҷудо зиндагӣ мекунанд, дар таълиму тарбияи кӯдак ҳуқуқ ва уҳдадориҳои баробар доранд, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст.

**Моддаи 14. Ҳуқуқҳои падару модар дар таълиму тарбияи кӯдак**

Падару модар дар таълиму тарбияи кӯдак ҳуқуқҳои зеринро доранд:

1) ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдакро ҳимоя намоянд;

2) муассисаҳои таълимиро интихоб намоянд;

3) дар раванди таълиму тарбия, аз ҷумла назорати сатҳу сифати таълим ва донишомӯзии кӯдак дар муассисаҳои таълимӣ, иштирок ва мусоидат намоянд;

4) дар фаъолияти мақомоти худидоракунии муассисаи таълимӣ иштирок намоянд;

5) аз операторон ва провайдерони хизмати алоқаи барқӣ дар бораи аз тарафи кӯдак истифода шудани хизмати алоқаи барқӣ маълумоти дахлдорро ба таври ройгон гиранд;

6) ҷиҳати беҳтар намудани сифати таълиму тарбияи кӯдак ба муассисаи таълимӣ муроҷиат кунанд;

7) азхудкунии барномаҳои таълимиро назорат намоянд;

8) ба фаъолияти муассисаи таълимие, ки кӯдак дар он таҳсил мекунад, мусоидат намоянд;

9) ба раванди таълиму тарбия, мазмуни таҳсилот, давомот ва сатҳу сифати донишомӯзии кӯдак шинос шаванд;

10) бо шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҷиҳати таълиму тарбияи кӯдак тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон шартнома банданд;

11) нисбат ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳангоми аз ҷониби онҳо монеа эҷод кардан ба таълиму тарбияи кӯдак ба мақомоти дахлдор муроҷиат намоянд;

12) аз имтиёзҳои пешбинишуда тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода намоянд;

13) дигар ҳуқуқҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, амалӣ намоянд.

**Моддаи 15. Уҳдадориҳои падару модар дар таълими кӯдак**

Падару модар дар таълими кӯдак уҳдадориҳои зеринро доранд:

1) таълим гирифтани кӯдакро таъмин намоянд;

2) барои гирифтани таълиму тарбияи томактабии кӯдак тадбирҳо андешанд;

3) ба гирифтани таҳсилоти миёнаи умумии кӯдак монеъ нашаванд;

4) кӯдакро бо воситаҳои зарурии таълимӣ таъмин карда, барои таълими ӯ шароит муҳайё намоянд;

5) риояи пӯшидани либосҳои дахлдори муассисаи таълимиро аз ҷониби кӯдак дар ҳамаи зинаҳои таҳсилот таъмин ва назорат карда, ба шакли зоҳирӣ ва санитарию беҳдоштии ӯ диққат дода, бидуни зарурати тиббӣ ҷиҳати пешгирии тағйири сунъии намуди зоҳирӣ, аз ҷумла холкӯбӣ, чораандешӣ намоянд;

6) ба кӯдаки дорои имконияти маҳдуди ҷисмонӣ ва руҳӣ барои таҳсил кардан ва касбу ҳунар омӯхтан шароит муҳайё намоянд;

7) донишомӯзӣ ва иштироки кӯдакро дар раванди таълим назорат карда, бо маъмурияти муассисаи таълимӣ, омӯзгорон ва кормандони дигари соҳаи маориф оид ба таълими кӯдак мунтазам ҳамкорӣ намоянд;

8) ба омӯзиши забони давлатӣ, инчунин забонҳои хориҷӣ мусоидат намоянд;

9) дар ҷаласаҳои падару модар ва чорабиниҳои дигари муассисаи таълимӣ фаъолона иштирок намоянд;

10) талаботи дахлдори қоидаву тартибот ва санадҳои дохилии муассисаи таълимиро, ки кӯдак дар он таълим мегирад, риоя намоянд;

11) дар ҷашну маросим ва таҷлили зодрӯзи кормандони муассисаҳои таълимӣ пешниҳоди туҳфаҳои молию пулиро аз ҷониби кӯдак манъ намоянд;

12) ҳама гуна пардохти маблағро аз ҷониби кӯдак ба кормандони муассисаҳои таълимӣ иҷозат надиҳанд;

13) гирифтани таълими ғайриқонунӣ, аз ҷумла таълими ғайриқонунии диниро аз ҷониби кӯдак роҳ надиҳанд;

14) таълими динии кӯдакро дар хориҷи кишвар бе розигии хаттии мақоми ваколатдори давлатӣ иҷозат надиҳанд;

15) уҳдадориҳои дигареро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба таълими кӯдак муқаррар намудааст, иҷро намоянд.

**Моддаи 16. Уҳдадориҳои падару модар дар тарбияи кӯдак**

Падару модар дар тарбияи кӯдак уҳдадориҳои зеринро доранд:

1) ба кӯдак тибқи арзишҳои миллӣ номи нек гузоранд;

2) пас аз таваллуд кӯдакро аз қайди давлатии сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ гузаронанд;

3) барои ҳифзи саломатӣ, ташаккули ҷисмонӣ, маънавӣ ва ахлоқии кӯдак шароит муҳайё намоянд;

4) кӯдакро ба зиндагии мустақилона омода намоянд;

5) кӯдакро дар руҳияи эҳтиром ба Ватан, волоияти қонун, арзишҳои миллӣ ва умумибашарӣ, эҳтиром ба шахсияти худ ва атрофиён, оила, урфу одат, анъанаҳо, фарҳанги миллӣ ва халқҳои дигар, инчунин бартарии манфиатҳои миллӣ тарбия намоянд;

6) оид ба рушди маърифати ахлоқӣ, эстетикӣ, санитарӣ ва экологии кӯдак чораандешӣ карда, асосҳои гигиенаи шахсӣ, фарҳанги шаҳрнишинӣ ва муоширатро ба ӯ омӯзонанд;

7) кӯдакро дар руҳияи сарфаю сариштакорӣ ва муносибати эҳтиёткорона нисбат ба молу мулк ва арзишҳои дигар тарбия намоянд;

8) дар раванди тарбия нисбат ба кӯдак зӯроварӣ, аз ҷумла ҷазои ҷисмониро истифода набаранд;

9) шаъну шарафи кӯдакро эҳтиром намоянд ва ба муносибати бераҳмона, ғайриинсонӣ ва пастзананда нисбат ба ӯ роҳ надиҳанд;

10) новобаста ба ҷинс, синну сол, қобилияти зеҳнӣ, ҷисмонӣ ва руҳии кӯдакон, нисбат ба онҳо муносибати баробар дошта бошанд;

11) дар сурати хабардор шудан аз ҳолати кӯдаке, ки дар тарбияи дигар шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ қарор дорад, бо онҳо ҳамкорӣ намоянд;

12) ба марказҳои дилхушӣ рафтани кӯдакро манъ намоянд;

13) гаштугузори кӯдаки то шашсоларо бе ҳамроҳии шахси аз чордаҳсола боло дар кӯча ва дигар ҷойҳои ҷамъиятӣ иҷозат надиҳанд;

14) аз соати 18:00 то соати 08:00 ба марказҳои пешниҳоди бозиҳои компютерӣ рафтани кӯдаки худро иҷозат надиҳанд;

15) бе ҳамроҳии шахси болиғ гаштугузор кардани кӯдаки то шонздаҳсоларо дар ҷойҳои хатарнок манъ намоянд;

16) кирдорҳои зиддиҷамъиятӣ, муомилаи дағалона бо атрофиён, халалдор намудани оромии ҷомеа, истифодаи суханҳои қабеҳ, рафтори дағалона дар кӯча, хиёбон, майдон, ҷойҳои фароғатӣ, дохили нақлиёт, хобгоҳ, манзили истиқоматӣ, дигар ҷойҳои ҷамъиятӣ ва муносибати харобкоронаи кӯдакро ба муҳити зист пешгирӣ намоянд;

17) ба кӯдак ба муассисаи таълимӣ овардани маҳсулоти тамоку, машруботи спиртӣ, воситаҳои нашъадор, моддаҳои психотропӣ, сахтаъсир ва мадҳушкунандаи дигар, асбобу ашёи манъшуда ва халандаву бурандаро, ба истиснои асбобу ашёи таълимӣ, манъ намоянд, инчунин ба гирифта гаштани онҳо роҳ надиҳанд;

18) фарҳанги истифодаи телефони мобилиро омӯзонанд ва ҷиҳати дар вақти дарс истифода набурдани он чораандешӣ намоянд;

19) ба кӯдак тамошои филмҳои дорои хусусияти террористӣ, экстремистӣ, тундгароӣ, ҷудоихоҳӣ, порнографӣ, ваҳшатангезӣ, зӯроварӣ ва аксу наворҳои дигари манъшударо иҷозат надиҳанд;

20) аз тарафи кӯдак мақсаднок истифода шудани интернетро назорат намоянд;

21) ба кӯдак мутолаа ва паҳн кардани сабту наворҳои электронӣ (аз ҷумла тавассути телефонҳои мобилӣ), китобҳо, варақаҳо, рӯзномаҳо, маҷаллаҳо ва дигар маводи чопии дорои хусусияти террористӣ, экстремистӣ, тундгароӣ, ҷудоихоҳӣ, порнографӣ ва зӯровариро манъ намоянд;

22) иштироки кӯдакро дар фаъолияти иттиҳодияҳои динӣ, ба истиснои кӯдаконе, ки ба таври расмӣ дар муассисаҳои таълимии динӣ ба таълим фаро гирифта шудаанд, иҷозат надиҳанд;

23) ба кӯдак истеъмоли машруботи спиртӣ, воситаҳои нашъадор, маҳсулоти тамоку, моддаҳои психотропӣ ё моддаҳои мадҳушкунандаи дигарро манъ намоянд;

24) иштироки кӯдакро дар чорабиниҳои барои ӯ тавсиянашуда иҷозат надиҳанд;

25) ба кӯдак барои идора кардани воситаҳои нақлиёт бе шаҳодатномаи ронандагӣ, инчунин барои омадан ба муассисаи таълимӣ бо воситаҳои нақлиёти механикӣ иҷозат надиҳанд;

26) ба кӯдак ҷиҳати интихоби касбу кор мусоидат кунанд;

27) ба оворагардӣ ва рафторҳои зиддиахлоқии дигари кӯдак роҳ надиҳанд;

28) кӯдакро ба кори ғайриқонунӣ ҷалб насозанд;

29) ба зишту касиф ва хароб намудани биною иншоот, шикастани панҷараҳо, санги болои қабрҳо, ҳайкалҳо, нимпайкараҳо ва ороишоти дар оромгоҳҳо ва ҷойҳои таърихию фарҳангӣ насбшуда ва расондани зарари дигар ба онҳо аз тарафи кӯдак роҳ надиҳанд;

30) дастрасии кӯдакро ба маводи сӯзандаю тарканда ва силоҳ иҷозат надиҳанд;

31) истифодаи ҷавоҳирот, зару зевар, дигар ашёи қиматбаҳо (ба истиснои як ҷуфт гӯшвораи андозааш хурд барои духтарон)-ро аз тарафи кӯдак дар муассисаҳои таълимӣ манъ намоянд;

32) уҳдадориҳои дигарро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба тарбияи кӯдак муқаррар намудааст, иҷро намоянд.

**Моддаи 17. Ҳуқуқу уҳдадориҳои шахсоне, ки падару модарро иваз мекунанд**

Шахсоне, ки падару модарро иваз мекунанд, дорои ҳамаи ҳуқуқу уҳдадориҳое мебошанд, ки дар моддаҳои 14, 15 ва 16 Қонуни мазкур нисбат ба падару модар пешбинӣ шудаанд, агар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигарро муқаррар накарда бошад.

**БОБИ 5. ҲУҚУҚУ УҲДАДОРИҲОИ МУАССИСАИ ТАЪЛИМӢ ВА ОМӮЗГОР**

**Моддаи 18. Ҳуқуқҳои муассисаи таълимӣ дар таълиму тарбияи кӯдак**

Муассисаи таълимӣ дар таълиму тарбияи кӯдак ҳуқуқҳои зеринро дорад:

1) ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдакро ҳимоя намояд;

2) ҷиҳати беҳтар намудани сатҳу сифати таълиму тарбияи кӯдак ба падару модар ва мақомоти давлатии дахлдор бо пешниҳод муроҷиат кунад;

3) бо падару модар ҷиҳати таълиму тарбияи кӯдак тибқи қонунгузорӣ шартнома бандад;

4) падару модарро ба ҷаласаҳо вобаста ба таълиму тарбияи кӯдак даъват намояд;

5) иҷрои талаботи санадҳои дохилии муассисаи таълимиро аз ҷониби падару модар талаб намояд;

6) ҳангоми аз тарафи падар ё модар риоя накардани талаботи санадҳои дохилии муассисаи таълимӣ ва иҷро накардани уҳдадориҳое, ки тибқи Қонуни мазкур муқаррар шудаанд, ба мақомоти дахлдор муроҷиат намояд;

7) нисбат ба шахсони воқеӣ ва мансабдор ҳангоми монеа эҷод кардани онҳо ба таълиму тарбияи кӯдак ба мақомоти дахлдор муроҷиат намояд;

8) ҳуқуқҳои дигарро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, амалӣ намояд.

**Моддаи 19. Уҳдадориҳои муассисаи таълимӣ дар таълиму тарбияи кӯдак**

Муассисаи таълимӣ дар таълиму тарбияи кӯдак уҳдадориҳои зерин дорад:

1) ба кӯдак таълиму тарбияи дуруст диҳад;

2) омодагии кӯдакро ба таҳсилоти умумӣ дар сатҳи зарурӣ таъмин намояд;

3) талаботи таълимии кӯдакро бо дар назар гирифтани хоҳишу қобилият қонеъ гардонад;

4) барои таълими кӯдак шароит фароҳам оварда, воситаҳои зарурии таълимиро таъмин намояд;

5) риояи пӯшидани либосҳои дахлдори муассисаи таълимиро аз ҷониби кӯдак таъмин ва назорат карда, ба шакли зоҳирӣ ва санитарию беҳдоштии ӯ диққат дода, ҷиҳати пешгирии тағйири сунъии намуди зоҳирӣ бидуни зарурати тиббӣ, аз ҷумла холкӯбӣ, чораандешӣ намояд;

6) ба кӯдаки дорои имконияти маҳдуди ҷисмонӣ ва руҳӣ барои таҳсил шароит муҳайё намояд;

7) донишомӯзӣ ва иштироки кӯдакро дар раванди таълим назорат карда, бо падару модар ҳамкорӣ намояд;

8) бо тартиби муқарраршуда ҷаласаҳои падару модар ва чорабиниҳои дигари муассисаи таълимиро ташкил ва баргузор намояд;

9) ба кормандони муассисаҳои таълимӣ аз ҷониби кӯдак пардохти ҳама гуна маблағро иҷозат надиҳад;

10) барои ҳифзи саломатӣ, ташаккули ҷисмонӣ, маънавӣ ва ахлоқии кӯдак тадбирҳо андешад;

11) кӯдакро дар руҳияи эҳтиром ба Ватан, волоияти қонун, арзишҳои миллӣ ва умумибашарӣ, эҳтиром ба шахсияти худ ва атрофиён, оила, урфу одат, анъанаҳо, фарҳанги миллӣ ва таҳаммулгароӣ, инчунин бартарии манфиатҳои миллӣ тарбия намояд;

12) оид ба рушди маърифати ҳуқуқӣ, ахлоқӣ, эстетикӣ, санитарӣ ва экологии кӯдак чораандешӣ карда, асосҳои гигиенаи шахсӣ, фарҳанги ҳамзистӣ дар ҷомеа ва муоширатро ба ӯ омӯзонад;

13) ба кӯдак ба муассисаи таълимӣ овардани маҳсулоти тамоку, машруботи спиртӣ, воситаҳои нашъадор, моддаҳои психотропӣ, сахттаъсир ва мадҳушкунандаи дигар, асбобу ашёи манъшуда ва халандаву бурандаро, ба истиснои асбобу ашёи таълимӣ, роҳ надиҳад;

14) ба кӯдак барои ба муассисаи таълимӣ бо воситаҳои нақлиёти механикӣ омадан, истифодаи ҷавоҳирот, зару зевар, дигар ашёи қиматбаҳо (ба истиснои як ҷуфт гӯшвораи андозааш хурд барои духтарон) дар муассисаи таълимӣ роҳ надиҳад ва дар сурати вайрон кардани ин талабот чораҳои дахлдор андешад, аз ҷумла ба мақомоти давлатии дахлдор хабар диҳад;

15) уҳдадориҳои дигарро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба таълиму тарбияи кӯдак муқаррар намудааст, иҷро намояд.

**Моддаи 20. Ҳуқуқ ва уҳдадориҳои омӯзгор**

Омӯзгор дар таълиму тарбияи кӯдак ҳуқуқу уҳдадориҳои зеринро дорад:

1) қоидаҳои одобу ахлоқи омӯзгориро риоя намояд;

2) дар муассисаи таълимӣ либоси дахлдор пӯшад;

3) аз қабули ҳар гуна маблағ, аз ҷумла дар ҷашну маросим ва таҷлили зодрӯз, аз гирифтани туҳфаҳои молию пулӣ аз таълимгирандагон худдорӣ намояд;

4) дар раванди таълиму тарбия нисбат ба кӯдак зӯроварӣ, аз ҷумла ҷазои ҷисмониро истифода набарад;

5) ҳуқуқу озодӣ ва шаъну шарафи кӯдакро риоя ва эҳтиром карда, ба муносибати бераҳмона, ғайриинсонӣ ва пастзананда нисбат ба ӯ роҳ надиҳад;

6) фарҳанги истифодаи телефони мобилиро омӯзонад ва ҷиҳати дар вақти дарс истифода набурдани он чораандешӣ намояд;

7) азхудкунии барномаҳои таълимиро дар асоси стандартҳои давлатии таҳсилот аз таълимгиранда талаб намояд;

8) новобаста ба нажод, ранги пӯст, пайдоиш, ҷинс, забон, дин ва эътиқод, мансубияти миллӣ ва (ё) этникӣ, маъюбият, ҳолати саломатӣ, синну сол, шаҳрвандӣ, ақида, вазъи молумулкӣ ё ҳолати дигар, нисбат ба кӯдакон муносибати баробар дошта бошад;

9) бо падару модар дар масъалаҳои давомот, дониш ва интизоми кӯдак ҳамкорӣ намояд;

10) бо тартиби муқарраршуда дарсҳои кушода ташкил карда, падару модарони таълимгирандагонро ба онҳо ҷалб намояд;

11) нисбат ба таълимгирандагоне, ки тартиботи дохилии муассисаи таълимиро халалдор менамоянд, ба дарсҳо бе тайёрӣ меоянд ва шакли зоҳириашон ба талабот ҷавобгӯ нест, маъмурияти муассисаи таълимӣ ва падару модарро сари вақт хаттӣ ё шифоҳӣ огоҳ намояд;

12) оид ба таълимгирандагоне, ки аз таҳсил саркашӣ карда, аз хондан дур мемонанд, падару модар ва роҳбарияти муассисаи таълимиро сари вақт хаттӣ ё шифоҳӣ огоҳ намояд;

13) аз тарғиби ғояҳои бегона ва ташвиқи ҳама гуна масъалаҳое, ки аз доираи мавзуи дарс берунанд, худдорӣ намояд;

14) барои инкишофи маҳорат, малакаи хаттӣ ва нутқи шифоҳии таълимгирандагон кӯшиш намояд;

15) барои дар озмуну олимпиадаҳо ва чорабиниҳои монанди онҳо иштирок намудани таълимгирандагон саъю талош намояд;

16) аз таълимгирандагон ҳамроҳи худ овардани маводи таълимиро талаб карда, омодагии онҳоро ба дарс, машғулиятҳои таълимӣ назорат намояд, онҳоро ба хондани китобҳои илмию бадеӣ, рӯзномаю маҷаллаҳо ташвиқ карда, барои васеъ кардани ҷаҳонбинии онҳо тадбирҳо андешад;

17) иштироки таълимгирандагонро дар маҳфилҳои илмӣ, адабӣ, эҷодӣ ва маҳфилҳои дигар, ҳамчунин созмонҳои хонандагон таъмин карда, ба фаъолона ширкат варзиданашон мусоидат намояд;

18) таълимгирандагонро дар руҳияи ватандӯстӣ, зебоипарастӣ, риояи қонун, эҳтиром ба ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, падару модар, ҳамсолон, насли калонсол, арзишҳои фарҳангию миллӣ, таърихӣ ва муқаддасоти миллӣ тарбия кунад;

19) ҳуқуқу уҳдадориҳои дигарро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар кардааст, амалӣ намояд.

**БОБИ 6. ПЕШГИРИИ ҲУҚУҚВАЙРОНКУНИҲО ДАР САМТИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК**

**Моддаи 21. Пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо дар самти таълиму тарбияи кӯдак**

1. Мақомоте, ки масъалаҳои вобаста ба масъулият барои таълиму тарбияи кӯдакро баррасӣ мекунанд, уҳдадоранд тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон маҷмуи чораҳои дорои хусусияти иқтисодӣ, иҷтимоӣ, ҳуқуқӣ, иттилоотӣ, таълимӣ, тарбиявӣ ва тавонбахширо бо мақсади пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо аз ҷониби падару модар, васӣ, парастор, шахсоне, ки дар асоси шартнома кӯдакро тарбия мекунанд, дигар намояндагони қонунии онҳо, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии дигар, ки кӯдак воқеан таҳти таълиму тарбияи онҳо қарор дорад, инчунин ҷиҳати бартараф кардани сабабу шароитҳои ба онҳо мусоидаткунандаро амалӣ намоянд.

2. Ҳангоми аз таълиму тарбия дур мондани кӯдак ва содир шудани амали номатлуб нисбат ба кӯдак, инчунин дар мавриди муайян шудани ҳолатҳое, ки ба ҳаёт ва саломатии кӯдак таҳдид менамоянд, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ уҳдадоранд, ки ба мақомоти дахлдори давлатӣ хабар диҳад.

**Моддаи 22. Чораҳои пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо дар самти таълиму тарбияи кӯдак**

Чораҳои пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо дар самти таълиму тарбияи кӯдак аз инҳо иборатанд:

1) гузарондани ташвиқот дар байни аҳолӣ ҷиҳати амалӣ шудани уҳдадориҳои падару модар дар таълиму тарбияи кӯдак;

2) баргузор намудани ҷаласаҳои падару модарон вобаста ба таълиму тарбияи кӯдак;

3) ташкил намудани «Рӯзҳои падару модар» дар муассисаҳои таълимӣ бо мақсади расондани кумаки педагогӣ, равонӣ, методӣ ба падару модарон;

4) аз ҷиҳати моддӣ ва маънавӣ ҳавасманд гардондани падару модаре, ки ҳуқуқу уҳдадориҳои худро дар таълиму тарбияи кӯдак муваффақона иҷро менамоянд;

5) андешидани тадбирҳо оид ба пешгирии ҳуқуқвайронкунӣ аз тарафи кӯдакон;

6) доир намудани суҳбатҳои пешгирикунанда;

7) роҳандозии корҳои инфиродӣ бо падару модар;

8) бо тартиби муқарраргардида муваққатан гирифтани кӯдак аз падару модаре, ки уҳдадориҳои худро ба таври дахлдор иҷро намекунанд ё ҳангоми мавҷуд будани хатар ба ҳаёт ва саломатии кӯдак;

9) андешидани чораҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти таълиму тарбияи кӯдак пешбинӣ кардааст.

**БОБИ 7. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 23. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 24. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд» аз 2 августи соли 2011, №762 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2011, №7-8, мод. 616; с. 2016, №3, мод. 147; с. 2018, №5, мод. 283; с. 2019, №4-5, мод. 222; с. 2022, №6, мод. 353, №12, қ. 2, мод. 778) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 25. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ РАҲМОН

ш. Душанбе, 20 июни соли 2024, № 2049

Қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Оид ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон

«Дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак»

Мутобиқи моддаи 60 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак» ҷонибдорӣ карда шавад.

Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси

Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Рустами ЭМОМАЛӢ

ш. Душанбе, 19 июни соли 2024, № 500

Қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Дар бораи қабул кардани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон

«Дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак»

Мутобиқи моддаи 60 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак» қабул карда шавад.

Раиси Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон М. ЗОКИРЗОДА

ш. Душанбе, 8 майи соли 2024, № 1304

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	2049	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ МАСЪУЛИЯТ БАРОИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	20.06.2024	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТАНЗИМИ**

**ҶАШНУ МАРОСИМ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

Қонуни мазкур тартиби гузарондани ҷашну маросимро муайян карда, ба ҳифзи арзишҳои асили фарҳанги миллӣ, пешгирии хурофоту таассуб, баланд бардоштани маънавиёт ва сатҳи иҷтимоию иқтисодии мардуми Тоҷикистон равона гардидааст.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) маросим - маҷмуи амалҳои рамзӣ ва анъанавӣ, ки муносибати шахс ва гурӯҳҳои иҷтимоиро ба падидаҳои муҳимми ҳаёти фарҳангии ҷомеа ифода менамояд;

2) ҷашн - таҷлили рӯйдодҳо ва ё санаҳои таърихию фарҳангӣ, ҷамъиятӣ, касбӣ ва оилавӣ.

**Моддаи 2. Доираи амали Қонуни мазкур**

1. Қонуни мазкур нисбат ба мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, сарфи назар аз тобеияти идоравӣ ва шакли моликият, ҳамчунин ба шахсони воқеӣ, новобаста ба вазъи иҷтимоию иқтисодии онҳо, татбиқ мегардад.

2. Намояндагони миллату халқиятҳо ва дину мазҳабҳои дигар ҷашну маросими худро дар асоси расму оинҳои худ метавонанд гузаронанд. Онҳо ҷашну маросими дар Қонуни мазкур пешбинишударо бо риояи муқаррароти ҳамин Қонун мегузаронанд.

**Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими ҷашну маросим**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими ҷашну маросим ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигари Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

БОБИ 2. САЛОҲИЯТ ВА ВАКОЛАТҲОИ МАҚОМОТИ ҲОКИМИЯТИ ДАВЛАТӢ ВА МАҚОМОТИ ХУДИДОРАКУНИИ ШАҲРАК ВА ДЕҲОТ ОИД БА ТАНЗИМИ ҶАШНУ МАРОСИМ

**Моддаи 4. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими ҷашну маросим**

1. Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими ҷашну маросим мансубанд:

1) пешбурди сиёсати давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

2) муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

3) тасдиқи низомномаи намунавии комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

4) тасдиқи низомномаи намунавии комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

5) тасдиқи тартиби сафари шаҳрвандон барои адои ҳаҷ ва умра;

6) қабули қарор дар бораи дар сатҳи давлатӣ ҷашн гирифтани санаи таъсиси корхона, муассиса ва ташкилотҳои давлатии дигар, ҳамчунин зодрӯз ва ёдбуди шахсоне, ки ба давлат ва ҷамъият хизматҳои шоиста кардаанд;

7) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

2. Дар ҳолатҳои истисноӣ бо риояи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми вазъияти фавқулода, пандемияи бемориҳои сироятӣ, ҳолатҳои фавқулодаи дорои хусусияти табиӣ ва техногенӣ Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад чораҳои маҳдудкунандаро оид ба гузарондани ҷашну маросим муқаррар намояд.

Моддаи 5. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим

Ба ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим мансубанд:

1) амалигардонии сиёсати давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

2) таҳияи лоиҳаи қонунҳо, санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигари Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими ҷашну маросим;

3) тасдиқи тартиби гузарондани маросими дафну азодорӣ;

4) ташкили сафари шаҳрвандон барои адои ҳаҷ ва умра;

5) шарҳу тавзеҳ додани масъалаҳо оид ба танзими ҷашну маросим;

6) назорати иҷрои талаботи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба ҷашну маросим;

7) андешидани чораҳо ҷиҳати таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

8) додани тавсияҳо ҷиҳати дуруст амалӣ кардани корҳои хайриявӣ ва эҳсонкорӣ;

9) андешидани тадбирҳо ҷиҳати аз байн бурдани хурофоту таассуб;

10) андешидани тадбирҳо ҷиҳати пешгирии зиёдаравию исрофкорӣ дар баргузории ҷашну маросим;

11) андешидани тадбирҳо ҷиҳати пешгирии ақди никоҳи бармаҳал ва ғайрирасмӣ;

12) таъмини ҳамкорӣ байни мақомоти давлатӣ ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ оид ба танзими ҷашну маросим ва ташкили корҳои маърифатию тарғиботӣ дар байни аҳолӣ;

13) таблиғи адабиёти илмию оммавӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

14) дархости маълумот дар бораи иҷрои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими ҷашну маросим аз вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, сарфи назар аз тобеияти идоравӣ ва шакли моликият;

15) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 6. Ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба танзими ҷашну маросим

Ба ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба танзими ҷашну маросим мансубанд:

1) иштирок дар амалигардонии сиёсати давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

2) андешидани чораҳо ҷиҳати таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

3) таъмини ҳамкорӣ байни мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ оид ба танзими ҷашну маросим ва ташкили корҳои маърифатию тарғиботӣ дар байни аҳолӣ;

4) иштирок дар таблиғи адабиёти илмию оммавӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

5) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 7. Комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим**

1. Ҷиҳати амалӣ намудани Қонуни мазкур дар назди мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва ҷамоатҳои шаҳраку деҳот комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим таъсис дода мешаванд.

2. Ба ваколатҳои комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим мансубанд:

1) иштирок дар амалигардонии сиёсати давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

2) шарҳу тавзеҳ додани масъалаҳо оид ба танзими ҷашну маросим;

3) ба ҳисоб гирифтани тӯйи домодию арӯсӣ ва маросими азодорӣ дар асоси муроҷиатҳои хаттӣ ва электронии шахсони воқеӣ, инчунин пешбурди омор дар ин самт;

4) андешидани чораҳо ҷиҳати таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

5) расонидани ёрии амалӣ ба раисони маҳаллаҳо ва шахсони ҳуқуқӣ дар танзими ҷашну маросим;

6) додани тавсияҳо ҷиҳати дуруст сафарбар кардани корҳои хайриявӣ ва эҳсонкорӣ;

7) андешидани чораҳо ҷиҳати аз байн бурдани хурофоту таассуб;

8) додани тавсияҳо ҷиҳати пешгирии зиёдаравию исрофкорӣ дар баргузории ҷашну маросим;

9) андешидани чораҳо ҷиҳати пешгирии ақди никоҳи бармаҳал ва ғайрирасмӣ;

10) таъмини ҳамкорӣ байни мақомоти давлатӣ ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ оид ба танзими ҷашну маросим ва ташкили корҳои маърифатию тарғиботӣ дар байни аҳолӣ;

11) иштирок дар таблиғи адабиёти илмию оммавӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

12) дархости маълумот дар бораи иҷрои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими ҷашну маросим аз иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, сарфи назар аз тобеияти идоравӣ ва шакли моликият;

13) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

3. Низомномаи комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим, ки дар асоси низомномаи намунавии комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим таҳия шудааст, аз ҷониби маҷлиси вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳру ноҳияҳо ва ҷамоати шаҳраку деҳот тасдиқ карда мешавад.

4. Аъзои комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим дар доираи ваколатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амал карда, ҳуқуқ надоранд ба рафти гузарондани ҷашну маросим монеъ гарданд.

**Моддаи 8. Комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим**

1. Дар вазорату идораҳо, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, сарфи назар аз тобеияти идоравӣ ва шакли моликияташон, ки дар онҳо на камтар аз 30 нафар корманд фаъолият мекунад, комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим таъсис дода мешаванд.

2. Фаъолияти комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим тибқи Қонуни мазкур ва низомнома, ки дар асоси низомномаи намунавии комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим таҳия ва аз ҷониби роҳбарони вазорату идораҳо, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар тасдиқ карда мешавад, ба роҳ монда мешавад.

3. Комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим риояи талаботи Қонуни мазкурро аз ҷониби кормандони вазорату идораҳо, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, ки дар онҳо таъсис дода шудаанд, назорат намуда, ҷиҳати пешгирии ҳуқуқвайронкунӣ дар ин самт чораҳои зарурӣ меандешанд.

4. Дар сурати риоя накардани талаботи Қонуни мазкур комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим дар муҳлати то се рӯз ба мақоми ваколатдор ва ё комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим дар ин бора хабар медиҳанд.

**БОБИ 3. ТАНЗИМИ ҶАШНУ МАРОСИМ**

**Моддаи 9. Ҷашнҳои расмӣ**

1. Ҷашни Рӯзи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Рӯзи Ваҳдати миллӣ, Иди байналмилалии Наврӯз, Иди Меҳргон, Иди Сада, Иди Рамазон, Иди Қурбон ва идҳои дигар тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор мегардад.

2. Дар рӯзҳои Иди Рамазон ва Иди Қурбон дастархони камхарҷи идона ороста шуда, исрофкорӣ, зиёдаравӣ, тақдими ширинӣ ва туҳфаҳои дигар (идгардак) манъ аст.

**Моддаи 10. Зодрӯз**

Ҷашни зодрӯз ба таври ихтиёрӣ танҳо дар доираи оила гузаронда мешавад.

**Моддаи 11. Хатнасур ва маросими дигари вобаста ба таваллуди кӯдак**

1. Маъракаҳои номгузорӣ, гаҳворабандон, чиллагурезон, мӯйсаргирони тифл ва маъракаҳои дигари вобаста ба таваллуди кӯдак дар доираи оила, бе забҳи чорво ва хизматрасонии ҳунармандон баргузор карда мешаванд.

2. Маросими хатнасур ба таври ихтиёрӣ танҳо дар доираи оила ва бе хизматрасонии ҳунармандон гузаронда мешавад.

3. Хатна бо розигии падару модар дар давоми як моҳи баъди таваллуди писар дар муассисаҳои тиббии дахлдор бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тандурустӣ ба таври ройгон гузаронда мешавад.

4. Гузарондани маъракаи ақиқа манъ аст.

**Моддаи 12. Тӯйи домодию арӯсӣ**

1. Тӯйи домодию арӯсӣ бо гузарондани на зиёда аз ду маърака ва дар давоми на бештар аз ду рӯз ба таври ихтиёрӣ бо оростани зиёфат барои то 150 нафар ва додани оши тӯй барои то 200 нафар аз ҳисоби ҳар ду ҷониб гузаронда мешавад.

2. Ташкили маъракаҳои фотиҳаи тӯй, маслиҳатошӣ, идонабарӣ, сандуқбарон, сарупобинон, чойгаштак, раисталбон, қудоталбон, ноншиканон, хонакашон, модарталбон, падарталбон, рӯйбинон, чодарканон, муборакбодӣ, шаҳтозон (роҳбандон), тақдими сарупо барои меҳмонони тарафҳо ва хешу табори домоду арӯс ва маъракаҳои дигари бо тӯйи домодию арӯсӣ алоқаманд, ба истиснои тақдими туҳфаҳо барои домоду арӯс ва падару модари онҳо, манъ мебошанд.

3. Маросими домодталбон ва арӯсбинон ба таври ихтиёрӣ дар доираи оила бо иштироки то 15 нафар гузаронда мешаванд.

4. Падару модари домоду арӯс ва ё шахсони онҳоро ивазкунанда бо маслиҳати тарафҳо метавонанд ба ҷойи додани зиёфат ё оши тӯй маблағи онро ҷиҳати беҳтар гардондани шароити зиндагии навхонадорон ё барои корҳои хайриявию эҳсонконӣ, аз ҷумла таъмири роҳ, кашидани хатти об, сохтмон ва ё таъмири иншооти иҷтимоӣ ва пулҳо, сарф намоянд.

5. Гусели арӯсу домод бо истифодаи на бештар аз 4 автомошинаи сабукрав гузаронда мешавад.

6. Маросими бақайдгирии давлатии ақди никоҳ аз ҷониби мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва мақомоти дигари дахлдор амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 13. Маросими ҳаҷ ва умра**

1. Маъракаҳои гуселу пешвоз вобаста ба адои ҳаҷ ва ё умра дар доираи оила гузаронда мешаванд.

2. Ташкили маъракаҳои ҳоҷизиёрат, ҳоҷиталбон, ҳоҷиошӣ ва маъракаҳои дигар, инчунин тақсими туҳфаҳо, идона оро додани ҳавлӣ, кӯчаву маҳалла ва мошинҳо ба хотири ҳаҷ ва ё умра манъ аст.

3. Ҳоҷиён ва умракунандагон ба ҷойи маъракаҳои дар қисми 2 моддаи мазкур манъшуда метавонанд корҳои хайриявию эҳсонкорӣ, аз ҷумла таъмири роҳ, кашидани хатти об, сохтмон ва ё таъмири иншооти иҷтимоӣ ва пулҳоро анҷом диҳанд.

Моддаи 14. Маросими дафну азодорӣ

1. Маросими ҷаноза бе маҳдудияти шумораи иштироккунандагон сурат мегирад.

2. Маросими се, чил ва сол бе забҳи чорво ва додани таом гузаронда мешаванд.

3. Дар маросими дафну азодорӣ забҳи чорво ва додани таом, ташкили оши сари тахта, душанбегӣ, ҷумъагӣ, ҳафт, бист, шашмоҳагӣ, ҳамчунин додани пули нақд ва ашёи дигар, ба истиснои ҳаққи хизмати қабркан ва мурдашӯй, манъ мебошанд.

**Моддаи 15. Ҷойи баргузории ҷашну маросим**

1. Ҷашну маросим дар майдончаҳо (ҳавлиҳо)-и назди биноҳои истиқоматӣ, дохили манзили истиқоматӣ, тарабхона, қаҳвахона, ошхона ё тӯйхонаҳо бо риояи тартиботи ҷамъиятӣ гузаронда мешаванд.

2. Маросими мавлудхонӣ ба таври ихтиёрӣ танҳо дар масҷидҳо бе ҷамъоварӣ ва додани маблағи пулӣ ва таом сурат мегирад.

**Моддаи 16. Вақт ва давомнокии баргузории ҷашну маросим**

1. Тӯю маъракаҳо дар шаҳрҳо дар рӯзҳои истироҳатӣ аз соати 8 то соати 22 ва дар рӯзҳои корӣ аз соати 18 то соати 22, дар шаҳраку деҳот (аз ҷумла шаҳраку деҳоти тобеи шаҳр) дар рӯзҳои истироҳатӣ аз 1 апрел то 31 октябр аз соати 6 то соати 22, аз 1 ноябр то 31 март аз соати 8 то соати 22 ва дар рӯзҳои корӣ аз соати 18 то соати 22 гузаронда мешаванд.

2. Давомнокии тӯю маъракаҳо то се соат муқаррар карда мешавад.

**БОБИ 4. ТАРТИБИ ХИЗМАТРАСОНӢ ДАР ҶАШНУ МАРОСИМ**

**Моддаи 17. Тартиби хизматрасонӣ дар ҷашну маросим**

1. Хизматрасонии ҳунармандон дар тӯю маъракаҳо дар асоси шартномаи хаттии тарафҳо бо риояи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.

2. Маъмурияти тарабхона, қаҳвахона, ошхона ва тӯйхонаҳо уҳдадоранд хизматрасонии тӯю маъракаҳоро дар асоси шартномаи хаттии тарафҳо ба роҳ монда, ҳангоми баргузории тӯю маъракаҳо талаботи Қонуни мазкурро вобаста ба шумораи даъватшудагон ва вақти баргузории онҳо риоя намоянд.

**БОБИ 5. УҲДАДОРИИ ШАХСОНИ ВОҚЕӢ ВА ҲУҚУҚӢ, ИНЧУНИН ҶАЛБИ АҲЛИ ҶОМЕА ҲАНГОМИ ГУЗАРОНДАНИ ҶАШНУ МАРОСИМ**

**Моддаи 18. Уҳдадории шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳангоми гузарондани ҷашну маросим**

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ уҳдадоранд ҷашну маросимро бо риояи талаботи Қонуни мазкур баргузор карда, комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросимро доир ба барпосозии тӯйи домодию арӯсӣ ва маросими азодорӣ хабардор намоянд.

2. Оростани зиёфат ба муносибати таъин шудан ба мансаби давлатӣ, гирифтани мукофоти давлатӣ, рутба, унвон, ҷоиза, мукофоти дигар, дараҷа ва унвонҳои илмию тахассусӣ манъ аст.

3. Дар ҷашну маърака пошидан ва часпондани пул манъ аст.

4. Сархатибон, имомхатибон, имомҳои масҷидҳои панҷвақта, ходимони ғайрирасмии динӣ, раисони маҳаллаҳо ва роҳбарони мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ барои риояи талаботи Қонуни мазкур дар ҳудуди деҳаю маҳалли истиқомат ва ё фаъолият масъулият доранд.

5. Шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон уҳдадоранд рукнҳои фарҳанги миллӣ, аз ҷумла забони давлатӣ ва пӯшидани либосҳои миллиро риоя намоянд. Воридот, фурӯш, тарғиби либосҳои ба фарҳанги миллӣ бегона, инчунин дар ҷойҳои ҷамъиятӣ пӯшидани чунин либосҳо манъ мебошанд.

**Моддаи 19. Ҷалби аҳли ҷомеа ҳангоми гузаронидани тӯю маъракаҳо**

Мақомоти ваколатдори давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот метавонанд иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва диниро ҷиҳати гузарондани чорабиниҳои омӯзишӣ ва маърифатӣ оид ба таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур, аз ҷумла пешгирии зиёдаравию исрофкорӣ дар баргузории ҷашну маросим, ақди никоҳи бармаҳал ва ғайрирасмӣ ва ҳуқуқвайронкуниҳои дигар дар ин самт, ҷалб намоянд.

**БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 20. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

2. Аъзои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳр ва ноҳия, судяҳо, кормандони мақомоти прокуратура, амният, корҳои дохилӣ, назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсия, андоз ва гумрук, кормандони мақомоти дигари ҳифзи ҳуқуқ, хизматчиёни ҳарбӣ, аъзои комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим, хизматчиёни давлатӣ, шахсони мансабдори дигари давлатӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур аз ҷониби онҳо ё фарзандонашон мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз мансаб озод карда мешаванд.

Моддаи 21. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» аз 8 июни соли 2007 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2007, №6, мод. 428; с. 2008, №6, мод. 448; с. 2010, №7, мод. 568; с. 2017, №5, қ.1, мод. 285, №7- 9, мод. 580; с.2021, №6, мод.392) аз эътибор соқит дониста шавад.

**Моддаи 22. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

**Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.**

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ РАҲМОН

ш. Душанбе, 20 июни соли 2024, № 2048

Қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Оид ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон»

Мутобиқи моддаи 60 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» ҷонибдорӣ карда шавад.

Раиси Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Рустами ЭМОМАЛӢ

ш. Душанбе, 19 июни соли 2024, № 499

Қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Дар бораи қабул кардани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон»

Мутобиқи моддаи 60 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул карда шавад.

Раиси Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон М. ЗОКИРЗОДА

ш. Душанбе, 8 майи соли 2024, № 1302
Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	2048	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТАНЗИМИ ҶАШНУ МАРОСИМ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	20.06.2024	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ НИШОНДИ**Ҳ**АНДА БАРОИ** Ҳ**ИСОБ**ҲО

**Моддаи 1. Нишондиҳанда барои ҳисобҳо**

1. Нишондиҳанда барои ҳисобҳо маблағи пулие мебошад, ки ҳар сол дар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли молиявии дахлдор муқаррар гардида, барои ҳисоб кардани андозҳо, боҷҳо, пардохтҳои дигари ҳатмӣ, ҷарима ҳамчун ҷазо, ҳисоб кардани ин ё он бузургии арзишӣ (ҳадди ақал ва ё ниҳоӣ), кумакпулиҳо ва иловапулиҳои иҷтимоӣ мутобиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ карда мешавад.

2. Муқаррар намудани нишондиҳанда барои ҳисобҳо, чун қоида, бо назардошти сатҳи таваррум, ки тибқи дурнамои нишондиҳандаҳои асосии макроиқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи дарпешистодаи банақшагирӣ муқаррар шудааст, сурат мегирад.

Моддаи 2. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи нишондиҳанда барои ҳисобҳо»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи нишондиҳанда барои ҳисобҳо» аз 5 январи соли 2008 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2008, №1, қ.2, мод. 15; с. 2012, №8, мод. 825) аз эътибор соқит дониста шавад.

**Моддаи 3. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур** Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

**Президенти**

**Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон**

ш. Душанде

20 июни соли 2024

№2065
Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	2065	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ НИШОНДИҲАНДА БАРОИ ҲИСОБҲО	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	20.06.2024	Амалкунанда	word pdf zip

Консепсияи низоми таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон

^-A A ⁺A

ҲУКУМАТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
ҚАРОР
ДАР БОРАИ КОНСЕПСИЯИ НИЗОМИ ТАҲЛИЛИ ТАЪСИРИ ТАНЗИМКУНӢ
ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Мутобиқи моддаи 13 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон" ва бо мақсади беҳтар намудани раванди таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва сиёсати таҳлили таъсири танзимкунӣ, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

1. Консепсияи низоми таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда шавад (замима мегардад).

2. Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми ваколатдор оид ба таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда шавад.

3. Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон якҷо бо Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва вазорату идораҳои дахлдор дар мўҳлати ду моҳ лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ дар бораи таъсис додани сохтори дахлдор, инчунин маблағгузорӣ ва ташкили фаъолияти онро тибқи тартиби муқарраргардида таҳия ва ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намоянд.

4. Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти роҳбарии худ Гурўҳи корӣ оид ба гузаронидани таҳлили таҷрибавии таъсири танзимкуниро бо ҷалби мутахассисони вазорату идораҳои дахлдор ва коршиносони мустақил таъсис диҳад.

5. Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии стандартизатсия, метрология, сертификатсия ва нозироти савдои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Муассисаи давлатии "Фонди дастгирии соҳибкории назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон" оид ба гузаронидани таҳлили таҷрибавии таъсири танзимкунӣ чораҳои зарурӣ андешанд.

6. Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба рафти иҷрои муқаррароти Консепсияи мазкур ҳар шаш моҳ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон маълумот пешниҳод намояд.

Раиси
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон
аз 18 ноябри соли 2015, № 673
ш.Душанбе

Замима
Бо қарори Ҳукумати
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз 18 ноябри соли 2015, № 673 тасдиқ шудааст

КОНСЕПСИЯИ НИЗОМИ ТАҲЛИЛИ ТАЪСИРИ ТАНЗИМКУНӢ
ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
(бо охирин тағйиру иловаи Қарори Ҳукумати ҶТ аз 20.02.2017 № 66)
1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

1. Таҳлили таъсири танзимкунӣ (ТТТ) - усули қабули қарорҳоест, ки ба далелҳои воқеӣ асос ёфта, ҳангоми қабули қарорҳои танзимкунанда истифода мешавад. ТТТ - раванди ошкор намудан ва арзёбии мунтазами оқибатҳои эҳтимолӣ (масалан, таҳлили фоида ва хароҷот) бо истифода аз усули пайдарпайи таҳлилӣ мебошад, ки ин оқибатҳо метавонанд дар натиҷаи ҷорӣ намудани ин ё он тадбири танзимкунӣ зоҳир шаванд. Моҳияти ТТТ аз муқаррар намудани мақсадҳое, ки мақомоти давлатӣ ба онҳо ноил шудан мехоҳанд, дарёфти ҳамаи роҳҳои дахолати сиёсие, ки тавассути он ба ин мақсад ноил шудан мумкин аст ва муқоиса намудани алтернативаи эҳтимолӣ иборат мебошад. ТТТ барои интихоби услуби нисбатан амалӣ ва самараноки ҳалли масъала ва муваффақ шудан ба ҳадафҳои гузошташуда кўмак менамояд.

2. Дар ҷараёни гузаронидани таҳлил бо мақсади беҳтар дарк намудан ва муайян намудани масъала ва ошкор намудани вариантҳои муносиби ҳалли он, саволҳои асосӣ дар шакли пай дар пай гузошта мешаванд. Сипас, дараҷаи таъсири роҳҳои ҳалли ошкоршуда таҳти таҳлил ва муқоисаи систематикӣ қарор мегирад. Тамоми раванд ба қабули қарорҳои асосӣ дар заминаи далелҳои воқеӣ, тавассути арзёбии хароҷот ва фоидаи тарзҳои гуногуни ҳалли масъала равона гардидааст. Бо мақсади таъмин намудани сифати далелҳои ҷамъоваришуда ва қонунӣ будани онҳо, раванди ТТТ мубоҳисаҳои шаффофро доир ба сиёсат фаро мегирад, то ки ба ҷонибҳои манфиатдор имконият дода шавад, ки нуқтаи назари худро иброз намоянд. Дар натиҷа, раванди ТТТ масъулият ва ҳисоботдиҳии мақомоти давлатиро дар назди давлат ва шаҳрвандони кишвар зиёд менамояд.

3. Раванди ТТТ гузаронидани таҳлили муфассалро бо мақсади ҳосил намудани боварӣ вобаста ба таъсири дилхоҳ доштан ё надоштани муқаррароти нав пешбинӣ менамояд. ТТТ барои ошкор сохтани оқибатҳои эҳтимолии ғайричашмдошт ва ё хароҷоти пинҳонии ба талаботи меъёрӣ вобаста, инчунин муайян намудани хароҷоти эҳтимолии риояи ин муқаррарот аз ҷониби шаҳрвандон ё доираи соҳибкорон ва оқибатҳои мусбат ва манфии иқтисодию иҷтимоиии он кўмак мерасонад. Бо кўмаки ТТТ метавон муқаррар кард, ки иҷрои талаботи ояндаи қонунгузорӣ ва меъёрӣ ба Буҷети давлатӣ чӣ гуна таъсир хоҳад дошт. ТТТ метавонад сифати фаъолияти ҳуқуқэҷодкуниро дар соҳаҳои иҷтимоӣ ва иқтисодӣ баланд бардорад, низоми идоракуниро мустаҳкам гардонида, самаранокии онро беҳтар кунад.

4. ТТТ дар бисёр давлатҳои тараққикарда ва рў ба инкишоф, аз ҷумла дар Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил истифода мешавад. Дар байни кишварҳое, ки ТТТ-ро истифода менамоянд, метавон чунин давлатҳоро зикр намуд: Британияи Кабир, Голландия, Австралия, Ирландия, Зеландияи нав, Канада, Федератсияи Россия, Қазоқистон, Қирғизистон, Молдова. Ин кишварҳо ТТТ-ро таҳия намудаанд ва солҳои тўлонист, ки онро дар раванди таҳиясозии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ истифода менамоянд. Тавре дар диаграммаи поён дида мешавад, теъдоди кишварҳои истифодабарандаи ТТТ рў ба афзоиши устувор ниҳодааст.

5. Айни замон дар Тоҷикистон ТТТ татбиқ намегардад. Теъдоди ками мақомоти давлатӣ таҳлили оқибатҳои эҳтимолии иқтисодӣ ва иҷтимоии санадҳои меъёрии ҳуқуқии пешниҳодшударо таҳлил менамоянд. Чунин вазъият ба хароҷот ва хавфи баланди ба раванди танзимкунӣ дар кишвар алоқаманд мусоидат мекунад. Дар бисёр мавридҳо мақомоти давлатӣ хароҷоти баланди риояи меъёрҳои танзимкунӣ ва хароҷоти баланди татбиқи ин меъёрҳоро сари вақт муайян карда наметавонанд. Дар натиҷа ҳамаи ин омилҳо ба рушди устувори иқтисодӣ ва ташкил кардани ҷойҳои нави корӣ таъсири манфӣ мерасонанд.

6. Тавре таҷрибаи кишварҳои гуногун нишон медиҳад, истифодаи бардавом, пайваста ва самарабахши ТТТ дар давраи муайян метавонад ба таври мусбӣ таҷрибаи танзимкунӣ, муҳити танзимкуниро (меъёрии ҳуқуқиро) тағйир дода, фазои кориро беҳтар намояд ва хароҷоти марбут ба танзимкунии давлатиро коҳиш диҳад. ТТТ на танҳо сифати баланди муқаррароти меъёриро таъмин менамояд, балки ба беҳтар намудани муносибати мақомоти давлатӣ нисбат ба танзимкунӣ мусоидат менамояд, ки он хеле муҳим аст. Бо ин мақсадҳо ҷорӣ намудани низоми ТТТ барои лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқии нав ба нақша гирифта шудааст.

7. Мақсади Консепсияи мазкур ин таҳияи сиёсати ТТТ ва низоми идоракунии он мебошад, ки онро метавон ба воситаи қарорҳои ҳуқуқӣ, институтсионалӣ, буҷетӣ ва сиёсӣ ҷорӣ намуд. Консепсия қисматҳои низоми пешниҳодшудаи ТТТ-ро, ки аз модели ғайримутамарказ асос меёбад, инъикос менамояд. ТТТ танҳо нисбат ба санадҳои меъёриии ҳуқуқие, ки ба субъектҳои соҳибкорӣ таъсири потенсиалӣ доранд, татбиқ мегардад. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо зарурати қабули қарорҳои муҳим, аз ҷумла зарурати дарёфти тавозун байни вариантҳои гуногуни амалҳо ва андешаҳои манфиатҳои ҷорӣ ва оянда, ташаккули некўаҳволӣ, ҳифз ва тақсимоти он, таъмини рушди иқтисодӣ ва ҳифзи муҳити зист, ҳимояи манфиатҳои шаҳрвандон мунтазам рў ба рў мешавад. Имрўзҳо яке аз воситаҳои асосие, ки мақомоти давлатӣ барои ҳалли мушкилиоти соҳаҳои дар боло зикршуда истифода мебаранд, санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ мебошанд.

8. Дар баъзе ҳолатҳо бо санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ хароҷот ва хавфҳои муайян алоқаманданд. Дар баробари таъсири барои расидан ба ҳадафҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва экологӣ равонагашта, онҳо ба рушди устувор низ таъсири манфӣ мерасонанд. Бинобар ин, вазифаи асосии танзимкунии хуб ин ба ҳадди ниҳоӣ расонидани фоида ва ба ҳадди камтарин фаровардани хароҷот ва хатарҳои марбут ба танзимкунӣ аст.

9. Аксар вақт мақомоти ташаккулдиҳандаи муҳити меъёрии ҳуқуқӣ аз тамоми доираи таъсироти санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулнамуда бехабаранд ё онҳоро сарфи назар мекунанд. Танзим бидуни худдорӣ ва тавозуни зарурӣ метавонад боиси пайдо шудани мушкилоти нав ба ҷойи он мушкилоте гардад, ки аз ибтидо танзимкунӣ барои ҳалли онҳо равона шуда буд. Аз ҷумла исбот карда шудааст, ки ҳиссаи баландтарини хароҷоти алоқаманд ба риояи санадҳои меъёри хуқуқии ба корхонаҳои хурд рост меояд. Хароҷоти баланд, аз тарафи дигар боиси афзоиши бахши иқтисодиёти ғайрирасмӣ ва коррупсия мегардад. Аз ин лиҳоз, вазифаи дигари ТТТ ин расонидани кўмак ба мақомоти давлатӣ ҷиҳати пешгирии мушкилот ва хавфҳои болозикр мебошад.

10. Муҳити меъёрии ҳуқуқӣ дар Тоҷикистон босуръат ташаккул ёфта истодааст. Аз соли 1990 то ба ҳол Парламенти ҷумҳурӣ (Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олӣ) беш аз 314 Қонун қабул намудааст. Ҳукумат ҳар сол аз 300 то 700 санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул мекунад. Таҳлили мухтасари муҳити мавҷудаи меъёрии ҳуқуқии кишвар ва низоми танзимкунӣ имкон медиҳад, ки дар бораи ҷанбаҳои асосии қавӣ ва заифи он чунин хулоса карда шавад:

а) Паҳлўҳои қавӣ:

- мавҷудияти дастгирии сиёсии дар сатҳи баланд ба раванди нисбатан ошкор ва шаффофи ташаккули сиёсати давлатӣ ва қабули қарорҳо; мавҷудияти чораҳои нави мубориза бо коррупсия, ки тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи экспертизаи зиддикоррупсионии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ" ҷорӣ шудаанд;

- мавҷудияти таҷриба дар баъзе мақомоти давлатӣ доир ба паҳн намудани лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар байни тарафҳои манфиатдор;

- бо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ" ҷорӣ намудани тартиб ва раванди ягонаи таҳия ва қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ; мавҷудияти талабот барои гузаронидани таҳлили таъсири молиявии лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;

- мавҷудияти дастгирӣ аз ҷониби доираҳои соҳибкорӣ ҷиҳати ҷорӣ намудани ТТТ дар Тоҷикистон ва омодагии ҷомеаи соҳибкорон барои иштирок дар раванди қабули қарорҳо оид ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;

- мавҷудияти талабот оид ба гузаронидани арзёбии таъсири танзимкунии ҳуҷҷатҳои нави иҷозатдиҳӣ дар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи низоми иҷозатдиҳӣ";

- дар бештари вазоратҳо вуҷуд доштани сохторҳои масъули корҳои таҳлилӣ.

б) Паҳлўҳои заиф:

- вуҷуд надоштани махзани интернетии ройгони санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки тавассути он шаҳрвандон ва соҳибкорон тавонанд ба Қонунҳо ва санадҳои зерқонунӣ дастрасӣ дошта бошанд;

- вуҷуд надоштани худдорӣ ва тавозуни дахлдор дар тамоми раванди ҳуқуқэҷодкунӣ, ки он метавонад танзими баландсифатро таъмин ва хароҷоти соҳибкорон, махсусан соҳибкорони хурд ва миёнаро паст кунад;

- ивазшавии кадрҳо дар мақомоти давлатӣ, махсусан дар сохторҳое, ки барои таҳияи сиёсат ва фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ масъул мебошанд;

- дар сатҳи назаррас мавҷуд будани имконияти вазорату идораҳо дар доираи салоҳиятҳои хеш қабул намудани қарорҳо.

2. ВАЗИФАҲОИ НИЗОМИ ТТТ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

11. Муттаҳидшавии ТТТ ба раванди ҳуқуқэҷодкунӣ дар Тоҷикистон. Мақсади асосии ҷорӣ намудани ТТТ дар Тоҷикистон ин тавассути арзёбии мунтазами таъсири санадҳои меъёрии ҳуқуқии нав ба субъектҳои соҳибкорӣ, таҳлили гендерӣ, фазои соҳибкорӣ ва сармоягузорӣ, паст намудани хароҷот ва хавфҳо барои муҳити соҳибкорӣ, ки бо танзими давлатӣ, аз ҷумла тағйироти қонунгузории мавҷуда, алоқаманд мебошад. Ҳадафи ниҳоии ҷорӣ намудани ТТТ аз беҳтаргардонии фазои соҳибкорӣ ва сармоягузорӣ, беҳтар намудани раванди таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва баланд бардоштани сифати танзим дар маҷмўъ, бо истифода аз низоми муосири арзёбии пешакӣ, ки дар доираи он санадҳои меъёрии ҳуқуқии нав дар- асоси принсипҳои танзими самарабахш таҳия мешаванд, иборат аст.

12. Талабот нисбат ба сиёсати ТТТ. Ҷорӣ намудани сиёсати ТТТ ва идоракунии он дар Тоҷикистон ба талаботҳои зерин асос меёбад:

а) Иштироки ҷомеа тавассути машваратҳои фаъол ва ғайрифаъол, Гузаронидани ТТТ набояд танҳо иқдоми ҳукуматӣ бошад. Ба раванд ҳам ҷомеаи шаҳрвандӣ ва ҳам доираҳои соҳибкорон бо мақсади хабардор сохтани шудан бо хароҷоти эҳтимолӣ ва хавфҳои потенсиалии бо ташаббусҳои нав дар соҳаи танзимкунӣ алоқаманд, ҷалб мещаванд. Иштироки фаъоли ҷомеа ва доираи соҳибкорон метавонад ба таври назаррас дар гузаронидани арзёбии нисбатан босифати оқибатҳои имконпазири дахолати давлат кўмак намояд. Мақсади мазкури сиёсати муосири ТТТ тавассути таъсиси механизми нави банақшагирии пешакии қонунгузорӣ (тайёр ва интишор намудани нақшаҳои кўтоҳмуддат оид ба таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқии нав ду маротиба дар як сол), дастгирӣ карда мешавад. Чунин механизм асоси ҳуқуқэҷодкунӣ гардида, имкон медиҳад, ки фаъолияти мақомоти давлатӣ пешакӣ ба нақша гирифта шуда, тарафҳои манфиатдор барои иштирок дар раванди муҳокима ва қабули қарорҳо омода бошанд.

б) Эътимоднокии ТТТ-и ба ваколатҳои дахлдор асоснок карда шудааст. Мустаҳкамсозии сиёсати ТТТ ва низоми идоракунии он дар қонунгузорӣ ошкорбаёнӣ, эътимод, эътибор ва устувориро таъмин хоҳад кард. Талаботи ТТТ бояд ҷамъият, доираи соҳибкорӣ ва гурўҳҳои дастгиркунандаро бо воситаҳои зарурии таъсире таъмин намояд, ки Ҳукумат ва мақомоти танзимкунанда ваъдаҳои худро иҷро кунанд. Раванд бояд бо дастгирии Парламент пуштибонӣ карда шавад, то ин ки ҳадафҳои умумӣ, аз ҷумла танзимкунии босифат ба даст оварда шавад.

в) Барои татбиқ ва таъмини иҷрои талаботи сиёсати ТТТ бояд мақоме масъул бошад, ки дорои ҳуқукҳои махсус ва захираҳо бошад (яъне мақоми ваколатдор оид ба ТТТ). Ба ин мақом бояд ваколатҳое вогузор шаванд, ки имконияти аз ҷониби ҳамаи мақомоти давлатӣ риоя намудани талабот оид ба таҳия, интишори нақшаҳои таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, гузаронидани ТТТ оид ба ҳар як ташаббуси пешниҳодшуда, интишори ТТТ ва лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ барои хабардор гардонидани ҷонибҳои манфиатдор ва мубоҳисаҳоро диҳанд. Талаботи аз тарафи мақоми ваколатдор оид ба ТТТ тайёр намудани ҳисоботи солона дар бораи риояи сиёсати ТТТ аз ҷониби мақомоти давлатӣ нуфузи ин мақомро меафзояд ва барои мустаҳкам намудани сиёсати ТТТ мусоидат мекунад.

г) Ҳисоботдиҳӣ ва масъулияти мақомоти давлатӣ: Барои мустаҳкам намудани принсипҳои танзимкунии самаранок ва эътимод ба низоми ТТТ тартиб ва талаботи пурзур намудани ҳисоботдиҳандагӣ ва масъулияти мақомоти давлатӣ дар назди Ҳукумат ва ҷомеа равона карда мешаванд. Интишори ҳисоботҳои ТТТ таъсирро ба мақомоти давлатӣ пурзўр намуда, омилҳои сифатнокӣ ТТТ ва ва қарорҳои пешниҳодшударо меафзояд.

13. Принсипҳои ТТТ:

- Мустаҳкамкунонии марҳилавӣ. Дар марҳилаи аввал ТТТ содда хоҳад буд, вале баъдтар талабот нисбат ба баргузории он васеъ шуда, давраи машваратҳо афзоиш меёбад ва ваколатҳои мақоми ваколатдор оид ба ТТТ пурзўр гардонида мешаванд, то ки ин мақом ба таври оммавӣ сифати ҳисоботҳои ТТТ-ро баҳс карда тавонад. Дар назар дошта мешавад, ки дар марҳалаи аввал сифати ТТТ баланд нахоҳад буд. Барои рушди ботадриҷи малака ва дониши хизматчиёни давлатӣ барномаи таълимӣ таҳия мегардад.

- Мутаносибӣ. Принсипи мутаносибӣ ҳам дар баргузории ТТТ ва ҳам дар кори мақоми ваколатдор оид ба ТТТ татбиқ хоҳад шуд. Саъю кўшишҳо барои гузаронидани ТТТ ва арзёбии онҳо ба оқибатҳои потенсиалии тадбирҳои пешниҳодшуда мутаносиб мешаванд. Хароҷоти муносиб ба низоми ТТТ.

- Хароҷот барои нигоҳдории низоми ТТТ бояд бо фоидаҳои аз низом ҳосилшаванда мутобиқ бошанд. ТТТ бояд хароҷоташро тасдиқ намояд ва таъсири худро ба Буҷети давлатӣ максималӣ маҳдуд намояд. Низом бояд хароҷоти вобаста ба таъмини татбиқи он, инчунин хароҷоти риояи талаботи сиёсати ТТТ-ро аз ҷониби мақомоти давлатӣ минималӣ намояд.

3. МОДЕЛИ ТТТ БАРОИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

14. Модели қобили қабули ТТТ барои Тоҷикистон ин модели "ғайримарказонидашуда" мебошад, ки ба принсипи "Бовар кун, лекин бисанҷ" асос меёбад. Мувофиқи модели мазкур, ўҳдадориҳо оид ба ҷорӣ намудани ТТТ дар байни мақомоти гуногуни давлатӣ тақсим карда мешаванд. Сифати ТТТ тавассути истифодаи механизмҳои шаффофият ва машваратҳои васеъ бо мақсади дарёфти мувофиқа ва ризоият бо ҷонибҳои манфиатдор назорат карда мешавад.

15. Дар модели "ғайримарказонидашудаи" низоми ТТТ худбаҳодиҳии ТТТ аз ҷониби мақомоти давлатӣ гузаронидашуда нақши муҳимро мебозад. Бо вуҷуди ин, нақши асосии мақоми ваколатдори ТТТ ин амалигардонии мониторинг ва дастгирии вазорату идораҳо бо мақсади интишори нақшаҳои пурратарин ва дақиқтарини таҳияи санадҳои меъёри ҳуқуқӣ, ҳисоботҳо оиди ТТТ ва таъмини сатҳи зарурии шарикӣ бо ҷонибҳои манфиатдор, мебошад.

16. Амиқ будани таҳлили таъсир ба приноипи "мутаносубӣ" асос ёфта, мувофиқи он аксари ТТТ-ҳои гузаронидашуда оддӣ хоҳанд буд ва таҳлили амиқ танҳо барои миқдори ками ташаббусҳои дорои таъсироти потенсиалӣ анҷом дода мешавад.

17. Низоми ТТТ ба тайёр намудани нақшаҳо оид ба таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва ҳисоботҳои ТТТ нигаронида мешавад, ки онҳо бо мақсади хабардорсозии ҷонибҳои манфиатдор ва гузаронидани машваратҳо дар портали интернетии мақоми ваколатдор ҷойгир карда мешаванд. Пас аз анҷоми давраи машваратҳо ва ҳангоми мақоми давлатӣ таҳлили шарҳу мулоҳизот ва пешниҳодоти ба даст омадаро гузаронида, ҷавоби расмиро ба ҷонибҳои манфиатдор мефиристад, матни лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ такмил дода шуда, тибқи тартиби муқарраргардида тасдиқ карда мешавад.

18. Бо дарназардошти қабули фикру мулоҳизаҳо нисбат ба нақшаҳои таҳиясозии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва ҳисоботҳои ТТТ, низоми идоракунии ТТТ имкон медиҳад, ки дар ҳолати назаррас будани оқибатҳои потенсиалӣ, ТТТ-и амиқ гузаронида шавад. ТТТ-и пурра ва амиқ тибқи дархости Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти давлатӣ ва бо мусоидати мақоми ваколатдор оид ба ТТТ гузаронида мешавад. Таҳлилҳои мазкур барои тавсифоти миқдорӣ, бо ифодаи пулӣ инъикос намудани фоидаю хароҷот, инчунин мушаххас кардани оқибатҳои потенсиалӣ сайъю кўшиши бештарро талаб мекунанд.

19. Бо дарназардошти он, ки низом ба шаффофият ва ҳисоботдиҳандагии мақомоти давлатӣ, инчунин ба машваратҳо бо ҷонибҳои манфиатдор равона карда мешавад, асоси он портали интернетии мақоми ваколатдор оид ба ТТТ хоҳад буд.

20. Асоси низоми таъмини сифати санадҳои меъёрии ҳуқуқии Тоҷикистонро ду марҳала ташкил менамоянд:

а) марҳалаи якум - банақшагирии таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;

б) марҳалаи дуюм - таҳлили сифати иқдомҳо ва қарорҳои пешниҳодшуда тавассути машваратҳо.

21. Марҳалаи якум - банақшагирии таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ - ба баланд бардоштани сатҳи шаффофияти фаъолияти мақомоти давлатӣ дар соҳаи танзимкунии меъёрии ҳуқуқӣ нигаронида шудааст. Марҳалаи мазкур ба ўҳдадориҳо оид ба таҳия ва дар як сол ду маротиба, яъне дар моҳҳои январ ва июл пешниҳод намудани рўйхати санадҳои меъёрии ҳуқуқии ба нақша гирифташуда ва вориднамудани тағйиру иловаҳо ба санадҳои меёриии ҳуқуқии амалкунанда асос меёбад. Ҳар як санади меъёрии ҳуқуқии пешниҳодшуда якҷоя бо тавсифи мухатсари чораҳои пешниҳодшаванда ва таъсироти потенсиалии онҳо пешниҳод мегардад. Ҳамаи нақшаҳо ба мақоми ваколатдор оид ба ТТТ барои ҷойгир намудан дар портали интернетӣ фиристода мешаванд.

22. Марҳалаи дуюм - таҳлили сифати ташаббусҳои пешниҳодшуда ва қарорҳо тавассути машваратҳо: Дар марҳалаи мазкур, мақомоти давлатӣ ҳисоботҳои ТТТ-ро, аз ҷумла далелҳои зарурати танзимкунии давлатиро омода месозанд.Баргузорсозии ТТТ ба ҳадди ниҳоӣ пеш аз таҳияи матни санади меъёрии ҳуқуқӣ сурат мегирад. Пас аз анҷоми таҳияи ҳисоботи ТТТ, мақоми давлатӣ бастаи ҳуҷҷатҳоро (ТТТ ва матни лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқиро) ба мақоми ваколатдори ТТТ фиристода, ин мақом онҳоро барои муҳокимаи ҷонибҳои манфиатдор ба муддати на камтар аз ду ҳафта дар портали интернетӣ интишор мекунад. Дар сурати ба даст овардани шарҳу тавзеҳот ё фикру мулоҳизаҳо, мақоми ваколатдори ТТТ маҷмўи ҳуҷҷатҳоро дар якҷоягӣ бо шарҳу тавзеҳоти гирифтааш ба мақоми давлатии салоҳиятдор мефиристад. Нусхаҳои тамоми шарҳу эзоҳот ва фикру мулоҳизаҳои ба даст овардаро мақоми ваколатдор ҳамчунин ба Ҳукумат мефиристад. Мақоми давлатии таҳиякунанда имконият пайдо мекунад, ки лоиҳаи пешниҳодшавандаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ТТТ-ро то тибқи тартиби муқарраргардида тасдиқ шуданашон аз сари нав баррасӣ ва такмил намояд.

4. УНСУРҲОИ АСОСИИ НИЗОМИ ТТТ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

23. ТТТ барои ҳамаи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ба соҳибкорӣ таъсироти потенсиалӣ доранд ҳатмӣ мегардад, ба истиснои пардохтҳои андозӣ, гумрукӣ ва дигар пардохтҳои ҳатмӣ ба Буҷети давлатӣ, санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон, инчунин меъёрҳои бидуни таъсири назаррас ва ё танҳо дорои хусусияти расмӣ. Ҳукумат имконият пайдо мекунад, ки баъзе санадҳои меъёрии ҳуқуқиро аз гузаронидани ТТТ дар асоси истисноҳои ба таври возеҳ дар қонунгузорӣ пешбинишуда озод намояд. Барои санадҳои меъёрӣ ҳуқуқии фаврӣ (таъҷилӣ) расмиёти махсус пешбинӣ карда мешавад.

24. Низоми пешгўии банақшагирии қонунгузорӣ. Низоми ТТТ ба Нақшаҳои таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ асос меёбад, ки мувофиқи онҳо ҳамаи вазорату идораҳо ба таври расмӣ ҳар 6 моҳ (15-уми январ ва 15-уми июл) нақшаҳои худро оид ба таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқии нав ва ворид намудани тағйироту иловаҳо ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии амалкунанда ба Ҳукумат ва мақоми ваколатдори ТТТ бо мақсадҳои зерин пешниҳод менамоянд:

- муайян намудани ташаббусҳои танзимкуние, ки таҳия ва тасдиқи онҳо ва ё пешниҳод намудани онҳо ба Ҳукумат барои тасдиқ намудан ба нақша гирифта шудааст;

- ворид кардани ин ташаббусҳо ба рўзномаи ҷаласаҳои Ҳуқумат ва дигар мақомоти давлатӣ;

- муайян намудани алоқа ё такроршавӣ бо дигар ташаббусҳои ба нақша грифташуда ё дар назар дошташуда;

- хабардор намудани доираҳои соҳибкорон доир ба нақшаҳои мақомоти давлатӣ оид ба танзимукунӣ бо мақсади ҷалби онҳо ба машваратҳо оид ба ташаббусҳои дахлдор.

25. Нақшаҳо доир ба таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба мақоми ваколатдор оид ба ТТТ имкон медиҳанд, ки пешниҳодоти интизоргардидаро пешгўӣ кунад ва бо мақомоти дахлдори давлатие, ки барои таҳияи сиёсат ва лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ масъуланд, ҳамкории зич ба роҳ монанд. Талабот дар бораи интишор намудан тавассути муқаррароте мустаҳкам карда мешаванд, ки мувофиқи онҳо ҳамаи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бояд дар мўҳлати аз ду ҳафта то се моҳ дар портали интернетии расмии мақоми ваколатдори ТТТ барои муҳокима ва пешниҳоди шарҳ аз тарафҳои манфиатдор интишор карда шаванд.

26. Портали мақоми ваколатдор оид ба ТТТ. Портали мақоми ваколатдори ТТТ ҷузъи калидии низоми ТТТ мешавад. Дар он ҳамаи нақшаҳо оид ба таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, лоиҳаҳои ҳисоботҳо оид ба ТТТ, лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва матнҳои ниҳоии санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулшуда нашр карда мешаванд. Порталро мақоми ваколатдор оид ба ТТТ идора менамояд ва он бо феҳристи расмии санадҳои меъёрии ҳуқуқ дар алоқамандӣ хоҳад буд. Портал се феҳристи бо ҳам алоқамандро дар бар хоҳад гирифт:

- феҳристи Нақшаҳои таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ мақомоти давлатӣ дар шаш моҳ;

- феҳристи ҳисоботҳои ТТТ ва лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ; ва

- феҳристи санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулшуда аз ҷониби Парламенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти давлатӣ. Феҳристи мазкур сарчашмаи расмии интишори санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ мегардад.

27. Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ порталро хизматрасонӣ ва мунтазам нав мекунад, дар марҳалаи минбаъда бошад, бо мақсади сарфаи вақт ва хароҷоти вобаста ба таҳия ва қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ портал ҳамчун воситаи таҳрири электронӣ ва ҳуҷҷатгузорӣ дар раванди таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ хизмат менамояд. Портал, ҳамчунин, маълумоти муҳим ба монанди Дастурамал оид ба ТТТ, маводҳои иттилоотӣ ва китобхонаи ТТТ-ро дар бар хоҳад гирифт.

28. Заминаи меъёрии ҳуқуқӣ барои гузаронидани ТТТ. Барои ҷорӣ намудани ТТТ, ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ" тибқи тартиби муқарраргардида тағйиру иловаҳо ворид карда мешаванд. Онҳо мафҳумҳои асосӣ, соҳаи истифодаи ТТТ ва қисматҳои асосии ТТТ-ро муайян менамоянд. Минбаъд, аз ҷониби Хукумат Дастурамал оид ба ТТТ тасдиқ карда мешавад, ки он расмиёти маъмурӣ, принсипҳои роҳбарикунандаи ТТТ, ва талабот ба ҳисоботҳои ТТТ-ро муайян менамояд. Талабот оид ба гузаронидани ТТТ мақомоти давлатиро ўҳдадор мекунад, ки қадамҳои муайянро дар чаҳорчўбаи расмиёти стандартии ТТТ риоя намоянд.

29. Дастурамал оид ба ТТТ бо дарназардошти натиҷаҳои ТТТи таҷрибавӣ, таҷрибаи байналмилалӣ ва бо дастгирии шарикони рушд таҳия хоҳад шуд. Вазифаҳои асосии Дастуруламалин стандартикунонии раванди баргузории ТТТ, таъмини дониши заминавӣ дар марҳалаи аввали ҷорӣ намудани ТТТ, ҷорӣ намудани принсипҳои танзимкунии самаранок ва муносибати ягона ҳангоми гузаронидани ТТТ мебошад.

30. Дастурамал як қатор масъалаҳоро оид ба гузаронидани ТТТ дар бар хоҳад гирифт, аз ҷумла қадамҳои асосӣ, рўйхати саволҳои санҷишӣ ва усулҳои тавсияшавандаи таҳлили таъсир бо такя ба соҳибкорӣ, сармоягузорӣ, ҷанбаҳои иҷтимоӣ ва гендерӣ, усулҳои гузаронидани машваратҳо, инчунин маводҳои маълумотиву шахсони тамос барои гирифтани машварат. Дар давраи кўтоҳмуддат усулҳои асосӣ дар гузаронидани ТТТ усулҳои арзёбии хароҷоти вобаста ба танзимкунии давлатӣ, ба монанди Модели хароҷоти стандартӣ (МХС) хоҳад буд. Минбаъд, ба Дастурамал усулҳои такмилёфтаи таҳлили фоидаву хароҷот ва таҳлили самарабахшии хароҷот илова карда мешаванд. Ба усулҳои зикргардида дар гузаронидани ТТТ-и амиқ бартарият дода мешавад.

31. Ба Дастурамал оид ба ТТТ шаклҳои намунавии ҳуҷҷатҳои дар раванди гузаронидани ТТТ истифодашаванда ҳамроҳ карда мешаванд, аз ҷумла шакли пешниҳоди Нақшаҳо оид ба таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, инчунин шаклҳои ҳисоботҳои ТТТ барои гузаронидани машваратҳо ва ба Ҳукумат пешниҳод намудан. Дастурамал оид ба ТТТ бо дарназардошти зиёд гардидани таҷрибаву дониши мақомоти давлатӣ дар соҳаи гузаронидани ТТТ, инчунин дар баробари аз худ намудани усулҳои нави таҳлил муназам таҷдиди назар карда мешавад.

32. Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ фаъолона ба ҷорӣ намудани Дастурамал оид ба ТТТ мусоидат хоҳад кард. Бо дарназардошти он, ки айни замон мақомоти давлатӣ таҷрибаи баргузории ТТТ-ро надоранд, омўзонидан ва такмили иқтидор барои ҷорӣ намудани муваффақона ва ба низом даровардани ТТТ аҳамияти калон хоҳад дошт. Омўзиш барои кормандони масъули гузаронидани ТТТ ва намояндагони ассотсиатсияҳои соҳибкорон пешниҳод карда мешавад.

33. Дар марҳалаи аввал бо дастгирии шарикони рушд, барномаи заминавии омўзишии ТТТ барои рушди таҷрибаи кормандон дар гузаронидани ТТТ ва шиносоии онҳо бо Дастурамал оид ба ТТТ амалӣ карда мешавад. Дар оянда, барномаҳои амиқи омўзиши хизматчиёни давлатӣ татбиқ мешаванд, ки барои аз худ кардани усулҳои муосири таҳлил ва гузарнидани ТТТ-ҳои амиқ кўмак менамоянд.

34. Тадбирҳои махсуси омўзиши намояндагони ҷомеаи шаҳрвандӣ, ассотсиатсияҳо ва доираҳои соҳибкорон барои мустаҳкам намудани таҷриба ва инкишоф додани дониши умумии кормандони ин ташкилотҳо оид ба ТТТ равона карда мешаванд. Таваҷҷўҳи тадбирҳои мазкур асосан ба паҳни дониш оид ба низоми мақомоти танзимкунандаи давлатӣ, раванди танзимкунӣ ва ТТТ, инчунин расмиёти иштирок дар раванди машваратҳо ва муҳокимаҳо равона мегардад. Тадбирҳо ба иштирок ва ҷалби тарафҳои манфиатдор дар раванди гузаронидани ТТТ мусоидат намуда, боварӣ ва ҳамкориро бо мақомоти давлатӣ таҳким мебахшанд.

35. Заминаи институтсионалӣ аз ҷониби мақомоти зерин амалӣ карда мешавад:

а) Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон. Вазифаҳои асосии Ҳукумат тасдиқ намудани сиёсат ва низоми ТТТ, назорати марҳилавии натиҷаҳои миёнамуддат ва ниҳоии татбиқи он, арзёбӣ ва тасдиқи ҳисоботҳои солона оид ба татбиқи сиёсати ТТТ-и аз ҷониби мақоми ваколатдори ТТТ таҳияшуда ва қабули қарорҳо ва тадбирҳои сиёсии зарурӣ барои таъмини фаъолияти самарабахши низоми ТТТ мебошанд.

б) Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ. Барои мусоидати ҷорӣ намудани ТТТ ва принсипҳои самарабахши танзимкунӣ мақоми ваколатдор оид ба ТТТ муайян карда мешавад. Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ сохтори махсус хоҳад буд.

36. Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ вазифаҳои зеринро иҷро хоҳад кард:

- таъмини ҳамоҳангсозии байни мақомоти давлатӣ, инчунин мусоидат намудан ба фаъолияти шабакаи ТТТ;

- омўзонидан ва машварати кормандони мақомоти давлатӣ оид ба масъалаҳои ТТТ;

- таҷдид намудан ва хизматрасонии портали интернетии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, аз ҷумла ҷойгиркунии Нақшаҳо оид ба таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ҳисоботҳои ТТТ ва лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;

- тайёр намудани ҳисоботҳои солона оид ба арзёбии самаранокии фаъолияти мақомоти давлатӣ дар татбиқи сиёсати ТТТ, аз ҷумла дар гузаронидани ТТТ;

- таъмини ҳамкорӣ байни мақомоти давлатӣ ва намояндагони тарафҳои манфиатдор, аз ҷумла намояндагони ҷомеаи соҳибкорӣ;

- муайян ва таҳия намудани тавсияҳо оид ба гузаронидани ислоҳоти зарурӣ бо мақсади беҳтар намудани фазои соҳибкорӣ ва сармоягузорӣ, баланд бардоштани самаранокии танзимкунии давлатӣ.

37. Воҳиди сохтории мақоми ваколатдор оид ба ТТТ дар доираи 3 воҳиди корӣ: иқтисодчӣ, мутахассисони робита бо ҷомеа ва соҳаи технологияи иттилоотӣ ташкил карда мешавад (қарори Ҳукумати ҶТ аз 20.02.2017 № 66).

38. Шабакаи ТТТ. Гурўҳҳои махсуси ТТТ дар ҳар як мақоми марказии давлатӣ (шабакаи ТТТ) бо мақоми ваколатдори ТТТ робитаи доимиро нигоҳ хоҳанд дошт. Ба шабакаи ТТТ мутахассисони пешбари вазорату идораҳои мутасаддии таҳияи сиёсат ва санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ворид мешаванд. Иштирокчиёни шабакаи ТТТ барои муҳокимаи муваффақиятҳои комёбгашта дар татбиқи ТТТ мунтазам вохўрҳо баргузор намуда, дар паҳн ва мустаҳкам намудани сиёсати ТТТ дар идораҳои худ кўмак мерасонанд. Иштирокчиёни шабакаи ТТТ дар барномаи амиқи омўзиш ҷиҳати баргузории ТТТ иштирок менамоянд, то дар оянда онҳо тавонанд кормандони идораҳои худашонро омўзонанд ва дар раванди баргузории ТТТ ба онҳо кўмак кунанд:

а) Мониторинг ва арзёбӣ. Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ ҳисоботҳои солонаи татбиқи сиёсати ТТТ ва ҷорӣ намудани принсипҳои танзимкунии самаранокро таҳия менамояд. Ҳисоботҳо арзёбӣ ва рейтинги самарабахшии фаъолияти мақомоти давлатиро дар бар хоҳанд гирифт. Низоми ТТТ аз ҷониби коршиносони мустақил ҳар 5 сол аз лаҳзаи ташкилшавӣ аз нав баррасӣ шуда метавонад. Аз нав баррасикунӣ ба арзёбии интихобии сифати миқдори муайяни ҳисоботҳо оид ба ТТТ асос меёбад.

б) Машваратҳо бо ҷомеа. Машваратҳо бо ҷомеа қисмати ҷудонапазир ва асосии низоми ТТТ гардида, ба тарафҳои манфиатдор имконият медиҳанд, ки дар раванди қабули қарорҳо нақши фаъол дошта бошанд. Шарҳу пешниҳодҳои дар раванди машваратҳо ба даст овардашуда метавонанд барои таҳияи қарорҳои самарабахши танзимкунӣ аҳамияти калон дошта бошанд, ки онҳо барои ба сатҳи баландтарин расонидани фоидаҳо ва ба сатҳи камтарин овардани хароҷотҳо равон гардида, бо ҳамин барои роҳ надодан ба оқибатҳои ғайричашмдошт мусоидат мекунанд. Бинобар ин, машваратҳо нисбат ба қарорҳо ва тадбирҳои бесамар кафолати муҳимро таъмин мекунанд. Машваратҳо барои муҳокимаи нақшаҳо оид ба таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ҳисоботҳои ТТТ ва лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ гузаронида мешаванд.

39. Расмиёти баргузории машваратҳо ба Дастурамал оид ба ТТТ ворид карда мешаванд. Портали мақоми ваколатдори ТТТ ҳамчун воситаи асосӣ дар баргузории машваратҳои фаъол ва ғайрифаъол истифода хоҳад шуд. Қисмати махсуси машваратҳои электронӣ қисми ҷудонопазири портал хоҳад шуд, ки ба тарафҳои манфиатдор имконият медиҳад, то дар тамоми марҳилаҳои раванди қабули қарорҳо ва муҳокимаҳо иштирок намоянд.

40. Баргузор намудани ду ТТТ-и таҷрибавӣ. Барои гирифтани таҷриба ва дарсҳои аввал, қадами калидӣ барои ҷорӣ намудани низоми бомуваффақияти ТТТ баргузор намудани ТТТ-ҳои таҷрибавӣ мебошад. Ба сифати ТТТ-и таҷрибавӣ санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар бораи кафолати қарзҳо ва таҳияи регламенти техникӣ оид ба бехатарии маҳсулоти хўроквори интихоб карда мешаванд. Таҷриба мувофиқи расмиёти стандартии баргузории ТТТ дар асоси усулҳои Созмони ҳамкории иҳтисодӣ ва рушд ва дигар кишварҳо гузаронида мешавад.

41. Мақсадҳои таҷриба инҳо мебошанд:

- пурзўр намудани иқтидор, дониш ва таҷрибаи кормандон, аз ҷумла иштирокчиёни гурўҳҳои кории таҷрибавии ТТТ;

- санҷидани усулҳои гуногуни таҳлил, ки дар давлатҳои гуногуни ҷаҳон истифода мешаванд;

- гирифтани маълумот барои ба нақша гирифтани низоми мониторинги татбиқи ТТТ барои мақоми ваколатдор оид ба ТТТ;

- гирифтани таҷриба барои таҳияи Дастурамал оид ба ТТТ бо дарназардошти шартҳои маъмурӣ ва шароити Тоҷикистон;

- гирифтани таҷриба барои омўзонидани кормандони мақоми ваколатдор оид ба ТТТ ва таҳияи меъёрҳои арзёбии сифати ТТТ; баланд бардоштани маълумотнокӣ оид ба ТТТ дар байни тарафҳои асосии манфатдор, аз ҷумла мақомоти давлатӣ, намояндагони доираҳои соҳибкорӣ ва воситаҳои ахбори омма.

42. Барои ҳар як ТТТ-и таҷрибавӣ як гурўҳи кории алоҳида таъсис дода мешавад, ки ба он кормандони мақомоти масъули давлатӣ шомил хоҳанд шуд. Бо дастгирии шарикони рушд мушовирон барои кўмак ба гурўҳҳои корӣ барои гузаронидани ТТТ-и таҷрибавӣ ҷалб карда мешаванд. Мушовирон бо аъзои гурўҳҳои корӣ оид ба раванд ва усулҳои ТТТ омўзиш мегузаронанд ва дар раванди баргузорсозии ТТТ мусоидат менамоянд. Бо анҷом ёфтани ТТТ-и таҷрибавӣ, ҳисоботҳои ТТТ ва лоиҳаи Дастурамал оид ба ТТТ омода карда мешаванд.

43. Хароҷоти молиявӣ. Маблағгузории таъсис ва фаъолияти мақоми ваколатдор оид ба ТТТ, инчунин портали санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ аз ҳисоби маблағҳои Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи маблағҳои пешбинамудаи мақоми ваколатдор амалӣ карда мешавад. Маблағгузории таъсиси низоми ТТТ бо ҷалби кўмаки молиявӣ ва машваратию техникии шарикони рушд тибқи Нақшаи чорабиниҳо оид ба татбиқи Консепсияи низоми ТТТ амалӣ карда мешавад.

44. Нақшаи чорабиниҳо. Консепсияи мазкур тибқи Нақшаи чорабиниҳо оид ба татбиқи Консепсияи низоми ТТТ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад, ки он тадбирҳои асосии заруриро барои ноил шудан ба ҳадафҳои гузошташуда муайян менамояд (замима мегардад).

Замима
ба Консепсияи низоми ТТТ
дар Ҷумҳурии Тоҷикистон

Нақшаи чорабиниҳо оид ба татбиқи Консепсияи низоми ТТТ
дар Ҷумҳурии Тоҷикистон

№	Номгӯи чорабиниҳо	Масъулон	Мӯҳлати иҷро	Сарчашмаи маблағгузорӣ
1	Тасдиқи ҳайати ду гурӯҳҳои корӣ оид ба гузаронидани ТТТ-и таҷрибавӣ	Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ	2015	Талаб карда намешавад
2	Ҷалби мушовирон барои мусоидат ба гурӯҳҳои корӣ ва омӯзонидани онҳо ҷиҳати гузаронидани ТТТ-ҳои таҷрибавӣ	Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ	2015	Шарикони рушд
3	Тибқи тартиби муқаррагардида ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи санадҳои меъёри ҳуқуқӣ" бо мақсади муайян намудани талабот оид ба гузаронидани ТТТ	Мақоми ваколатдор оид баТТТ Вазорати адлия, вазорату идораҳои дахлдор	2015-марти 2016	Талаб карда намешавад
4	Таҳия ва тасдиқ намудани нақшаи чорабиниҳо барои гурӯҳҳои корӣ оид ба гузаронидани ТТТ-ҳои таҷрибавӣ	Гурӯҳҳои корӣ оид ба гузаронидани ТТТ-ҳои таҷрибавӣ, мушовирон	2015	Шарикони рушд
5	Гузаронидани ТТТ-и таҷрибавӣ	Гурӯҳҳои корӣ оид ба гузаронидани ТТТ-ҳои таҷрибавӣ, Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ, мушовирон	2015-апрели 2016	Шарикони рушд
6	Таҳия намудани лоиҳаи Дастурамал оид ба ТТТ	Гурӯҳҳои корӣ оид ба гузаронидани ТТТ-ҳои таҷрибавӣ Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ, мушовирон	апрел-майи 2016	Шарикони рушд
7	Ба анҷом расонидани гузаронидани ТТТ-ҳои таҷрибавӣ	Гурӯҳҳои корӣ оид ба гузаронидани ТТТ-ҳои таҷрибавӣ Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ, мушовирон	30 июни 2016	Талаб карда намешавад
8	Муҳокима ва тасдиқи Дастурамал оид ба ТТТ	Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ	июл -августи 2016	Талаб карда намешавад
9	Ташкил намудани сохтор дар назди мақоми ваколатдор оид ба ТТТ (харидани таҷҳизоти зарурӣ, таъини роҳбарият ва ҷалби кормандон)	Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ	январ –марти 2016	Буҷети давлатӣ, Шарикони рушд (қисман)
10	Таҳия ва тасдиқи стратегияи коммуникатсионии ТТТ	Мақоми ваколатдор оид баТТТ, Вазорати адлия, вазорату идораҳои дахлдор	апрел-июни 2016	Талаб карда намешавад
11	Гузаронидани омӯзиши кормандони сохтори мақоми ваколатдор оид ба ТТТ	Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ, Вазорати адлия	июл-сентябри 2016	Шарикони рушд
12	Баргузор намудани омӯзиши кормандони мақомоти давлатӣ оид ба ТТТ	Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ, Вазорати адлия	август-декабри 2016	Шарикони рушд
13	Таҳия ва тасдиқи (лоиҳаи) системаи иттилоотӣ (барномаи компютерӣ) барои портали мақоми ваколатдор оид ба ТТТ	Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ, Вазорати адлия	2015	Шарикони рушд
14	Таҳияи системаи иттилоотӣ (барномаи компютерӣ) барои портали мақоми ваколатдори ТТТ	Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ, Вазорати адлия	феврал -октябри 2016	Шарикони рушд
13	Баргузор намудани конфронс оид ба оғози татбиқи ТТТ	Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ, вазорату идораҳои дахлдор	декабри 2016	Талаб карда намешавад
16	Оғози фаъолияти низоми ТТТ	Мақоми ваколатдор оид ба ТТТ, вазорату идораҳои дахлдор	1 январи 2017	Талаб карда намешавад

Нишонаи номӣ (тег):

Консепсияи низоми таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон

Баҳодиҳии муҳтаво:

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.