Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон

ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ РОҲҲОИ АВТОМОБИЛГАРД ВА ФАЪОЛИЯТИ РОҲДОРӢ**

(*Қонуни ҶТ* *аз 11.02.2025* *№2153*)

**Бо қарори Маҷлиси намояндагони**

**Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон**

**21 апрели соли 2021,** **№ 367**

**қабул карда шуд.**

**Бо қарори Маҷлиси миллии**

**Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон**

**21 июни соли 2021,** **№ 165**

**ҷонибдорӣ карда шуд.**

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ ва иқтисодии фаъолияти роҳдорӣ, рушди шабакаи роҳҳои автомобилгард ва тартиби истифодаи онҳоро муайян намуда, барои танзим ва идоракунии фаъолияти роҳдорӣ равона гардидааст.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) азнавсозии роҳи автомобилгард - маҷмӯи корҳое, ки ҳангоми иҷрои онҳо нишондиҳандаҳои (параметрҳои) роҳи автомобилгард ва қитъаҳои он тағйир дода мешаванд ва онҳо боиси тағйир ёфтани дараҷа ва (ё) категорияи роҳи автомобилгард ё тағйир ёфтани сарҳади қисмати ҷудошудаи роҳи автомобилгард ва қисми ҳамшафати он мегарданд;

2) воситаҳои техникии ташкили ҳаракат дар роҳ - камераҳои назоратӣ ва низоми дигари худкори идоракунӣ, чароғакҳои роҳнамо, аломатҳо, ишораҳо ва нишонаҳои роҳ, ки дар роҳҳои автомобилгард барои танзими ҳаракат дар роҳҳо гузошта шудаанд;

3) заминҳои роҳҳои автомобилгард - қисми заминҳои нақлиёти автомобилӣ, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои сохтмони роҳҳои автомобилгард, азнавсозӣ ва истифодабарии онҳо ҷиҳати бунёди бинову иншооти роҳдорӣ ва хизматрасонии роҳ, инчунин қисматҳои ҳамшафат ва минтақаҳои захиравӣ дода шудаанд;

4) иншооти роҳдорӣ - иншооте, ки бевосита унсури таркибии роҳ мебошанд, аз ҷумла иншооти сунъӣ, воситаҳои техникии ташкили ҳаракат дар роҳҳо ва ободонии роҳҳо;

5) иншооти сунъӣ - иншооти муҳандисие, ки барои ҳаракати воситаҳои нақлиёт ва пиёдагардҳо тавассути монеаҳои табиӣ ва монеаҳои дигар, инчунин барои фаъолияти устувори роҳи автомобилгард таъин шудаанд (пулҳо, гузаргоҳҳои болои ҳам, эстакадаҳо, виадукҳо, нақбҳо, гузаргоҳҳои пиёдагарди рӯизаминӣ ва зеризаминӣ, гузариши паромӣ, роҳҳои ҳалқавӣ, деворҳои муҳофизавӣ, долонҳо, иншооти муҳофизавии зиддибарфӣ, зиддиселӣ ва иншооти дигар);

6) иншооти хизматрасонии роҳ - ҷойҳои махсус таҷҳизонидашуда барои таваққуфи воситаҳои нақлиёт, майдончаҳо барои истироҳат ва тамошокунӣ, нуқтаҳои хизматрасонии техникӣ, мотелҳо, меҳмонхона, хаймаҳо (кемпингҳо), нуқтаҳои савдо, нуқтаҳои фурӯши сӯзишворӣ, анборҳо, нуқтаҳои кумаки тиббӣ ва техникию тахлиявӣ (эвакуатсионӣ), нуқтаҳои шустушӯи воситаҳои нақлиёт, нуқтаҳои хӯрокхӯрӣ ва обнӯшӣ, чавкандиҳои нақлиётӣ (автопавилионҳо), инчунин иншооти дигаре, ки дар онҳо ба иштирокчиёни ҳаракат дар роҳ хизмат расонда мешавад ва ё истифодаи онҳоро барои даромадан ва баромадан ба роҳи автомобилгард талаб менамоянд;

7) истифодабарандагони роҳҳои автомобилгард - шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки иштирокчиёни ҳаракат дар роҳ мебошанд ё дар доираи қисмати ҷудошудаи роҳҳои автомобилгард ва қисмати ҳамшафати роҳ фаъолияти дигарро амалӣ менамоянд;

8) қисмати мошингузар - қисми роҳи автомобилгард, ки бевосита барои ҳаракати воситаҳои нақлиёт таъин гардидааст;

9) қисмати ҳамшафати роҳи автомобилгард (минбаъд - қисмати ҳамшафати роҳ) - замини роҳи автомобилгарде, ки барои таъмини бехатарии аҳолӣ ва ба вуҷуд овардани шароити истифодабарии роҳҳои автомобилгард бо назардошти талаботи бехатарии ҳаракат дар роҳ, инчунин имконияти азнавсозӣ, таъмир, нигоҳдорӣ ва ҷойгиркунии иншооти роҳдорӣ ва хизматрасонии роҳ пешбинӣ шудааст;

10) қисмати ҷудошудаи роҳи автомобилгард - заминҳои роҳи автомобилгард, ки бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ҷойгиркунии унсурҳои таркибии дахлдор ва иншооти муҳандисии роҳи автомобилгард, инчунин биноҳо, иншоот, таҷҳизот, дарахтзори муҳофизатӣ ва ороишие, ки барои истифодабарии онҳо заруранд, ҷудо карда шудаанд;

11) мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ - мақоми давлатие, ки аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян гардида, сиёсати давлатиро дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ амалӣ менамояд;

12) нигоҳдории роҳи автомобилгард - маҷмӯи корҳои пешгирикунанда оид ба нигоҳубини роҳ, иншооти роҳдорӣ ва қисмати ҷудошуда, унсурҳои беҳдошти роҳ, ташкили бехатарии ҳаракат дар роҳ, инчунин бартараф кардани тағйирёбии ҷузъӣ ва нуқсонҳои қисмҳои таркибии роҳ ва иншооти он дар давоми сол (вобаста ба мавсим) амалишаванда, ки дар натиҷа ҳолати истифодабарии нақлиётии роҳҳо ва иншооти роҳдорӣ нигоҳ дошта мешавад ва бехатарии ҳаракат дар роҳро таъмин менамояд;

13) роҳи автомобилгард - маҷмӯи унсурҳои ба ҳам алоқаманд ва иншооти муҳандисие, ки ҳаракати мунтазаму бехатари автомобилҳо ва дигар воситаҳои нақлиётро вобаста ба суръат, иқтидори сарборӣ ва андозаҳои муқарраршуда таъмин менамоянд;

14) роҳи автомобилгарди ба консессия супоридашуда - яке аз шаклҳои нигоҳдории роҳи автомобилгард, ки дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи консессияҳо" тибқи шартномаи консессионӣ бо пешниҳоди ҳуқуқи истифодабарии самараноки муваққатӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон (конседент) ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ё шахсони ҳуқуқии хориҷӣ (консессиядор) барои нигоҳдорӣ ва хизматрасонии роҳи автомобилгард бо назардошти заминҳои ҳамшафати он супорида шудааст;

15) роҳи автомобилгарди истифодаи умум - роҳи автомобилгарде, ки ҳамлу нақли борҳо ва мусофиронро дар байни давлатҳо, маҳалҳои аҳолинишини шаҳру деҳаҳо ҷиҳати қонеъ намудани талаботи аҳолӣ, эҳтиёҷоти иҷтимоию иқтисодӣ ва мудофиавии давлат таъмин менамояд ва барои истифодаи ҳар як шахс бо риояи қоидаҳои истифодабарии роҳҳои автомобилгард кушода мебошад;

16) роҳи автомобилгарди истифодаи ғайриумум - роҳи автомобилгарде, ки бо тартиби муайяннамудаи соҳибони он бо назардошти талаботи муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон танҳо барои таъмини эҳтиёҷоти худ истифода мегардад;

17) роҳи автомобилгарди музднок - роҳи автомобилгарде, ки бо тартиби муайяннамудаи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, инчунин шартномаҳои консессионӣ барои истифодабарӣ ба таври музднок муайян шудааст;

18) соҳибони роҳҳои автомобилгард - шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси ҳуқуқи ашёӣ роҳҳои автомобилгардро соҳибӣ мекунанд;

19) субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ - шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, инчунин филиалу намояндагиҳои шахсони ҳуқуқӣ, ки фаъолияти роҳдориро тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом медиҳанд;

20) таваққуфгоҳ - қитъаи муҷаҳҳази қисмати ҳамшафати роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум, кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳрӣ, ки барои таваққуфи бонизоми воситаҳои нақлиёт ҷудо карда шудааст;

21) таъмири роҳи автомобилгард - корҳо оид ба барқарорсозии қабати болоии фарсудашудаи роҳ, беҳтар кардани ҳамвории он ва баланд бардоштани сифати часпиш, мустаҳкам кардани қабати болоии роҳ ва хокреза, барқароркунии иншооти фарсудашудаи роҳ ё иваз кардани он ба иншооти нисбатан мустаҳкам ва камхарҷ, инчунин корҳо ҷиҳати ташкили бехатарии ҳаракат, беҳдошти роҳҳо, ки дар натиҷаи онҳо хусусияти нақлиётиву истифодабарии роҳҳои таъмиршаванда ва иншооти роҳдорӣ барқарор шуда, шартҳои зарурии ҳаракат таъмин мегарданд;

22) фаъолияти роҳдорӣ - Лоиҳакашӣ, сохтмон, азнавсозӣ, таъмир, нигоҳдорӣ, таъминоти илмию иттилоотӣ ва таъминоти дигари роҳҳои автомобилгард, амалӣ намудани сиёсати ягонаи идоракунӣ ва назорат дар хоҷагии роҳдорӣ, инчунин омодасозии кадрҳо бо ин мақсадҳо;

23) хоҷагии роҳдорӣ - маҷмӯи истеҳсолию хоҷагие, ки ба он роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум, инчунин шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки ба фаъолияти роҳдорӣ машғуланд, шомил мебошанд;

24) шиносномакунонии роҳҳои автомобилгард - маҷмӯи корҳои саҳроӣ ва камералӣ оид ба ташхис ва ченкунии роҳҳои автомобилгард.

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи роҳҳои автомобилгард ва фаъолияти роҳдорӣ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи роҳҳои автомобилгард ва фаъолияти роҳдорӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

**Моддаи 3. Принсипҳои танзими давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ**

Танзими давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ба принсипҳои зерин асос меёбад:

1) таъмини ҳаракати озоди мусофирон ва интиқоли бор дар роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум;

2) таъмини боэътимодӣ ва бехатарии роҳҳои автомобилгард (аз ҷумла бехатарии экологӣ) ва ташаккули шабакаи роҳҳои автомобилгард дар асоси меъёр ва стандартҳои ягонаи техникӣ;

3) назорати давлатии фаъолияти роҳдорӣ оид ба риояи меъёру қоидаҳои муқарраршуда;

4) таъмини баробарҳуқуқии шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳангоми амалӣ намудани фаъолияти роҳдорӣ;

5) рушди фаъолияти соҳибкорӣ дар шароити шаклҳои гуногуни моликият ба роҳҳои автомобилгард;

6) афзалияти баҳисобгирии манфиатҳои истифодабарандагони роҳҳои автомобилгард ҳангоми амалӣ намудани фаъолияти роҳдорӣ;

7) дастрасии иттилоот оид ба роҳҳои автомобилгард ва шароити ҳаракат дар роҳ;

8) васеъ намудани ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва мусоидат ба ҳамгироии роҳҳои автомобилгарди Ҷумҳурии Тоҷикистон дар системаи байналмилалии алоқаи роҳҳо.

**Моддаи 4. Намудҳои роҳҳои автомобилгард**

1. Роҳҳои автомобилгард вобаста ба таъиноти функсионалӣ ба намудҳои зерин ҷудо мешаванд:

1) роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум (дорои аҳамияти байналмилалӣ, ҷумҳуриявӣ, маҳаллӣ, кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳрӣ);

2) роҳҳои автомобилгарди истифодаи ғайриумум (дорои аҳамияти идоравӣ, фаръӣ, технологӣ, дохилихоҷагӣ, хизмату ва дигар).

2. Роҳҳои автомобилгард аз рӯи тобеият ба субъектҳо ба намудҳои зерин ҷудо мешаванд:

1) роҳҳои автомобилгарди давлатии ҷумҳуриявӣ;

2) роҳҳои автомобилгарди давлатии маҳаллӣ;

3) роҳҳои автомобилгарди хусусӣ, ки ба моликияти шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ мансубанд;

4) роҳҳои автомобилгарди ба консессия супоридашуда.

**Моддаи 5. Таснифи техникии роҳҳои автомобилгард**

1. Вобаста ба нақши роҳҳои автомобилгард дар шабакаи роҳҳо, таъиноти функсионалӣ ва андозаи нишондиҳандаҳои геометрии онҳо, инчунин шароити ҳаракат дар роҳ роҳҳои автомобилгард дорои таснифи техникӣ мебошанд, ки хосияти истеъмолии онҳоро инъикос мекунад.

2. Таснифи техникии роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.

3. Таснифи техникии роҳҳои автомобилгарди идоравӣ ва хусусӣ бояд ба таснифи техникӣ барои роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум мутобиқат намояд.

**Моддаи 6. Роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти байналмилалӣ**

1. Ба роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти байналмилалӣ роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуме дохил мешаванд, ки барои таъмини робитаҳои байналмилалии автомобилии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо давлатҳои дигар пешбинӣ шудаанд. Мақоми роҳҳои байналмилалӣ тибқи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

2. Роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти байналмилалӣ тибқи номгӯи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти байналмилалӣ муайян карда мешаванд.

3. Тартиби пешбурди номгӯи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти байналмилалӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

**Моддаи 7. Роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти ҷумҳуриявӣ**

1. Ба роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти ҷумҳуриявӣ роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуме дохил мешаванд, ки маҳалҳои аҳолинишини шаҳру ноҳияҳои Ҷумҳурии Тоҷикистонро бо ҳам мепайванданд.

2. Роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти ҷумҳуриявӣ тибқи номгӯи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти ҷумҳуриявӣ муайян карда мешаванд.

3. Тартиби пешбурди номгӯи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти ҷумҳуриявӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

**Моддаи 8. Роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти маҳаллӣ**

1. Ба роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти маҳаллӣ роҳҳои дар маҳалҳои аҳолинишини шаҳр, шаҳракҳо ва деҳаҳо, кӯчаҳо, гузаргоҳҳо, хатҳои ҳаракати нақлиёти ҷамъиятӣ ва роҳҳои аҳамияти маҳаллидошта дохил мешаванд, ки алоқаи нақлиётиро дар ҳудуди чунин маҳалҳо таъмин менамоянд.

2. Номгӯи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти маҳаллӣ аз ҷониби мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ тасдиқ карда мешавад.

**Моддаи 9. Кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳрӣ**

1. Ба кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳрӣ роҳҳои автомобилгарде дохил мешаванд, ки ҳаракати воситаҳои нақлиёт ва пиёдагардон, инчунин гузаронидани шабакаҳои муҳандисии рӯизаминй ва зеризаминиро дар ҳудуди маъмурии шаҳр ва маҳалҳои аҳолинишин таъмин менамоянд.

2. Шабакаи кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳрӣ қисми таркибии инфрасохтори дохилии маҳалҳои аҳолинишини шаҳр ва деҳаҳо мебошад ва рушди он дар асоси нақшаҳои генералӣ ташаккул меёбад.

3. Номгӯи кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳрӣ аз тарафи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ тасдиқ карда мешавад.

**Моддаи 10. Роҳҳои автомобилгарди истифодаи ғайри умум**

Ба роҳҳои автомобилгарди истифодаи ғайри умум роҳҳои автомобилгарде дохил мешаванд, ки дар идоракунии оперативӣ ва ё пешбурди хоҷагидории шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ қарор доранд ва барои ҳалли вазифаҳои махсус, таъмини ҳамлу нақли дохилиидоравӣ, хоҷагӣ, фаръӣ, хизматӣ, истеҳсолӣ ва технологӣ таъин шудаанд.

**Моддаи 11. Ном ва индекси (шохиси) роҳҳои автомобилгард**

1. Ҳамаи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд ном ва индекс (шохис) дошта бошанд.

2. Номи роҳи автомобилгарди истифодаи умум аз номи маҳалҳои аҳолинишине, ки дар аввал ва охири ин роҳ ҷойгиранд, бармеояд, ҳангоми зарурат номи маҳалҳои аҳолинишини мобайниро низ дар бар мегирад. Номи нуқтаи ниҳоии роҳи автомобилгард метавонад аз номи мавзеи ҷуғрофӣ ва иншооти дигар, инчунин бо дар назар доштани воқеаҳои таърихӣ ва анъанаҳои миллӣ амалӣ гардад.

3. Роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум бояд индекс (шохис) дошта бошанд, ки он аз ҳарфи калони ишораҳои роҳ ва рақами тартибӣ иборат мебошад.

4. Ном ва индекси (шохиси) роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум бояд дар харитаҳо ва атласҳои роҳҳои автомобилгард, инчунин дар худи роҳи автомобилгард тавассути гузоштани аломатҳо ва нишонаҳои махсус инъикос ёбанд.

5. Ном ва индекси (шохиси) роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти байналмилалӣ ва ҷумҳуриявӣ аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд.

6. Номи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти маҳаллӣ аз тарафи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ муқаррар карда мешавад.

7. Индекси (шохиси) роҳҳои автомобилгарди истифодаи умуми дорои аҳамияти маҳаллй аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ гузошта мешавад.

8. Ном ва индекси (шохиси) роҳҳои автомобилгарди байналмилалӣ, ки аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон мегузаранд, тибқи созишномаҳои байналмилалӣ гузошта мешаванд.

9. Ном ва индекси (шохиси) роҳҳои автомобилгарди идоравӣ ва хусусӣ аз тарафи соҳибони онҳо дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ гузошта мешаванд.

**Моддаи 12. Ҳисоби масофа дар роҳҳои автомобилгард**

Масофа дар роҳҳои автомобилгард дар байни нуқтаҳои шартии аввал ва охир ба ҳисоб гирифта мешавад, ки аз инҳо иборатанд:

1) бинои почта, биноҳои давлатӣ ё ҷамъиятй, иншоот ва ё аломатҳои махсус, ки дар маркази маҳалли аҳолинишин барои роҳҳои пайвасткунандаи нуқтаҳои аҳолинишин гузошта шудаанд;

2) хатти бурриши роҳҳои пайваст барои роҳҳое, ки роҳҳои дигари автомобилгарди истифодаи умум ва ё роҳҳои автомобилгарди ҳамшафати онҳоро пайваст менамоянд;

3) сарҳади ҷуғрофӣ, таърихӣ ва дигар мавзеъҳо - барои роҳҳое, ки ин мавзеъҳоро ба ҳам мепайванданд.

**Моддаи 13. Феҳристи давлатии роҳҳои автомобилгард**

1. Феҳристи давлатии роҳҳои автомобилгард маҷмӯи маълумотро оид ба тамоми роҳҳои автомобилгарди Ҷумҳурии Тоҷикистон, новобаста ба намуд, хусусияти истифодабарӣ ва мансубият, дар бар мегирад. Пешбурди феҳристи давлатии роҳҳои автомобилгардро мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ амалӣ менамояд.

2. Ҳангоми баҳисобгирии давлатии роҳҳои автомобилгард арзёбии дарозии он, шиддатнокии ҳаракат, ҳолат ва нишондиҳандаҳои дигаре, ки барои муайян кардани дурнамои рушд, иҷрои тадбирҳо ҷиҳати баланд бардоштани самаранокии истифодаи роҳҳои автомобилгард истифода мегарданд, амалӣ карда мешаванд.

3. Феҳристи давлатии роҳҳои автомобилгард бо нишон додани ном, индекс ва масофа, арзиши тавозунӣ ва фарсудашавии ҳар як роҳи автомобилгард тартиб дода мешавад.

4. Феҳристи давлатии роҳҳои автомобилгард дар асоси шиносномаҳои техникии роҳҳои автомобилгард ва махзани иттилоот оид ба ҳолати онҳо бо дар назар доштани маълумот оид ба мавҷудият ва намуди рӯйпӯши роҳ, ҷойгиршавии аломатҳои роҳ ва нишонагузории роҳ, масоҳати замини ишғолкардаи роҳи автомобилгард ва маълумоти дигаре, ки барои банақшагирӣ, рушд ва истифодаи роҳҳои автомобилгард заруранд, тартиб дода мешавад.

5. Тартиби пешбурди феҳристи давлатии роҳҳои автомобилгард аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.

**БОБИ 2. ИДОРАКУНИИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ ФАЪОЛИЯТИ РОҲДОРӢ**

**Моддаи 14. Низоми идоракунии мақомоти давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ**

1. идоракунӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ амалӣ мегардад.

2. Идоракунии роҳҳои автомобилгарди истифодаи ғайриумум аз тарафи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки ин роҳҳо дар ихтиёрашон мебошанд, амалӣ мегардад.

3. Идоракунии роҳҳои автомобилгарди давлатии маҳаллӣ, кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳрӣ аз тарафи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии дахлдор амалӣ мегардад.

4. Идоракунии роҳҳои автомобилгарди ба консессия супоридашуда аз ҷониби консессиядор дар асоси талаботи шартномаи дахлдори консессионӣ амалӣ мегардад.

**Моддаи 15. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ**

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ дорои салоҳияти зерин мебошад:

1) пешбурди сиёсати давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ;

2) тасдиқи стратегия ва барномаҳои давлатии рушди соҳаи фаъолияти роҳдорӣ;

3) муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ;

4) қабул ва тасдиқ намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ;

5) салоҳияти дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 16. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ**

Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ дорои ваколатҳои зерин мебошад:

1) идоракунии роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум;

2) тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста намудани молу мулки ғайриманқули роҳҳои автомобилгарди давлатӣ, инчунин роҳҳои автомобилгард ё қитъаҳои онҳо ба ташкилотҳои махсусгардонидашуда ё ташкилотҳои давлатии нигоҳдории роҳҳои автомобилгард;

3) муқаррар кардани қоидаҳо, стандартҳо, меъёрҳои техникӣ ва муқаррароти дигар оид ба масъалаҳои Лоиҳакашӣ, сохтмон, азнавсозӣ, таъмир ва нигоҳдории роҳҳои автомобилгард;

4) банақшагирии давлатии рушд ва нигоҳдории роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум дар асоси барномаҳои рушди иҷтимоию иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

5) иҷрои вазифаҳои фармоишгари давлатӣ оид ба таҳия ва амалигардонии барномаҳо дар соҳаи роҳсозӣ, инчунин лоиҳаҳои азнавсозӣ, таъмир ва нигоҳдории роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум;

6) муайян кардани самтҳои мушаххаси истифодаи захираҳои молиявӣ ва идоракунии самарабахши ин воситаҳо;

7) таҳия намудани таснифи техникӣ ва пешбурди феҳристи давлатии роҳҳои автомобилгард;

8) тасдиқи тартиби шиносномакунонии роҳҳои автомобилгард;

9) ташкили ҳисоботи ягонаи оморӣ дар бораи ҳолати роҳҳои автомобилгард;

10) таҳияи лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба масъалаҳои фаъолияти роҳдорӣ;

11) ҷалби манбаъҳои молиявии ғайрибуҷетӣ, аз ҷумла сармоягузориҳои хориҷӣ, барои эҳтиёҷоти сохтмони роҳ ва нигоҳдории роҳҳои автомобилгард;

12) гузаронидани тадқиқоти илмӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ;

13) ҳамоҳангсозӣ ва амалӣ намудани фаъолияти муштарак бо мақомоте, ки ба рушд ва истифодаи роҳҳои автомобилгард вобастаанд;

14) амалӣ намудани сиёсати давлатӣ дар соҳаи истифодаи роҳҳои автомобилгард ва фаъолияти роҳдорӣ, аз ҷумла нисбати роҳҳои автомобилгарди музднок;

15) муқаррар намудани талаботи умумӣ барои ташкили назорати таъмини нигоҳдории роҳҳои автомобилгард;

16) назорати таъмини нигоҳдории роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум, кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳр;

17) таҳияи самтҳои асосии сиёсати сармоягузорӣ дар соҳаи рушди роҳҳои автомобилгард ва амалӣ намудани фаъолияти роҳдорӣ;

18) пешниҳод ҷиҳати ба шакли музднок гузаронидани роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум, қитъаҳои ишорашудаи роҳҳои автомобилгард ва оид ба қатъи чунин шакли истифода;

19) муқаррар намудани тартиби ҷорисозии маҳдудиятҳои муваққатӣ ё қатъи ҳаракати воситаҳои нақлиёт дар роҳҳои автомобилгард;

20) муайян намудани арзиши хизматрасониҳо оид ба пайвастшавии иншооти хизматрасонии роҳ бо роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар роҳҳои автомобилгарди ба консессия супоридашуда дар мувофиқа бо консессиядор;

21) таҳияи тартиби истифодаи роҳҳои автомобилгард ҳангоми ташкил ва гузаронидани чорабиниҳо вобаста ба мудофиаи гражданӣ, омодагӣ ба сафарбарӣ, бартараф намудани оқибатҳои ҳолатҳои фавқулода дар роҳҳои автомобилгард тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

22) таъминоти иттилоотии истифодабарандагони роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум;

23) пешниҳоди меъёрҳои хароҷоти молиявии сохтмон, азнавсозӣ, таъмир ва нигоҳдории роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум ва қоидаҳои ҳисобкунии ҳаҷми маблағгузорӣ аз буҷети давлатӣ барои ин мақсадҳо;

24) муқаррар намудани таснифи корҳо оид ба сохтмон, азнавсозӣ, таъмир ва нигоҳдории роҳҳои автомобилгард, инчунин таъмини назорат аз рӯи иҷрои корҳои роҳсозӣ ва сохтмонӣ дар якҷоягӣ бо мақомоти дахлдори назорати давлатӣ;

25) иҷрои ваколатҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар кардааст.

**Моддаи 17. Ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ**

Ба ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ дохил мешаванд:

1) таъмини татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ дар маҳал;

2) таъмини фаъолияти мутақобилаи субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ;

3) ҳифзи роҳҳои автомобилгард дар ҳамкорӣ бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва консессиядор;

4) дар мувофиқа бо соҳибони роҳҳои автомобилгард маҳдуд ва қатъ кардани ҳаракат дар роҳҳои автомобилгард;

5) иштирок дар таҳия ва иҷрои барномаҳои рушд ва такмили шабакаи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум, кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳрӣ;

6) ташкил ва истифодабарии таваққуфгоҳҳои музднок дар роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум, кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳрӣ;

7) иҷрои ваколатҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар кардааст.

**Моддаи 18. Иҷозатномадиҳӣ ва иҷозатдиҳӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ**

Фаъолияти роҳдорӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият ва низоми иҷозатдиҳӣ амалӣ мегардад.

**Моддаи 19. Аттестатсияи кормандони соҳаи фаъолияти роҳдорӣ**

Кормандони соҳаи фаъолияти роҳдорӣ, ки аз натиҷаи фаъолияти онҳо эътимоднокию бехатарии роҳҳои автомобилгард вобастаанд, бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ бояд аз аттестатсия гузаранд.

**БОБИ 3. АСОСҲОИ ИҚТИСОДИИ ФАЪОЛИЯТИ РОҲДОРӢ ВА НИГОҲДОРИИ РОҲҲОИ АВТОМОБИЛГАРД**

**Моддаи 20. Маҷмӯи молу мулки роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум**

1. Ба маҷмӯи молу мулки роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум роҳҳои автомобилгард, аз ҷумла бино, иншоот ва таҷҳизоте, ки барои нигоҳдории онҳо заруранд (ба истиснои бино, иншоот, техника, таҷҳизот ва дигар дороиҳое, ки моликияти консессиядор мебошанд), дохил мешаванд.

2. Роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум роҳҳои асосии нақлиётӣ дар ҷумҳурӣ буда, моликияти давлат маҳсуб меёбанд ва хусусӣ гардонида намешаванд.

3. Ба консессия додани роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум ва ё қитъаи онҳо метавонад мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи консессияҳо ва шарикии давлат бо бахши хусусӣ амалӣ карда шавад.

**Моддаи 21. Идоракунии маҷмӯи молу мулки роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум**

1. Идоракунии маҷмӯи молу мулки роҳҳои автомобилгарди истифодаи умумро ташкилотҳои давлатии нигоҳдории роҳҳои автомобилгард ва дигар ташкилотҳои махсусгардонидашуда ва ё консессиядор дар муҳлати муқаррарнамудаи консессия амалӣ менамоянд.

2. Ташкилотҳои давлатии нигоҳдории роҳҳои автомобилгард аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ таъсис дода мешаванд. Роҳбарони ташкилотҳои мазкур аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вазифа таъин ва аз вазифа озод карда мешаванд.

3. Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот метавонанд ташкилоти дахлдори нигоҳдории роҳҳои автомобилгардро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис диҳанд.

4. Барои идоракунӣ ба шахсони ҳуқуқӣ додани роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум ва ё қитъаи онҳо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси шартнома сурат мегирад.

**Моддаи 22. Ҳамкории субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ ва мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ**

1. Субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ сохтмон ва истифодабарии роҳҳои автомобилгардро таъмин карда, дар асоси омилҳои ягонаи фаъолияти роҳдорӣ, шаклҳои гуногуни моликият ва рақобат фаъолият менамоянд.

2. Иҷрои корҳои Лоиҳакашӣ, сохтмон, азнавсозӣ, нигоҳдорӣ, ташхис ва санҷиши роҳҳои автомобилгард дар асоси шартнома, ки байни мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва шахсони ҳуқуқӣ дар асоси озмун баста шудаанд, амалӣ мегардад.

3. Иҷрои корҳои сохтмонӣ, азнавсозӣ ва таъмири роҳҳои автомобилгард дар асоси ҳуҷҷатҳои Лоиҳакашӣ ва озмунӣ, ки бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ таҳия ва тасдиқ карда шудааст, сурат мегирад.

4. Назорати сифати иҷрои корҳои роҳсозӣ ва роҳнамоии муҳандисӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва шахсони ҳуқуқӣ, ки бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои иҷрои ин корҳо ҳуқуқ доранд, ба анҷом расонида мешавад.

**Моддаи 23. Маблағгузории роҳҳои автомобилгард**

1. Манбаи асосии маблағгузории роҳҳои автомобилгарди дорои аҳамияти байналмилалӣ ва ҷумҳуриявиро маблағҳои аз буҷети ҷумҳуриявӣ ҷудокардашуда, инчунин кредитҳо, грантҳо, қарзҳо, кумакҳои техникӣ, сармоягузориҳои дохилӣ ва манбаъҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, ташкил медиҳанд.

2. Манбаи маблағгузории роҳҳои автомобилгарди дорои аҳамияти маҳаллӣ, кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳрӣ маблағи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, инчунин кредитҳо, грантҳо, қарзҳо, сармоягузориҳои дохилӣ ва манбаъҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, мебошанд.

3. Манбаи маблағгузории роҳҳои автомобилгарди идоравӣ маблағи ташкилотҳое мебошад, ки ин роҳҳо дар тавозуни онҳо қарор доранд.

4. Манбаи маблағгузории роҳҳои автомобилгарди хусусӣ маблағи соҳибони онҳо мебошад.

5. Маблағгузории роҳҳои автомобилгард бояд дар ҳаҷме амалӣ гардад, ки бехатарии ҳаракат дар роҳ ва нигоҳдории роҳро таъмин намояд.

6. Меъёри солонаи маблағгузорӣ барои таъмир ва нигоҳдории як километри роҳҳои автомобилгард вобаста ба категория ва макони ҷойгиршавӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мегардад.

7. Меъёри солонаи маблағгузорӣ барои таъмир ва нигоҳдории як километри роҳҳои автомобилгарде, ки ба консессия супорида шудааст, аз ҷониби консессиядор муайян карда мешавад.

**Моддаи 24. Лоиҳакашӣ ва сохтмони роҳҳои автомобилгард**

1. Лоиҳакашӣ ва сохтмони роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум бо тартиби муайяннамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегиранд.

2. Лоиҳакашӣ ва сохтмони роҳҳои автомобилгарди истифодаи ғайриумум аз ҷониби соҳибони роҳҳои автомобилгард дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва дар асоси нақшаи генералии шаҳру ноҳияҳо анҷом дода мешаванд.

3. Лоиҳакашӣ, сохтмон, азнавсозӣ, барқарорсозӣ ва таъмири роҳҳои автомобилгард, кӯчаҳо ва гузаргоҳҳои роҳи оҳан, иншооти сунъӣ, инчунин ободонӣ ва сохтмони иншооти тиҷоратӣ, саноатӣ, нуқтаҳои фурӯши маводи сӯзишворӣ ва иншооти дигари хизматрасонӣ дар ҳудуди роҳ ҷиҳати муайян кардани мутобиқати онҳо ба талаботи қоида, меъёр ва стандартҳои бехатарии роҳҳо бояд аз экспертизаи давлатӣ гузаронида шаванд.

4. Шартҳои лоиҳакашӣ ва сохтмони пулҳо, гузаргоҳҳо ва дигар коммуникатсияи нақлиётӣ, ки аз болои иншооти обӣ мегузаранд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим карда мешаванд.

5. Роҳҳои автомобилгарди навбунёд, барқароршуда ва таҷдидшуда ба феҳристи давлатии роҳҳои автомобилгард дохил карда мешаванд ва бояд ҳамчун иншооти ғайриманқул дар асоси санадҳои қабули ин гуна иншоот, ки бо тартиби муқарраргардида ба расмият дароварда шудаанд, барои истифода қабул карда шаванд.

**Моддаи 25. Қоидаҳои нигоҳдории роҳҳои автомобилгард**

1. нигоҳдории роҳҳои автомобилгард барои таъмини мунтазам ва бехатари иштирокчиёни ҳаракат дар роҳ сурат мегирад.

2. Қоидаҳои нигоҳдории роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд.

3. Соҳибони роҳҳои автомобилгарди идоравӣ ва хусусй роҳҳоро дар ҳолате нигоҳ медоранд, ки риояи талаботи стандартҳои бехатарии ҳаракат дар роҳро таъмин намояд.

**Моддаи 26. Талабот оид ба ҷойгиркунӣ ва нигоҳдории воситаҳои техникии ташкили ҳаракат дар роҳ**

1. Таҷҳизоти чароғаки роҳнамо, низоми худкори идоракунӣ ва назоратӣ ва таҷҳизотҳои муҳандисии дигар, аломатҳои роҳ ва ишораҳо, нишонаҳои роҳ, таҷҳизоти ҳимояткунанда ва раҳнамоикунанда ва воситаҳои дигари танзими ҳаракат дар роҳ ҳангоми ҷойгиркунӣ бояд ба талаботи стандартҳои давлатӣ ва меъёрҳои техникӣ бо назардошти биниши беҳтар, мувофиқии истифодабарӣ ва хизматрасонӣ, инчунин истиснои имкониятҳои вайроншавии тасодум мувофиқат намоянд.

2. Воситаҳои техникии ташкили ҳаракат дар роҳ барои ба иштирокчиёни ҳаракат дар роҳҳо расонидани иттилооти зарурӣ оид ба шароити ҳаракат дар роҳ ва танзими ҳаракат дар роҳ пешбинӣ шудаанд.

3. Роҳҳои автомобилгард, кӯчаҳо ва гузаргоҳҳои роҳи оҳан, ки дар онҳо ҳаракат зиёд аст, бо воситаҳои огоҳкунанда ва алоқаи садамавӣ ҷиҳати даъват намудани ёрии тиббии таъҷилӣ, кормандони мақомоти корҳои дохилӣ ва ташкилоти нигоҳдории роҳҳо муҷаҳҳаз гардонида мешаванд.

4. Плазаҳои толлингие, ки барои ҷамъоварии маблағ дар роҳҳои музднок фаъолият менамоянд, бо воситаҳои огоҳкунандаи техникии ташкили ҳаракат дар роҳ таъмин карда мешаванд.

**Моддаи 27. Тартиби гузаронидани иншооти муҳандисию коммуникатсионӣ дар роҳҳои автомобилгард**

1. Гузаронидани ҳама гуна иншооти муҳандисию коммуникатсионӣ аз қисмати ҷудошудаи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум бе мувофиқаи шартҳои техникӣ бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ манъ аст.

2. Иншооти муҳандисию коммуникатсионие, ки ғайриқонунӣ аз қисмати ҷудошуда дар роҳи автомобилгард ва ҳамшафати он гузаронида шудаанд, бояд аз ҳисоби маблағи соҳибони коммуникатсия аз онҳо бароварда шаванд.

3. Фармоишгароне, ки гузаронидани коммуникатсияи муҳандисиро тавассути роҳҳои автомобилгард амалӣ менамоянд, уҳдадоранд зарареро, ки дар натиҷаи иҷрои ин корҳо ба роҳи автомобилгард расонида шудааст, ба мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ё соҳибони роҳҳои автомобилгард ё консессиядор ҷуброн намоянд.

4. Ҳангоми гузаронидани ҳама гуна коммуникатсия дар қитъаи замини роҳҳои автомобилгард мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ, соҳибони роҳҳои автомобилгард ва ё консессиядор ҳуқуқ доранд рафти иҷрои ин корҳоро назорат карда, ҳангоми ба истифода додан ва қабули давлатии ин коммуникатсия иштирок намоянд.

5. Дар заминҳои роҳҳои автомобилгарди ба консессия супоридашуда гузаронидани ҳама гуна иншооти муҳандисию коммуникатсионӣ бо иҷозати мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ дар мувофиқа бо консессиядор амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 28. Гузаронидани коммуникатсияи муҳандисӣ дар иншооти роҳҳои автомобилгард**

1. Гузаронидани коммуникатсияи муҳандисӣ дар нақбҳои автомобилгард, пулҳо, гузаргоҳҳо ва иншооти дигари аҳамияти стратегидошта бо иҷозати Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси шартҳои техникии аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ додашуда ё дар мувофиқа бо консессиядор амалӣ карда мешавад.

2. Дар чунин ҳолатҳо тамоми хароҷоти гузаронидани коммуникатсияҳо, ташкили иншооти ба ин мақсад зарур, ба таври иловагӣ мустаҳкам кардани таркиб ва хароҷоти иловагӣ барои нигоҳдории роҳҳои автомобилгардро соҳибони иншооти коммуникатсионӣ ба зимма мегиранд.

3. Соҳибони иншооти коммуникатсионӣ уҳдадоранд истифодабарии онҳоро дар ҳолати дурусти техникӣ мутобиқи меъёрҳое, ки ба вайрон кардани иншооти сунъии роҳҳои автомобилгард роҳ намедиҳанд, таъмин намоянд.

4. азнавсозӣ, баровардан, гузаронидан ва азнавгузаронии коммуникатсияҳо, ки таъмиру азнавсозии онҳо ба таъмир ва азнавсозии роҳи автомобилгард вобастаанд, аз ҳисоби худи фармоишгари сохтмон амалӣ мегарданд.

**Моддаи 29. Буриш ва пайвастшавии роҳҳои автомобилгард бо роҳҳои дигари автомобилгард**

1. Сохтмон, азнавсозӣ ва таъмири роҳҳои буранда ва пайвастшаванда бо роҳҳои дигари автомобилгард дар ҷойҳое иҷозат дода мешаванд, ки аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ нишон дода шудааст ва бо тартиби муқарраргардида ҳуҷҷатҳои лоиҳавии таҳияшуда, мувофиқагардида ва тасдиқшуда мавҷуд бошанд.

2. Ҳамаи хароҷоти бо сохтмони роҳҳои буранда ва пайвастшаванда алоқаманд, аз ҷумла мустаҳкамкунии ҷодаи роҳ ҷиҳати тобоварӣ ба сарбории роҳи автомобилгард, корҳо оид ба таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ, обпартовҳо ва корҳои дигари муқаррарнамудаи меъёрҳоро фармоишгаре ба зимма мегирад, ки сохтмони роҳҳои буранда ва пайвастшавандаро амалӣ менамояд.

3. Масъулияти дар ҳолати хуби техникӣ нигоҳ доштани роҳҳои пайвастшаванда ба зиммаи соҳибони онҳо гузошта мешавад.

4. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ё консессиядор, ки роҳҳои автомобилгард ба идоракунии онҳо супорида шудааст, ҳуқуқ доранд аз шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки бе розигӣ ба корҳои сохтмонӣ, азнавсозӣ, барқароркунӣ ва таъмири роҳҳои автомобилгарди буранда ва пайвастшаванда машғул мебошанд, талаб намоянд, ки иншоотро таҷзия карда, роҳи автомобилгардро ба ҳолати аввала баргардонанд. Дар ҳолати рад кардани иҷрои ин корҳо ё саркашӣ аз қабули уҳдадориҳо ҷиҳати иҷрои онҳо дар муҳлати муайяншуда, мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва шахсони воқеӣ, ҳуқуқӣ ва (ё) консессиядор, ки роҳҳои автомобилгард ба идоракунии онҳо супорида шудааст, уҳдадор мебошанд, ки барои ба ҳолати аввала баргардонидани роҳи автомобилгард бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳо андешанд ва хароҷоти корҳои барқарорсозиро аз шахсони ин амали ғайриқонуниро анҷомдода ситонанд.

**Моддаи 30. Буриши роҳҳои автомобилгард бо роҳи оҳан**

1. Мавзеъҳои буриши роҳҳои автомобилгард бо роҳҳои оҳан (гузаргоҳҳои роҳи оҳан) мутобиқи қоидаҳои истифодаи техникии роҳҳои оҳани Ҷумҳурии Тоҷикистон, меъёр ва қоидаҳои шаҳрсозӣ муқаррар мегарданд.

2. Дар сатҳҳои гуногуни буриши роҳи оҳан соҳибони иншооти сунъӣ уҳдадоранд маҷмӯи тадбирҳо ҷиҳати нигоҳдорӣ, хизматрасонӣ ва таъмири иншоот барои таъмини ҳаракати бехатар ва мунтазамро дар онҳо амалӣ намоянд.

3. Дар ҷойҳои буриши роҳи оҳан дар як сатҳ соҳибони роҳҳои оҳан уҳдадоранд қитъаи роҳи автомобилгардро дар масофае, ки қоидаҳои истифодаи техникии роҳи оҳан муайян кардааст, дар ҳолати муносиб нигоҳ доранд.

4. Корҳо оид ба сохтмони буриши роҳи автомобилгард аз болои роҳи оҳан, ки бо таъмири роҳҳои мавҷуда ва сохтмони хатҳои нави роҳи оҳан вобастаанд, аз ҳисоби воситаҳои соҳибони роҳҳои оҳан амалӣ мегарданд. Дар ҳолатҳое, ки сохтмони ин буришҳо бо сохтмони роҳи нав ё васеъ кардани роҳҳои автомобилгарди мавҷуда вобаста бошад, сохтмони буришҳо аз ҳисоби соҳибони роҳҳои автомобилгард сурат мегирад.

5. Ҳангоми сохтмони буриши роҳи автомобилгард аз болои роҳи оҳан соҳибони роҳи оҳан танзими ҳаракати қатораҳоро ташкил карда, барои иҷрои корҳо иҷозат медиҳанд ва шароити техникӣ муҳайё месозанд.

6. Ҳангоми сохтмони буриши роҳи оҳан аз болои роҳи автомобилгард мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ танзими ҳаракати воситаҳои нақлиётро ташкил карда, шартҳои техникиро оид ба иҷрои корҳо мувофиқа менамояд.

7. Қарор дар бораи бастан ё кушодани буриши роҳҳои автомобилгард аз болои роҳи оҳан дар як сатҳ аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти пешниҳоди мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва хулосаи мақомоти назорати таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ ва мақоми идоракунии нақлиёти роҳи оҳан қабул карда мешавад.

**Моддаи 31. Назорат, муоина ва ташхиси роҳҳои автомобилгард**

1. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ уҳдадор аст ба таври доимӣ ҳолати роҳҳои автомобилгардро назорат кунад, на камтар аз ду маротиба дар як сол муоина ва ташхиси онҳоро бо мақсади муайян намудани сифати нигоҳдорӣ, эътимоднокӣ ва бехатарӣ, дараҷаи мутобиқати нишондиҳандаҳои истифодабарии нақлиётӣ ба талаботи муқарраргардида гузаронад.

2. Тартиби назорат, муоина ва ташхиси роҳҳои автомобилгард аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

**Моддаи 32. Тартиби шиносномакунонии роҳҳои автомобилгард**

Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ зимни ба истифода додани роҳҳои автомобилгард шиносномакунонии онҳоро амалӣ менамояд. Тибқи шиносномакунонӣ шиносномаи роҳҳои автомоблгард таҳия карда мешавад, ки дар он маълумоти асосӣ ва нишондиҳандаҳои (параметрҳои) роҳ, аз ҷумла навъи рӯпӯши роҳ, ҷойгиршавии аломату нишонаҳои роҳ, масоҳати замини ишғолкардаи роҳи автомобилгард ва маълумоти дигаре, ки барои банақшагирӣ, инкишоф ва истифодабарии роҳҳои автомобилгард заруранд, дарҷ карда мешавад.

**Моддаи 33. Ҳифзи роҳҳои автомобилгард**

1. Роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум тибқи тартиби муқарраргардида ҳифз карда мешаванд.

2. Субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ масъули ҳолати техникии роҳҳои автомобилгард буда, мутобиқати қоидаву меъёрҳои нигоҳдорӣ ва таъмири роҳҳои автомобилгардро таъмин менамоянд.

3. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва соҳибони роҳҳои автомобилгард метавонанд барои ҳифзи роҳҳои автомобилгард ташкилотҳои дахлдорро таъсис диҳанд.

4. Ташкилотҳое, ки ҳифзи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умумро амалӣ менамоянд, ҳифзи маҷмӯи молу мулки роҳдориро дар ҳамкорӣ бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва соҳибони роҳҳои автомобилгард иҷро менамоянд.

**Моддаи 34. Ҳифзи муҳити зист ҳангоми амали намудани фаъолияти роҳдорӣ**

1. Ҳангоми амалӣ намудани фаъолияти роҳдорӣ талабот ва меъёрҳои бехатарии экологӣ ва ҳифзи саломатии аҳолӣ бояд тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон чорабиниҳоро оид ба ҳифзи муҳити зист пешбинӣ намоянд.

2. Иҷрои корҳо аз рӯи лоиҳаҳое, ки ба сохтмон ва ё азнавсозии роҳҳои автомобилгард вобастаанд, танҳо ҳангоми мавҷуд будани хулосаи мусбати экспертизаи давлатии экологӣ амалӣ мегардад.

3. Ҳангоми Лоиҳакашӣ ва таҳияи лоиҳаҳо барои сохтмон ва азнавсозии роҳҳои автомобилгард бояд чорабиниҳо оид ба ҳифзи муҳити зист, эҳёи конҳои сангу peг, ҳудудҳои канори роҳ, майдонҳо, ҷӯйборҳо, заминҳои зарардида бо алафҳои бисёрсола ва шинонидани дарахтон ва буттаҳо пешбинӣ карда шаванд. Ҳуҷҷатҳои лоиҳавию харҷномавӣ дар ҷойҳои истифодаи манбаи об бояд минтақаи санитарӣ, сохтмони таваққуфгоҳҳои муваққатии автомобилӣ, эстакадаҳо ва иншооти муҳофизатӣ барои ҷамъ кардани партовҳои маҳсулоти нафтиро пешбинӣ намояд.

4. Дарахтзори муҳофизавӣ дар ҳудуди роҳҳои автомобилгард бояд аз тарафи соҳибон ё истифодабарандагони дахлдори онҳо ба таври дуруст нигоҳубин карда шаванд.

5. Истифодаи технологияи муосир, маҳсулот, маводи кимиёвӣ дар сохтмон ва нигоҳдории роҳҳои автомобилгард танҳо пас аз гузарондани экспертизаи дахлдор ва муайян кардани таъсири онҳо ба муҳити зист иҷозат дода мешавад.

6. Ташкилотҳое, ки ба Лоиҳакашӣ, сохтмон, азнавсозӣ, таъмир ва нигоҳдории роҳҳои автомобилгард машғуланд, уҳдадоранд корҳоро бо риояи талаботи меъёрҳои бехатарии экологӣ иҷро намоянд.

7. Истифодабарандагони роҳҳои автомобилгард набояд ба муҳити зист зарар расонанд, замини роҳҳои автомобилгард ва заминҳои ҳамшафати онро ифлос намоянд.

**Моддаи 35. Омодасозии роҳҳои автомобилгард ба ҳолатҳои фавқулода**

Омодасозии роҳҳои автомобилгард барои истифодабарӣ дар ҳолатҳои фавқулода тавассути субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади таъмини омодагии роҳҳои автомобилгард амалӣ мегардад.

**Моддаи 36. Ташкили низоми баҳисобгирии нишондиҳандаҳои ҳаракат дар роҳ ва бехатарии он**

1. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон низоми ягонаи баҳисобгирии давлатии нишондиҳандаҳои ҳаракат дар роҳ ва бехатарии воситаҳои нақлиёт, ронандагон, роҳҳои автомобилгард, кӯчаҳо ва гузаргоҳҳои роҳи оҳан, садама ва ҷароҳатбардорӣ дар нақлиёт ва роҳ, ҳуқуқвайронкуниҳои маъмурии ҳаракат дар роҳ муқаррар карда шудааст.

2. Номгӯи нишондиҳандаҳои омории ҳаракат дар роҳ, тартиби баҳисобгирӣ ва ҳисоботдиҳиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

**Моддаи 36. Пардохтҳо марбут ба роҳҳои автомобилгард ва фаъолияти роҳдорӣ**

Пардохтҳо марбут ба роҳҳои автомобилгард ва фаъолияти роҳдорӣ, ки бо Қонуни мазкур пешбинӣ гардидаанд, тариқи ғайринақдӣ ба амал бароварда мешаванд (*Қонуни ҶТ* *аз 11.02.2025* *№2153*).

**БОБИ 4. ЗАМИНҲОИ РОҲҲОИ АВТОМОБИЛГАРД**

**Моддаи 37. Додани қитъаҳои замин барои ҷойгиркунии роҳҳои автомобилгард**

1. Қитъаҳои замин барои ҷойгиркунии роҳҳои автомобилгард тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба замин дода мешаванд.

2. Ба субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ ба мақсадҳои хусусияти муваққатидошта замин ба истифодаи муҳлатнок дода мешавад.

3. Бо мақсади сохтмон ва истифодабарии роҳҳои автомобилгард, инчунин иншооти маҷмааи нақлиётӣ бо тартиби муқарраршуда барои истифодабарии бемуҳлат ё муҳлатнок, ҳамчунин заминҳои дигаре, ки ба ҳудуди ҷудошуда ҳамшафат нестанд ва аз тарафи субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ ишғол шудаанд, метавонанд ҷудо карда шаванд.

4. Ҳамаи талаф, зарар ва хароҷоте, ки бо гирифтани қитъаи замин барои роҳҳои автомобилгард, ҳамчунин иншооти роҳдорӣ, аз ҷумла пардохти зарари истифодабарандагони замин, вобастаанд, ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки қитъаи замин ба онҳо ҳамчун истифодабарандаи якумдараҷа ҷудо гардидааст, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн карда мешаванд.

5. Шиносномаҳои техникии роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия карда мешаванд.

**Моддаи 38. Тартиби истифодабарии замини роҳҳои автомобилгард**

1. Барои таъмини бехатарии ҳаракат, ба вуҷуд овардани шароити зарурӣ барои сохтмон ва нигоҳдории роҳҳои автомобилгард, иҷрои талаботи бехатарии ҳаракат дар роҳ дар тӯли роҳҳо метавонанд қисмати ҳамшафат ва минтақаи захиравии дорои реҷаи махсуси истифодабарӣ ҷудо карда шаванд.

2. Пас аз қабули қарор оид ба муқаррар кардани минтақаи захиравӣ нисбат ба қитъаҳои замини ба қисмати онҳо дохилшаванда метавонанд реҷаи махсуси истифодабарӣ ҷорӣ шавад, ки онҳо метавонанд сохтмони иморат ва иншооти асосиро манъ намоянд ва дар ин хусус заминистифодабарандагонро ба таври хаттӣ дар муҳлати як моҳ огоҳ созанд.

3. Нишондиҳанда ва масоҳати минтақаи захиравӣ тибқи асосноккунии техникию иқтисодӣ муқаррар карда мешаванд.

4. Ҳангоми ба истифодабарӣ додани қитъаҳои замине, ки дар ҳудуди минтақаи захиравӣ қарор доранд, ба шахсони дигари воқеӣ ва ҳуқуқӣ бояд истифодабарандагони ин заминҳо ворисони ҳуқуқии (ворисони) худро аз шартҳои махсуси истифодабарӣ ба таври хаттӣ огоҳ созанд ва ин маълумот бояд дар ҳуҷҷатҳои дахлдори ҳуқуқмуайянкунанда дарҷ карда шавад.

5. Тартиби истифодабарии замини роҳҳои автомобилгард, қисмати ҳамшафат ва минтақаи захиравӣ дар асоси ҳуҷҷатҳои лоиҳавӣ, талабот, стандартҳо, меъёр ва қоидаҳои сохтмон ва нигоҳдории роҳҳои автомобилгард, бехатарии ҳаракат дар роҳ ва талаботи дигаре, ки Қонуни мазкур ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар кардаанд, муайян карда мешавад.

**Моддаи 39. Қисмати ҳамшафати роҳ**

1. Паҳноии қисмати ҳамшафати роҳ, ба истиснои қитъаҳое, ки тавассути маҳалҳои аҳолинишин мегузаранд, аз сарҳади қисмати мошингузари роҳи автомобилгард ҳисоб карда шуда, вобаста ба категорияи техникӣ ва релефи маҳал дар асоси меъёрҳои тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

2. Дар сарҳадҳои қисмати ҳамшафати роҳ аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон реҷаи махсуси истифодабарии замин муқаррар мешавад, ки он метавонад манъ намудани сохтмони иморат ва иншооти асосӣ, дигар фаъолияти хоҷагидориро дар бар гирад, ки бехатарии ҳаракат дар роҳ, шароити истифодабарии роҳҳои автомобилгард ва ҷойгиршавии иншоот дар онро (бо дар назар доштани дурнамои онҳо) паст намояд, инчунин барои бехатарии аҳолӣ ва иштирокчиёни ҳаракат хатар эҷод намояд.

3. Қитъаи замин барои сохтмони иншооти хизматрасонии роҳ, хатҳои интиқоли барқ ва инфрасохтори коммуникатсионии дигар дар қисмати ҳамшафати роҳ аз тарафи мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳру ноҳия дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва мақоми назорати таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ, соҳибони роҳҳои автомобилгард, инчунин консессиядор (агар роҳ ба консессия супорида шуда бошад) дода мешавад. Иҷро нагардидани талаботи мазкур барои ба ҳолати аввала баргардонидани қитъаи замин асос мегардад. Хароҷоти ба ҳолати аввала баргардонидани қитъаи замин ба зиммаи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки талаботи мазкурро риоя накардаанд, вогузор карда мешавад.

4. Дар ҳолатҳои алоҳида дар асоси пешниҳоди мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ бо қарори мақоми назорати давлатии санитарию эпидемиологӣ дар сарҳадҳои қисмати ҳамшафати роҳ барои пешбурди фаъолияти кишоварзӣ маҳдудият ҷорӣ карда мешавад.

5. Ба расмият даровардан ва дар маҳал ишора кардани қисмати ҳамшафати роҳ бо пешниҳоди мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

6. Гирифтани қитъаҳои замине, ки дар қисмати ҳамшафати роҳ ҷойгиранд, мутобиқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад.

7. Заминистифодабарандагоне, ки қитъаҳои заминашон дар сарҳади қисмати ҳамшафати роҳ қарор доранд, ба таври хаттӣ аз реҷаи махсусе, ки нисбат ба ин заминҳо истифода мешаванд ва имконияти гирифтани онҳо ба мақсади дар оянда васеъ кардан ва ё азнавсозии роҳҳои автомобилгард мавҷуданд, бояд дар муҳлати як моҳ аз рӯзи қабули қарор оид ба муқаррар кардани андозаи қисмати ҳамшафати роҳ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ огоҳ карда шаванд.

8. Ба субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ заминҳои дигаре, ки ба қисмати ҳамшафати роҳ пайваст нестанд, вале бо мақсади сохтмон ва истифодаи роҳҳои автомобилгард заруранд, барои истифодабарии бемуҳлат ва муҳлатнок ҷудо карда мешаванд.

**Моддаи 40. Минтақаи захиравии замини роҳҳои автомобилгард**

1. Минтақаи захиравии замини роҳҳои автомобилгард барои сохтмон ё азнавсозии роҳҳои автомобилгард тибқи асосноккунии иқтисодию техникӣ, ки бо тартиби муқарраршуда тасдиқ гардидааст, ҷудо карда мешавад.

2. Минтақаи захиравии замини роҳҳои автомобилгард аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ё мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ бо пешниҳоди мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ҷудо карда мешавад.

**БОБИ 5. ИСТИФОДАИ РОҲҲОИ АВТОМОБИЛГАРД**

**Моддаи 41. Тартиби истифодаи роҳҳои автомобилгарди истифодаи ғайриумум**

1. Тартиби истифодаи роҳҳои автомобилгарди истифодаи ғайриумумро соҳибони ин роҳҳо муқаррар менамоянд.

2. Роҳҳои автомобилгарди истифодаи ғайриумум бо қарори соҳибони онҳо метавонанд барои истифодаи умум баъди гирифтани хулосаи мусбати мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва мақоми назорати таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ гузаронида шаванд.

**Моддаи 42. Шартҳои ташкили роҳҳои автомобилгарди музднок**

1. Рафтуомад дар роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум, ба истиснои роҳҳои автомобилгарди музднок, ройгон мебошад.

2. Роҳҳои автомобилгарди музднок бо мақсади баланд бардоштани сатҳи хизматрасонӣ ба истифодабарандагони роҳҳои автомобилгард, суръат бахшидан ба инкишофи шабакаҳои роҳҳои автомобилгард бо роҳи ҷалб намудани маблағгузориҳои иловагӣ ҷиҳати сохтмон ва истифодаи роҳҳои автомобилгард ташкил карда мешаванд.

3. Заминҳое, ки барои сохтмони роҳҳои автомобилгарди музднок ҷудо карда мешаванд, бояд танҳо ба таъиноти бевосита - барои сохтмон ва истифодабарии роҳи автомобилгард, инчунин ҷойгиркунии иншооти хизматрасонӣ барои истифодабарандагони роҳҳои автомобилгард истифода шаванд.

4. Дар пешниҳод оид ба истифодаи роҳҳои автомобилгард ва ё қитъаи муздноки роҳҳои автомобилгард ҳолатҳои зерин бояд нишон дода шаванд:

1) нуқтаҳои оғоз ва анҷоми роҳи автомобилгард ё қитъаи роҳи автомобилгард;

2) номгӯйи буриши роҳи автомобилгард бо роҳҳои автомобилгарди дигар ва нуқтаҳои пайвастшавӣ бо роҳҳои автомобилгарди дигар;

3) тавсифи техникии роҳи автомобилгард ё қитъаи роҳи автомобилгард;

4) дарозии роҳи автомобилгард ё қитъаи роҳи автомобилгард;

5) хатсайр, тавсифи асосии техникӣ, дарозии роҳи автомобилгард ё қитъаи роҳи автомобилгард, ки тавассути онҳо ҳаракати ройгони алтернативии воситаҳои нақлиёт анҷом дода мешавад (агар чунин роҳҳо вуҷуд дошта бошанд);

6) шумораи иншооти сунъӣ (чорроҳа, пулҳо, қубурҳо, хатҳои барқ, инфрасохтори муҳандисию коммуникатсионӣ ва ғайра);

7) муҳлати истифодаи муздноки роҳи автомобилгард ё қитъаи роҳи автомобилгард;

8) ҳудуди заминҳо ва ҳамшафати роҳи автомобилгарди музднок бо нишон додани сарҳадҳои дақиқ ва мушаххаси он.

5. Ба роҳҳои автомобилгарди музднок пулҳо ва нақбҳои музднок, инчунин қитъаҳои алоҳидаи муздноки роҳҳои автомобилгард ва гузариши паромӣ мансуб мебошанд. Тартиби пардохт барои гузаштан аз роҳи автомобилгарди музднок аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар роҳҳои автомобилгарди ба консессия супоридашуда аз ҷониби консессиядор муқаррар мегардад.

6. Пардохти гузариш аз роҳҳои автомобилгарди ба консессия супоридашуда бо гурӯҳбандии воситаҳои нақлиёт муайян карда мешавад. Гурӯҳбандии воситаҳои нақлиёт аз рӯйи иқтидори борбардорӣ ва (ё) вазни пурраи ҷоиз ва (ё) ҳаҷм ва андозаи воситаи нақлиёт (баландӣ, дарозӣ ва паҳноии воситаи нақлиёт) ва (ё) шумораи тири меҳвар ва (ё) дигар нишондодҳои техникӣ, инчунин стандартҳои байналмилалӣ ва нишондодҳои дигар муайян гардида, аз ҷониби консессиядор мустақилона муқаррар карда мешавад.

7. Тарифҳои гузариши воситаҳои нақлиёт тавассути роҳи автомобилгарди ба консессия супоридашуда аз ҷониби консессиядор дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатии зиддиинҳисорӣ муқаррар карда мешаванд.

8. Соҳибони воситаҳои нақлиёте, ки қоидаҳои гузаришро аз роҳи музднок риоя намекунанд, аз ҷумла ба инфрасохтори роҳи музднок ё консессиядор зарари моддӣ мерасонанд ва ё ба ҳаракати мунтазами воситаҳои дигари нақлиёт монеа эҷод менамоянд, зарари расондашударо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн менамоянд.

9. Дар давраи ҳолатҳои фавқулода ва офатҳои табиӣ пардохт аз воситаҳои нақлиёти барои бартараф намудани оқибатҳои табиӣ сафарбаршаванда ситонида намешавад, агар дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шартномаи консессионӣ тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад.

**Моддаи 43. Ташкил ва истифодабарии таваққуфгоҳҳои музднок**

1. Ташкили таваққуфгоҳҳои музднок ва баҳисобгирии вақти таваққуфи воситаҳои нақлиёт тибқи талаботи муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ монда мешавад.

2. Фаъолияти таваққуфгоҳҳои музднок дар асоси қоидаҳои ташкил ва истифодабарии таваққуфгоҳҳои музднок, ки аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ё консессиядор тасдиқ карда мешаванд, амалӣ мегардад.

3. Консессиядор метавонад дар роҳҳои автомобилгарди ба идоракунии ӯ супоридашуда бо тартиби муқарраргардида қоидаҳои ташкил ва истифодабарии таваққуфгоҳҳои музднокро тасдиқ кунад ва дар ҳудуди ҳамшафати роҳ нуқтаҳои таваққуфгоҳҳои музднокро ташкил намояд.

Моддаи 44. Ҳуқуқ барои ҳаракати имтиёзнок ё ҳаракати ройгон дар роҳҳои муздноки автомобилгард ё қитъаи роҳҳои автомобилгард

1. Аз пардохти маблағ барои ҳаракати воситаҳои нақлиёт дар роҳҳои автомобилгарди музднок ва қитъаҳои муздноки роҳи автомобилгард воситаҳои нақлиёти махсус, ки бо дастгоҳҳои махсуси равшанидиҳанда ва садодиҳанда муҷаҳҳаз гардонда шудаанд ва барои амалисозии фаъолияти хадамоти зидди сӯхтор, милитсия, ёрии тиббии таъҷилӣ, хадамоти садамавию наҷотбахшӣ, нозироти ҳарбии автомобилӣ ва колоннаи ҳарбии автомобилӣ, ки бо рақамҳои қайди давлатии фарқкунандаи вазорату идораҳои дахлдор истифода мегарданд, озод карда мешаванд.

2. Соҳиби роҳи муздноки автомобилгард ҳуқуқ дорад дар бораи пешниҳоди ҳаракати боимтиёз ё аз тариқи ройгон гузаронидани воситаҳои нақлиёт ба истифодабарандагони категорияи алоҳида ва нисбат ба категорияҳои муайяни воситаҳои нақлиёт қарор қабул намояд, агар дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шартномаи консессионӣ тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад.

3. Дар сурати истифодаи роҳи автомобилгарди музднок дар асоси шартномаи консессионӣ, консессионер ҳуқуқ дорад пешниҳоди ҳаракати боимтиёз ё ройгони ҳаракати воситаҳои нақлиётро қабул намояд, агар дар шартномаи консессионӣ тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад.

**Моддаи 45. Қоидаҳои истифодаи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум**

1. Қоидаҳои истифодаи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд. 2. Тартиби истифодаи роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум дар давраи омодасозӣ ба сафарбарӣ, дар ҳолати ҷанг, ҳангоми бартараф намудани оқибати офатҳои табиӣ ва дигар ҳолатҳои фавқулода аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

**Моддаи 46. Ҳуқуқи истифодабарандагони роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум**

Истифодабарандагони роҳҳои автомобилгард ҳуқуқ доранд:

1) дар роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум ба таври озод ва ройгон ҳаракат намоянд ва борҳояшонро интиқол диҳанд, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар кардааст;

2) ҷуброни зарареро, ки бо сабаби ғайриқаноатбахш будани ҳолати роҳ ва фаъолияти ғайриқонунии субъектони хоҷагии роҳдорӣ ба саломатӣ ва молу мулки онҳо расидааст, талаб намоянд;

3) оид ба хатсайрҳои самти ҳаракат, ҳолати роҳ, маҳдудиятҳои муваққатӣ ва баста шудани ҳаракат, вазни иҷозатдодашуда, андоза ва суръати ҳаракат, ҳудуди қитъаи ҷудошуда, қисмати ҳамшафат ва минтақаи захиравии роҳҳои автомобилгард маълумот гиранд;

4) аз ҳуқуқҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода намоянд.

**Моддаи 47. Уҳдадориҳои истифодабарандагони роҳҳои автомобилгард**

1. Истифодабарандагони роҳҳои автомобилгард уҳдадоранд:

1) роҳҳои автомобилгардро вайрон накунанд ё амалҳои дигареро содир накунанд, ки ба роҳҳои автомобилгард зарар расонда, ба ҳаракати воситаҳои нақлиёт ва пиёдагардон монеъ шаванд;

2) муҳити зистро ифлос накунанд;

3) меъёрҳои дигареро, ки Қонуни мазкур оид ба маҳдуд намудани истифодаи роҳҳои автомобилгард ё ба вуҷуд овардани монеаҳо барои ҳаракати воситаҳои нақлиёт ва пиёдагардон муқаррар кардааст, вайрон накунанд.

2. Ҳаракати воситаҳои нақлиёти тасмачарх, чарх ва ҷузъҳои дигари таркибӣ дар роҳҳои автомобилгард, ки метавонанд роҳи автомобилгардро вайрон кунанд, роҳ дода намешавад.

3. Шахсони мансабдори мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва мақоми назорати таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ ҳуқуқ доранд воситаҳои нақлиёти дар қисми 2 моддаи мазкур номбаршударо боздошт кунанд ва ҳаракати онҳоро танҳо баъд аз гирифтани ҳуҷҷатҳои зарурӣ, аз ҷумла пардохти ҷуброни зарари расондашуда, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозат диҳанд.

4. Соҳибони воситаҳои нақлиёти тасмачарх ва воситаҳои нақлиёте, ки андоза, вазни умумӣ ё сарборӣ ба меҳвари онҳо аз меъёрҳои муқарраргардида зиёданд, зарари ба роҳҳои автомобилгард расонидашударо бо тартиби пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ ва (ё) консессиядор ҷуброн менамоянд.

**Моддаи 48. Масъулияти субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ**

Субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ, ки фаъолиятро оид ба нигоҳдории кӯчаҳо, роҳҳои шаҳр ва маҳалҳои дигари аҳолинишин амалӣ менамоянд, барои иҷрои корҳои зерин масъул мебошанд:

1) нигоҳдории ҳолати кӯчаҳо, роҳҳои шаҳр ва маҳалҳои дигари аҳолинишин мутобиқи меъёрҳои амалкунанда, аз ҷумла бехатарии ҳаракати воситаҳои нақлиёт ва пиёдагардон;

2) таъмини сифати корҳо оид ба Лоиҳакашӣ, сохтмон, азнавсозӣ, таъмир, нигоҳдории кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳр, инчунин маҳалҳои дигари аҳолинишин;

3) ҷойгир намудани воситаҳои техникии ташкили ҳаракат дар роҳ, иншооти хизматрасонии роҳ ва воситаҳо барои таблиғот;

4) бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пардохти ҷуброни зарар ба истифодабарандагони кӯчаҳо ва роҳҳои шаҳр ва маҳалҳои дигари аҳолинишин, ки дар натиҷаи ғайриқаноатбахш будани шароити роҳҳо ба вуҷуд омадаанд;

5) иҷрои вазифаҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст.

Моддаи 49. Уҳдадориҳои шахсони мансабдори масъули сохтмон, азнавсозӣ, таъмир, истифодабарӣ, беҳдошти роҳҳои автомобилгард, кӯчаҳо, гузаргоҳҳои роҳи оҳан ва иншооти дигар

Шахсони мансабдори масъули сохтмон, азнавсозӣ, таъмир, истифодабарӣ ва беҳдошти роҳҳои автомобилгард, кӯчаҳо, гузаргоҳҳои роҳи оҳан, пулҳо, гузаргоҳҳои болои ҳам ва иншооти дигар уҳдадор мебошанд:

1) нигоҳдории иншооти ба зиммаашон вогузоргардидаро дар ҳолате таъмин намоянд, ки ба талаботи муқарраршуда ҷиҳати таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ ҷавобгӯ бошанд;

2) ҳангоми ба вуҷуд омадани ҳолатҳое, ки ба бехатарии ҳаракат дар роҳ таҳдид менамоянд, ҷиҳати сари вақт манъ ё маҳдуд кардани ҳаракат тадбирҳо андешанд;

3) ҳангоми иҷрои сохтмон, азнавсозӣ, барқарорсозӣ ва таъмири роҳҳо, кӯчаҳо ва гузаргоҳҳои роҳи оҳан ба пуррагӣ бехатарии иштирокчиёни ҳаракат дар роҳро таъмин намоянд;

4) ҷойҳои иҷрои кор, ҷойҳоеро, ки дар роҳ, кӯчаҳо, гузаргоҳи роҳи оҳан мошин ва механизмҳо, масолеҳи сохтмон ва дигар ашё гузошта шудаанд, бо аломатҳои роҳи муносиб, воситаҳои ҳимоякунанда ва роҳнамоикунанда ишора карда, дар торикии шаб ё фаромадани туман бо шуълаи чароғҳои сигналдиҳӣ, ки мутобиқи меъёрҳои ҷорӣ пешбинӣ шудаанд, муайян намоянд;

5) баъди анҷом додани кор дар роҳ, кӯчаҳо, гузаргоҳи роҳи оҳан онҳоро ба ҳолате оранд, ки ҳаракати бемонеа ва бехатари воситаҳои нақлиёт ва пиёдагардонро таъмин намуда, минтақаи ҳамшафатро бехатар гардонанд;

6) дар сурати ифлос шудани қисмати мошингузари роҳ, кӯчаҳо ва гузаргоҳҳои роҳи оҳан ба таври фаврӣ барои тоза кардани онҳо ва сари вақт огоҳ намудани иштирокчиёни ҳаракат дар роҳ оид ба хавфе, ки барои бехатарии ҳаракат ба вуҷуд омадааст, чораҳо андешанд, онҳоро бо воситаҳои техникии танзимкунандаи ҳаракат дар роҳ муҷаҳҳаз намоянд;

7) қитъаҳои садамавию хатарнок ва ҷойҳоеро, ки ҳодисаи роҳу нақлиётӣ зиёд рӯй медиҳад, ошкор намуда, дар ин гуна ҷойҳо оид ба беҳсозии ҳолат ва ташкили ҳаракат барои таъмини бехатарӣ дар роҳ чораҳои зарурӣ андешанд;

8) монеаҳои ҳаракат дар роҳро сари вақт ошкор намуда, бартараф кардани онҳоро таъмин намоянд ва ҳангоми ғайриимкон будан онҳоро бо аломатҳои роҳ, воситаҳои иҳотакунанда ва роҳнамоикунанда муайян намоянд;

9) ҳар моҳ таҳлили садамавии ҳудудиро гузаронида, имконияти партофтани хок, санг ва маводи дигарро дар роҳҳои автомобилгард, кӯчаҳо ва гузаргоҳҳои роҳи оҳан аз ҷониби воситаҳои нақлиёт пешгирӣ кунанд;

10) ба соҳибони воситаҳои нақлиёт, агар садама дар роҳу нақлиёт бо сабаби нигоҳдории ғайриқаноатбахши истифодабарии роҳҳои автомобилгард, кӯчаҳо, гузаргоҳҳои роҳи оҳан рӯй дода бошад, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн пардохт намоянд;

11) дигар уҳдадориҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, иҷро намоянд.

**Моддаи 50. Сарборӣ, андоза ва суръати ҳаракати воситаҳои нақлиёт**

1. Ҳангоми сохтмони роҳҳои автомобилгард дар Ҷумҳурии Тоҷикистон сарборӣ, андоза ва суръати ҳаракат ба назар гирифта мешаванд, ки мутобиқи стандартҳо ва меъёрҳои давлатӣ вобаста ба категорияҳои роҳҳои автомобилгард ва шартҳои дигар муқаррар гардидаанд.

2. Ҳадди ниҳоии суръати ҳаракат дар роҳҳои автомобилгард бо дар назар доштани намуди воситаҳои нақлиёт ва хусусиятҳои борҳои интиқолшаванда, шиддатнокии ҳаракат, ҳолати роҳ ва обу ҳаво, категорияҳои техникии роҳҳои автомобилгард бо қоида ва меъёрҳои ҳаракат дар роҳ маҳдудшуда, вазни ниҳоӣ ва андозаи воситаҳои нақлиёт, аз ҷумла андозаи ниҳоии борҳои интиқолшаванда, муқаррар карда мешавад.

3. Меъёр ва қоидаҳои муқарраргардидаи ҳаракат дар роҳ, реҷаи суръат, вазн ва андозаи воситаҳои нақлиёт дар ҳар роҳи автомобилгард тавассути аломатҳои роҳ нишон дода мешаванд.

4. Бо мақсади таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ дар мувофиқа бо мақомоти назорати таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ ҳуқуқ дорад ба таври муваққатӣ маҳдудияти сарборӣ ва суръати ҳаракатро дар асоси санадҳои муоинаи роҳҳои автомобилгард ё ҳангоми гузарондани корҳо дар роҳ ҷорӣ намояд. Дар ҳолати ҷорӣ кардани чунин маҳдудиятҳои муваққатӣ мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ аломатҳои муносибро мегузорад.

**Моддаи 51. Маҳдудият ва манъ кардани ҳаракат дар роҳҳои автомобилгард**

1. Маҳдудияти муваққатӣ ё манъ кардани ҳаракат дар роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум дар ҳолатҳои зерин муқаррар карда мешавад:

1) ҳангоми иҷрои корҳои роҳсозӣ;

2) ҳангоми офатҳои табиӣ, садама ё ҳолатҳои фавқулодаи дигар;

3) ҳангоми ба вуҷуд омадани таҳдид ба бехатарии ҳаракат дар роҳ ё бехатарии ҳаёти одамон ва дороиҳои роҳ;

4) ҳангоми гузарондани чорабиниҳои оммавӣ, ки бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозат дода шудаанд;

5) дигар ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

2. Қарор оид ба муваққатан маҳдуд ё манъ намудани ҳаракат вобаста ба мансубияти роҳи автомобилгард аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва ё консессиядор дар мувофиқа бо Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ё мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ қабул карда мешавад.

3. Мақоми назорати таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ ҳуқуқ дорад ба соҳибони роҳҳои автомобилгард огоҳинома оид ба манъ кардани ҳаракат дар роҳ дар ҳолатҳое, ки шароити роҳ ба бехатарии ҳаракат таҳдид намояд, диҳад.

4. Дар сурати қабули қарор оид ба маҳдуд ё манъ кардани ҳаракат дар роҳи автомобилгард субъекти хоҷагии роҳдорӣ дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва мақоми назорати бехатарии ҳаракат дар роҳ ҷиҳати танзими ҳаракат дар роҳ, аз ҷумла тавассути муайян кардани роҳҳои иловагӣ (таворавӣ - алтернативӣ) ҳангоми имконпазирӣ ва талаб накардани хароҷоти иловагӣ чораҷӯӣ мекунад.

5. Субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ, ба истиснои воқеаҳое, ки дар ҳолатҳои фавқулода ба вуҷуд меоянд, сари вақт истифодабарандагони роҳҳои автомобилгард ва мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии дахлдорро оид ба маҳдуд ё манъ кардани ҳаракат дар роҳҳои автомобилгард огоҳ месозанд ва оид ба муддати ҷорӣ намудани чунин маҳдудиятҳо ва роҳҳои таворавии имконпазир маълумот пешниҳод менамоянд.

6. Дар сурати маҳдуд ё манъ кардани ҳаракат дар роҳҳои автомобилгарди байналмилалӣ маълумот дар ин бора тавассути мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ бо тартиби муайянгардида ба давлатҳои хориҷӣ расонида мешавад.

**Моддаи 52. Ҳаракати воситаҳои нақлиёти дорои сарборӣ ва андозаи аз меъёрҳои муқарраршуда зиёд**

1. Ҳаракати воситаҳои нақлиёти дорои сарборӣ, вазн, ҳаҷм ва андозаи аз меъёрҳои муқарраршуда зиёд дар роҳҳои автомобилгард танҳо дар ҳолатҳои истисноӣ ҳангоми мавҷуд будани иҷозати махсуси мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ сурат мегирад.

2. Дар роҳи автомобилгарди ба консессия супоридашуда ҳаракати воситаҳои нақлиёт мутобиқи меъёрҳои тасдиқгардидаи консессиядор нисбат ба андоза, вазн ва сарборӣ ба тири меҳвари воситаҳои нақлиёт амалӣ карда мешавад. Ҳаракати воситаҳои нақлиёти аз меъёрҳои тасдиқгардидаи консессиядор зиёд мувофиқи шарту талаботи муқаррарнамудаи консессиядор ба роҳ монда мешавад.

3. Додани иҷозати махсус аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ музднок мебошад, ки андозаи он вобаста ба ҷуброни хароҷоте, ки барои барқарор кардани роҳҳои автомобилгард ва иншооти дар онҳо мавҷудбуда сарф мешавад, муқаррар мегардад.

4. Дар роҳҳои ба консессия супоридашуда иҷозат аз тарафи консессиядор бо арзиши муқаррарнамудаи он амалӣ мегардад.

5. Хатсайри ҳаракати воситаҳои нақлиёти дорои сарборӣ ва андозаи аз меъёри муқарраршуда зиёд бояд бо субъектҳои хоҷагидори роҳдории дар ин хатсайр қарордошта, инчунин бо мақомоти назорати таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ мувофиқа карда шаванд.

6. Ҳангоме, ки ҳаракати чунин воситаҳои нақлиёт зарурати андешидани тадбирҳои махсусро ҷиҳати мустаҳкам ва беҳсозии роҳҳои автомобилгард, иншоот ва коммуникатсияҳои муҳандисии аз он гузаронидашуда тавассути хатсайри ҳаракати муайяншударо талаб менамояд, бояд дар мувофиқа бо соҳибони чунин иншоот ва коммуникатсия гузаронида шавад. Ҳамаи хароҷот барои тақвият ва сохтмони роҳҳо ва иншоот аз ҳисоби интиқолдиҳанда пардохт мешаванд.

**Моддаи 53. Иҷозатдиҳӣ ба гузаштани воситаҳои нақлиёте, ки борҳои хатарнокро интиқол медиҳанд**

Иҷозатдиҳӣ барои аз роҳҳои автомобилгард гузаштани воситаҳои нақлиёти интиқолдиҳандаи борҳои хатарнок, ки метавонанд боиси таркиш, сӯхтор, ифлосшавӣ ё заҳролудшавии радиоактивӣ ё оқибатҳои хатарноки дигар гарданд, аз тарафи мақомоти назорати таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ, дар сурати аз ҷониби соҳибони ин борҳо пешниҳод намудани кафолати интиқоли бехатар ва бартараф кардани оқибатҳои имконпазир, сурат мегирад. Интиқоли ин гуна борҳо бо тартиби муқаррарнамудаи шартномаҳои байналмилалӣ амалӣ мегардад.

**Моддаи 54. Ташкили ҳаракати ароба ва рондани чорво**

1. Ҳаракати ароба, ҳайвоноти саворӣ ва боркаш, инчунин рондани ҳайвоноти хонагӣ дар роҳҳои автомобилгард мутобиқи талаботи қоидаҳои ҳаракат дар роҳ ва қоидаҳои истифодаи роҳҳои автомобилгард ташкил карда мешавад.

2. Рондани чорво тавассути роҳҳои автомобилгард дар ҷойҳои махсусе, ки ба ин мақсад пешбинӣ шудаанд, дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва дар роҳи ба консессия супоридашуда дар мувофиқа бо консессиядор амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 55. Гузаронидани чорабиниҳои оммавӣ дар роҳҳои автомобилгард ва кӯчаҳои шаҳр**

1. Намоишу роҳпаймоиҳо дар роҳҳои автомобилгард ва кӯчаҳои шаҳрӣ мутобиқи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкил ва гузаронида мешаванд.

2. Мусобиқаҳои варзишӣ (автомобилрониву дучархаронӣ ва чорабиниҳои дигар) бо иҷозати мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар мувофиқа бо сохторҳои дахлдори мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва мақомоти назорати таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳ ташкил карда мешаванд.

3. Қарор оид ба гузарондани ин чорабиниҳо дар роҳҳои автомобилгард бояд дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ ва бо назардошти таъмини корҳои бетаваққуфи шабакаи роҳ ва имконияти мавҷуд будани роҳҳои таворавӣ қабул карда шавад.

4. Ҳалли ихтилофоти меҳнатӣ ва иҷтимоӣ, изҳори талаботи сиёсӣ тавассути бастани роҳҳои автомобилгард роҳ дода намешаванд.

**Моддаи 56. Равшанидиҳии беруна**

Субъектҳои хоҷагии роҳдорӣ тибқи меъёрҳои роҳсозӣ барои таъмини ҳаракати бехатари воситаҳои нақлиёт дар қитъаҳои роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум аз ҳудуди маҳалҳои аҳолинишин ва иншооти сунъии роҳҳои автомобилгард гузаранда дар гардишҳо ва дар буришҳои роҳҳои автомобилгард бо роҳҳои оҳан бояд таҷҳизоти равшанидиҳии берунаро насб намоянд.

**БОБИ 6. ҲАМКОРИИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ**

**Моддаи 57. Ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи истифодаи роҳҳои автомобилгард ва фаъолияти роҳдорӣ**

1. Ҷумҳурии Тоҷикистон ба рушди ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи роҳҳои автомобилгард ва фаъолияти роҳдорӣ ва ҳалли мушкилиҳои муқаррар намудани усулҳои умумии танзими ҳуқуқӣ, таъсиси истифодабарӣ ва ҳамгироии онҳо дар системаи байналмилалии коммуникатсияи нақлиётӣ мусоидат менамояд.

2. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти роҳдорӣ метавонад узви созмони байналмилалии роҳдорӣ шавад, бо тартиби муқарраргардида ҳамкории байналмилалиро бо мақомоти роҳдории давлатҳои хориҷӣ амалӣ созад, инчунин Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар созмонҳои байналмилалӣ оид ба масъалаҳое, ки истифодаи роҳҳои автомобилгарди Ҷумҳурии Тоҷикистон, таъсиси хатсайри роҳҳои автомобилгарди байналмилалӣ, муқаррар намудани меъёр ва талабот ба роҳҳои автомобилгард ва масъалаҳои дигари ба салоҳияти он вобастабуда муаррифӣ намояд.

3. Истифодаи роҳҳои автомобилгард барои алоқаи автомобилии байналмилалӣ бо шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим мешавад.

**БОБИ 7. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 58. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 59. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонунӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи роҳҳои автомобилгард ва фаъолияти роҳдорӣ"

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи роҳҳои автомобилгард ва фаъолияти роҳдорӣ" аз 10 майи соли 2002 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с.2002, №4, қ.1, мод.296; с.2009, №7-8, мод.498; с.2013, №7, мод.527, №12, мод.895; с. 2016, №3, мод.155) аз эътибор соқит дониста шавад.

**Моддаи 60. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

**Президенти**

**Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон**

**ш. Душанбе**

**25 июни соли 2021, № 1794**

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	1794	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ РОҲҲОИ АВТОМОБИЛГАРД ВА ФАЪОЛИЯТИ РОҲДОРӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	25.06.2021	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ ОИД БА ФАЪОЛИЯТИ СУДҲО**

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ ва ташкилии дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳоро муқаррар намуда, муносибатҳои ҷамъиятиро вобаста ба он танзим менамояд.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) **дастрасӣ ба иттилоот** - ба даст овардани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур;

2) **иттилоот оид ба фаъолияти судҳо** - иттилооте, ки аз ҷониби судҳо дар доираи салоҳияташон омода карда шудаанд, санадҳои судӣ вобаста ба парвандаҳои мушаххас ва санадҳои дигаре, ки фаъолияти судҳоро танзим менамоянд;

3) **судҳо** - Суди конститутсионӣ, Суди Олӣ, Суди Олии иқтисодӣ, Суди ҳарбӣ, Суди Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, судҳои вилоят, шаҳри Душанбе, шаҳр ва ноҳия, Суди иқтисодии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, судҳои иқтисодии вилоят ва шаҳри Душанбе, ки низоми ҳокимияти судии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ташкил медиҳанд;

4) **истифодабарандаи иттилоот** - шахси воқеӣ ё ҳуқуқие, ки бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур иттилоот оид ба фаъолияти судҳоро дархост менамояд, ба даст меорад ва истифода мебарад;

5) **санади судӣ** - фармон, ҳалнома, ҳукм, таъинот ва қарор, ки бо тартиби мурофиаи судии конститутсионӣ, гражданӣ, оилавӣ, иқтисодӣ, ҷиноятӣ ва ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, бароварда шудаанд.

**Моддаи 2. Доираи амали Қонуни мазкур**

1. Амали Қонуни мазкур ба муносибатҳое татбиқ мегардад, ки ба дастрасии истифодабарандаи иттилоот оид ба фаъолияти судҳо вобастаанд.

2. Агар қонунгузории мурофиавии Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигари пешниҳоди иттилоотро пешбинӣ намояд, муқаррароти Қонуни мазкур бо назардошти талаботи он татбиқ мегарданд.

**Моддаи 3**. **Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**Моддаи 4. Принсипҳои дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳ**о

Принсипҳои дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо аз инҳо иборатанд:

1) қонуният;

2) ошкоро ва дастрас будани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо, ба истиснои ҳолатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

3) саҳеҳ будани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо;

4) озодона ҷустуҷӯ кардан, дастрас ва паҳн намудани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

5) риоя намудани ҳуқуқи шаҳрвандон ба дахлнопазирии ҳаёти шахсӣ, сирри шахсӣ ва оилавӣ, ҳимояи шаъну шараф ва эътибори кории онҳо, сирри тиҷоратӣ, ҳуқуқҳои ташкилотҳо оид ба ҳифзи эътибори кории онҳо;

6) риоя намудани ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии иштирокчиёни мурофиаи судӣ ҳангоми пешниҳоди иттилоот оид ба фаъолияти судҳо;

7) манъи дахолат ба фаъолияти судҳо ҳангоми дархост намудани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо.

**Моддаи 5. Маҳдудиятҳои дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо**

1. Дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо маҳдуд карда мешавад, агар иттилоот ба маълумоти дорои сирри давлатӣ ё сирри дигари бо қонун ҳифзшаванда мансуб бошад.

2. Номгӯй ва тартиби ба иттилооти дастрасиашон маҳдуд мансуб донистани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.

**Моддаи 6**. **Тарзҳои дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо**

Дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо бо тарзҳои зерин амалӣ карда мешавад:

1) иштироки шаҳрвандон ва намояндагони ташкилотҳо дар мурофиаҳои ошкорои судӣ;

2) интишор намудани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо тавассути воситаҳои ахбори омма;

3) интишор намудани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо дар сомонаи судҳо;

4) ҷойгир намудани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо дар бинои судҳо;

5) ба истифодабаранда додани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо, ки дар бойгонӣ нигоҳ дошта мешаванд ё шинос намудани истифодабаранда бо онҳо;

6) бо дархости истифодабарандаи иттилоот ба ӯ пешниҳод намудани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо;

7) бо тарзҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.

**Моддаи 7.** **Шаклҳои пешниҳоди иттилоот оид ба фаъолияти судҳо**

Иттилоот оид ба фаъолияти судҳо дар шакли шифоҳӣ, хаттӣ, электронӣ ва шаклҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, пешниҳод карда мешаванд.

**Моддаи 8**. **Ҳуқуқ ва уҳдадориҳои истифодабарандаи иттилоот**

1. Истифодабарандаи иттилоот ҳуқуқ дорад:

1) иттилоотро оид ба фаъолияти судҳо ба даст оварад;

2) зарурати ба даст овардани иттилооти дархостшударо оид ба фаъолияти судҳо, ки дастрасӣ ба он маҳдуд намебошад, асоснок накунад, агар дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад.

2. Истифодабарандаи иттилоот уҳдадор аст талаботи Қонуни мазкур ва қонунҳои дигари Ҷумҳурии Тоҷикистонро риоя намояд.

**БОБИ 2. ТАШКИЛИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ ОИД БА ФАЪОЛИЯТИ СУДҲО ВА ТАЛАБОТ ҲАНГОМИ АМАЛӢ НАМУДАНИ ОН**

**Моддаи 9.** **Ташкили дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо**

1. Ташкили дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо бо назардошти талаботи Қонуни мазкур аз ҷониби судҳо дар доираи салоҳияташон амалӣ карда мешавад.

2. Раиси суд бо мақсади ташкили дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо шахси ваколатдорро таъин намуда, ҳуқуқ ва уҳдадориҳои ӯро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

**Моддаи 10.** **Ташкили дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо тавассути шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ**

Судҳо барои интишори иттилоот оид ба фаъолияти худ бо истифода аз шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ сомонаҳоро бо нишон додани суроғаҳои электронӣ, ки тавассути онҳо дархост ирсол кардан мумкин аст, ташкил менамоянд.

**Моддаи 11.** **Талабот ҳангоми дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо**

Талабот ҳангоми дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо аз инҳо иборат мебошанд:

1) саҳеҳ будани иттилооти пешниҳодшаванда;

2) риоя намудани муҳлатҳо ва тартиби пешниҳоди иттилоот;

3) аз иттилооти пешниҳодшаванда оид ба фаъолияти судҳо хориҷ намудани маълумоте, ки дастрасӣ ба он маҳдуд аст;

4) ташкил намудани шароити моддию техникии зарурӣ барои амалӣ намудани ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот.

**БОБИ 3. ПЕШНИҲОДИ ИТТИЛООТ ОИД БА ФАЪОЛИЯТИ СУДҲО**

**Моддаи 12. Иштирок дар мурофиаҳои судӣ**

1. Шаҳрвандон ва намояндагони ташкилотҳо ҳуқуқ доранд дар мурофиаҳои ошкорои судӣ иштирок дошта бошанд, инчунин рафти маҷлиси судиро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон сабт намоянд.

2. Тартиби иштироки шахсони дар қисми 1 ҳамин модда зикргардида дар мурофиаи судӣ, толорҳои маҷлиси судӣ ва бинои судҳо бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои дигаре, ки фаъолияти судҳоро танзим менамоянд, муқаррар карда мешавад.

**Моддаи 13. Интишори иттилоот оид ба фаъолияти судҳо**

Интишори иттилоот оид ба фаъолияти судҳо тавассути воситаҳои ахбори омма бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи матбуоти даврӣ ва дигар воситаҳои ахбори омма» амалӣ карда мешавад, агар дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад.

**Моддаи 14.** **Ҷойгир кардани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо дар сомонаи судҳо**

1. Дар сомонаи судҳо иттилооти зерин ҷойгир карда мешаванд:

1) иттилооти умумӣ дар бораи суд:

- номи суд, суроғаи почтавӣ, суроғаи электронӣ, рақами телефоне, ки тавассути он иттилооти хусусияти маълумотидошта гирифтан мумкин аст;

- сохтори ташкилии суд;

- салоҳияти суд;

- номгӯи санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки фаъолияти судҳоро танзим менамоянд;

- дастурамал оид ба коргузорӣ дар судҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои дигаре, ки фаъолияти дохилии судро танзим менамоянд;

- насаб, ном ва номи падари раиси суд, муовинони раиси суд, судяҳо, роҳбари дастгоҳи суд, дар мавриди розӣ будани шахсони мазкур маълумоти дигар дар бораи онҳо;

- номгӯи системаи иттилоотӣ ва махзани маълумоте, ки дар ихтиёри суд мебошанд;

- номгӯи нашрияи суд (агар чунин нашрия бошад);

2) иттилооте, ки бо баррасии парванда дар суд алоқаманд мебошанд:

- талабот оид ба шакл ва мазмуни ҳуҷҷатҳое, ки ҳангоми ба суд муроҷиат кардан муайян гардидаанд ва ё намунаи ин ҳуҷҷатҳо, тартиби ба суд пешниҳод намудани ҳуҷҷатҳои мазкур;

- маълумот оид ба андоза ва тартиби пардохти боҷи давлатӣ аз рӯи категорияи парвандаҳое, ки дар суд баррасӣ карда мешаванд;

- маълумот оид ба парвандаҳо ва санадҳои қабулкардаи судӣ аз рӯи натиҷаи баррасии онҳо;

- тавзеҳот ва ҷамъбаст аз рӯи масъалаҳои таҷрибаи судии баррасии парвандаҳои судӣ;

3) маълумоти омори судӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

4) иттилоот оид ба масъалаҳои кадрии суд:

- талабот нисбат ба номзадҳо ба вазифаи коромӯз-судя;

- маълумот оид ба ҷойҳои холии мансабҳои маъмурии хизмати давлатӣ дар дастгоҳи суд;

- тартиби қабул шудан ба хизмати давлатӣ дар дастгоҳи судҳо, талаботи тахассусӣ нисбат ба номзадҳо барои ишғоли мансаби холии маъмурии хизмати давлатӣ дар дастгоҳи суд;

- тартиби гузарондан ва натиҷаи озмунҳо барои ишғоли мансабҳои холии маъмурии хизмати давлатӣ дар дастгоҳи суд;

- иттилоот оид ба тартиб ва вақти қабули шахсони воқеӣ ва намояндагони шахсони ҳуқуқӣ, тартиби баррасии муроҷиати онҳо вобаста ба фаъолияти суд, судя ё кормандони дастгоҳи суд.

2. Суди конститутсионӣ, Суди Олӣ ва Суди Олии иқтисодӣ дар баробари иттилооти дар қисми 1 ҳамин модда муқарраршуда мувофиқан дар сомонаи худ маълумотро оид ба низоми судии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷойгир менамоянд.

**Моддаи 15. Интишори матни санадҳои судӣ дар сомонаи судҳо**

1. Матни санадҳои судӣ, ба истиснои санадҳои судии дар қисми 5 ҳамин модда пешбинигардида, пас аз эътибори қонунӣ пайдо кардани онҳо бо розигии иштирокчиёни мурофиаи судӣ дар сомонаи судҳо ҷойгир карда мешавад.

2. Ҷойгир кардан ва муҳлатҳои дар сомонаи судҳо нигоҳ доштани санадҳои судӣ аз ҷониби Суди конститутсионӣ, Суди Олӣ ва Суди Олии иқтисодӣ дар доираи салоҳияташон муқаррар карда мешаванд.

3. Ҳангоми интишор намудани матни санадҳои судӣ дар сомонаи судҳо бо мақсади таъмини амнияти иштирокчиёни мурофиа аз онҳо маълумоти дар қисми 4 ҳамин модда пешбинигардида хориҷ карда мешавад. Бар ивази маълумоти шахсии хориҷкарда сарҳарфҳои насаб, ном ва номи падар, номи сохта ва дигар ифодаҳо, ки ҳаммонанд кардани иштирокчиёни мурофиаро ғайриимкон мегардонанд, истифода мешаванд.

4. Маълумоти шахсӣ мувофиқан бо санадҳои судӣ инҳо мебошанд:

1) насаб, ном ва номи падари иштирокчиёни мурофиаи судӣ, сана ва ҷойи таваллуд, ҷойи истиқомат ё будубош, рақами телефон, маълумоти шиноснома ё ҳуҷҷати дигари тасдиқкунандаи шахсият, рақами мушаххаси андозсупорандаи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, инчунин соҳибкорони инфиродӣ;

2) маълумот оид ба маҳалли ҷойгиршавии қитъаи замин, бино, иншоот, хонаи истиқоматӣ, воситаи нақлиёт, маълумоти дигар дар бораи молу мулк ва маблағҳои пулии дар бонкҳо ё дигар ташкилоти қарзӣ будаи иштирокчиёни мурофиаи судӣ, агар ин маълумот ба моҳияти парванда мансуб бошад.

5. Дар сомонаи судҳо матни санадҳои судие, ки бо парвандаҳои зерин бароварда шудаанд, ҷойгир карда намешаванд:

1) ба амнияти давлат дахлдошта, аз ҷумла маълумоти дорои сирри давлатӣ ё сирри дигари бо қонун ҳифзшаванда;

2) аз муносибатҳои ҳуқуқи оилавӣ, аз ҷумла оид ба парвандаҳои марбут ба фарзандхондӣ;

3) ба ҳуқуқ ва манфиати ноболиғон дахлдошта;

4) дар бораи ҷиноятҳо ба муқобили озодии ҷинсӣ ва дахлнопазирии ҷинсӣ;

5) дар бораи ғайри қобили амал эътироф намудан ё маҳдуд сохтани қобилияти амали шаҳрванд;

6) дар бораи ба тариқи маҷбурӣ дар муассисаҳои бемориҳои рӯҳӣ бистарикунонии шаҳрванд ва шаҳодаткунонии маҷбурии рӯҳӣ;

7) дар бораи ворид намудани ислоҳ, тағйирот ва иловаҳо ба сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ.

Моддаи 16. Ҷойгир намудани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо дар бинои судҳо

Бо мақсади шинос шудани истифодабаранда ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо дар бинои судҳо овезаҳои иттилоотӣ ва ё воситаҳои техникии таъиноташон шабеҳ ҷойгир карда мешаванд, ки онҳо бояд дорои чунин маълумот бошанд:

1) тартиби қабули шахсони воқеӣ ва намояндаи шахсони ҳуқуқӣ;

2) маълумот дар бораи рӯз, соат ва ҷойи баррасии парвандаҳои судӣ;

3) тартиби ворид шудан ба толори маҷлиси суд ва бинои судҳо ва чораҳои таъсиррасонӣ нисбати вайронкунандагони тартиботи маҷлиси суд;

4) тартиби гирифтани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо;

5) маълумоти дигаре, ки ба истифодабарандаи иттилоот зарур мебошад.

**Моддаи 17. Ҷойгир намудани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо, ки дар бойгонӣ мебошанд**

Ҷойгир кардани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо, ки дар бойгонӣ мебошанд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

Моддаи 18. Дархост намудани иттилоот оид ба фаъолияти судҳо аз ҷониби истифодабарандаи иттилоот ва тартиби пешниҳод кардани иттилоот

1. Истифодабарандаи иттилоот ҳуқуқ дорад ба суд бо дархост бевосита ё ба воситаи намояндааш, ки ваколатҳои ӯ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба расмият дароварда шудаанд, барои гирифтани иттилоот муроҷиат намояд.

2. Дар дархост суроғаи почтавӣ, рақами телефон ва ё факс ё ин ки суроғаи электронӣ барои ирсол намудани ҷавоб ба дархост ё дақиқ кардани мазмуни дархост, инчунин насаб, ном ва номи падари дархосткунанда нишон дода мешаванд. Дархости хаттӣ аз тарафи дархосткунанда ё намояндаи ӯ имзо карда мешавад.

3. Дархост дар судҳо бо тартиб ва муҳлатҳои муқарраркардаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи муроҷиатҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ» баррасӣ карда мешавад.

4. Ҷавоб ба дархост бояд иттилооти дархостшуда ё ҷавоби радди асосноккардашудаи пешниҳоди чунин иттилоотро дар бар гирад.

5. Иттилоот оид ба фаъолияти судҳо ройгон пешниҳод карда мешаванд, агар дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигар муқаррар нагардида бошад.

**Моддаи 19. Асосҳое, ки имконияти пешниҳод намудани иттилоот оид ба фаъолияти судҳоро истисно менамоянд**

1. Иттилоот оид ба фаъолияти судҳо дар ҳолатҳои зерин пешниҳод карда намешаванд, агар:

1) дархост носаҳеҳ буда, пешниҳод намудани иттилооти дахлдорро оид ба фаъолияти судҳо ғайриимкон гардонад;

2) дар дархост талаботи қисми 2 моддаи 18 Қонуни мазкур риоя нашуда бошанд;

3) иттилооти дархостшуда ба иттилооти дастрасиашон маҳдуд мансуб бошанд;

4) иттилооти дархостшуда амалишавии адолати судиро халалдор намоянд;

5) пешниҳоди иттилооти дархостшуда таъмини амнияти иштирокчиёни мурофиаи судиро халалдор созад;

6) иттилооти дархостшуда қаблан ба истифодабарандаи иттилоот дастрас шуда бошанд;

7) дар дархост масъалаи шарҳи меъёри ҳуқуқ, тавзеҳи татбиқи он, баҳодиҳии ҳуқуқии санадҳои судӣ ё иҷро кардани кори дигари иттилоотие, ки бевосита ба ҳуқуқу уҳдадориҳои дархосткунанда алоқаманд намебошанд, гузошта шуда бошанд.

2. Судҳо ҳуқуқ доранд иттилоотро аз рӯи дархост оид ба фаъолияташон пешниҳод накунанд, агар ин иттилоот дар воситаҳои ахбори омма ва ё дар сомонаи судҳо нашр шуда бошанд. Дар ин маврид дар ҷавоб ба дархост ном, санаи нашр ва рақами воситаҳои ахбори омма, ки дар он иттилооти дархостшуда нашр гардидаанд ё суроғаи сомона, ки дар он иттилооти дархостшуда ҷойгир карда шудаанд, нишон дода мешаванд.

**БОБИ 4. ҲАМКОРИИ СУДҲО БО ВОСИТАҲОИ АХБОРИ ОММА**

**Моддаи 20.** **Мақсад ва шаклҳои ҳамкории судҳо бо воситаҳои ахбори омма**

Ҳамкории судҳо бо воситаҳои ахбори омма бо мақсади иттилоотонии воқеӣ ва саҳеҳ оид ба фаъолияти судҳо дар шаклҳои зерин амалӣ карда мешавад:

1) дастрасии озодонаи намояндагони воситаҳои ахбори омма ба бино ва сомонаи судҳо, ки дар онҳо иттилоот оид ба фаъолияти судҳо ҷойгир карда шудаанд, инчунин ҳузур доштани онҳо дар мурофиаҳои ошкорои судӣ;

2) пешниҳоди иттилоот оид ба фаъолияти судҳо аз рӯи дархости воситаҳои ахбори омма;

3) инъикоси иттилоотонии фаъолияти судҳо, аз ҷумла масъалаҳои такмили қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки фаъолияти зикргардидаро танзим менамояд;

4) иштироки воситаҳои ахбори омма дар нишастҳои матбуотӣ ва дигар чорабиниҳои якҷояи судҳо;

5) шаклҳои дигари ҳамкорие, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намекунанд.

**Моддаи 21**. **Намояндаи расмии судҳо оид ба ҳамкорӣ бо воситаҳои ахбори омма**

1. Намояндаи расмии судҳо оид ба ҳамкорӣ бо воситаҳои ахбори омма раиси суд ё шахсе мебошад, ки аз ҷониби ӯ ваколатдор карда шудааст.

2. Судҳо бо мақсади ташкили ҳамкорӣ бо воситаҳои ахбори омма метавонанд дар дастгоҳҳои худ бахши сохтории дахлдор ё ин ки шахси ваколатдорро, ки ҳуқуқ ва уҳдадориҳояшон оид ба амалӣ намудани ҳамкории зикргардида мувофиқан бо санадҳои танзимкунандаи фаъолияти дохилии судҳо муқаррар карда мешаванд, муайян намоянд.

**БОБИ 5. ҲИФЗИ ҲУҚУҚ ВА НАЗОРАТИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ ОИД БА ФАЪОЛИЯТИ СУДҲО**

**Моддаи 22**. **Ҳифзи ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо**

Нисбат ба амали (беамалии) шахсони мансабдоре, ки ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳоро вайрон мекунад, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон шикоят кардан мумкин аст.

**Моддаи 23.** **Ҳалли баҳсҳои марбут ба дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо**

Баҳсҳо вобаста ба дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасӣ карда мешаванд.

**Моддаи 24**. **Назорати дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо**

1. Назорати дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо аз ҷониби раиси суд дар доираи салоҳияташ амалӣ карда мешавад.

2. Тартиби амалӣ намудани назорати дастрасӣ ба иттилоот оид ба фаъолияти судҳо бо санадҳои танзимкунандаи фаъолияти дохилии судҳо муқаррар карда мешавад.

**БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 2**5. **Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 26**. **Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ РАҲМОН

ш. Душанбе, 25 июни соли 2021, № 1783

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	1783	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ ОИД БА ФАЪОЛИЯТИ СУДҲО	Маҷлиси Олии ҶТ	25.06.2021	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН**

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

3 марти соли 2021, № 338

қабул карда шуд.

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

16 апрели соли 2021, № 144

ҷонибдорӣ карда шуд.

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқии ташкил, фаъолият ва идоракунии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистонро муайян намуда, самтҳои фаъолият, вазифа, ваколат ва таъминоти молиявии онро муқаррар менамояд.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) аъзои Академияи миллии илмҳо - аъзои пайваста (академикҳо), аъзои вобаста, аъзои фахрӣ ва аъзои хориҷии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон (минбаъдАкадемияи миллии илмҳо), ки бо тартиби муқарраргардида дар маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо интихоб гардидаанд;

2) узви пайваста (академик)-и Академияи миллии илмҳо - унвони илмии академӣ, ки ба узви вобастаи Академияи миллии илмҳо барои саҳм дар рушди илми ватанӣ бо асарҳои дорои аҳамияти муҳимми илмӣ ва тайёр кардани кадрҳои баландихтисоси илмӣ дода мешавад;

3) узви вобастаи Академияи миллии илмҳо - унвони илмии академӣ, ки ба олими дорои дараҷаи илмии доктори илм ё доктор ҳабилитат барои саҳм дар рушди илми ватанӣ бо асарҳои муҳимми илмӣ ва тайёр кардани кадрҳои баландихтисоси илмӣ дода мешавад;

4) узви хориҷии Академияи миллии илмҳо - унвони илмии академӣ, ки ба олимон ва шахсиятҳои хориҷии барҷастаи илмию фарҳангӣ барои саҳм дар рушди илму фарҳанги ҷаҳонӣ, ҳамчунин барои мусоидат дар тайёр кардани олимону мутахассисон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дода мешавад;

5) узви фахрии Академияи миллии илмҳо - унвони илмии академӣ, ки ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон барои саҳми намоён дар рушди иқтисодиёт, фарҳанг, маориф ва илму техника дода мешавад;

6) кормандони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон - олимон, ҳайати хизматрасони техникӣ, инчунин шахсони дигаре, ки муносибати меҳнатии онҳо тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба танзим дароварда мешаванд;

7) Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотӣ - мақоми ҳамоҳангсози фаъолияти таҳқиқотии ҳамаи ташкилоту муассисаҳои илмию таҳқиқотӣ доир ба самтҳои афзалиятдоштаи илмҳои табиатшиноси, дақиқ, техники, тибби, кишоварзи, гуманитари ва ҷамъиятшиносӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Академияи миллии илмҳо**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Академияи миллии илмҳо ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**Моддаи 3. Мақоми Академияи миллии илмҳо, ҳайат ва сохтори ташкилии он**

1. Академияи миллии илмҳо муассисаи худидорашавандаи олии илмии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Академияи миллии илмҳо дар фаъолияти худ масъалаҳои гузаронидан, инкишоф додан ва мутобиқ гардонидани таҳқиқоти бунёдӣ ва амалӣ дар ҷумҳурӣ, омӯзиши масъалаҳои муҳимми тараққиёти иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии ҷумҳурӣ, афзун гардонидани самараи истифодаи дастовардҳои илмӣ, тайёр кардани кадрҳои илмии баландихтисос, ҳамкории илм ва истеҳсолотро таъмин менамояд.

2. Академияи миллии илмҳо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Оинномаи худ шаклу усулҳои фаъолияташро мустақилона муайян менамояд.

3. Академияи миллии илмҳо ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон тобеъ мебошад.

4. Ҳайати Академияи миллии илмҳо аз инҳо иборат аст:

1) шахсони воқеӣ - аъзои Академияи миллии илмҳо, ки бо тартиби муқарраргардида дар маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо интихоб мешаванд;

2) шахсони ҳуқуқӣ - муассисаҳои илмию таҳқиқотӣ, муассисаҳои хизматрасонии илмӣ ва идоракунию тайёр кардани кадрҳои илмӣ, муассисаҳои соҳаҳои хизматрасонии иҷтимоӣ ва дигар ташкилотҳои сохтории Академияи миллии илмҳо.

5. Қонуни мазкур ва Оинномаи Академияи миллии илмҳо сохтори ташкилии Академияи миллии илмҳо, тартиби фаъолият ва маблағгузории ташкилот ва муассисаҳои илмиеро, ки ба ҳайати он дохил мешаванд, муайян менамояд.

**Моддаи 4. Оинномаи Академияи миллии илмҳо**

1. Оинномаи Академияи миллии илмҳоро маҷлиси умумии он қабул менамояд ва он бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.

2. Оинномаи Академияи миллии илмҳо дар асоси Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия мегардад.

3. Оинномаи Академияи миллии илмҳо маълумоти зеринро пешбинӣ менамояд:

1) ном, суроға ва мақоми ҳуқуқии Академияи миллии илмҳо;

2) мақсад, вазифа ва самтҳои асосии фаъолияти Академияи миллии илмҳо;

3) ваколатҳои Академияи миллии илмҳо;

4) тартиби идоракунии Академияи миллии илмҳо, сохторҳои ташкилии он ва назорати фаъолияти онҳо;

5) шаклҳо ва тартиби амалӣ гардидани худидораи илмӣ;

6) ваколат, тартиби ташкил ва муҳлати ваколати мақомоти идоракунии Академияи миллии илмҳо;

7) тартиб ва шартҳои интихоби аъзои Академияи миллии илмҳо;

8) тартиби ташкил ва фаъолияти филиалҳо ва намояндагиҳои Академияи миллии илмҳо;

9) ҳуқуқу уҳдадории аъзо, ташкилотҳои илмии Академияи миллии илмҳо, шартҳои ҳамкории онҳо бо дигар шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, муносибатҳои байналмилалӣ;

10) шакл ва усулҳои фаъолияти Академияи миллии илмҳо;

11) тартиби ишғоли вазифаҳо, ҳуқуқу уҳдадориҳои кормандони Академияи миллии илмҳо;

12) тартиби интихоб ва озод намудани ноиби аввал ва ноибони президенти Академияи миллии илмҳо;

13) тартиби баргузор намудани маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо;

14) тартиби пешбарии номзад ва интихоби аъзои раёсати Академияи миллии илмҳо;

15) шумора, сохтори ташкилӣ, ҳайат ва фаъолияти шуъбаҳои Академияи миллии илмҳо;

16) тартиби тасдиқи оинномаҳои ташкилотҳои илмии Академияи миллии илмҳо;

17) тартиби ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Оинномаи Академияи миллии илмҳо.

4. Дар Оиннома метавонанд дигар муқаррароти вобаста ба хусусиятҳои фаъолияти Академияи миллии илмҳо пешбинӣ гарданд.

**Моддаи 5. Вазифаҳои Академияи миллии илмҳо**

Вазифаҳои Академияи миллии илмҳо аз инҳо иборат мебошанд:

1) таҳияи пешниҳодҳо барои ташаккул ва амалисозии сиёсати давлатии илмию техникӣ, иштирок дар муайян намудани самтҳои афзалиятноки таҳқиқоти илмӣ ва илмию техникӣ;

2) омӯзиш ва коркарди илмии масъалаҳои муҳим дар соҳаҳои иҷтимоию иқтисодӣ, сиёсӣ, фарҳангӣ, давлатию ҳуқуқӣ, таърихӣ, табиӣ, техникӣ, тиббӣ, технологияҳои инноватсионӣ, ҳифзи муҳити зист;

3) гузаронидани таҳқиқоти бунёдии илмӣ оид ба самтҳои афзалиятноки илмҳои табиатшиносӣ, тиббӣ, техникӣ, гуманитарӣ ва ҷамъиятшиносӣ, ҳамчунин санъатшиносӣ бо мақсади тақвияти неруи илмию техникӣ, ҳарбию саноатӣ, иқтисодию молиявӣ, зеҳнию маънавӣ ва иттилоотӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

4) коркарди роҳу усулҳои нави пешрафти илмӣ ва илмию техникӣ, иштирок дар таҳияи консепсияҳо, стратегияҳо ва барномаҳои давлатии рушди самтҳои афзалиятноки фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, таҳияи тавсияҳо оид ба татбиқи дастовардҳои илмӣ дар амалия, ҳамкорӣ бо мутахассисони соҳа ҳангоми татбиқ ва истифодаи дастовардҳои илмӣ дар истеҳсолот;

5) ташхиси илмии барномаҳои муҳимтарини илмӣ, илмию техникӣ, иқтисодию иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва лоиҳаҳои инноватсионӣ;

6) ташхиси илмию техникии таҳқиқоти бунёдӣ ва амалии илмӣ, корҳои илмие, ки барои гирифтани мукофот ва ҷоизаҳо дар соҳаи илм ва техника пешниҳод шудаанд, лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар соҳаи илму техника;

7) ташхиси технологияҳои муосири илмӣ;

8) мусоидат барои истифодаи амалии комёбиҳои илми ҷаҳонӣ;

9) дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фаъолияти илмӣ ва (ё) илмию техникӣ омода кардани кадрҳои илмии баландихтисос тавассути магистратура, аспирантура, докторантура (PhD), унвонҷӯй, докторантураи анъанавӣ, постдокторантура, баланд бардоштани тахассуси кормандони илмӣ ва мутахассисони ташкилот ва муассисаҳои илмӣ ва мақомоти давлатӣ;

10) ташкили курсҳои бозомӯзии касбӣ ва такмили ихтисоси кормандони муассисаҳои таҳсилоти миёна ва олии касбӣ, академияҳои соҳавӣ ва дигар муассисаҳои илмӣ;

11) тарғибу ташвиқи донишҳо ва дастовардҳои илмӣ бо мақсади ташаккули ҷаҳонбинии илмию техникии аҳли ҷомеа;

12) таҳкими робитаҳои илмӣ ва ҳамкорӣ бо субъектҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ, омода кардани пешниҳодҳое, ки ба рушди заминаи моддӣ ва иҷтимоии илм равона карда шудаанд, баланд бардоштани сатҳи ҳамгироии илм ва маориф, солимии аҳолӣ, амалисозии самарабахши неруи инноватсионии илм;

13) ҳамоҳангсозӣ ва мониторинги робитаҳои байналмилалии илмию техникӣ.

**Моддаи 6. Ваколатҳои Академияи миллии илмҳо**

Ба ваколатҳои Академияи миллии илмҳо мансубанд:

1) таъмини фаъолияти Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотӣ дар соҳаи илмҳои физикаву математика, химия, геология, техникӣ, тиббӣ, биологӣ ва кишоварзӣ, илмҳои ҷамъиятшиносӣ ва гуманитарӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

2) таъмини фаъолияти Фонди президентии таҳқиқоти бунёдӣ дар назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

3) пешбурди фаъолият дар таъмини бехатарии сейсмикӣ;

4) таҳлил ва мониторинги заминларзаҳо ва ҳаракати ҷирмҳои осмонӣ, ҳолати пиряхҳо ва маҳфузгоҳҳои партовҳои радиоактивӣ, истифодаи энергияи атомӣ бо мақсадҳои осоишта;

5) ташкил ва гузаронидани озмуни ҷоизаи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино дар соҳаи илм ва техника барои таҳқиқоти илмӣ дар соҳаи илмҳои табиатшиносӣ, тиббӣ, техникӣ, ҷамъиятшиносӣ ва гуманитарие, ки натиҷаҳои онҳо барои вусъатбахшии рушди иқтисодӣ ва иҷтимоии ҷумҳурӣ, ҳалли вазифаҳои умумиинсонӣ имкониятҳои нав фароҳам оварда, барои ба арсаи ҷаҳонӣ баромадани илму техникаи ҷумҳурӣ мусоидат мекунанд;

6) иштирок дар таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба масъалаҳои рушди илму техника дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

7) амалӣ намудани дигар ваколатҳо тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 7. Самтҳои асосии фаъолияти Академияи миллии илмҳо**

Самтҳои асосии фаъолияти Академияи миллии илмҳо инҳо мебошанд:

1) таҳия ва таъмини иҷрои барномаҳои давлатии таҳқиқоти бунёдӣ, нақшаҳои солона ва дурнамои муҳимтарин корҳои илмию таҳқиқотӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, пешбурди таҳқиқоти бунёдӣ ва амалӣ дар муассисаҳои илмии Академияи миллии илмҳо;

2) ҳамоҳангсозии соҳаҳо ва самтҳои таҳқиқоти бунёдӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла бо роҳи таъсис додани шӯроҳо, кумитаҳо ва комиссияҳои илмӣ оид ба масъалаҳои илмҳои табиатшиносӣ, техникӣ, тиббӣ, гуманитарӣ ва ҷамъиятшиносӣ;

3) пешбурд ва ҳамоҳангсозии соҳаҳо ва самтҳои таҳқиқоти илмии амалӣ, иҷрои барномаҳои давлатии илмию техникӣ, коркарди таҷрибавӣ-конструкторӣ ва технологӣ барои ба вуҷуд овардани намунаҳои техника ва технологияҳои нави инноватсионӣ;

4) ташкили истеҳсолоти таҷрибавии маҳсулоти илмӣ ва инноватсионӣ;

5) иштирок дар ҳамкориҳои байналмилалӣ дар соҳаи илму техника;

6) таҳлил, арзёбӣ ва мусоидат ба истифодаи амалии дастовардҳои илмию техникии ҷаҳонӣ;

7) муайян намудани самтҳои асосии фаъолияти муассисаҳои илмӣ, идораи хизматрасонии илмӣ, тайёр кардани кадрҳои илмӣ ва илмию техникӣ дар Академияи миллии илмҳо;

8) амалӣ гардонидани фаъолияти илмию таълимӣ дар шакли магистратура, докторантура бо додани дараҷаи илмии доктори фалсафа (PhD), доктор аз рӯйи ихтисос, постдокторантура, унвонҷӯй, аспирантура, докторантура бо додани дараҷаи илмии доктори илм;

9) бо тартиби муқарраршуда таҳия ва пешниҳод кардани лоиҳаи нақшаҳои маблағгузорӣ, тақсимоти маблағҳои буҷетӣ дар байни муассисаҳои илмӣ ва дигар ташкилотҳои Академияи миллии илмҳо;

10) таъминоти моддию техникии пешбурди корҳои илмию таҳқиқотӣ.

**Моддаи 8. Тартиби таъмини фаъолияти Академияи миллии илмҳо**

1. Давлат тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои фаъолияти Академияи миллии илмҳо тамоми шароитро муҳайё карда, маблағгузории онро бо тартиби муқарраргардида таъмин менамояд.

2. Академияи миллии илмҳо дар фаъолияти худ бо мақомоти давлатӣ ҳамкорӣ менамояд. Аз рӯи масъалаҳое, ки ба ваколатҳои Академияи миллии илмҳо мансубанд, он метавонад ба ин мақомот, инчунин дигар корхонаҳо, ташкилот ва муассисаҳо бевосита муроҷиат намояд, аз онҳо ба дархости худ ҷавоб гирад. Намояндагони ваколатдори Академияи миллии илмҳо ҳангоми баррасии масъалаҳое, ки ба ваколатҳои Академияи миллии илмҳо мансубанд, ҳуқуқ доранд дар ҷаласаи мушовараҳо, шӯроҳои илмию техникӣ ва дигар машваратҳои мақомоти ҷумҳуриявии идоракунии давлатӣ иштирок намоянд.

3. Фаъолияти Академияи миллии илмҳо дар асоси пайвастагии принсипҳои танзими давлатии фаъолияти илмӣ ва худидораи илмӣ амалӣ карда мешавад, ки он бояд иҷрои самараноки вазифаҳои дар назди Академияи миллии илмҳо гузошташуда, афзун намудани имкониятҳои эҷодии олимон, амалӣ гардидани ҷустуҷӯи озодонаи илмиро таъмин намояд.

4. Шакл ва тартиби амалӣ гардидани худидораи илмиро дар Академияи миллии илмҳо Оинномаи он муайян мекунад.

5. Муносибатҳои вобаста ба эҷод, ҳифз ва истифодаи моликияти зеҳнӣ, натиҷаҳои фаъолияти илмӣ, илмию техникӣ ва инноватсионии Академияи миллии илмҳо, ташкилотҳои илмии он ва кормандони алоҳидаро қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим мекунад.

**Моддаи 9. Фаъолияти таълимии Академияи миллии илмҳо**

1. Академияи миллии илмҳо мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад ба фаъолияти таълимӣ машғул шавад.

2. Фаъолияти таълимии Академияи миллии илмҳо дар шакли таҳсил дар магистратура, докторантура бо додани дараҷаи илмии доктори фалсафа (PhD), доктор аз рӯи ихтисос, постдокторантура бо додани дараҷаи доктори ҳабилитат, унвонҷӯй, аспирант ва докторант амалӣ карда мешавад.

3. Фаъолияти таълимӣ дар Академияи миллии илмҳо тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 10. Фаъолияти табъу нашр ва нашрияҳои Академияи миллии илмҳо**

1. Академияи миллии илмҳо ва муассисаҳои илмию таҳқиқотии он мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд ба фаъолияти ноширӣ, таъсиси нашриёт, аз ҷумла интишори нашрияҳои расмии даврӣ, нашри бевоситаи рисолаву дастнависҳои хаттӣ, мубодилаи нашрияҳо бо муассисаҳои илмӣ ва муассисаҳои таҳсилоти миёна ва олии касбӣ, китобхонаву осорхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва давлатҳои хориҷӣ машғул шаванд.

2. Академияи миллии илмҳо нашрияҳои расмии илмии даврӣ ба табъ мерасонад. Муассисаҳои илмие, ки ба ҳайати он дохил мешаванд, мутобиқи тартиби муқарраркардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд дигар нашрияҳои давриро ҳам ба табъ расонанд.

**Моддаи 11. Бойгониҳои илмии Академияи миллии илмҳо**

1. Дар Академияи миллии илмҳо бойгонии илмии марказӣ ва бойгониҳои муассисаҳои илмии алоҳида амал мекунанд.

2. Академияи миллии илмҳо дар бойгонии илмии марказӣ ва бойгониҳои муассисаҳои илмии соҳавӣ нусхаи (маҷмӯи) дастнависҳои олимон, ходимони илм, адабиёт, фарҳанг ва санъат, инчунин маводи бойгонии ташкилотҳои Академияи миллии илмҳо ва дигар маводро, ки барои таъриху ояндаи илму техника муҳим ва нодир мебошанд, маҳфуз медорад.

3. Академияи миллии илмҳо ва бойгониҳои муассисаҳои илмии он бо мақсади ба хазинаи бойгонии миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил кардани маълумот дар бораи онҳо ба мақомоти дахлдори ҷумҳуриявӣ иттилоот пешниҳод менамоянд.

Моддаи 12. Ҳамкории Академияи миллии илмҳо бо дигар субъектҳо ва иштирокдорони фаъолияти илмӣ, илмию техникӣ ва инноватсионӣ

1. Шаклҳои асосии ҳамкории Академияи миллии илмҳо бо дигар субъектҳо ва иштирокдорони фаъолияти илмӣ, илмию техникӣ ва инноватсионӣ аз инҳо иборатанд:

1) таҳия ва иҷрои барномаҳо, нақшаҳо ва лоиҳаҳои муштараки илмию таҳқиқотӣ ва коркардҳои илмии муштарак;

2) ба таҳқиқот ва коркардҳои илмӣ дар муассисаҳои илмии Академияи миллии илмҳо ҷалб кардани олимон ва мутахассисони ташкилотҳои илмӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва давлатҳои хориҷӣ;

3) иштироки олимон, мутахассисон ва кормандони Академияи миллии илмҳо дар иҷрои таҳқиқот ва коркардҳое, ки дигар ташкилотҳои илмӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом медиҳанд;

4) иштироки олимони Академияи миллии илмҳо тибқи қонунгузорӣ дар раванди омодасозии мутахассисон ва кормандони тахассуси олӣ барои ташкилотҳои илмӣ ва муассисаҳои таҳсилоти миёна ва олии касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

5) ворид кардани олимон ва мутахассисони ташкилотҳои илмӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва давлатҳои хориҷӣ ба ҳайати шӯроҳои илмӣ, кумитаҳо ва комиссияҳое, ки Академияи миллии илмҳо таъсис медиҳад;

6) таъсиси шӯроҳои диссертатсионии муштарак бо дигар ташкилотҳои илмӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ;

7) амалӣ намудани дигар шаклҳои ҳамкориҳои илмӣ ва илмию техникие, ки бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ карда нашудаанд.

2. Ташкилотҳои илмӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд доир ба самтҳои фаъолияти илмии худ аз рӯи ихтисосҳои эълоншуда номзадҳоро барои иштирок дар интихоби аъзои пайваста (академикҳо) ва аъзои вобастаи Академияи миллии илмҳо пешбарӣ намоянд.

3. Академияи миллии илмҳо ҳуқуқ дорад ҳамасола аз ташкилотҳои илмӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ дар бораи ҳолат ва натиҷаҳои таҳқиқот маълумот дархост ва дастрас кунад ва ҳолату сатҳу самаранокии таҳқиқоти бунёдӣ ва амалии иҷрошавандаро арзёбӣ намояд.

4. Бо мақсади ҳамоҳангсозии таҳқиқоти бунёдӣ ва амалии илмӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар назди Академияи миллии илмҳо таъсис дода мешаванд:

1) Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотӣ, ки ҳайат ва низомномаи онро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ менамояд;

2) шабакаи шӯроҳои илмӣ, илмию техникӣ ва ташхис доир ба самтҳои гуногуни пешбурди фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ.

**БОБИ 2. АЪЗО ВА КОРМАНДОНИ АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲО, ҲУҚУҚУ УҲДАДОРИҲОИ ОНҲО**

**Моддаи 13. Аъзои Академияи миллии илмҳо**

1. Аъзои Академияи миллии илмҳо аъзои пайваста (академикҳо), аъзои вобаста, аъзои фахрӣ ва аъзои хориҷии Академияи миллии илмҳо, ки бо тартиби муқарраргардида дар маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо ба ин унвонҳо интихоб гардидаанд, мебошанд.

2. Шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки соҳиби дараҷаи илмии доктори илм ё доктори ҳабилитат мебошанд ва дар рушди илми ватанӣ саҳми арзанда доранд, ба истиснои шахсони дар қисми 7 моддаи мазкур пешбинигардида, тибқи тартиби муқарраргардида метавонанд узви вобаста ва узви пайваста (академик)-и Академияи миллии илмҳо интихоб карда шаванд.

3. Шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон барои саҳми бузург дар рушди иқтисодиёт, фарҳанг, маориф ва илму техника метавонанд узви фахрии Академияи миллии илмҳо интихоб карда шаванд.

4. Олимон ва шахсиятҳои барҷастаи илмию фарҳангии хориҷӣ барои саҳмгузорӣ дар рушди илму фарҳанги ҷаҳонӣ ва миллӣ, ҳамчунин барои мусоидат дар тайёр кардани олимону мутахассисон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи тартиби муқарраргардида метавонанд узви хориҷии Академияи миллии илмҳо интихоб карда шаванд.

5. Тартиб ва шартҳои интихоби аъзои пайваста (академикҳо), аъзои вобаста, аъзои фахрӣ ва аъзои хориҷии Академияи миллии илмҳо дар Оинномаи он муайян карда мешавад.

6. Аъзои Академияи миллии илмҳо якумра интихоб карда мешаванд.

7. Шахсоне, ки мансабҳои давлатии ҳокимияти давлатӣ, мансабҳои давлатии хизмати давлатиро ишғол менамоянд, номзад ба узви пайваста (академик) ва узви вобастаи Академияи миллии илмҳо шуда наметавонанд.

**Моддаи 14. Унвонҳои илмии академӣ**

1. Академияи миллии илмҳо ҳуқуқи додани унвонҳои илмии академии зеринро дорад:

1) узви пайваста (академик)-и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон;

2) узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон.

2. Унвонҳои илмии академӣ мутобиқи натиҷаи интихобот, ки дар асоси Оинномаи Академияи миллии илмҳо баргузор мегардад, дода мешаванд.

3. Узви пайваста (академик) ва узви вобастаи Академияи миллии илмҳо танҳо узви пайваста (академик) ва узви вобаста номида мешаванд. Шахсоне, ки унвонҳои узви пайваста (академик) ва узви вобастаи академияҳои соҳавиро доранд, ҳангоми навиштани ному насаб ва унвонашон бояд номи академияи мушаххаси соҳавиро нишон диҳанд.

**Моддаи 15. Пардохти унвонпулии ҳармоҳа ба аъзои Академияи миллии илмҳо**

1. Ба аъзои Академияи миллии илмҳо аз рӯзи интихоб ва тасдиқ шудан ба узвият унвонпулии ҳармоҳаи якумра муқаррар карда мешавад.

2. Андоза ва тартиби пардохти унвонпулии ҳармоҳаи аъзои Академияи миллии илмҳоро Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

**Моддаи 16. Ҳуқуқу уҳдадориҳои аъзои Академияи миллии илмҳо**

1. Аъзои пайваста (академикҳо) ва аъзои вобастаи Академияи миллии илмҳо ҳуқуқ доранд:

1) дар идоракунии Академияи миллии илмҳо бо тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур ва Оинномаи Академияи миллии илмҳо иштирок намоянд;

2) ба мақомоти идоракунии Академияи миллии илмҳо интихоб шаванд ва интихоб намоянд;

3) оид ба фаъолияти Академияи миллии илмҳо тибқи тартиби муқаррарнамудаи Оинномаи Академияи миллии илмҳо иттилоот дастрас намоянд;

4) ҳангоми гузаронидани корҳои мустақили илмӣ ва роҳбарӣ ба лоиҳаҳои илмию таҳқиқотӣ дар мувофиқа бо шуъбаи дахлдори Академияи миллии илмҳо барои фароҳам овардани шароити ҳадди ақали корӣ аз ҷониби Академияи миллии илмҳо ҳуқуқи афзалиятнок доранд;

5) унвонпулии ҳармоҳаи муқарраршударо гиранд;

6) дигар ҳуқуқҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, амалӣ намоянд.

2. Аъзои пайваста (академикҳо) ва аъзои вобастаи Академияи миллии илмҳо уҳдадоранд:

1) дар иҷрои вазифаҳои ба зиммаи Академияи миллии илмҳо гузошташуда фаъолона иштирок намоянд;

2) илмро бо роҳи таҳқиқоти мустақили илмӣ, ташкили таҳқиқи дастаҷамъии масоили илмӣ ва роҳбарии илмӣ рушд диҳанд;

3) барои татбиқи дастовардҳои илмӣ, илмию техникӣ ва омодасозии кадрҳои илмии баландихтисос мусоидат намоянд;

4) қарорҳои раёсати Академияи миллии илмҳо ва шуъбаҳои дахлдорро сари вақт иҷро намоянд, инчунин дар ҷаласаҳо ва маҷлисҳои умумии Академияи илмҳо, маҷлисҳои шуъбаҳои дахлдор ва чорабиниҳои умумиакадемӣ иштирок намоянд;

5) ба шуъбаи дахлдори Академияи миллии илмҳо дар бораи фаъолияти илмии худ ҳамасола ҳисоботи хаттӣ пешниҳод кунанд;

6) дигар уҳдадориҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, иҷро намоянд.

**Моддаи 17. Ҳуқуқҳои аъзои фахрӣ ва аъзои хориҷии Академияи миллии илмҳо**

Аъзои фахрӣ ва аъзои хориҷии Академияи миллии илмҳо ҳуқуқ доранд:

1) дар ҷаласаҳо ва маҷлисҳои умумии Академияи миллии илмҳо ва маҷлисҳои умумии шуъбаҳо бо овози машваратӣ иштирок намоянд;

2) дар чорабиниҳои илмӣ ва илмию ташкилии умумиакадемӣ ширкат варзанд.

**Моддаи 18. Тартиби ишғоли вазифаҳо ва ҳуқуқу уҳдадориҳои кормандони Академияи миллии илмҳо**

Тартиби ишғоли вазифаҳо ва ҳуқуқу уҳдадориҳои кормандони Академияи миллии илмҳо мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, Оинномаи Академияи миллии илмҳо ва оинномаҳои муассисаҳои он муқаррар карда мешаванд.

**БОБИ 3. ИДОРАКУНИИ АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲО**

**Моддаи 19. Мақомоти идоракунии Академияи миллии илмҳо**

Мақомоти идоракунии Академияи миллии илмҳо аз Маҷлиси умумӣ, Раёсат, Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, ноиби аввал ва ноибони президент, саркотиби илми ва раисони шуъбаҳои Академияи миллии илмҳо иборат мебошад.

**Моддаи 20. Маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо**

1. Мақоми олии идоракунии Академияи миллии илмҳо Маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо мебошад. Ба ҳайати он аъзои пайваста (академикҳо) ва аъзои вобастаи Академияи миллии илмҳо дохил мешаванд.

2. Ваколатҳои асосии маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо:

1) самтҳои афзалиятноки корҳои илмӣ-таҳқиқотиро дар соҳаи илмҳои табиатшиносӣ, дақиқ, техникӣ, тиббӣ, гуманитарӣ ва ҷамъиятшиносӣ муайян менамояд;

2) лоиҳаи Оинномаи Академияи миллии илмҳоро қабул ва ба он тағйиру иловаҳо ворид намуда, барои тасдиқ ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

3) бо тартиби муайннамудаи Оинномаи Академияи миллии илмҳо аъзои пайваста (академикҳо), аъзои вобаста, аъзои фахрӣ ва аъзои хориҷии Академияи миллии илмҳоро интихоб менамояд;

4) бо тартиби муайннамудаи Оинномаи Академияи миллии илмҳо аъзои раёсати Академияи миллии илмҳоро интихоб ва озод менамояд;

5) бо тартиби муайяннамудаи Оинномаи Академияи миллии илмҳо ноиби аввал ва ноибони президенти Академияи миллии илмҳо - раисони шуъбаҳои дахлдори Академияи миллии илмҳоро интихоб менамояд;

6) масъалаҳои рушди соҳаи илмро дар доираи ваколатҳои худ баррасӣ менамояд;

7) масъалаҳои дохилиакадемии дорои хусусияти илмӣ ва илмию ташкилиро баррасӣ ва ҳал мекунад;

8) ҳисоботи фаъолияти Академияи миллии илмҳоро муҳокима ва тасдиқ мекунад;

9) маърӯзаҳои раёсат, шуъбаҳо ва дигар ташкилотҳои Академияи миллии илмҳо, инчунин аъзои онро муҳокима менамояд.

3. Тартиби баргузор намудани Маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳоро Оинномаи Академияи миллии илмҳо муайян менамояд.

4. Маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо аз рӯи зарурат, вале на камтар аз ду маротиба дар як сол даъват карда мешавад. Маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо дар ҳолате салоҳиятнок ҳисобида мешавад, ки агар дар он на камтар аз се ду ҳиссаи ҳайати рӯйхатии аъзои пайваста (академикҳо) ва аъзои вобастаи Академияи миллии илмҳо иштирок дошта бошанд. Аъзои Академияи миллии илмҳо дар маҷлисҳои умумӣ шахсан иштирок мекунанд.

**Моддаи 21. Раёсати Академияи миллии илмҳо**

1. Раёсати Академияи миллии илмҳо мақоми дастаҷамъии доимоамалкунандаи Академияи миллии илмҳо буда, фаъолияти онро идора менамояд.

2. Раёсат дар ҳайати президенти Академияи миллии илмҳо, ноиби аввал, ноибони президенти Академияи миллии илмҳо, саркотиби илмӣ ва дигар аъзои раёсати он, мувофиқи шумораи муайянкардаи маҷлиси умумӣ таъсис дода мешавад.

3. Аъзои раёсатро маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо ба муҳлати панҷ сол интихоб мекунад. Тартиби пешбарии номзадҳо ва интихоби аъзои раёсати Академияи миллии илмҳо, вазифаву ваколатҳояшонро Оинномаи Академияи миллии илмҳо муайян менамояд.

4. Раёсати Академияи миллии илмҳо ваколатҳои зеринро дорад:

1) маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳоро даъват мекунад;

2) дар бораи таъсис, азнавташкилдиҳӣ ва барҳамдиҳии ташкилотҳои илмию таҳқиқотӣ ва дигар ташкилотҳои Академияи миллии илмҳо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор қабул менамояд;

3) барои ба вазифа таъин ва аз вазифа озод намудани директорони ташкилотҳои илмию таҳқиқотии Академияи миллии илмҳо номзадҳоро аз ҳисоби докторҳои илм, докторҳои ҳабилитат ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

4) оинномаҳои муассисаҳои Академияи миллии илмҳоро тасдиқ мекунад, риоя намудани Оинномаи Академияи миллии илмҳоро аз ҷониби ҳамаи ташкилотҳои Академияи миллии илмҳо назорат менамояд;

5) харҷномаи солонаи Академияи миллии илмҳоро тасдиқ ва хароҷоти мақсадноки маблағҳои ҷудошударо назорат мекунад;

6) дигар ваколатҳоро тибқи муқаррароти Оинномаи Академияи миллии илмҳо амалй менамояд.

5. Мақоми кории раёсати Академияи миллии илмҳо дастгоҳи раёсати Академияи миллии илмҳо мебошад, ки дар асоси низомномаи тасдиқкардаи раёсати Академияи миллии илмҳо амал мекунад. Роҳбари дастгоҳи раёсати Академияи миллии илмҳо аз рӯи вазифа саркотиби илмии Академияи миллии илмҳо мебошад.

**Моддаи 22. Президенти Академияи миллии илмҳо**

1. Президенти Академияи миллии илмҳо бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вазифа таъин ва аз вазифа озод карда мешавад.

2. Президенти Академияи миллии илмҳо:

1) ба фаъолияти тамоми соҳаву сохторҳои Академияи миллии илмҳо роҳбарй мекунад ва барои иҷрои вазифа ва ваколатҳои ба зиммаи Академияи миллии илмҳо гузошташуда шахсан масъул аст;

2) Академияи миллии илмҳоро дар мақомоти давлатӣ, ташкилотҳои байналмилалӣ, ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ, ҷамъиятҳо, ассотсиатсияҳо ва иттифоқҳо намояндагӣ мекунад;

3) ба фаъолияти раёсати Академияи миллии илмҳо роҳбарӣ ва дар ҷаласаҳои он раисӣ мекунад;

4) дар маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо раисӣ мекунад;

5) аз рӯи вазифа раиси Шӯрои ҳамоҳангсозии корҳои илмию таҳқиқотӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва муовини раиси Фонди президентии таҳқиқоти бунёдӣ мебошад;

6) дигар ваколатҳоро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамояд.

**Моддаи 23. Ноиби аввал, ноибони президенти Академияи миллии илмҳо ва раисони шуъбаҳо**

1. Ноиби аввал ва ноибони президенти Академияи миллии илмҳо бо пешниҳоди раёсати Академияи миллии илмҳо аз тарафи Маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо аз ҳисоби аъзои пайваста (академикҳо) ва аъзои вобастаи Академияи миллии илмҳо ба вазифа интихоб ва озод карда мешаванд.

2. Дар сурати ҳузур надоштани президенти Академияи миллии илмҳо ваколатҳои ӯро ноиби аввали президенти Академияи миллии илмҳо иҷро мекунад.

3. Ноиби аввал ва ноибони президенти Академияи миллии илмҳо аз рӯи вазифа раисони шуъбаҳои дахлдори Академияи миллии илмҳо маҳсуб гардида, ба фаъолияти онҳо роҳбарӣ мекунанд.

4. Ноиби аввал ва ноибони президенти Академияи миллии илмҳо ваколатҳои зеринро доранд:

1) иҷрои қарорҳои раёсати Академияи миллии илмҳоро таъмин менамоянд;

2) шуъбаҳои дахлдори Академияи миллии илмҳоро роҳбарӣ менамоянд ва барои иҷрои вазифаҳои ба шуъба вогузоршуда масъул мебошанд;

3) маҷлиси умумӣ ва бюрои шуъбаро раисӣ мекунанд;

4) фаъолияти муассисаҳои илмии шуъбаро назорат менамоянд;

5) дигар ваколатҳоро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамоянд.

**Моддаи 24. Саркотиби илмии Академияи миллии илмҳо**

1. Саркотиби илмии Академияи миллии илмҳоро Маҷлиси умумии Академияи миллии илмҳо бо пешниҳоди раёсати Академияи миллии илмҳо аз ҷумлаи аъзои пайваста (академикҳо) ва аъзои вобастаи Академияи миллии илмҳо интихоб ва озод мекунад.

2. Саркотиби илмии Академияи миллии илмҳо ба фаъолияти дастгоҳи раёсати Академияи миллии илмҳо роҳбарӣ намуда, ҷиҳати иҷрои вазифаҳои ба зиммааш вогузоршуда масъул мебошад.

3. Ваколатҳои дигари саркотиби илмиро Оинномаи Академияи миллии илмҳо муайян менамояд.

**Моддаи 25. Шуъбаҳои Академияи миллии илмҳо**

1. Шуъбаҳои Академияи миллии илмҳо воҳидҳои асосии илмӣ ва илмию ташкилӣ буда, муассисаҳои илмии Академияи миллии илмҳоро муттаҳид менамоянд.

2. Шумора, сохтори ташкилӣ, ҳайат ва фаъолияти шуъбаҳои Академияи миллии илмҳоро Оинномаи Академияи миллии илмҳо муайян менамояд.

**БОБИ 4. ТАШКИЛОТҲОИ АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲО**

**Моддаи 26. Ташкилотҳои илмию таҳқиқотии Академияи миллии илмҳо**

Академияи миллии илмҳо дар ҳайати худ институтҳои илмию таҳқиқотӣ, агентиҳо, марказҳо ва дигар ташкилотҳои илмию ташкилӣ дорад, ки шахсони ҳуқуқӣ буда, дар асоси оинномаҳои тасдиқкардаи раёсати Академияи миллии илмҳо амал мекунанд.

**Моддаи 27. Ташкилотҳои дигари Академияи миллии илмҳо**

Академияи миллии илмҳо мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, Оинномаи Академияи миллии илмҳо ва оинномаҳои ташкилотҳои худ барои таъмини фаъолияти илмӣ, илмию техникӣ, инноватсионӣ, илмию ташкилӣ, иттилоотӣ, патентию иҷозатномадиҳӣ, метрологӣ, таҳриру нашр, хоҷагидорӣ, истеҳсолӣ ва дигар намудҳои фаъолият метавонад ташкилотҳои озмоишӣ, таҷрибавию конструкторӣ, муассисаҳои татбиқӣ, хизматрасониҳои илмӣ, паркҳои технологӣ, бизнес-инкубаторҳо ва муассисаҳои соҳаи иҷтимоӣ, инчунин дигар ташкилотҳоро таъсис диҳад.

**БОБИ 5. ВОСИТАҲОИ МОЛИЯВӢ ВА МОЛУ МУЛКИ АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲО**

**Моддаи 28. Воситаҳои молиявии Академияи миллии илмҳо**

1. Воситаҳои молиявии Академияи миллии илмҳо аз ҳисоби манбаъҳои зерин ташаккул меёбанд:

1) маблағҳои буҷети ҷумҳуриявӣ, ки барои пешбурди фаъолияти илмӣ, илмию техникӣ ва инноватсионӣ равона карда мешаванд;

2) маблағҳои фондҳои асосии махсус;

3) даромад аз фаъолияти хоҷагидории Академияи миллии илмҳо, аз ҷумла аз ҳисоби ҳиссаҷудокуниҳо аз фоидаи корхонаҳои тиҷоратӣ, ки бо иштироки Академияи миллии илмҳо таъсис дода шудаанд, инчунин аз фаъолияти табъу нашр;

4) кумакҳои ихтиёрӣ, грантҳо ва хайрияҳои корхонаҳо, муассисаҳо, ташкилотҳо, фондҳо ва шахсони алоҳида, аз ҷумла хориҷӣ;

5) дигар манбаъҳои маблағгузорӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.

2. Маблағҳои буҷетӣ, ки барои таъмини фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ пешбинӣ шудаанд, бо мақсадҳои зерин истифода мешаванд:

1) гузаронидани таҳқиқоти бунёдӣ;

2) иҷрои барномаҳои илмию техникӣ ва лоиҳаҳои инноватсионӣ;

3) омодасозӣ ва такмили ихтисоси кадрҳои илмӣ;

4) таҳкими заминаи моддию техникии Академияи миллии илмҳо ва ташкилотҳои он;

5) таъминоти ташкилии фаъолияти Академияи миллии илмҳо, раёсати Академияи миллии илмҳо ва Китобхонаи марказии илмии он;

6) пардохти ҳармоҳаи иловапулӣ барои унвонҳои илмии узви пайваста (академик) ва узви вобастаи Академияи миллии илмҳо ва дараҷаҳои илмӣ;

7) таҳия ва нашри адабиёти илмӣ, илмию техникӣ ва илмию методӣ;

8) баргузор намудани чорабиниҳои илмӣ ва илмию амалӣ;

9) ҳамкориҳои илмию техникии байналмилалӣ дар асоси шартномаҳои байналмилалӣ;

10) маблағгузории хароҷот барои ташкил ва гузаронидани озмуни ҷоизаҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илму техника, инчунин пардохти маблағи ин ҷоизаҳо;

11) маблағгузории хароҷот барои ташкил ва гузаронидани озмуни ҷоизаҳои таъсисдодаи Академияи миллии илмҳо, инчунин пардохти маблағи ин ҷоизаҳо;

12) дигар хароҷоти марбут ба фаъолияти Академияи миллии илмҳо, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.

3. Маблағҳои буҷетӣ инчунин бо мақсадҳои зерин истифода шуда метавонанд:

1) нигоҳдории иншооти Академияи миллии илмҳо;

2) маблағгузории сохтмони асосии объектҳои таъиноти илмию истеҳсолӣ ва иҷтимоӣ.

**Моддаи 29. Молу мулки Академияи миллии илмҳо**

1. Молу мулки Академияи миллии илмҳо ба моликияти ҷумҳуриявӣ мансуб буда, дар идоракунии оперативии Академияи миллии илмҳо қарор дорад.

2. Ихтиёрдории молу мулки ташкилотҳои илмию таҳқиқотӣ ва дигар ташкилотҳои Академияи миллии илмҳо бо тартиби муқарраркардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба амал бароварда мешавад.

3. Объектҳои илмию техникии дорои арзиши баланд, ки дар истифодаи Академияи миллии илмҳо қарор дошта, аҳамияти умумидавлатӣ доранд, бо тартиби муқарраркардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд сарвати миллӣ эълон карда шаванд.

**БОБИ 6. ФАЪОЛИЯТИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲО**

**Моддаи 30. Фаъолияти байналмилалии Академияи миллии илмҳо**

1. Академияи миллии илмҳо дар асоси манфиатҳои мутақобилан судманд бо шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, созмонҳои байналмилалӣ ва хориҷӣ, ки таҳқиқоти илмӣ ва фаъолияти таълимиро анҷом медиҳанд, ҳамкорӣ менамояд.

2. Академияи миллии илмҳо ҳуқуқ дорад бо истифода аз восита ва шаклҳои дар амалияи байналмилалӣ қабулшудаи ҳамкорӣ ва табодули илмӣ барои иҷрои корҳои илмию таҳқиқотӣ ва таҷрибавию конструкторӣ корхонаю ташкилотҳои хориҷиро ҷалб намояд, дар якҷоягӣ бо онҳо барои ҳалли масъалаҳои илмӣ, илмию ташкилӣ ва илмию техникӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон марказҳои илмию таълимӣ ва дигар муассисаҳоро таъсис диҳад.

3. Академияи миллии илмҳо дар таъсиси ташкилотҳои байналмилалии илмӣ иштирок намуда, ҳуқуқи узвият дар созмонҳои байналмилалии илмиро дорад ва дар асоси манфиатҳои мутақобилан судманд бо академияҳо, муассисаҳои илмии байналмилалӣ, муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ ва муассисаҳои илмии дигар давлатҳо робитаҳои илмӣ, мубодилаи натиҷаҳои илмии бадастовардаи муҳаққиқон, асарҳои илмӣ ва нашрияҳои илмии даврй, усулҳои пешқадами пешбурди таҳқиқоти илмиро ба роҳ мемонад.

4. Академияи миллии илмҳо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақомоти ваколатдори давлатҳои хориҷӣ ва созмонҳои байналмилалии илмӣ шартномаҳои ҳамкорӣ мебандад.

**БОБИ 7. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 31. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 32. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон"

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон" аз 10 майи соли 2002 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2002, №4, қ. 1, мод. 311, с. 2007, №5, мод. 371, с. 2010, №12, қ. 1, мод. 837) аз эътибор соқит дониста шавад.

**Моддаи 33. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе

20 апрел соли 2021, № 1780
Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	1780	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН	Маҷлиси Олии ҶТ	20.04.2021	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Primary tabs

^-A A ⁺A

Душанбе, Март 17, 2025

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ИСТЕҲСОЛОТИ ОРГАНИКӢ

Забон Тоҷикӣ

Замима:

WORD

PDF

ZIP

Таснифгар:

Қонун

Рақам:

2141

Мақомот:

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Ҳолат:

Амалкунанда

Сана:

11.02.2025

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ИСТЕҲСОЛОТИ ОРГАНИКӢ

бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 19 декабри соли 2024, № 1508

қабул шудааст бо қарори Маҷлиси миллииМаҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 3 феврали соли 2025, № 596ҷонибдорӣ шудааст

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ ва иқтисодии низоми истеҳсолоти органикиро муқаррар намуда, ба ташаккул ва таъмини устувории низоми агроэкологӣ равона гардидааст.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) гардиши маҳсулоти органикӣ – коркард, нигоҳдорӣ, тамғагузорӣ, интиқол ва фурӯши маҳсулоти органикӣ;

2) истеҳсолоти органикӣ – фаъолият оид ба истеҳсол ва (ё) коркарди маҳсулот ё ашёи хоми органикӣ, ки бо риояи талаботи стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ, миллӣ ва регламентҳои техникии дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ муқарраргардида амалӣ карда мешавад;

3) маҳсулоти органикӣ – маҳсулоте, ки аз растанӣ, аз ҷумла ашёи хоми растаниҳои худрӯй, инчунин чорво, паранда, занбӯри асал ва моҳӣ мутобиқи талаботи стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ, миллӣ ва регламентҳои техникӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ истеҳсол карда мешавад;

4) регламенти техникии истеҳсолоти органикӣ – санади меъёрии техникие, ки талаботи техникии риояашон ҳатмиро вобаста ба бехатарии маҳсулоти органикӣ дар ҷараёни истеҳсол, коркард, истифодабарӣ, нигоҳдорӣ, интиқол, фурӯш, коркарди партовҳои он, иҷрои кор ва хизматрасонӣ муқаррар мекунад;

5) низоми агроэкологӣ – низоми аз тарафи субъектҳои хоҷагидор истифодашаванда, ки дар он мувозинаи истеҳсоли маҳсулоти кишоварзӣ ва баргардондани унсурҳои таркибии он барои гардиши моддаҳои маъданию органикӣ таъмин карда мешавад;

6) стандарти истеҳсолоти органикӣ – қоида, дастур ва (ё) тавсифҳо, ки ба истеҳсоли маҳсулоти органикӣ дахл доранд;

7) субъекти хоҷагидор дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ – соҳибкори инфиродӣ ва шахси ҳуқуқие, ки истеҳсол ва гардиши маҳсулоти органикиро амалӣ менамояд;

8) тамғаи молии маҳсулоти органикӣ - аломате, ки дар шакли чопӣ ё графикӣ дар рӯйи борҷомаи маҳсулоти органикӣ тасвир ёфта, бо мақсади нишон додани ҷойи истеҳсол ва ба талаботи стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ ё миллӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ ҷавобгӯй будани маҳсулоти органикӣ гузошта мешавад;

9) усули гидропонӣ – тарзи парвариши растанӣ дар муҳити сунъӣ, бе истифодаи хок, ки дар он ғизо дар шакли маҳлул мустақиман ба реша дода мешавад.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи истеҳсолоти органикӣ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи истеҳсолоти органикӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Мақсадҳои низоми истеҳсолоти органикӣ

Мақсадҳои низоми истеҳсолоти органикӣ аз инҳо иборатанд:

1) нигоҳдории гуногунии биологӣ ва агробиологӣ;

2) баланд бардоштани фаъолнокии биологии хок бо мақсади нигоҳ доштани ҳосилхезии он барои давраи дарозмуҳлат;

3) истифодаи такрории партовҳои олами наботот ва ҳайвонот бо мақсади ба хок баргардондани моддаҳои ғизодиҳанда ва кам кардани истифодаи захираҳои барқарорнашаванда;

4) истифодаи захираҳои барқароршаванда дар низоми хоҷагидорӣ дар маҳал;

5) мусоидат ба ҳифзи хок, об ва ҳавои атмосфера, инчунин кам кардани ҳамаи намудҳои ифлосшавӣ дар натиҷаи фаъолияти кишоварзӣ;

6) коркарди маҳсулоти кишоварзӣ бо мақсади дар ҳамаи марҳилаҳо нигоҳ доштани яклухтии органикӣ ва хусусиятҳои ҳаётан муҳимми он;

7) ҳифзи саломатии аҳолӣ.

Моддаи 4. Принсипҳои истеҳсолоти органикӣ

Ба принсипҳои истеҳсолоти органикӣ мансубанд:

1) риояи мувозинати экологии табиат ва барқарор намудани захираҳои он;

2) ҷорӣ намудани усулҳои самарабахши истифодаи захираҳои табиии барқарорнашаванда, нигоҳдории гуногунии биологӣ ва агробиологӣ;

3) ихтиёрӣ будани фаъолият дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

4) нигоҳ доштани ҳосилхезии хок, ҳифзи олами набототу ҳайвонот ва саломатии аҳолӣ;

5) баланд бардоштани самаранокӣ ва маҳсулнокии истеҳсолоти кишоварзӣ бе расондани зарар ба табиат ва саломатии аҳолӣ.

Моддаи 5. Самтҳои асосии истеҳсолоти органикӣ

Ба самтҳои асосии истеҳсолоти органикӣ мансубанд:

1) растанипарварии органикӣ;

2) чорводории органикӣ;

3) парандапарварии органикӣ;

4) занбӯриасалпарварии органикӣ;

5) моҳипарварии органикӣ;

6) истифодаи маҳсулоти органикӣ аз ашёи хоми растаниҳои худрӯй;

7) коркарди органикии ашёи хоми органикӣ.

Моддаи 6. Шартҳои истифодаи растаниҳои худрӯй ва меваи онҳо дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ

1. Растаниҳои худрӯй ва меваҳои онҳо, инчунин набототи худрӯйи дигар бо мақсади истифода дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ бояд бе расондани зарар ба низоми экологӣ ҷамъоварӣ карда шаванд.

2. Барои истифодаи растаниҳои худрӯй ва меваи онҳо дар ҳудуди ҷангал ва чарогоҳҳо бояд қитъаҳое интихоб карда шаванд, ки бо моддаҳои кимиёвӣ коркард нашуда бошанд.

БОБИ 2. ТАНЗИМИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ ИСТЕҲСОЛОТИ ОРГАНИКӢ

Моддаи 7. Вазифаҳои танзими давлатӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ

Вазифаҳои танзими давлатӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ аз инҳо иборат мебошанд:

1) таъмини татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

2) банақшагирии стратегӣ ва танзими асосҳои ҳуқуқии фаъолият дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

3) мониторинги фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

4) амалӣ намудани тадбирҳои истифодаи роҳҳои муносиби коркарди хок, усулҳои агротехникии муосир, таъсиррасонии камтарин ба таркиби хок, воридкунии моддаҳои ғизоӣ тибқи стандартҳои миллӣ ва роҳ надодан ба сахтшавии хок дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

5) амалӣ намудани тадбирҳои муҳофизати растаниҳо дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

6) назорати риояи талаботи бехатарии биологӣ, карантини растаниҳо ва тадбирҳои беҳдошти байторӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

7) ба роҳ мондани сертификатсияи экологии маҳсулоти органикӣ, арзёбии равандҳои технологии истеҳсол ва коркарди он ҷиҳати пешгирӣ ва бартараф кардани зарар ба муҳити зист, ҳамчунин таъмини амнияти экологӣ;

8) назорати риояи талаботи стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ, миллӣ ва регламентҳои техникӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

9) амалӣ намудани ҳамкориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ.

Моддаи 8. Танзими раванди фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар истеҳсоли маҳсулоти органикӣ

1. Субъектҳои хоҷагидоре, ки ба истеҳсоли маҳсулоти органикӣ машғул мебошанд, бо тартиби муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар феҳристи давлатии субъектҳои хоҷагидор дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ ба қайд гирифта мешаванд.

2. Субъектҳои хоҷагидор зимни бақайдгирӣ маълумоти зеринро пешниҳод менамоянд:

1) ном ва нишонии субъекти хоҷагидор;

2) маҳалли ҷойгиршавии қитъаҳои замин ва биноҳое, ки дар онҳо фаъолияти истеҳсолӣ ба роҳ монда мешавад;

3) хусусияти амалиёти истеҳсолӣ ва хосияти маҳсулоти органикӣ.

Моддаи 9. Талабот барои истеҳсоли маҳсулоти органикӣ

Истеҳсоли маҳсулоти органикӣ дар асоси талаботи зерин ба роҳ монда мешавад:

1) алоҳида ба роҳ мондани истеҳсоли маҳсулоти органикӣ аз маҳсулоти истеҳсолшаванда, ки ба истеҳсолоти органикӣ тааллуқ надоранд;

2) манъи истифодаи агрокимиёҳо, пеститсидҳо, антибиотикҳо, ба истиснои онҳое, ки дар асоси стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ ё миллӣ дар истеҳсоли маҳсулоти органикӣ иҷозат дода шудаанд;

3) манъи истифодаи пайвандсозии ҷанин, усулҳои ба таври сунъӣ гирифтани клони организмҳо, ҳуҷайра ё молекулаҳо, организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирдодашуда, инчунин маҳсулоти бо усулҳои муосири биотехнология ҳосил кардашуда;

4) манъи истифодаи нумӯяҳои афзоиш ва маҳсулнокии ҳайвонот, воситаҳои гормондор;

5) манъи истифодаи растаниҳои бо усули гидропонӣ рӯёндашуда;

6) манъи истифодаи афканишоти ионофар барои коркарди маҳсулоти хӯроквории органикӣ ё хӯроки ҳайвоноти кишоварзӣ, инчунин ашёи хом барои тайёр кардани маҳсулоти хӯрокворӣ ё хӯроки ҳайвоноти кишоварзӣ;

7) истифодаи воситаҳои биологии мубориза бар зидди организмҳои карантинию зараррасон, касалиҳои растанӣ ва бемориҳои ҳайвонот;

8) амалисозии чораҳо барои пешгирии талафёбии растанӣ ё маҳсулоти он аз организмҳои зараррасон, ки ба муҳофизат аз зараррасонҳо, интихоби намуд, навъи растанӣ, киштгардон, усулҳои парвариши растаниҳо ва тарзи коркарди маҳсулоти органикӣ асос меёбанд;

9) интихоби зот ё намуди ҳайвоноти кишоварзӣ бо назардошти қобилияти мутобиқшавӣ ва устуворӣ ба касалиҳо, муҳайё сохтани шароит барои нигоҳдории саломатии ҳайвоноти кишоварзӣ, барқароршавии табиӣ, таъмини нишондиҳандаҳои санитарию беҳдоштӣ ва байторӣ;

10) истифодаи ғизои иловагӣ, воситаҳои ёрирасони технологӣ, хушбӯйкунанда, қувватфизои таъм, дорувории ферментӣ, микроэлементҳо, витаминҳо, аминокислотаҳои бо стандартҳои байналмилалӣ, байнидавлатӣ ё миллии дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ пешбинишуда;

11) истифодаи микроорганизмҳои биологӣ, аз ҷумла барои коркарди маҳсулоти ғизоӣ истифодашаванда, амалисозии чораҳои муҳофизатии маҳсулоти ҳайвонот аз вайроншавии микробиологӣ, ки ба таъсири мутақобилаи микроорганизмҳо дар муҳити табиӣ асос ёфтаанд;

12) манъи омезиши маҳсулоти органикӣ ба маҳсулоти бо тарзи маъмулӣ истеҳсолшуда дар раванди нигоҳдорӣ, интиқол ва фурӯши маҳсулоти органикӣ;

13) манъи истифодаи банду баст, зарфҳои истеъмолӣ ва нақлиётии ба ифлосшавии маҳсулоти органикӣ ва муҳити зист мусоидаткунанда, аз ҷумла банду басти полимерӣ, зарфҳои истеъмолӣ ва нақлиётӣ.

БОБИ 3. ТАМҒАГУЗОРӢ, ВОРИДОТ ВА СОДИРОТИ МАҲСУЛОТИ ОРГАНИКӢ

Моддаи 10. Тамғагузории маҳсулоти органикӣ

1. Тамғагузории маҳсулоти органикӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

2. Тамғаи борҷома ё ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи маҳсулоти органикӣ бояд дорои чунин маълумот бошанд:

1) ном ва суроғаи истеҳсолкунанда ё корхонаи коркарди маҳсулоти органикӣ;

2) номи маҳсулот бо зикри усули истифодашудаи истеҳсолоти органикӣ;

3) дарҷи ном ва тамғаи молии маҳсулоти органикӣ;

4) шартҳои нигоҳдории маҳсулоти органикӣ ва муҳлати мувофиқатии он;

5) ишора дар бораи тартиби нигоҳ доштани маҳсулоти органикӣ бо маҳсулоти дигар.

3. Субъектҳои хоҷагидор, ки маҳсулоти органикиро истеҳсол менамоянд, ҳуқуқи истифодаи тамғаи молии мувофиқати маҳсулоти органикиро доранд.

4. Истифодаи ҳамаи намуди аломат, аз ҷумла аломатҳои дар тамғаҳои тиҷоратӣ истифодашаванда, инчунин услубҳои тамғагузорӣ ва рекламаи маҳсулоти органикӣ ё ҷузъиёти аз он истеҳсолшуда, ки метавонанд истеъмолкунандаро ба иштибоҳ оранд, манъ мебошад.

Моддаи 11. Воридот ва содироти маҳсулоти органикӣ

Воридот ва содироти маҳсулоти органикӣ тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, амалӣ карда мешаванд.

БОБИ 4. ДАСТГИРИИ ДАВЛАТИИ РУШДИ ИСТЕҲСОЛОТИ ОРГАНИКӢ ВА ТАЪМИНОТИ ИТТИЛООТӢ

Моддаи 12. Дастгирии давлатии рушди истеҳсолоти органикӣ

1. Рушди истеҳсолоти органикӣ тибқи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи давлат дастгирӣ карда мешавад.

2. Дастгирии давлатии соҳаи истеҳсолоти органикӣ бо роҳҳои зерин анҷом дода мешавад:

1) ҷалби сармоя барои пешбурди соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

2) мусоидат ба амалисозии чорабиниҳо оид ба ҳосилхезгардонӣ, беҳтар намудани ҳолати беҳдоштӣ ва ҳифзи заминҳо;

3) рушди инфрасохтори бозори маҳсулоти кишоварзӣ, аз ҷумла маҳсулоти органикӣ;

4) таъмини дастрасии иттилоот оид ба ҳаҷми истеҳсол ва фурӯши маҳсулоти органикӣ;

5) ташкили таҳқиқоти илмӣ оид ба рушди истеҳсолоти органикӣ, услуб, тарз ва технологияҳои инноватсионии истеҳсоли маҳсулоти органикӣ;

6) роҳҳои дигари дастгирӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.

Моддаи 13. Шаффоф ва ошкоро будани иттилоот дар бораи истеҳсолоти органикӣ

1. Иттилоот дар бораи истеҳсолоти органикӣ шаффоф ва ошкоро мебошанд.

2. Ба иттилоот дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ, ки дастрасии тарафҳои манфиатдор ба онҳо озод мебошад, маълумоти зерин дохил мешаванд:

1) дар бораи тадбирҳои дастгирии давлатӣ дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ;

2) дар бораи фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ, номгӯй ва ҳаҷми маҳсулоти органикӣ;

3) оид ба субъектҳои дигари дар рушди истеҳсолоти органикӣ иштироккунанда.

БОБИ 5. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 14. Ҳалли баҳсҳо дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ

Баҳсҳо дар соҳаи истеҳсолоти органикӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал карда мешаванд.

Моддаи 15. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 16. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи хоҷагидорӣ ва истеҳсолоти биологӣ»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи хоҷагидорӣ ва истеҳсолоти биологӣ» аз 22 июли соли 2013 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2013, № 7, мод. 529; с. 2019, №4-5, мод. 220) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 17. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе, аз 11 феврали соли 2025, № 2141

Бештар оида ба ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ИСТЕҲСОЛОТИ ОРГАНИКӢ

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ХОҶАГИИ ЁРИРАСОНИ ШАХСӢ

Забон Тоҷикӣ

Замима:

WORD

PDF

ZIP

Таснифгар:

Қонун

Рақам:

1891

Мақомот:

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Ҳолат:

Амалкунанда

Сана:

19.07.2022

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ХОҶАГИИ ЁРИРАСОНИ ШАХСӢ

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 15 июни соли 2022, № 745

қабул гардидааст

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 15 июли соли 2022, № 294

ҷонибдорӣ гардидааст

(Қонуни ҶТ аз 11.02.2025 № 2148)

Қонуни мазкур муносибатҳои ҷамъиятиро вобаста ба ташкил, пешбурд, рушд ва қатъи фаъолияти хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ танзим менамояд.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Хоҷагии ёрирасони шахсӣ

1. Хоҷагии ёрирасони шахсӣ шакли фаъолияти ғайрисоҳибкории мустақилонаи шаҳрванд ё бо ҷалби аъзои оила ва (ё) дигар шаҳрвандон барои истеҳсол ва коркарди маҳсулоти кишоварзӣ мебошад, ки дар қитъаҳои замини барои пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ додашуда ва (ё) бадастоварда ҷиҳати қонеъ гардонидани талаботи шахсӣ амалӣ карда мешавад.

2. Аз ҷониби шаҳрвандон фурӯши маҳсулоти кишоварзии ҳангоми пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ истеҳсол ва коркардшуда фаъолияти соҳибкорӣ эътироф карда намешавад.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи хоҷагии ёрирасони шахсӣ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи хоҷагии ёрирасони шахсӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Қитъаҳои замин барои пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ

1. Қитъаҳои замин барои пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ аз қитъаи замини наздиҳавлигӣ ва (ё) қитъаи замини хоҷагии иловагии ёрирасони шахсӣ иборат мебошанд.

2. Қитъаҳои замин барои пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ ба шаҳрвандон бо тартиб ва ба андозаи муқаррарнамудаи Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистон дода мешаванд ва (ё) шаҳрвандон барои ин мақсад ҳуқуқи истифодаи онро ба даст меоранд.

3. Қитъаи замини наздиҳавлигӣ ба гурӯҳи заминҳои маҳалли аҳолинишин дохил буда, ба шаҳрванд пас аз ба қайди давлатӣ гирифтани ҳуқуқи истифодаи якумраи меросӣ дода мешавад.

4. Қитъаи замини хоҷагии иловагии ёрирасони шахсӣ ба гурӯҳи заминҳои таъиноти кишоварзӣ дохил буда, ба шаҳрванд бо ҳуқуқи истифодаи бемуҳлат дода мешавад.

Моддаи 4. Манъи дахолат ба фаъолияти хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ

Дахолати мақомоти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ба фаъолияти шаҳрвандон дар пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, манъ аст.

БОБИ 2. ТАНЗИМИ ДАВЛАТИИ ПЕШБУРД ВА РУШДИ ХОҶАГИҲОИ ЁРИРАСОНИ ШАХСӢ

Моддаи 5. Танзим ва дастгирии давлатии пешбурд ва рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ

1. Танзим ва дастгирии давлатии пешбурд ва рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ аз маҷмуи чорабиниҳое, ки фаъолияти самаранокро дар хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ таъмин менамоянд, иборат мебошанд.

2. Танзими давлатии пешбурд ва рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ бо усулҳои зерин амалӣ карда мешавад:

1) қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқии танзимкунанда ва ба рушди фаъолияти хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ мусоидаткунанда;

2) амалигардонии чорабиниҳо оид ба рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ;

3) назорати риояи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба пешбурди фаъолият дар қитъаҳои замини хоҷагии иловагии ёрирасони шахсӣ.

3. Дастгирии давлатии хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ бо роҳҳои зерин амалӣ карда мешавад:

1) ташаккули инфрасохтори хизматрасонии истеҳсол, коркард ва нигоҳдории маҳсулоти кишоварзӣ;

2) ташкили хизматрасонии техникӣ, обёрӣ, байторию санитарӣ ва иттилоотию машваратӣ;

3) пешгирӣ ва бартараф кардани оқибатҳои ҳолатҳои фавқулода;

4) шаклҳои дигари дастгирӣ, ки санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян кардаанд.

Моддаи 6. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ташкил, пешбурд ва рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ташкил, пешбурд ва рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ мансуб мебошанд:

1) амалӣ намудани сиёсати давлатӣ дар таъмини рушди ҳоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ;

2) тасдиқи барномаҳои дастгирӣ ва рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ;

3) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 7. Ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар ташкил, пешбурд ва рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ

Ба ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар ташкил, пешбурд ва рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ дохил мешаванд:

1) таҳия, тасдиқ ва амалисозии барномаҳои маҳаллии рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ;

2) муқаррар намудани нишондиҳандаҳои асосии рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ дар ҳудудҳои дахлдор;

3) мусоидат ба беҳтарсозии таъминоти хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ бо захираҳои моддию техникӣ, оби полизӣ, тухмии растаниҳо, ниҳолҳо, ҳайвоноти кишоварзӣ, нуриҳои минералӣ, сӯзишворӣ ва дигар маводҳо;

4) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 8. Ваколатҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар ташкил, пешбурд ва рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ

Ба ваколатҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар ташкил, пешбурд ва рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ дохил мешаванд:

1) ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии шаҳрҳо ва ноҳияҳо пешниҳод намудани таклифҳо доир ба ҷудо намудани қитъаҳои замин барои пешбурди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ;

2) пешбурди китоби баҳисобгирии хоҷагиҳо;

3) гузарондани мониторинги истифодабарии қитъаҳои замин барои пешбурди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ;

4) татбиқи чораҳо барои таъмини пешбурди фаъолияти озод ва мустақилонаи хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ ҳангоми истеҳсол, коркард ва фурӯши маҳсулоти кишоварзӣ;

5) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

БОБИ 3. ҲУҚУҚ ВА УҲДАДОРИҲОИ ШАҲРВАНДОН ҲАНГОМИ ПЕШБУРДИ ХОҶАГИИ ЁРИРАСОНИ ШАХСӢ

Моддаи 9. Ҳуқуқи шаҳрвандон барои пешбурди ҳоҷагии ёрирасони шахсӣ

1. Шаҳрвандони қобили амали Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба онҳо қитъаи замин барои замини наздиҳавлигӣ ва (ё) ташкили хоҷагии иловагии ёрирасони шахсӣ дода шудааст ва (ё) барои ин мақсадҳо ҳуқуқи истифодаи қитъаи заминро ба даст овардаанд, ҳуқуқи пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсиро доранд.

2. Шаҳрвандон ҳангоми пешбурди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ ҳуқуқ доранд:

1) истифодабарии қитъаҳои замин ва муносибатҳои молумулкиро бо тартиби муқаррарнамудаи Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ монанд;

2) фаъолияти хоҷагидориро дар қитъаҳои замин озодона ва муcтақилона амалӣ намоянд;

3) бо иттиҳодияҳои кишоварзӣ ва кластерҳои агросаноатӣ ҳамкорӣ намоянд ва ихтиёрӣ ба ҳайати онҳо дохил шаванд;

4) сохтмон ва азнавсозии гармхона ва сардхонаҳо, дигар иншооти хизматрасонӣ ва истеҳсолиро бо тартиби пешбининамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ба роҳ монанд;

5) ҷуброни зарарро вобаста ба гирифтани қитъаи замин барои эҳтиёҷоти давлатӣ ё ҷамъиятӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон талаб намоянд ва гиранд;

6) аз манбаъҳои захираҳои обӣ ва барқ барои пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ бо тартиби муқарраргардида истифода намоянд;

7) аз ҳуқуқҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода намоянд.

Моддаи 10. Уҳдадориҳои шаҳрвандон ҳангоми пешбурди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ

Шаҳрвандон ҳангоми пешбурди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ уҳдадоранд:

1) истифодаи мақсаднок ва оқилонаи қитъаҳои замин, аз ҷумла кишти зироатҳои кишоварзӣ, гузаронидани корҳои барқарорсозӣ ва ободониро таъмин кунанд;

2) сари вақт андози истифодаи қитъаҳои замин, ҳаққи хизмати обрасонӣ, барқ, инчунин дигар пардохтҳои ҳатмии муқарраргардидаро ҳангоми пешбурди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ, тариқи ғайринақдӣ пардохт намоянд (Қонуни ҶТ аз 11.02.2025 № 2148);

3) қоидаҳои беҳдошти санитарию гигиенӣ ва байторӣ, талаботи агротехникию мелиоративӣ ва технологияҳои парвариши зироатҳои кишоварзиро риоя намоянд;

4) барои нигоҳдорӣ ва баланд бардоштани ҳосилхезии хок тадбирҳо андешанд;

5) ҳифз ва истифодаи оқилонаи захираҳои обу заминро таъмин намоянд;

6) бо риояи тартиби муайяннамудаи беҳдоштиву санитарӣ ва бойторӣ забҳи ҳайвоноти кишоварзиро дар ҷойҳои махсуси барои ин мақсадҳо ҷудошуда таъмин намоянд;

7) ба мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳоти маҳалли ҷойгиршавӣ бо тартиб ва дар муҳлатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон маълумоти дахлдорро оид ба пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ пешниҳод намоянд;

8) дар қитъаҳои замини хоҷагиҳои иловагии ёрирасони шахсӣ ба бунёди бинову иншоот ва шинонидани дарахтони бисёрсола роҳ надиҳанд;

9) иҷрои уҳдадориҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро таъмин намоянд.

БОБИ 4. ПЕШБУРДИ ХОҶАГИИ ЁРИРАСОНИ ШАХСӢ

Моддаи 11. Тартиби пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ

1. Шаҳрвандон ҳангоми пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ самт, хусусият ва намудҳои фаъолият, таркиб ва ҳаҷми истеҳсоли маҳсулотро мустақилона муайян мекунанд.

2. Сардори хоҷагии ёрирасони шахсӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад манфиатҳои шаҳрвандони дар пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ иштироккунандаро дар муносибат бо мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, инчунин шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ намояндагӣ кунад.

3. Шаҳрвандони дар пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ иштироккунанда метавонанд муносибатҳои шартномавиро вобаста ба истеҳсол, коркард ва интиқоли маҳсулоти кишоварзӣ, иҷрои кор ва хизматрасонӣ бевосита бо ташкилотҳои кишоварзӣ, шахсони воқеӣ ё ҳуқуқӣ мустақилона амалӣ намоянд.

Моддаи 12. Фаъолияти меҳнатӣ дар хоҷагии ёрирасони шахсӣ

1. Фаъолияти меҳнатӣ дар хоҷагии ёрирасони шахсӣ бо истифодаи меҳнати шахсии шаҳрванд ё бо ҷалби аъзои оила ва (ё) шаҳрвандони дигар амалӣ карда мешавад.

2. Шаҳрвандоне, ки дар хоҷагии ёрирасони шахсӣ ба истеҳсол, коркард ва фурӯши маҳсулоти кишоварзӣ машғул мебошанд, бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи мусоидат ба шуғли аҳолӣ" метавонанд вазъи ҳуқуқии аҳолии шуғлнокро (ё ба он баробаркардашударо) гиранд.

Моддаи 13. Баҳисобгирии хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ

1. Баҳисобгирии хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ аз тарафи мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар китоби баҳисобгирии хоҷагиҳо амалӣ карда мешавад.

2. Пешбурди китоби баҳисобгирии хоҷагиҳо дар асоси маълумоти дахлдори аз ҷониби хоҷагии ёрирасони шахсӣ пешниҳодшуда амалӣ карда мешавад ва инҳоро дар бар мегирад:

1) насаб, ном ва номи падар, сана ва соли таваллуди сардори хоҷагии ёрирасони шахсӣ, инчунин шаҳрвандоне, ки бо ӯ якҷоя зиндагӣ мекунанд ва дар пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ иштирок мекунанд;

2) масоҳати қитъаи замин барои пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ, ки дар он кишти зироатҳои кишоварзӣ гузаронида мешавад, миқдори дарахтони бисёрсола, аз ҷумла мевадиҳанда, инчунин номгӯи дигар маҳсулоти кишоварзии истеҳсол ва коркардшаванда;

3) саршумори чорво, парандаи хонагӣ, оилаҳои занбӯри асал ва қуттии пилла;

4) маълумот оид ба шумораи воситаҳои нақлиёт, техника ва таҷҳизоти кишоварзӣ;

5) маълумот оид ба бино, дастгоҳ ва таҷҳизоти дар хоҷагии ёрирасони шахсӣ истифодашаванда.

3. Маълумоти китоби баҳисобгирии хоҷагиҳо барои ташаккул ва татбиқи нишондиҳандаҳои асосии таъмини рушди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ ва дастгирии давлатии онҳо истифода бурда мешаванд.

4. Шакл ва тартиби пешбурди китоби баҳисобгирии хоҷагиҳо оид ба баҳисобгирии хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ аз ҷониби мақомоти омори давлатӣ муқаррар карда мешаванд.

Моддаи 14. Тартиби қатъи фаъолияти хоҷагии ёрирасони шахсӣ

Фаъолияти хоҷагии ёрирасони шахсӣ пас аз қатъи ҳуқуқи истифодаи қитъаи замини наздиҳавлигӣ ва (ё) қитъаи замини хоҷагии иловагии ёрирасони шахсӣ бо тартиби муқаррарнамудаи Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистон қатъ мегардад.

БОБИ 5. МУНОСИБАТҲОИ МОЛУМУЛКӢ ДАР ХОҶАГИИ ЁРИРАСОНИ ШАХСӢ

Моддаи 15. Истифодаи молу мулк дар пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ

1. Шаҳрвандон барои пешбурди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ метавонанд аз биноҳои истиқоматӣ, маишӣ ва истеҳсолӣ, дигар бино ва иншооти ёрирасон, дарахтони бисёрсола, аз ҷумла мевадиҳандаи дар қитъаи замини наздиҳавлигӣ ва (ё) замини хоҷагиҳои иловагии ёрирасони шахсӣ воқеъбуда, инчунин воситаҳои нақлиёт, техникаю таҷҳизоти кишоварзӣ, ҳайвоноти кишоварзӣ ва молу мулки дигар истифода баранд.

2. Шаҳрвандони дар пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ иштироккунанда метавонанд шумора ва шакли бино, инчунин иншооти хоҷагидориро бо мақсадҳои нигоҳдории саршумори ҳайвоноти кишоварзӣ, коркарди хӯроки ҳайвоноти кишоварзӣ, нигоҳдории техника, таҷҳизот ва дигар асбобу ашё бо риояи талаботи меъёрҳои техникӣ, сохтмонӣ, санитарию эпидемиологӣ, экологӣ ва бехатарӣ аз сӯхтор мустақилона муайян намоянд.

3. Шаҳрвандон метавонанд бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон молу мулки дигарро барои пешбурд ва рушди хоҷагии ёрирасони шахсӣ харидорӣ ва истифода намоянд.

4. Истифодаи молу мулки узви хоҷагии ёрирасони шахсӣ дар фаъолияти он тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

Моддаи 16. Ихтиёрдории маҳсулоти кишоварзии ҳангоми пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ истеҳсол ва коркардшуда

Маҳсулоти кишоварзии дар хоҷагии ёрирасони шахсӣ истеҳсол ва коркардшуда тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мустақилона ихтиёрдорӣ карда мешавад.

БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 17. Тартиби андозбандӣ ҳангоми пешбурди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ

Андозбандӣ ҳангоми пешбурди хоҷагиҳои ёрирасони шахсӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

Моддаи 18. Ҳалли баҳсҳо вобаста ба пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ

Баҳсҳое, ки вобаста ба пешбурди хоҷагии ёрирасони шахсӣ ба миён меоянд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал карда мешаванд.

Моддаи 19. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Моддаи 20. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи хоҷагии ёрирасони шахсӣ"

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи хоҷагии ёрирасони шахсӣ" аз 8 декабри соли 2003 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2003, №12, мод. 675; с. 2006, №7, мод. 349; с. 2011, №6, мод. 449) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 21. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 19 июли соли 2022, № 1891

Бештар оида ба ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ХОҶАГИИ ЁРИРАСОНИ ШАХСӢ

Закон Республики Таджикистан ОБ ОРГАНИЧЕСКОМ ПРОИЗВОДСТВЕ

Забон Русӣ

Замима:

WORD

PDF

ZIP

Таснифгар:

Закон

Рақам:

2141

Мақомот:

Маджлиси Оли Республики Таджикистан

Ҳолат:

Амалкунанда

Сана:

11.03.2025

Закон Республики Таджикистан

ОБ ОРГАНИЧЕСКОМ ПРОИЗВОДСТВЕ

Принят постановлением МН МОРТ

от 19 декабря 2024 года, №1508

Одобрен постановлением ММ МОРТ

от 3 февраля 2025 года, №596

Настоящий закон устанавливает правовые, организационные и экономические основы системы органического производства и направлен на формирования и обеспечения устойчивости агроэкологической системы.

ГЛАВА 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1. Основные понятия

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:

1) оборот органической продукции - переработка, хранение, маркировка, транспортировка и реализация органической продукции;

2) органическое производство - деятельность по производству и (или) переработке органической продукции или органического сырья осуществляемая с соблюдением требований, установленными международными, межгосударственными, национальными стандартами и техническими регламентами в сфере органического производства;

3) органическая продукция - продукция растений, в том числе сырье дикорастущих растений, а также скота, птицы, пчел и рыбы, производимый в соответствии с требованиями международных, межгосударственных, национальных стандартов и технических регламентов в области органического производства;

4) технический регламент органического производства – нормативный технический акт, устанавливающий обязательные к соблюдению технические требования, связанные с безопасностью органической продукции процессам ее производства, переработки, использования, хранения, транспортировки, реализации, переработки ее отходов, выполнения работ и оказания услуг в части безопасности;

5) агроэкосистема - система, используемая хозяйствующими субъектами, в которой обеспечивается баланс производства сельскохозяйственной продукции и возврат ее составных элементов для оборота минеральных и органических веществ;

6) стандарт органического производства - правило, руководство и (или) описания, относящиеся к производству органической продукции;

7) хозяйствующий субъект сферы органического производства –индивидуальный предприниматель и юридическое лицо, осуществляющее производство и оборот органической продукции;

8) товарная марка органической продукции - знак, нанесенная в печатном или графическом виде на поверхность упаковки органической продукции с целью указания места производства и соответствия органической продукции требованиям международных, межгосударственных или национальных стандартов в сфере органического производства;

9) гидропонный метод - способ выращивания растения в искусственной среде, без использования почвы, где питание в виде раствора подается непосредственно к корням.

Статья 2. Законодательство Республики Таджикистан об органическом производстве

Законодательство Республики Таджикистан об органическом производстве основывается на Конституции Республики Таджикистан и состоит из настоящего Закона, иных нормативных правовых актов Республики Таджикистан, а также международных правовых актов, признанных Таджикистаном.

Статья 3. Цели системы органического производства

Целями системы органического производства состоит из:

1) сохранение биологических и агробиологических разнообразий;

2) повышение биологической активности почвы для поддержания ее плодородия в течение длительного периода;

3) повторное использование отходов растительного и животного мира с целью возврата питательных веществ в почву для сокращения использования не возобновляемых ресурсов;

4) использование возобновляемых ресурсов в системе местного хозяйствования;

5) содействие защите почвы, воды и атмосферного воздуха, а также сокращение всех видов загрязнения в результате сельскохозяйственной деятельности;

6) переработка сельскохозяйственной продукции с целью сохранения на всех этапах ее органической целостности и жизненно важных свойств;

7) защита здоровья населения.

Статья 4. Принципы органического производства

К принципам органического производства относятся:

1) соблюдение экологического баланса природы и восстановление ее ресурсов;

2) внедрение эффективных методов использования не возобновляемых природных ресурсов и сохранения биологического разнообразия;

3) добровольность деятельности в области органического производства;

4) сохранение плодородия почв, охрана флоры, фауны и здоровья населения;

5) повышение эффективности и производительности сельскохозяйственного производства без ущерба для природы и здоровья населения.

Статья 5. Основные направления органического производства

К основным направлениям органического производства относятся:

1) органическое растениеводство;

2) органическое животноводство;

3) органическое птицеводство;

4) органическое пчеловодство;

5) органическое рыболовство;

6) использование органических продуктов из сырья дикорастущих растений;

7) органическая переработка органического сырья.

Статья 6. Условия использования дикорастущих растений и их плодов в сфере органического производства

1. Дикорастущие растения и их плоды, а также другие дикорастущие растения должны быть собраны для использования в органическом производстве без ущерба для экологической системы.

2. Для использования дикорастущих растений и их плодов в лесах и на пастбищах следует выбирать участки, не обработанные химическими веществами.

ГЛАВА 2. ГОСУДАРСТВЕННОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ В СФЕРЕ ОРГАНИЧЕСКОГО ПРОИЗВОДСТВА

Статья 7. Задачи государственного регулирования в области органического производства

Функции государственного регулирования в области органического производства включают:

1) обеспечение реализации государственной политики в области органического производства;

2) стратегическое планирование и регулирование правовых основ деятельности в области органического производства;

3) мониторинг деятельности хозяйствующих субъектов в области органического производства в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан;

4) осуществление мер по использованию оптимальных способов обработки почвы, современных агротехнических методов, минимальному влиянию на состав почвы, внесению питательных веществ в соответствии с национальными стандартами и недопущению затвердевания почвы в области органического производства;

5) осуществление профилактических мер по защите растений в области органического производства;

6) контроль за соблюдением требований биологической безопасности, карантина растений и ветеринарного благополучия в области органического производства;

7) экологическая сертификация органической продукции, оценка технологических процессов ее производства и переработки для предотвращения и устранения вреда окружающей среде, а также обеспечения экологической безопасности;

8) контроль за соблюдением требований международных, межгосударственных, национальных стандартов и технических регламентов в области органического производства;

9) осуществление международного сотрудничества Республики Таджикистан в области органического производства.

Статья 8. Регулирование процесса деятельности хозяйствующих субъектов в производстве органической продукции

1. Хозяйствующие субъекты, занимающиеся производством органической продукции, регистрируются в государственном реестре хозяйствующих субъектов в сфере органического производства в порядке, установленном нормативными правовыми актами Республики Таджикистан.

2. При регистрации хозяйствующие субъекты предоставляют следующие сведения:

1) наименование и адрес хозяйствующего субъекта;

2) расположение земельных участков и зданий, в которых осуществляется производственная деятельность;

3) характер производственных операций и свойства органических продуктов.

Статья 9. Требования к производству органической продукции

1. К производству органической продукции устанавливаются следующие требования:

1) обособление производства органической продукции от производимой продукции, не относящейся к органическому производству;

2) запрет на использование агрохимикатов, пестицидов, антибиотиков, за исключением тех, которые разрешены к применению действующими международными, межгосударственными или национальными стандартами в сфере производство органической продукции;

3) запрет на применение трансплантации эмбрионов, методов искусственного получения клонов организмов, клеток или молекул, генетически модифицированных организмов, а также продукции произведенной современными методами биотехнологии;

4) запрет на применение стимуляторов роста и откорма животных, гормональных препаратов;

5) запрет на использование гидропонного метода выращивание растений;

6) запрет на использование ионного излучения для обработки органических пищевых продуктов или кормов для животных, а также сырья для приготовления пищевых продуктов или кормов для животных;

7) использование биологических средств борьбы с вредителями, болезнями растений и животных;

8) осуществление мер по предотвращению гибели растений или их продукции от вредителей, основанных на защите от вредителей, выборе вида, сорта растений, севообороте, методах выращивания растений и способах переработки органической продукции;

9) отбор породы или вида сельскохозяйственных животных с учетом их способности к привыканию и устойчивости к болезням, создание условий для сохранения здоровья сельскохозяйственных животных, ветеринарного здоровья и естественного воспроизводства, обеспечение санитарно-гигиенических показателей;

10) использование пищевых добавок, технологических вспомогательных средств, ароматизаторов, усилителей вкуса, ферментных препаратов, микроэлементов, витаминов, аминокислот, предусмотренных международными, межгосударственными или национальными стандартами в сфере органического производства;

11) использование биологических микроорганизмов, в том числе традиционно используемых для переработки пищевых продуктов, осуществление защитных мер, основанных на защите продуктов животного происхождения от микробиологических нарушений, вызванных взаимодействием микроорганизмов в природной среде;

12) запрет на смешивание органической продукции с продукцией, не относящейся к органической в процессе хранения, транспортировки и реализации органической продукции;

13) запрет на использования упаковки, потребительской и транспортной тары, способствующей загрязнению органической продукции и окружающей среды, в том числе полимерной упаковки, потребительской и транспортной тары.

ГЛАВА 3. МАРКИРОВКА, ИМПОРТ И ЭКСПОРТ ОРГАНИЧЕСКОЙ ПРОДУКЦИИ

Статья 10. Маркировка органических продуктов

1. Маркировка органической продукции осуществляется в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан.

2. На упаковочной этикетке или в документах, подтверждающих органическую продукцию, должна быть указана следующая информация:

1) имя и адрес производителя или предприятия по переработке органических продукции;

2) название продукции с указанием используемого метода органического производства;

3) внесение названия и товарного знака органической продукции;

4) условия хранения органических продукции и срок их годности;

5) ссылка на порядок хранения органических продукции с другими продуктами.

3. Хозяйствующие субъекты, производящие органическую продукцию, имеют право использовать товарный знак соответствия органической продукции.

4. Запрещается использование любых знаков, в том числе знаков, используемых на коммерческих этикетках, а также стилей маркировки и рекламы органической продукции или компонентов, изготовленных из них, которые могут ввести потребителя в заблуждение.

Статья 11. Импорт и экспорт органических продуктов

Импорт и экспорт органической продукции осуществляется в соответствии с нормативными правовыми актами Республики Таджикистан и международно-правовыми актами, признанными Таджикистаном.

ГЛАВА 4. ГОСУДАРСТВЕННАЯ ПОДДЕРЖКА РАЗВИТИЯ ОРГАНИЧЕСКОГО ПРОИЗВОДСТВА И ИНФОРМАЦИОННОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ

Статья 12. Государственная поддержка развития органического производства

1. Развитие органического производства в соответствии с положениями законодательства Республики Таджикистан поддерживается государством.

2. Государственная поддержка сферы органического производства осуществляется следующими способами:

1) привлечение инвестиции для продвижения отрасли органического производства;

2) содействие осуществлению мероприятий по повышению плодородия, улучшению состояния и охране земель;

3) развитие инфраструктуры рынка сельскохозяйственной продукции, в том числе органической продукции;

4) обеспечение доступа к информации об объемах производства и продаж органической продукции;

5) организация научных исследований по развитию органического производства, инновационных методов, способов и технологий производства органической продукции;

6) другие пути поддержки, не запрещенные законодательством Республики Таджикистан.

Статья 13. Прозрачность и открытость информации об органическом производстве

1. Информация об органическом производстве является прозрачной и открытой.

2. Информация в области органического производства, доступ к которой свободен для заинтересованных сторон, включает следующих сведений:

1) о мерах государственной поддержки в области органического производства;

2) о деятельности хозяйствующих субъектов в области органического производства, перечне и объемах органической продукции;

3) о других субъектах, участвующим в развитии органического производства.

ГЛАВА 5. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 14. Разрешения споров в области органического производства

Споры в области органического производства разрешаются в установленном законодательством Республики Таджикистан порядке.

Статья 15. Ответственность за несоблюдение требований настоящего Закона

Физические и юридические лица за несоблюдение требований настоящего Закона привлекаются к ответственности в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан.

Статья 16. О признании утратившей силу Закона Республики Таджикистан «О биологическом хозяйствовании и производстве»

Признать утратившим силу Закон Республики Таджикистан «О биологическом хозяйствовании и производстве» от 22 июля 2013 года (Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан, 2013г., № 7, ст. 529; 2019г., №4-5, ст. 220).

Статья 17. Порядок введения в действие настоящего Закона

Настоящий закон ввести в действие после его официального опубликования.

Президент

Республики Таджикистан Эмомали Рахмон

г.Душанбе 11 февраля 2025 года №2141

Бештар оида ба Закон Республики Таджикистан ОБ ОРГАНИЧЕСКОМ ПРОИЗВОДСТВЕ

ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН О ЛИЧНОМ ПОДСОБНОМ ХОЗЯЙСТВЕ

Забон Русӣ

Замима:

WORD

PDF

ZIP

Таснифгар:

Қонун

Рақам:

1891

Мақомот:

Маджлиси Оли Республики Таджикистан

Ҳолат:

Амалкунанда

Сана:

19.07.2025

ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

О ЛИЧНОМ ПОДСОБНОМ ХОЗЯЙСТВЕ

Принят постановлением

Маджлиси намояндагон МОРТ

от 15 июня 2022 №745

Одобрен постановлением

Маджлиси милли МОРТ

от 15 июля 2022 года №294

(в редакции Закона РТ от 11.02.2025 №2148)

Настоящий Закон регулирует общественные отношения, связанные с организацией, ведением, развитием и прекращением деятельности личных подсобных хозяйств.

ГЛАВА 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1. Личное подсобное хозяйство

1. Личное подсобное хозяйство является самостоятельной формой непредпринимательской деятельности гражданина или с привлечением членов семьи и (или) других привлеченных граждан для производства и переработки сельскохозяйственной продукции, осуществляемой на предоставленных и (или) приобретенных земельных участках для ведения личного подсобного хозяйства с целью удовлетворения личных потребностей.

2. Продажа гражданами произведенной и переработанной при ведении личного подсобного хозяйства сельскохозяйственной продукции не признается предпринимательской деятельностью.

Статья 2. Законодательство Республики Таджикистан о личном подсобном хозяйстве

Законодательство Республики Таджикистан о личном подсобном хозяйстве основывается на Конституции Республики Таджикистан и состоит из настоящего Закона, иных нормативных правовых актов, а также международных правовых актов, признанных Таджикистаном.

Статья 3. Земельные участки для ведения личного подсобного хозяйства

1. Земельные участки для ведения личного подсобного хозяйства состоят из приусадебного земельного участка и (или) дополнительного земельного участка личного подсобного хозяйства.

2. Земельные участки для ведения личного подсобного хозяйства предоставляются гражданам в порядке и размере, установленном Земельным кодексом Республики Таджикистан, и (или) граждане приобретают для этих целей право на их использование.

3. Приусадебный земельный участок относится к категории земель населенного пункта и предоставляется гражданину после государственной регистрации права на пожизненное наследуемое владение.

4. Дополнительный земельный участок личного подсобного хозяйства относится к категории земель сельскохозяйственного назначения и предоставляется гражданину с правом на бессрочное владение.

Статья 4. Запрет вмешательства на деятельность личных подсобных хозяйств

Вмешательство государственных органов и органов самоуправления посёлков и сёл в деятельность граждан по ведению личного подсобного хозяйства запрещается, за исключением случаев, предусмотренных законодательством Республики Таджикистан.

ГЛАВА 2. ГОСУДАРСТВЕННОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ ВЕДЕНИЯ И РАЗВИТИЯ ЛИЧНЫХ ПОДСОБНЫХ ХОЗЯЙСТВ

Статья 5. Государственное регулирование и поддержка ведения и развития личных подсобных хозяйств

1. Государственное регулирование и поддержка ведения и развития личных подсобных хозяйств состоят из комплекса мероприятий, обеспечивающих эффективную деятельность в личных подсобных хозяйствах.

2. Государственное регулирование ведения и развития личных подсобных хозяйств осуществляется следующими методами:

1) принятия регулирующих и способствующих развитию деятельности в личных подсобных хозяйствах нормативных правовых актов;

2) осуществления мероприятий по развитию личных подсобных хозяйств;

3) контроля за соблюдением требований законодательства Республики Таджикистан по ведению деятельности в дополнительных земельных участках личного подсобного хозяйства.

3. Государственная поддержка личных подсобных хозяйств осуществляется следующими путями:

1) формированием инфраструктуры обслуживания производства, переработки и хранения сельскохозяйственной продукции;

2) организацией технического, мелиорационного, ветеринарносанитарного и информационно-консультационного обслуживания;

3) предотвращением и ликвидацией последствий чрезвычайных положений;

4) другими формами поддержки, определенными нормативными правовыми актами Республики Таджикистан.

Статья 6. Компетенция Правительства Республики Таджикистан в организации, ведении и развитии личных подсобных хозяйств

К компетенции Правительства Республики Таджикистан в организации, ведении и развитии личных подсобных хозяйств относятся:

1) реализация государственной политики в обеспечении развития личных подсобных хозяйств;

2) утверждение программ поддержки и развития личных подсобных хозяйства;

3) осуществление других полномочий, предусмотренных законодательством Республики Таджикистан.

Статья 7. Полномочия местных исполнительных органов государственной власти в организации, ведении и развитии личных подсобных хозяйств

В полномочия местных исполнительных органов государственной власти в организации, ведении и развитии личных подсобных хозяйств, входят:

1) разработка, утверждение и реализация местных программ развития личных подсобных хозяйств;

2) установление основных показателей развития личных подсобных хозяйств на определенных территориях;

3) содействие в улучшении обеспечения личных подсобных хозяйств материально-техническими ресурсами, поливной водой, семенами растений, саженцами, сельскохозяйственными животными, минеральными удобрениями, топливом и другими материалами;

4) осуществление других полномочий, предусмотренных законодательством Республики Таджикистан.

Статья 8. Полномочия органов самоуправления посёлков и сёл в организации, ведении и развитии личных подсобных хозяйств

В полномочия органов самоуправления поселков и сёл в организации, ведении и развитии личных подсобных хозяйств входят:

1) предоставление местным исполнительным органам государственной власти городов и районов предложений по выделению земельных участков для ведения личных подсобных хозяйств;

2) ведение похозяйственной книги учета хозяйств;

3) проведение мониторинга использования земельных участков для ведения личных подсобных хозяйств;

4) реализация мер по обеспечению ведения свободной и самостоятельной деятельности личных подсобных хозяйств при производстве, переработке и продаже сельскохозяйственной продукции;

5) осуществление других полномочий, предусмотренных законодательством Республики Таджикистан.

ГЛАВА 3. ПРАВА И ОБЯЗАННОСТИ ГРАЖДАН ПРИ ВЕДЕНИИ ЛИЧНОГО ПОДСОБНОГО ХОЗЯЙСТВА

Статья 9. Право граждан на ведение личного подсобного хозяйства

1. Дееспособные граждане Республики Таджикистан, которым предоставлены земельные участки для приусадебных земель и (или) организации дополнительного личного подсобного хозяйства, и (или) приобретшие для этих целей право на использование земельного участка, имеют право на ведение личного подсобного хозяйства.

2. Граждане при ведении личного подсобного хозяйства имеют право:

1) осуществлять использование земельного участка и имущественные отношения в порядке, установленном Земельным кодексом Республики Таджикистан и Гражданским кодексом Республики Таджикистан;

2) свободно и самостоятельно осуществлять хозяйственную деятельность на земельных участках;

3) сотрудничать с сельскохозяйственными объединениями и агропромышленными кластерами и добровольно вступать в них;

4) осуществлять строительство и реконструкцию теплиц и холодильных камер, других сооружений обслуживания, производственных сооружений в порядке, предусмотренном нормативными правовыми актами;

5) требовать и получать в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан, компенсацию расходов, связанных с изъятием участка земли для государственных или общественных нужд;

6) в установленном порядке пользоваться источниками водных ресурсов и электроэнергией для ведения личного подсобного хозяйства;

7) пользоваться иными правами, предусмотренными законодательством Республики Таджикистан.

Статья 10. Обязанности граждан при ведении личных подсобных хозяйств

Граждане при ведении личных подсобных хозяйств обязаны:

1) обеспечивать целевое и разумное использование земельных участков, в том числе посев сельскохозяйственных культур, проведение восстановительных и благоустроительных работ;

2) своевременно производить налоговые платежи за пользование земельными участками личных подсобных хозяйств в безналичной форме и платежи за услуги по доставке воды, за электричество, а также другие установленные обязательные платежи (в редакции Закона РТ от 11.02.2025 №2148);

3) соблюдать санитарно-гигиенические и ветеринарные правила, агротехнические и мелиоративные требования и технологию выращивания сельскохозяйственных культур;

4) принимать меры для сохранения и повышения плодородности почв;

5) обеспечивать охрану и разумное использование водных и земельных ресурсов;

6) обеспечивать убой сельскохозяйственных животных с соблюдением определенного гигиенического, санитарного и ветеринарного порядка в специально выделенных для этих целей местах;

7) предоставлять органам местного самоуправления посёлков и сёл соответствующую информацию о ведении личного подсобного хозяйства в порядке и сроках, предусмотренных законодательством Республики Таджикистан;

8) не допускать строительства зданий, сооружений и посадку многолетних насаждений на дополнительных земельных участках личных подсобных хозяйств;

9) обеспечивать выполнение иных обязанностей, установленных законодательством Республики Таджикистан.

ГЛАВА 4. ВЕДЕНИЕ ЛИЧНОГО ПОДСОБНОГО ХОЗЯЙСТВА

Статья 11. Порядок ведения личного подсобного хозяйства

1. Граждане при ведении личного подсобного хозяйства самостоятельно определяют направление, характер и виды деятельности, состав и объем производства продукции.

2. Глава личного подсобного хозяйства может представлять интересы граждан, участвующих в ведении личного подсобного хозяйства, в отношениях с государственными органами, органами самоуправления посёлков и сёл, а также физическими и юридическими лицами в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан.

3. Граждане, участвующие в ведении личного подсобного хозяйства, могут самостоятельно осуществлять договорные отношения, связанные с производством, переработкой и транспортировкой сельскохозяйственной продукции, выполнением работ, оказанием услуг, непосредственно с сельскохозяйственными организациями, физическими или юридическими лицами.

Статья 12. Трудовая деятельность в личном подсобном хозяйстве

1. Трудовая деятельность в личном подсобном хозяйстве осуществляется с использованием личного труда гражданина или с привлечением членов семьи и (или) других граждан.

2. Граждане, занимающиеся в личном подсобном хозяйстве производством, переработкой и продажей сельскохозяйственной продукции, могут в порядке, установленном Законом Республики Таджикистан "О содействии занятости населения", получить правовой статус занятого населения (или приравненного к нему).

Статья 13. Учет личных подсобных хозяйств

1. Учет личных подсобных хозяйств осуществляется в похозяйственной книге учёта органами самоуправления посёлков и сёл.

2. Ведение похозяйственной книги учёта осуществляется на основании соответствующей информации, предоставленной личным подсобным хозяйством, и включает следующую информацию:

1) фамилия, имя и отчество, дата и год рождения главы личного подсобного хозяйства, а также совместно проживающих с ним и участвующих в ведении личного подсобного хозяйства граждан;

2) площадь земельного участка личного подсобного хозяйства, в котором произведено выращивание сельскохозяйственных культур, количество многолетних, в том числе плодоносящих деревьев, а также перечень других производимых и перерабатываемых сельскохозяйственных продукций;

3) численность домашних скот, птиц, пчелиных семей и ящиков с коконами;

4) сведение о количестве транспортных средств, сельскохозяйственной техники и оборудования;

5) сведение о зданиях, устройствах и оборудовании, используемых в личном подсобном хозяйстве.

3. Информация, содержащая в похозяйственной книге учёта, используется для формирования и применения основных показателей обеспечения развития личных подсобных хозяйств и их государственной поддержки.

4. Форма и порядок ведения похозяйственной книги учёта по учету личных подсобных хозяйств устанавливаются органами государственной статистики.

Статья 14. Порядок прекращения деятельности личного подсобного хозяйства

Деятельность личного подсобного хозяйства прекращается после прекращения прав на использование приусадебного земельного участка и (или) дополнительного земельного участка личного подсобного хозяйства в порядке, установленном Земельным кодексом Республики Таджикистан.

ГЛАВА 5. ИМУЩЕСТВЕННЫЕ ОТНОШЕНИЯ В ЛИЧНОМ ПОДСОБНОМ ХОЗЯЙСТВЕ

Статья 15. Использование имущества при ведении личного подсобного хозяйства

1. Для ведения личных подсобных хозяйств граждане могут использовать жилые дома, производственные и бытовые здания, другие подсобные помещения и сооружения, многолетние, в том числе плодоносящие деревья, находящиеся на приусадебном земельном участке и (или) дополнительном земельном участке личных подсобных хозяйств, а также транспортные средства, сельскохозяйственную технику и оборудование, сельскохозяйственных животных и другое имущество.

2. Граждане, участвующие в ведении личного подсобного хозяйства, могут самостоятельно определять количество и форму здания, а также хозяйственных помещений для содержания поголовья сельскохозяйственных животных, переработки кормов сельскохозяйственных животных, хранения техники, оборудования и других предметов с соблюдением требований технических, строительных, санитарно-эпидемиологических, экологических и противопожарных норм.

3. Граждане могут приобретать и использовать иное имущество для ведения и развития личного подсобного хозяйства в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан.

4. Использование имущества члена личного подсобного хозяйства в своей деятельности осуществляется в соответствии с законодательством Республики Таджикистан.

Статья 16. Распоряжение сельскохозяйственной продукцией, произведенной и переработанной при ведении личного подсобного хозяйства

Распоряжение сельскохозяйственной продукцией, произведенной и переработанной в личном подсобном хозяйстве, осуществляется самостоятельно в соответствии с законодательством Республики Таджикистан.

ГЛАВА 6. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 17. Порядок налогообложения при ведении личных подсобных хозяйств

Налогообложение при ведении личных подсобных хозяйств осуществляется в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан.

Статья 18. Разрешение споров, связанных с ведением личного подсобного хозяйства

Споры, связанные с ведением личного подсобного хозяйства, разрешаются в порядке, установленном законодательством Республики Таджикистан.

Статья 19. Ответственность за несоблюдение требований настоящего Закона

Статья 20. О признании утратившим силу Закона Республики Таджикистан "О личном подсобном хозяйстве"

Признать утратившим силу Закон Республики Таджикистан "О личном подсобном хозяйстве" от 8 декабря 2003 года (Ахбори Маджлиси Оли Республики Таджикистан, 2003 г., №12, ст. 675; 2006 г., № 7, ст. 349; 2011 г., № 6, ст. 449).

Статья 21. Порядок введения в действие настоящего Закона

Настоящий Закон ввести в действие после его официального опубликования.

Президент

Республики Таджикистан Эмомали Рахмон

г.Душанбе,

от 19 июля 2022 года, №1891

Бештар оида ба ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН О ЛИЧНОМ ПОДСОБНОМ ХОЗЯЙСТВЕ

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.