ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ БУҶЕТИ ДАВЛАТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БАРОИ СОЛИ 2023**

(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1966, аз 12.10.2023 № 1982, аз 27.12.2023 № 2013)

бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 1 декабри соли 2022, № 920

қабул карда шудааст

Моддаи 1. Ҳаҷми умумии даромади Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Ҳаҷми умумии даромади Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2023 аз ҳисоби ҳамаи манбаъҳо 37072956 ҳазор сомонӣ муқаррар карда шавад, аз ҷумла:

1) аз ҳисоби воридоти андозию ғайриандозӣ ва грантҳо 25356000 ҳазор сомонӣ, аз он:

   а) воридоти андозӣ                                                    - 23082336 ҳазор сомонӣ;

   б) воридоти ғайриандозӣ                                               - 1686664 ҳазор сомонӣ;

   в) грантҳо барои дастгирии буҷет аз ҳисоби созмонҳои

     байналмилалии молиявӣ                                              - 587000 ҳазор сомонӣ;

2) аз ҳисоби грантҳо ва қарзҳои лоиҳаҳои давлатии

   сармоягузорӣ                                                          - 9292145 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) қарзҳо                                                              - 3249019 ҳазор сомонӣ;

   б) грантҳо                                                             - 6043126 ҳазор сомонӣ;

3) аз ҳисоби маблағҳои махсуси ташкилотҳои буҷетӣ                         - 2424811 ҳазор сомонӣ.

Моддаи 2. Ҳаҷми умумии хароҷоти Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Ҳаҷми умумии хароҷоти Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2023 ба маблағи 38103705 ҳазор сомонӣ муқаррар карда шавад, аз ҷумла барои маблағгузории:

1) мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва идоракунӣ                                - 1661605 ҳазор сомонӣ;

2) мудофиа, мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, тартиботи ҳуқуқӣ

   ва судҳо                                                               - 2944846 ҳазор сомонӣ;

3) маориф                                                                 - 7210355 ҳазор сомонӣ;

4) тандурустӣ                                                             - 3343077 ҳазор сомонӣ;

5) суғуртаи иҷтимоӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ                                      - 4898631 ҳазор сомонӣ;

6) фарҳанг ва варзиш                                                      - 1494348 ҳазор сомонӣ;

7) хоҷагии манзилию коммуналӣ, ҳифзи муҳити зист

   ва хоҷагии ҷангал                                                      - 1696585 ҳазор сомонӣ;

8) комплекси сӯзишворию энергетикӣ                                        - 5991355 ҳазор сомонӣ;

9) соҳаи кишоварзӣ, моҳидорӣ ва шикор                                     - 1620739 ҳазор сомонӣ;

10) саноат ва сохтмон                                                     - 259782 ҳазор сомонӣ;

11) нақлиёт ва коммуникатсия                                              - 2887352 ҳазор сомонӣ;

12) соҳаҳои дигари иқтисодиёт ва хизматрасонӣ                             - 128526 ҳазор сомонӣ;

13) хароҷоти дигар                                                        - 3966504 ҳазор сомонӣ.

Моддаи 3. Ҳаҷми умумии касри буҷети давлатӣ ва манбаъҳои пӯшонидани он

1. Андозаи ниҳоии ҳаҷми умумии касри Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2023 ба андозаи 0,8 фоизи Маҷмуи маҳсулоти дохилӣ ё ба маблағи 1030749 ҳазор сомонӣ муқаррар карда шавад.

2. Манбаъҳои пӯшонидани касри буҷети давлатӣ ба таври зерин муайян карда шаванд:

1) аз ҳисоби хусусигардонӣ ва иҷораи моликияти ҷумҳуриявӣ                 - 32000 ҳазор сомонӣ;

2) аз ҳисоби фоидаи соф ба ҳиссаи давлат дар ҷамъиятҳои

   дорои масъулияти маҳдуд ва суди саҳмияҳои давлатӣ

   дар ҷамъиятҳои саҳомӣ                                                  - 90000 ҳазор сомонӣ;

3) аз фурӯши векселҳо                                                     - 100000 ҳазор сомонӣ;

4) аз ҳисоби маблағҳои озоди буҷети ҷумҳуриявӣ

   ба ҳолати 1 январи соли 2023                                           - 100000 ҳазор сомонӣ;

5) иҷрои барзиёди нақшаи даромади буҷети ҷумҳуриявӣ                       - 124654 ҳазор сомонӣ;

6) аз ҳисоби маблағҳои грантию қарзии созмонҳои

   байналмилалии молиявӣ                                                  - 520601 ҳазор сомонӣ;

7) сарфаи маблағи озмунҳои хариди давлатии мол,

   кор ва хизматрасонӣ                                                    - 40000 ҳазор сомонӣ;

8) иҷрои барзиёди нақшаи даромад ва маблағи озоди

   буҷетҳои маҳаллӣ ба ҳолати 1 январи соли 2023                          - 23494 ҳазор сомонӣ.

3. Маблағгузории пардохти қарзи асосии берунаи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳаҷми 2347214 ҳазор сомонӣ, аз ҷумла аз ҳисоби хароҷоти ҷории буҷети ҷумҳуриявӣ 1349754 ҳазор сомонӣ ва баргардонидани қарзи асосӣ аз рӯйи уҳдадориҳои созишномаҳои зерқарзии соли 2023 ба маблағи 997460 ҳазор сомонӣ (ба истиснои уҳдадориҳои қарзи солҳои қаблӣ) аз ҳисоби ташкилотҳои зерин муқаррар карда мешавад:

1) Ширкати саҳомии холдингии кушодаи "Барқи Тоҷик"                        - 938500 ҳазор сомонӣ;

2) Корхонаи воҳиди давлатии "Обу корези Душанбе"                          - 15500 ҳазор сомонӣ;

3) Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Тоҷиктрансгаз"                               - 7580 ҳазор сомонӣ;

4) Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Помир энерҷӣ"                                - 11480 ҳазор сомонӣ;

5) Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Фурудгоҳи байналмилалии Душанбе"             - 24400 ҳазор сомонӣ.

4. Маблағгузории хизматрасонии қарзи дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба андозаи 700084 ҳазор сомонӣ, аз ҷумла аз ҳисоби хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ 379684 ҳазор сомонӣ, аз ҳисоби фурӯши молу мулки ба моликияти давлат қабулгардидаи ҷамъиятҳои саҳомии кушодаи "Агроинвестбонк" ва "Тоҷиксодиротбонк" 320400 ҳазор сомонӣ муайян карда шавад.

Моддаи 4. Ҳаҷми умумии даромад ва хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ

Ҳаҷми умумии буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи даромад 14702108 ҳазор сомонӣ, аз рӯйи хароҷот 15709363 ҳазор сомонӣ ва касри он дар ҳаҷми 1007255 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шавад.

Моддаи 5. Даромади буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи манбаъҳои даромад

Даромади буҷети ҷумҳуриявӣ ба маблағи 14702108 ҳазор сомонӣ аз рӯйи манбаъҳои зерин муқаррар карда шавад:

1) андоз аз арзиши иловашуда                                              - 7894915 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) андоз аз арзиши иловашуда (дохилӣ)                                  - 2269915 ҳазор сомонӣ;

   б) андоз аз арзиши иловашуда (беруна)                                  - 5625000 ҳазор сомонӣ;

2) аксизҳо                                                                - 807000 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) аксизҳо (дохилӣ)                                                    - 200000 ҳазор сомонӣ;

   б) аксизҳо (беруна)                                                    - 607000 ҳазор сомонӣ;

3) андоз аз фурӯш                                                         - 45685 ҳазор сомонӣ;

4) андоз барои захираҳои табиӣ                                            - 388134 ҳазор сомонӣ;

5) андоз аз даромад                                                       - 2390999 ҳазор сомонӣ;

6) боҷҳои гумрукӣ                                                         - 1030000 ҳазор сомонӣ;

7) даромадҳои дигари ғайриандозӣ                                          - 1558375 ҳазор сомонӣ;

8) грантҳои созмонҳои байналмилалии молиявӣ                               - 587000 ҳазор сомонӣ.

Моддаи 6. Хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи гурӯҳбандии вазифавӣ

Хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи гурӯҳбандии вазифавӣ дар ҳаҷми зерин тасдиқ карда шавад:

1) маблағгузории бахши ҳокимияти давлатӣ ва идоракунӣ                     - 962364 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) мақомоти иҷроия ва қонунгузорӣ                                      - 199724 ҳазор сомонӣ;

   б) сиёсати молиявӣ ва андозию буҷетӣ                                   - 141055 ҳазор сомонӣ;

   в) фаъолияти сиёсати берунӣ                                            - 344596 ҳазор сомонӣ;

   г) мақомоти дигари давлатӣ                                             - 276989 ҳазор сомонӣ;

2) мудофиа ва мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, судҳо ва прокуратура                  - 2534382 ҳазор сомонӣ;

3) маориф                                                                 - 1412589 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) таҳсилоти умумӣ                                                     - 205101 ҳазор сомонӣ;

   б) таҳсилоти касбӣ                                                     - 841797 ҳазор сомонӣ;

   в) фаъолияти дигар дар соҳаи маориф                                    - 365691 ҳазор сомонӣ;

4) тандурустӣ                                                             - 570579 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) беморхонаҳо                                                         - 268905 ҳазор сомонӣ;

   б) марказҳои саломатӣ                                                  - 9892 ҳазор сомонӣ;

   в) ҳифзи саломатии аҳолӣ                                               - 73939 ҳазор сомонӣ;

   г) фаъолияти дигар дар соҳаи тандурустӣ                                - 217843 ҳазор сомонӣ;

5) суғуртаи иҷтимоӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ                                      - 719333 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) суғуртаи иҷтимоӣ                                                    - 513530 ҳазор сомонӣ;

   б) ҳифзи иҷтимоӣ                                                       - 83667 ҳазор сомонӣ;

   в) фаъолияти дигар дар соҳаи суғуртаи иҷтимоӣ

      ва ҳифзи иҷтимоӣ                                                    - 122136 ҳазор сомонӣ;

6) фарҳанг ва варзиш                                                      - 561016 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) чорабиниҳо оид ба тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш                         - 11436 ҳазор сомонӣ;

   б) муассисаҳои фарҳангию маърифатӣ                                     - 132381 ҳазор сомонӣ;

   в) воситаҳои ахбори омма                                               - 229279 ҳазор сомонӣ;

   г) фаъолияти дигар дар соҳаи фарҳанг ва варзиш                         - 187920 ҳазор сомонӣ;

7) хоҷагии манзилию коммуналӣ, ҳифзи муҳити зист

   ва хоҷагии ҷангал                                                      - 108302 ҳазор сомонӣ;

8) комплекси сӯзишворию энергетикӣ                                        - 2595414 ҳазор сомонӣ;

9) кишоварзӣ, моҳидорӣ ва шикор                                           - 233281 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) барои рушди соҳаи чорводорӣ                                         - 1844 ҳазор сомонӣ;

   б) барои чорабиниҳо оид ба мубориза бар зидди малах                    - 5150 ҳазор сомонӣ;

   в) барои рушди муносибатҳои лизингӣ ва таъсису мукаммал

      намудани марказҳои хизматрасонӣ дар шаҳру ноҳияҳои

      ҷумҳурӣ                                                             - 30000 ҳазор сомонӣ;

   г) барои чорабиниҳои зиддиэпизоотӣ                                     - 3500 ҳазор сомонӣ;

   д) барои чорабиниҳои муҳофизати интегратсионии

      зироатҳои кишоварзӣ ва боғу токзор аз зараррасону

      касалиҳо                                                            - 2000 ҳазор сомонӣ;

   е) барои рушди чарогоҳҳо                                               - 615 ҳазор сомонӣ;

   ё) барои рушди соҳаи харгӯшпарварӣ                                     - 300 ҳазор сомонӣ;

   ж) барои рушди соҳаи тухмипарварӣ                                      - 1132 ҳазор сомонӣ;

   з) барои рушди геодезия ва харитасозӣ                                  - 8005 ҳазор сомонӣ;

   и) барои азхудкунии заминҳои нави обёришаванда ва

      барқарорсозии заминҳои аз гардиши кишоварзӣ

      берунмонда                                                          - 4595 ҳазор сомонӣ;

10) саноат ва сохтмон                                                     - 264769 ҳазор сомонӣ;

11) нақлиёт ва коммуникатсия                                              - 219013 ҳазор сомонӣ;

12) фаъолияти дигари иқтисодӣ ва хизматрасонӣ                             - 129425 ҳазор сомонӣ;

13) хароҷоте, ки ба категорияҳои дигар дохил

    карда нашудааст                                                       - 5398896 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

а) амалиёт бо уҳдадориҳои қарзии давлатӣ                                  - 2771350 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   - амалиёт бо уҳдадориҳои қарзии дохилии давлатӣ                        - 379684 ҳазор сомонӣ;

   - амалиёт бо уҳдадориҳои қарзии берунаи давлатӣ                        - 2391666 ҳазор сомонӣ;

б) хароҷоти шаҳри Душанбе барои амалӣ намудани

   вазифаҳои пойтахт                                                      - 25000 ҳазор сомонӣ;

в) фонди хароҷоти пешбининашудаи Ҳукумати Ҷумҳурии

   Тоҷикистон                                                             - 123845 ҳазор сомонӣ;

г) хароҷоти дигаре, ки аз рӯйи соҳаҳои иқтисодиёт

   гурӯҳбандӣ нашудааст                                                   - 2478701 ҳазор сомонӣ.

Моддаи 7. Хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи гурӯҳбандиҳои идоравӣ ва барномавӣ

1. (на барои нашр).

2. Хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи гурӯҳбандии барномавӣ тибқи замимаи 2 тасдиқ карда шавад.

Моддаи 8. Хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи гурӯҳбандии иқтисодӣ

Хароҷоти вазорату идораҳо, ташкилотҳои аз ҳисоби буҷети ҷумҳуриявӣ маблағгузоришаванда аз рӯйи гурӯҳбандии иқтисодӣ дар ҳаҷми 15709363 ҳазор сомонӣ муқаррар карда шавад, аз ҷумла:

1) пардохти музди меҳнат                                                 - 3048479 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) музди меҳнати кормандони асосӣ                                     - 2859557 ҳазор сомонӣ;

   б) музди меҳнати кормандони ҳайати техникӣ ва хизматрасонӣ            - 188922 ҳазор сомонӣ;

2) маблағҷудокуниҳо ба эҳтиёҷоти иҷтимоӣ                                 - 386706 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) аз ҳисоби музди меҳнати кормандони асосӣ                           - 328193 ҳазор сомонӣ;

   б) аз ҳисоби музди меҳнати кормандони ҳайати техникӣ

      ва хизматрасонӣ                                                    - 47209 ҳазор сомонӣ;

   в) суғуртаи тиббӣ ва суғуртаҳои дигар                                 - 11304 ҳазор сомонӣ;

3) хариди мол ва хизматрасонӣ                                            - 3174797 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) пардохти хизматрасонии коммуналӣ                                   - 227603 ҳазор сомонӣ;

   б) пардохти хизматрасонии алоқа                                       - 148794 ҳазор сомонӣ;

   в) хариди мол ва хизматрасонии дигар                                  - 2798400 ҳазор сомонӣ;

4) хизматрасонии қарзҳои дохилӣ ва беруна                                - 2771350 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) пардохти қарзи асосӣ ва фоизҳои қарзи дохилӣ                       - 379684 ҳазор сомонӣ;

   б) пардохти қарзи берунаи асосӣ                                       - 1349754 ҳазор сомонӣ;

   в) пардохти фоизҳои қарзи берунаи асосӣ                               - 1041912 ҳазор сомонӣ;

5) хароҷоти пардохти кумакпулиҳо (субсидияҳо)                            - 142567 ҳазор сомонӣ;

6) хароҷот барои трансфертҳо                                             - 1633755 ҳазор сомонӣ;

7) кумакпулиҳои иҷтимоӣ                                                  - 241118 ҳазор сомонӣ;

8) трансфертҳои дигар                                                    - 534383 ҳазор сомонӣ;

9) амалиёт бо дороиҳо, уҳдадориҳо ва сармоягузорӣ                        - 3776208 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) маблағгузории асосии мутамарказ                                    - 3478246 ҳазор сомонӣ;

   б) хариди мошинҳо ва таҷҳизот                                         - 160937 ҳазор сомонӣ;

   в) дороиҳои ғайримолиявии дигар                                       - 119800 ҳазор сомонӣ;

   г) хариди дороиҳои молиявии дохилӣ                                    - 17225 ҳазор сомонӣ.

Моддаи 9. Фонди захиравии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон

Фонди захиравии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2023 ба маблағи 495380 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шавад.

Моддаи 10. Мусоидати молиявӣ (субвенсия) аз буҷети ҷумҳуриявӣ ба буҷетҳои Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилояти Хатлон ва ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ ҷудошаванда

1. Ҳаҷми мусоидати молиявӣ (субвенсия) аз буҷети ҷумҳуриявӣ ба буҷетҳои Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилояти Хатлон ва ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ барои пардохти фонди музди меҳнат ба маблағи 1479212 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шавад, аз ҷумла барои:

1) Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон                                    - 259248 ҳазор сомонӣ;

2) вилояти Хатлон                                                        - 837591 ҳазор сомонӣ;

3) ноҳияи Варзоб                                                         - 18851 ҳазор сомонӣ;

4) ноҳияи Рашт                                                           - 63056 ҳазор сомонӣ;

5) ноҳияи Лахш                                                           - 43892 ҳазор сомонӣ;

6) ноҳияи Нуробод                                                        - 48766 ҳазор сомонӣ;

7) ноҳияи Рӯдакӣ                                                         - 63583 ҳазор сомонӣ;

8) ноҳияи Сангвор                                                        - 18156 ҳазор сомонӣ;

9) ноҳияи Тоҷикобод                                                      - 31051 ҳазор сомонӣ;

10) ноҳияи Файзобод                                                      - 54940 ҳазор сомонӣ;

11) ноҳияи Шаҳринав                                                      - 40078 ҳазор сомонӣ.

2. Мусоидати молиявӣ (субвенсия) ба фондҳои мақсадноки давлатӣ ба буҷети Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилояти Хатлон ва ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ ҳар моҳ аз буҷети ҷумҳуриявӣ ба суратҳисоби алоҳидаи буҷетҳои маҳаллӣ ҷудо карда шуда, хароҷоти он тавассути суратҳисоби мазкур анҷом дода шавад.

Моддаи 11. Маблағҳои нақди гардони хазинавии буҷети ҷумҳуриявӣ

Маблағҳои нақди гардони хазинавии буҷети ҷумҳуриявӣ ба ҳолати 1 январи соли 2024 ба маблағи 223239 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шаванд.

Моддаи 12. Ҳаҷми умумии даромад ва хароҷоти буҷетҳои маҳаллӣ

1. Ҳаҷми умумии буҷетҳои маҳаллӣ аз рӯйи даромад, бо дарназардошти мусоидати молиявӣ (субвенсия), ки аз буҷети ҷумҳуриявӣ ҷудо карда мешавад, ба маблағи 9928104 ҳазор сомонӣ, хароҷот ба маблағи 9951598 ҳазор сомонӣ ва касри буҷет ба маблағи 23494 ҳазор сомонӣ, аз ҷумла дар буҷети Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон 2439 ҳазор сомонӣ, вилояти Хатлон 16566 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Варзоб 371 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Рашт 591 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Лахш 357 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Нуробод 365 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Рӯдакӣ 1412 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Сангвор 200 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Тоҷикобод 242 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Файзобод 475 ҳазор сомонӣ ва ноҳияи Шаҳринав 476 ҳазор сомонӣ муайян карда шавад.

2. Касри буҷетҳои маҳаллӣ дар соли 2023 аз ҳисоби маблағҳои озоди буҷетҳои маҳаллӣ ба ҳолати 1 январи соли 2023 ва таъмини иҷрои барзиёди даромад пӯшонида мешавад.

3. Бақияи маблағҳои озоди буҷетҳои маҳаллӣ ба ҳолати 1 январи соли 2023 бо тарҳи маблағҳои азхуднашудаи моддаҳои ҳимояшавандаи буҷети соли 2022 муайян ва тасдиқ карда шавад.

Моддаи 13. Таносуби воридоти андозӣ ва ғайриандозӣ ба буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ

1. Дар соли 2023 ба буҷети ҷумҳуриявӣ даромадҳои андозӣ ва ғайриандозии зерин ворид карда шаванд:

1) андоз аз фурӯши алюминийи аввалия                                     - 100 фоиз;

2) боҷҳои гумрукӣ                                                        - 100 фоиз;

3) андоз аз арзиши иловашуда ва аксизи беруна                            - 100 фоиз;

4) дигар пардохтҳои ҳатмӣ ва даромадҳои ғайриандозии умумидавлатӣ (бо дар назар доштани муҷозоти молиявӣ), хироҷ барои ҳаракати воситаҳои нақлиёти автомобилии хориҷӣ дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                          - 100 фоиз;

5) аз Ширкати саҳомии холдингии кушодаи "Барқи Тоҷик", Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Шабакаҳои тақсимоти барқ" ва Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Шабакаҳои интиқоли барқ" - андоз аз арзиши иловашуда, андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ, инчунин андозҳо барои захираҳои табиӣ (роялти барои об)                                                                                 - 100 фоиз;

6) аз Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Неругоҳи барқи обии Сангтӯда-1" - андозҳо барои захираҳои табиӣ (роялти барои об)                                                                   - 100 фоиз;

7) аз Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Ширкати Алюминийи Тоҷик" -андоз аз арзиши иловашуда

                                                                                 - 100 фоиз;

8) аз Ҷамъияти саҳомии кушодаи "НБО Роғун" - андоз аз арзиши иловашуда ва андозҳо барои захираҳои табиӣ (роялти барои об)                                                             - 100 фоиз;

9) аз Корхонаи воҳиди давлатии "Роҳи оҳани Тоҷикистон" ва Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Тоҷиктелеком" - андоз аз арзиши иловашуда ва андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ                     - 100 фоиз;

10) аз Бонки давлатии амонатгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон "Амонатбонк" - андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ                                                                              - 100 фоиз;

11) аз муассисаҳои давлатии марказ ва гурӯҳи татбиқи лоиҳаҳои сармоягузорӣ, намояндагиҳои дипломатӣ, консулгариҳо ва шахсони ба онҳо баробаркардашуда - андоз аз даромади шахсони воқеӣ                                                                               - 100 фоиз;

12) аз ширкатҳои алоқаи мобилӣ (ба истиснои Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Тоҷиктелеком") - андоз аз арзиши иловашуда ва аксиз                                                           - 100 фоиз;

13) аз Бонки миллии Тоҷикистон - андоз аз арзиши иловашуда, андоз аз даромад, дигар пардохтҳои ҳатмӣ ва фоидаи боқимондаи баъди тасдиқи ҳисоботи соли 2022                                                                                - 100 фоиз;

14) аз Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди Тоҷикистону Америка "Корхонаи муштараки Анзоб", Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди "Ширкати кӯҳии саноатии Тоҷикистону Хитой", Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди Корхонаи муштараки "Зарафшон", Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди "Пакрут", Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди "Ширкати металургии Анзоб" ва Ҷамъияти саҳомии пӯшидаи "Талко Голд" - андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ                                                             - 50 фоиз;

15) пардохти бонуси обунавии яккаратаи истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ аз ҳисоби истихроҷи маъданҳои фоиданок (ба ғайр аз канданиҳои фоиданоки маъмулӣ, обҳои зеризаминӣ ва лойи табобатӣ)                                                                           - 100 фоиз;

16) аз ҳисоби андозҳо барои захираҳои табиӣ (рентаи содиротӣ)                    - 50 фоиз;

17) (на барои нашр).

2. Ҳиссаҷудокунӣ аз андозҳои умумидавлатӣ, ки аз андозсупорандагони дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон қарордошта ворид мегардад, дар байни буҷети ҷумҳуриявӣ ва буҷетҳои маҳаллӣ аз рӯйи таносуб (фоизҳо)-и зерин тасдиқ карда шавад:

1) андоз аз арзиши иловашуда:

   а) ба буҷети вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо (ба ғайр аз вилояти Суғд, шаҳрҳои Душанбе ва Роғун)                                                                               - 100 фоиз;

   б) аз вилояти Суғд 51 фоиз ба буҷети вилоят ва 49 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

   в) аз шаҳри Душанбе 50 фоиз ба буҷети шаҳр ва 50 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

   г) аз шаҳри Роғун 50 фоиз ба буҷети шаҳр ва 50 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

2) андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ:

   а) ба буҷети вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо (ба ғайр аз вилояти Суғд ва шаҳри Роғун)

                                                                                  - 100 фоиз;

   б) аз вилояти Суғд 50 фоиз ба буҷети вилоят ва 50 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

   в) аз шаҳри Роғун 100 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

3) андоз аз даромади шахсони воқеӣ:

  а) ба буҷети вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо (ба ғайр аз вилояти Суғд, шаҳрҳои Душанбе, Ваҳдат ва Роғун)                                                                              - 100 фоиз;

б) аз вилояти Суғд 50 фоиз ба буҷети вилоят ва 50 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

в) аз шаҳри Душанбе 45 фоиз ба буҷети шаҳр ва 55 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

г) аз шаҳри Ваҳдат 70 фоиз ба буҷети шаҳр ва 30 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

д) аз шаҳри Роғун 79 фоиз ба буҷети шаҳр ва 21 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

4) аксизҳои дохилӣ ба буҷети вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо                          - 100 фоиз;

5) андозҳои маҳаллӣ, боҷи давлатӣ, дигар пардохтҳои ҳатмии маҳаллӣ ва воридоти ғайриандозии маҳаллии дигар ба буҷети вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо                                - 100 фоиз.

3. Гузаронидани маблағи як намуди андоз ба дигар намуди андоз берун аз таъинот, инчунин анҷом додани амалиёти пардохти андозҳои танзимшаванда ба буҷетҳои дахлдор бидуни гузаронидани амалиёт тавассути Сарраёсати хазинадории марказии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қатъиян манъ аст.

4. Воридот ва тақсимоти андозҳои танзимшаванда байни буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ қатъиян тавассути суратҳисобҳои танзимкунандаи Сарраёсати хазинадории марказии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешаванд.

5. Новобаста аз тағйир ёфтани маҳалли фаъолияти андозсупоранда, ҷиҳати иҷрои нақшаи қисми даромади буҷетҳои маҳаллӣ, уҳдадориҳои иҷтимоии давлатӣ ва чорабиниҳои барномаҳои давлатӣ, пардохти уҳдадориҳои андозии чунин андозсупоранда то охири соли молиявӣ дар маҳалли қаблан бақайдгирифташуда ё маҳалли фаъолият анҷом дода шавад.

Моддаи 14. Буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа

1. Буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа барои соли 2023 аз рӯйи даромад ба маблағи 3987638 ҳазор сомонӣ, аз ҷумла аз ҳисоби андози иҷтимоӣ ба маблағи 3956840 ҳазор сомонӣ ва мусоидати молиявӣ (субвенсия) аз ҳисоби буҷети ҷумҳуриявӣ ба маблағи 30798 ҳазор сомонӣ ва хароҷот ба маблағи 3987638 ҳазор сомонӣ мувофиқи замимаи 3 тасдиқ карда шавад.

2. Мусоидати молиявӣ (субвенсия) аз ҳисоби буҷети ҷумҳуриявӣ дар ҳолате ҷудо карда мешавад, агар даромади буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа талаботи воқеии пардохти нафақа ва кумакпулиҳоро пурра таъмин карда натавонад.

3. Даромади буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа аз ҳисоби андози иҷтимоӣ, хароҷоти он барои пардохти нафақа ва кумакпулиҳои иҷтимоӣ дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ ва ҳаҷми мусоидати молиявӣ (субвенсия), ки ба вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ ҷудо карда мешавад, мувофиқи замимаи 4 тасдиқ карда шавад.

4. Ҳиссаҷудокуниҳо аз андози иҷтимоӣ, ки аз андозсупорандагони дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон қарордошта ворид мешаванд, барои пардохти нафақа ва кумакпулиҳои иҷтимоӣ аз рӯйи таносуб (фоизҳо)и зерин тасдиқ карда шаванд:

1) аз Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Ширкати Алюминийи Тоҷик" 100 фоиз ба суратҳисоби Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

2) дар шаҳри Душанбе 34,0 фоиз ба суратҳисоби раёсати Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи шаҳр ва 66,0 фоиз ба суратҳисоби Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

3) дар шаҳри Роғун 24,4 фоиз ба суратҳисоби шуъбаи Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи шаҳр ва 75,6 фоиз ба суратҳисоби Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

4) дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳои дигари тобеи ҷумҳурӣ 100 фоиз ба суратҳисоби раёсатҳо ва шуъбаҳои дахлдори Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 15. Муқаррароти андозию гумрукӣ ва имтиёзҳои алоҳида барои ташкилотҳо дар соли 2023

1. Андоз аз арзиши иловашуда танҳо барои корхонаҳои коркарди гандум (ба истиснои воридоти гандум барои истеҳсоли молҳои зераксизӣ), барои воридот, коркард ва фурӯши маҳсулоти аз гандум коркардшуда, инчунин барои маҳсулоти макаронии дар Ҷумҳурии Тоҷикистон истеҳсолшуда ва фурӯши он, барои фурӯши равғани растанию боқимондаи коркарди он (кунҷора, шрот-хӯроки паранда ва чорво) бо меъёри 10 фоиз муқаррар карда шавад. Баҳисобгирии андоз аз арзиши иловашуда, ки барои хариди молу маҳсулоти дигар (кор ва хизматрасонӣ), ҷиҳати таҳвил ва фурӯши маҳсулоти аз гандуми коркардшуда, инчунин барои маҳсулоти макаронии дар Ҷумҳурии Тоҷикистон истеҳсолшуда ва фурӯши он пардохта шудааст, наметавонад аз 10 фоиз зиёд бошад. Муқаррароти мазкур ба имтиёзҳои пешбининамудаи сархати сенздаҳуми қисми 4 моддаи 251 Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон ва банди 18) моддаи 345 Кодекси гумруки Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ намегардад.

2. Воридоти техника, воситаҳои нақлиёти махсус ва қисмҳои эҳтиётии онҳо, автобусҳо, ки номгӯй ва миқдори онҳо аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ гардида, аз ҳисоби маблағҳои буҷети ҷумҳуриявӣ ва буҷети шаҳри Душанбе барои пурра намудани парки нақлиёти мусофиркашонӣ ва беҳтар гардонидани таъминоти соҳаи алоҳидаи шаҳри Душанбе харидорӣ мешаванд, аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад.

3. Воридоти қувваи барқ ба ҷумҳурӣ аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда озод карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 12.10.2023 № 1982).

4. Корхонаи воҳиди давлатӣ "Оид ба истеҳсол, харид, захира ва фурӯши маҳсулоти ниёзи аввалия дар шаҳри Душанбе" ҳангоми фурӯши молҳои озуқаворӣ, инчунин воридоти маҳсулоте, ки номгӯйи он аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мегардад, аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1966).

5. Воридоти мазути камсулфур барои эҳтиёҷоти Ҷамъияти саҳомии шакли кушодаи "Маркази барқу гармидиҳӣ"-и шаҳри Душанбе, ки миқдори он аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад, аз андоз аз арзиши иловашуда ва аксиз ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад.

6. Иҷрои кор ва хизматрасонии фармоишгар ва пудратчии асосии сохтмонҳои зерин аз пардохти андоз аз арзиши иловашуда ва андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда озод карда мешаванд: меҳмонхонаи "Исмоили Сомонӣ", воқеъ дар хиёбони Рӯдакии шаҳри Душанбе, сохтмони бинои бисёрфунксионалии маъмурӣ дар суроғаи хиёбони Исмоили Сомонии ноҳияи Синои шаҳри Душанбе, сохтмони Театри миллии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе.

7. Воридоти мол аз ҷониби фармоишгарон ва пудратчиёни асосии сохтмони иншооти дар қисми 6 моддаи мазкур пешбинишуда тибқи номгӯй ва дар ҳаҷми тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад.

8. Ба уҳдадориҳои қарзии андозҳои Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Неругоҳи барқи обии Сангтӯда-1" ва Ҷамъияти саҳомии кушодаи "НБО Роғун", ки аз ҳисоби таҳвили қувваи барқ ба Ширкати саҳомии холдингии кушодаи "Барқи Тоҷик" ба вуҷуд омадаанд, фоизҳо тибқи моддаи 139 Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон муқарраргардида ҳисоб карда намешаванд.

9. Федератсияи футболи Тоҷикистон, воҳидҳои зертобеи он ва клубҳои футболи Тоҷикистон аз пардохти 50 фоизи меъёри муқарраршудаи андозҳо аз молу мулк, инчунин мураббиёну бозингароне, ки аз хориҷи кишвар барои рушди фаъолияти Федератсия ва клубҳои футбол ҷалб карда мешаванд, аз пардохти андоз аз даромади шахсони воқеӣ, воридоти молу масолеҳи варзишӣ аз пардохти андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешаванд.

10. Воридоти бланкҳои шиносномаҳои дорои ҳомили электронии иттилоот, ки аз ҷониби Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид мегарданд, аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷу хироҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад.

11. Воридоти тухмии зироатҳои кишоварзии дараҷаи суперэлита, элита ва репродуксияи якум, тухмии хушсифати кирмак барои пиллапарварӣ, гулу буттаҳои ороишӣ, дарахтони ороишӣ ва мевадиҳанда, чорвои зотӣ ва гӯштӣ, инчунин ҳама намуди хӯроки чорво аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад.

12. Иҷрои кор ва хизматрасонӣ аз тарафи намояндаи фармоишгар - консортсиуми "Tractebel Engineering Ғ.A." (филиали "Tractebel Engineering Ғ.A." дар Ҷумҳурии Тоҷикистон) оид ба сохтмони Неругоҳи барқи обии Роғун, ки тибқи шартномаи тарафайн амалӣ мешавад, аз пардохти андоз аз фоида ва андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда, инчунин иҷрои кор ва хизматрасонии зерпудратчиёни консортсиум аз пардохти андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда озод карда мешаванд.

13. (на барои нашр).

14. Маҳсулоти озуқа, нуриҳои минералӣ, сӯзишвории дизелӣ ва бензин, ки аз ҷониби Агентии захираҳои моддии давлатии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ташаккули захираҳои давлатӣ дар соли 2023 тибқи номгӯй ва ҳаҷми тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид карда мешаванд, аз пардохти андоз аз арзиши иловашуда ва аксиз ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда, инчунин аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешаванд.

15. Воридоти техникаву таҷҳизоти замонавӣ (трап, лифтҳои махсус барои мусофирон, эскалаторҳо, автокран, таҷҳизоти барқдиҳандаи ҳавопаймо) барои азнавсозии аэровокзали Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Фурудгоҳи байналмилалии Хуҷанд" аз андоз аз арзиши иловашуда ва андози аксиз ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда, инчунин аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 27.12.2023 № 2013).

Моддаи 16. Ҳиссагузорӣ ба Фонди стабилизатсионӣ оид ба рушди иқтисодиёт аз ҳисоби иҷрои барзиёди даромади буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ

Муқаррар карда шавад, ки дар соли 2023 аз ҳисоби иҷрои барзиёди нақшаи қисми даромади буҷетҳои тасдиқшудаи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳрҳо, ноҳияҳо ва буҷети тасдиқшудаи ҷумҳуриявӣ 30 фоиз баъд аз пӯшонидани касри буҷет ба Фонди стабилизатсионӣ оид ба рушди иқтисодиёт равона карда мешавад.

Моддаи 17. Муқаррарот оид ба амонатгузории маблағи озоди буҷети ҷумҳуриявӣ, суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа дар бонкҳо

Бо мақсади зиёд намудани даромади буҷет, маблағҳои озоди буҷети ҷумҳуриявӣ, суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа, ки ба ҳолати 1 январи соли 2023 ба вуҷуд меоянд, ҳамчун амонат бо фармоиши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бонкҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба давраи кӯтоҳмуҳлат дар давоми соли буҷетӣ ҷойгир карда мешаванд.

Моддаи 18. Соҳаҳо ва моддаҳои ҳимояшавандаи буҷети давлатӣ

1. Соҳаҳои маориф, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ соҳаҳои ҳимояшавандаи буҷетӣ мебошанд ва азнавтақсимкунии маблағҳо байни соҳаҳои маориф, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ, инчунин ба соҳаҳои дигар қатъиян манъ аст.

2. Ба моддаҳои ҳимояшавандаи хароҷоти буҷет музди меҳнат, маблағҷудокуниҳо ба эҳтиёҷоти иҷтимоӣ, стипендия, нафақа, кумакпулӣ, ҷубронпулӣ, маблағгузории сарикасӣ ва пардохти хизматрасонии коммуналӣ дохил карда шаванд.

3. Ҳангоми мавҷуд будани сарфа ва набудани қарз аз рӯйи моддаҳои дахлдори хароҷот, Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии он ва Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд бо тартиби муқарраргардида ба нақшаи тасдиқшудаи моддаҳои хароҷот тағйироти дахлдор ворид намоянд.

4. (на барои нашр).

Моддаи 19. Пардохтҳои ҳатмӣ ба буҷети ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ аз ҳисоби маблағҳои махсуси ташкилотҳои буҷетӣ ва муқаррарот оид ба хароҷоти маблағҳои махсус

1. Маблағҳои махсуси вазорату идораҳо, ташкилотҳои аз ҳисоби буҷети дахлдор маблағгузоришаванда дар қисмати даромаду хароҷоти сметаҳои ягонаи онҳо ба ҳисоб гирифта мешаванд. Аз ҳисоби маблағҳои махсуси ташкилотҳо пардохтҳои ҳатмӣ ба буҷетҳои дахлдор ба андозаи зерин муқаррар карда мешаванд:

1) Раёсати бозрасии давлатии автомобилии Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон - 55 фоиз;

2) Хадамоти давлатии назорат ва танзим дар соҳаи нақлиёт - 40 фоиз;

3) муассисаҳои томактабӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ - 1 фоиз, таҳсилоти умумӣ, ибтидоӣ, миёнаи касбӣ, муассисаҳои соҳаи тандурустӣ ва дастгоҳи марказии вазоратҳои тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон - 5 фоиз, муассисаҳои дигари соҳаи маориф, илм, фарҳанг ва дастгоҳи марказии вазоратҳои фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон, маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон - 10 фоиз;

4) муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ, дастгоҳҳои марказӣ ва мақомоти Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати саноат ва технологияҳои нави Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дастгоҳи марказии Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон - 15 фоиз;

5) ташкилотҳои дигари буҷетӣ - 20 фоиз;

6) аз маблағҳои грантӣ, сарпарастӣ, ҳиссаҷудокунии маблағҳои махсуси гирандагони маблағҳои буҷетӣ ба тақсимкунандагони маблағҳои буҷетӣ ва тақсимкунандагони асосии маблағҳои буҷетӣ, кумакҳои молиявӣ, маблағҳои махсуси намояндагиҳои дипломатӣ ва консулгариҳо дар хориҷи кишвар, фонди иҷораи китобҳои дарсӣ, маблағҳои мақсадноки супоришӣ аз ҳисоби буҷети давлатӣ, хизмати ҳарбӣ дар ҳайати захираҳои даъватии сафарбарӣ, маблағҳои аз ҳисоби хироҷ барои додани шиносномаи шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон воридгардида ва Хазинаи сарватҳои давлатии назди Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пардохти мазкур ситонида намешавад.

2. Пардохти ҳатмӣ аз ҳисоби маблағҳои махсуси ташкилотҳои буҷетӣ ба буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ ҳар семоҳа то санаи 15уми баъди давраи ҳисоботӣ гузаронида мешавад.

3. Истифодаи маблағҳои махсуси ташкилотҳои буҷетӣ, ба истиснои маблағҳои грантӣ ва сарпарастӣ, берун аз низоми хазинадорӣ қатъиян манъ аст. Дар ҳолати риоя нагардидани муқаррароти мазкур, маблағҳои ошкоргардида пурра ба даромади буҷети дахлдор ситонида мешаванд.

4. Дар сурати аз ҳаҷми солонаи маблағи дар буҷети давлатӣ тасдиқшуда кам ва ё зиёд ворид гардидани маблағҳои махсуси ташкилотҳои буҷетӣ, Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти маҳаллии он ба сметаи даромад ва хароҷоти онҳо ва ба қисми даромад ва хароҷоти буҷети давлатӣ тағйироти дахлдор ворид менамоянд.

5. Дар ҳолати иҷро нагардидани қисми даромади буҷети давлатӣ дар соли 2023 ва норасоии маблағ барои маблағгузории хароҷоти пешбинишуда, аз ҷумла пардохти музди меҳнат, барои истифодаи қувваи барқ, об ва хизматрасонии дигари коммуналӣ, пардохтҳои номбаршударо вазорату идораҳо ва ташкилотҳои буҷетӣ аз ҳисоби маблағҳои махсус амалӣ менамоянд.

6. Агентии стандартизатсия, метрология, сертификатсия ва нозироти савдои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳисоби додани сертификат ва Хадамоти алоқаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳисоби истифодабарии захираҳои рақамгузорӣ 60 фоизи маблағро ба даромади буҷети ҷумҳуриявӣ пардохт менамоянд. Боқимонда 40 фоизи воридоти маблағ ба суратҳисоби Агентии стандартизатсия, метрология, сертификатсия ва нозироти савдои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон андозбандӣ мегардад. Маблағҳои боқимондаи Хадамоти алоқаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ихтиёри он мононда шуда, тартиби дар қисми 1 моддаи мазкур пешбинишуда нисбати он татбиқ намегардад.

7. Маблағҳое, ки аз ҳисоби хизматрасонии консулии (ба истиснои пардохт барои додани шиносномаҳои хориҷии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дорои маълумоти электронӣ мебошанд ва шиносномаҳои шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон) Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, намояндагиҳои дипломатӣ ва консулгариҳо дар хориҷи кишвар ворид мегарданд, баъди пардохт мутобиқи қисми 1 моддаи мазкур ба буҷети ҷумҳуриявӣ барои маблағгузории фаъолияти онҳо ва сохтмону таъмири биноҳои маъмурӣ равона карда мешаванд. Маблағҳои аз ҳисоби додани шиносномаҳои хориҷии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дорои маълумоти электронӣ мебошанд ва шиносномаҳои шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон воридгардида пурра ба суратҳисоби андӯхтӣ гузаронида шуда, хароҷоти онҳо бо санади дахлдори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

8. Бақияи маблағҳои буҷетӣ ва махсуси намояндагиҳои дипломатӣ ва консулгариҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ҳолати 1 январи соли 2023 ба вуҷуд меояд, дар ҳаҷми маблағгузории хароҷоти буҷети соли молиявӣ ба ҳисоб гирифта мешавад.

9. Дар ҳолати норасоии маблағҳои буҷетӣ барои нигоҳдории намояндагиҳои дипломатӣ, консулгариҳо ва намояндагиҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, фарқияти он аз ҳисоби маблағҳои махсуси вазорату идораҳои дахлдор пӯшонида мешавад.

10. (на барои нашр).

Моддаи 20. Суратҳисоби махсуси захираҳои иловагии молиявӣ барои маблағгузории сохтмони иншооти муҳимми давлатӣ

1. Воридот ба суратҳисоби махсуси захираҳои иловагии молиявӣ барои маблағгузории сохтмони иншооти муҳимми давлатӣ ба андозаи 5 фоиз муқаррар карда шавад, аз ҷумла:

1) аз ҳисоби иҷрои барзиёди қисми даромади буҷетҳои тасдиқшудаи маҳаллӣ;

2) аз ҳисоби маблағҳои махсуси:

   а) муассисаҳои таҳсилоти олии касбии ҷумҳуриявӣ;

   б) Раёсати бозрасии давлатии автомобилии Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

   в) Хадамоти шиносномавӣ ва бақайдгирии Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

   г) ташкилотҳои Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

   д) дигар ташкилотҳои буҷетӣ, ба истиснои муассисаҳои томактабӣ, таҳсилоти умумӣ, ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, муассисаҳои тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, намояндагиҳои дипломатӣ ва консулгариҳо дар хориҷи кишвар.

2. Воридот аз ҳисоби маблағҳои махсуси Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии стандартизатсия, метрология, сертификатсия ва нозироти савдои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳаҷми 10 фоиз муқаррар карда шавад.

3. Ворид намудани маблағҳо ба суратҳисоби махсуси захираҳои иловагии молиявӣ барои маблағгузории сохтмони иншооти муҳимми давлатӣ бо тартиби муқарраргардида тибқи дастурамали аз ҷониби Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқгардида амалӣ карда мешавад.

4. Хароҷоти маблағҳо аз суратҳисоби махсуси захираҳои иловагии молиявӣ барои маблағгузории сохтмони иншооти муҳимми давлатӣ бо фармоишҳои дахлдори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

Моддаи 21. Имтиёзҳо барои хизматчиёни ҳарбӣ, кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва дигар мақомоти қудратӣ

1. Имтиёзи рафтуомад ба маҳалли гузаронидани рухсатӣ барои хизматчиёни ҳарбӣ ва кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, ки барои хизматчиёни онҳо дар асоси қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон чунин имтиёз муқаррар гардидааст, танҳо дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон бо пешниҳод намудани ҳуҷҷатҳои тасдиқкунанда дар доираи маблағҳои пешбинигардида дар як сол як маротиба пардохт карда мешавад.

2. (на барои нашр).

3. Пардохти ҷубронпулӣ дар сурати бо амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳолати казармавӣ гузаронидани хизматчиёни ҳарбӣ, шахсони ҳайати қаторӣ ва роҳбарикунандаи мақомоти корҳои дохилӣ, кормандони мақомоти дигаре, ки дар ҳифзи тартиботи ҷамъиятӣ ва амният иштирок мекунанд, дар доираи маблағи барои фонди музди меҳнат тибқи Қонуни мазкур дар сметаҳои ягонаи даромад ва хароҷоти вазорату идораҳои дахлдор тасдиқшуда анҷом дода мешавад.

Моддаи 22. Муқаррарот оид ба ҳавасмандгардонии кормандон ва таҳкими заминаи моддию техникии Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон

1. Аз 1 январи соли 2023 барои ҳавасмандгардонии кормандон ва таҳкими заминаи моддию техникии Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон 30 фоизи маблағҳои умумии пинҳонкардашуда (кам нишондодашуда)-и андоз, фоиз ва ҷарима аз рӯйи онҳо, ба истиснои андози иҷтимоӣ, низомҳои махсуси андозбандӣ ва андозҳои маҳаллӣ, ки дар ҷараёни фаъолияти назоратӣ ошкор гардидаанд, ҳар моҳ ба Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва 30 фоизи маблағҳои хироҷи гумрукӣ ба Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон равона карда мешаванд.

2. Маблағҳо аз ҳисоби даромадҳои андозӣ, ба истиснои андозҳо ва низомҳои махсуси дар қисми 1 моддаи мазкур нишондодашуда, бо тартиби марказонидашуда 100 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ бо намудҳои андоз ворид карда шуда, ҳиссаи онҳо мутобиқи қисми 1 моддаи мазкур ба Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида шуда, барои маблағгузории тадбирҳои пешбинишуда истифода мешаванд. Тартиби дар моддаи 19 Қонуни мазкур пешбинигардида нисбат ба онҳо татбиқ намегардад.

3. Маблағҳое, ки дар ҷараёни фаъолияти назоратӣ аз ҳисоби андози иҷтимоӣ, андозҳои маҳаллӣ ва низомҳои махсуси андозбандӣ ошкор гардидаанд, бо дар назар доштани фоиз ва ҷарима аз рӯйи онҳо, аз рӯйи таъиноташон пурра ба буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа ва буҷетҳои маҳаллӣ гузаронида мешаванд.

Моддаи 23. Андозаи нишондиҳанда барои ҳисобҳо ва ҳадди ақали иҷорапулӣ барои молу мулк, ба истиснои молу мулки давлатӣ

1. Аз 1 январи соли 2023 нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷиҳати ҳисобкунии андоз, боҷ, дигар пардохтҳои ҳатмӣ, муҷозоти ҷаримавӣ, пардохтҳои иҷтимоӣ, инчунин барои ҳисобкунии ин ё он бузургиҳои арзишии ҳадди ниҳоӣ (поёнӣ ё болоӣ), ки мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ карда мешаванд, ба андозаи 68 сомонӣ муқаррар карда шавад.

2. Ҳадди ақали иҷорапулии як метри мураббаи объектҳои ғайриманқул дар як моҳ бо фоиз аз нишондиҳанда барои ҳисобҳо бо дар назар доштани коэффитсиенти минтақавӣ дар миқёси шаҳру ноҳияҳо, ки дар қисми 2 моддаи 348 Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян шудааст, ба андозаи зерин муқаррар карда шавад:

- барои объектҳои ғайриманқуле, ки ҳамчун биноҳо (ҳуҷраҳо)-и истиқоматӣ, инчунин биноҳои ёрирасони онҳо истифода мешаванд - 20 фоиз;

- барои объектҳои ғайриманқуле, ки бо мақсади амалӣ намудани фаъолияти истеҳсолӣ истифода мешаванд - 30 фоиз;

- барои объектҳои ғайриманқуле, ки бо мақсади амалӣ намудани фаъолияти савдо, ташкили нуқтаҳои хӯроки умумӣ, дигар намудҳои хизматрасонӣ ва иҷрои корҳо истифода мешаванд - 60 фоиз;

- барои объектҳои ғайриманқуле, ки бо мақсади амалӣ намудани дигар намудҳои фаъолият истифода мешаванд - 45 фоиз.

Моддаи 24. Муқаррарот оид ба пардохти маблағ тибқи санадҳои судӣ ва ба буҷет ворид намудани ҷаримаҳо ва дигар пардохтҳо ҳангоми риоя накардани талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

1. Муқаррар карда шавад, ки иҷрои санадҳои судӣ дар бораи ҷуброни зарари моддию маънавии аз тарафи кормандони мақомоти идоракунии давлатӣ ва ҳифзи ҳуқуқ ҳангоми адои вазифаҳои хизматӣ расонидашуда аз ҳисоби маблағҳои сметаи ягонаи даромад ва хароҷоти онҳо амалӣ карда мешаванд.

2. Муқаррар карда шавад, ки маблағҳои аз ҳисоби татбиқи чораҳои маҷбуркунӣ барои риоя накардани талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла аз ҳисоби мусодираи молу мулк, ҷарима, пеня, ҷубронпулӣ воридшуда, инчунин ҷуброни зарари молиявии дар натиҷаи риоя накардани интизоми молиявӣ ба буҷети ҷумҳуриявӣ расонидашуда, ба истиснои маблағҳое, ки аз вайронкунандагони қонунгузорӣ дар соҳаи заминсозӣ ситонида мешаванд, ба даромади буҷети ҷумҳуриявӣ гузаронида мешаванд.

Моддаи 25. Тасдиқи ҳисобот оид ба иҷрои Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2021

1. Ҳисобот оид ба иҷрои Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2021 аз рӯйи даромад ба маблағи 30053803 ҳазор сомонӣ, аз рӯйи хароҷот ба маблағи 29221500 ҳазор сомонӣ бо барзиёдии даромад нисбат ба хароҷот ба маблағи 832303 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шавад.

2. Хароҷоти воқеии Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2021 барои уҳдадориҳои қарзии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла барои пардохти қарзи асосии беруна, бо дар назар доштани хизматрасонии он ба маблағи 2392782 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шавад.

Моддаи 26. Муқаррарот оид ба ворид намудани тағйирот ба Буҷети давлатӣ

1. Дар ҳолати барзиёд ё кам иҷро гардидани қисми даромади Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2023, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад ба қисмҳои даромад ва хароҷоти Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла ба қисмҳои даромад ва хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ барои соли 2023 мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи молияи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон" бе тағйир додани ҳаҷми касри буҷет тағйирот ворид намояд.

2. Бо сабаби тағйир ёфтани ҳаҷми истеҳсолот (кор ва хизматрасонӣ), сатҳи нархҳо, меъёри андоз, заминаи андозбандӣ, инчунин тағйирёбии сохтории ташкилотҳои буҷетӣ, ки аз санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулнамудаи мақомоти давлатӣ бармеоянд, Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қисмҳои даромад ва хароҷоти буҷетҳои дахлдор тағйирот ворид намуда, бо тартиби муқарраргардида дар байни буҷети ҷумҳуриявӣ, буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа ва буҷетҳои маҳаллӣ ҳисоби байниҳамдигарӣ мегузаронад.

3. Мақомоти молия дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе чунин ҳисобҳои байниҳамдигариро метавонанд байни буҷетҳои маҳаллии дахлдор амалӣ намоянд.

Моддаи 27. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур **аз 1 январи соли 2023** мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                       Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 7 декабри соли 2022, № 1916

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон	1916	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ БУҶЕТИ ДАВЛАТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БАРОИ СОЛИ 2023	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	07.12.2022	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

"ДАР БОРАИ ҶОВИДОН ГАРДОНИДАНИ ХОТИРАИ ҲАЛОКШУДАГОН ҲАНГОМИ ҲИФЗИ ВАТАН"

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

2 ноябри соли 2022 № 889

қабул карда шуд

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

16 декабри соли 2022 № 320

ҷонибдорӣ карда шуд

Қонуни мазкур асосҳои ташкилию ҳуқуқии ҷовидон гардонидани хотираи шахсонеро, ки ҳангоми ҳифзи Ватан, ҳимояи сохтори конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва иҷрои уҳдадориҳои байналмилалӣ ҳалок шудаанд, муайян ва ваколатҳои мақомоти давлатиро дар ин самт муқаррар менамояд.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) **ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан** - фаъолияте, ки ба нигоҳ доштани муносибати эҳтиромона нисбат ба шахсони ҳангоми ҳифзи Ватан, ҳимояи сохтори конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва иҷрои уҳдадориҳои байналмилалӣ ҳалокшуда (минбаъд - **ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан**), арҷ гузоштан ба шуҷоат, мардонагӣ ва қаҳрамонии онҳо, ҳамчунин баҳисобгирӣ, ба тартиб даровардан, ҳифзу нигоҳбонӣ кардани қабрҳои ҳарбӣ ва ёдгориҳои ҳарбӣ, гузаронидани корҳои ҷустуҷӯйӣ бо мақсади пайдо кардани қабрҳои ҳарбии бақайдгирифтанашуда, муқаррар намудани маълумоти шахсии хизматчиёни ҳарбии ҳалокшуда ва шахсони ба онҳо баробаркардашуда нигаронида шудааст, инчунин андешидани тадбирҳои иловагии дигаре, ки бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намекунанд;

2) **шахсоне, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ҳалок шудаанд** - хизматчиёни ҳарбӣ ва шахсони ба онҳо баробаркардашуда, ки хотираи онҳо аз ҷониби давлат ҷовидон гардонида мешавад;

3) **оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан** - қабри ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, инчунин қабристонҳои ҳарбӣ, қитъаҳои алоҳидаи ҳарбӣ дар қабристонҳои умумӣ ва берун аз онҳо, ҷойҳои инфиҷор ё суқуткардаи техникаю ҳавопаймоҳои ҳарбӣ бо хизматчиёни ҳарбӣ ва шахсони ба онҳо баробаркардашуда;

4) **маҷмааҳои ёдбуд** - муҷассамаҳо ва иншооти ёдбуди дигаре, ки барои оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан гузошта шудаанд;

5) **оромгоҳи номаълуми ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан** - маҳалҳои дафни хизматчиёни ҳарбӣ ва шахсони ба онҳо баробаркардашуда, оромгоҳи рамзӣ ва мавзеи ҳарби охирини онҳо, ки мушаххас ва тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайд гирифта нашудаанд;

6) **обод намудани оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан** - нишонагузорӣ кардани ҳудуду ҷойҳои дафн, навиштани номи дафншудагон, гузоштани нишони ёдбуд, сангҳои хотиравии сари қабр, расму мусаввара, лавҳа - нишонаҳои мушаххаскунандаи қабри дафншудагон, муҷассамаҳою дигар иншооти ёдбуд ва таъмиру барқароркунии онҳо, инчунин андешидани тадбирҳои дигаре, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намекунанд;

7) **ҳифз ва нигоҳубини оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан** - таъмини муҳофизати оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ёдгориҳои ба онҳо алоқаманд, нигоҳ доштани онҳо дар ҳолат ва сатҳи зарурӣ;

8) **корҳои ҷустуҷӯйӣ** - тадбирҳои амалӣ оид ба пайдо намудани қабрҳои бақайдгирифтанашуда, ҷасадҳои дафннашудаи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ва ҳалли масъалаи дафни минбаъдаи онҳо, инчунин муайян намудани номи фавтидагон ва (ё) бедаракғоибшудагон барои ҷовидон гардонидани хотираи онҳо.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Сиёсати давлатӣ оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Сиёсати давлатӣ оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан низоми тадбирҳои ҳуқуқӣ, сиёсӣ, иҷтимоию иқтисодӣ, маданию маърифатӣ, ахлоқӣ, ташкилӣ ва тадбирҳои дигарро вобаста ба масъалаҳои зерин пешбинӣ менамояд:

1) ташаккули мафкураи ҷамъиятӣ бо мақсади эҳтиром доштани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан;

2) арҷгузорӣ ба оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ба қайди давлатӣ гирифтани чунин оромгоҳҳо, ҷойҳои таърихии корнамоии ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, бунёди маҷмааҳои ёдбуд ва обод гардонидани онҳо;

3) тавассути нашри китобҳо, асарҳои таърихӣ ва офаридани филмҳои ҳуҷҷатию бадеӣ ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан;

4) амалисозии чораҳои дигари ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намекунанд.

Моддаи 4. Ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Хотираи шаҳрвандони зерин ҷовидон гардонида мешавад:

1) иштирокчиёни Ҷанги Бузурги Ватании солҳои 1941-1945;

2) шаҳрвандоне, ки дар рафти муҳориба, ҳангоми иҷрои вазифаҳои ҷангӣ ё вазифаҳои дигари хизматӣ баҳри ҳифзи Ватан ҳалок шудаанд;

3) шаҳрвандоне, ки дар роҳи ҳифзи истиқлолияти давлатӣ ва ҳифзи сохтори конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳалокат расидаанд;

4) шаҳрвандоне, ки ҳангоми иҷрои вазифаи ҳарбӣ (хизматӣ) дар ҳудуди давлатҳои дигар барои ҳифзи манфиату амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳалок шудаанд;

5) шаҳрвандоне, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ё дар ҳудуди давлатҳои дигар дар рафти иҷрои вазифаи ҳарбӣ (хизматӣ) аз ҷароҳат, контузия, маъюбӣ ё беморӣ, сарфи назар аз вақти фаро расидани оқибаташон, вафот кардаанд, ҳамчунин дар рафти муҳориба ё иҷрои вазифаҳои дигари ҷангӣ бедарак ғоиб шудаанд;

6) шаҳрвандоне, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ба асирӣ афтида ҳалок шудаанд (вафот кардаанд), вале шаъну шарафи худро нигоҳ дошта, ба Ватан хиёнат накардаанд;

7) шаҳрвандон, хизматчиёни ҳарбӣ, шахсони ба онҳо баробаркардашудаи ҳайати фармондеҳӣ, ақибгоҳӣ, ки корнамоиҳои шоиста дар роҳи ҳифзи Ватан нишон додаанд.

Моддаи 5. Ҷовидон гардонидани хотираи шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд, ки ҳангоми ҳифзи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳалок шудаанд

Ҷумҳурии Тоҷикистон хотираи шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрвандеро, ки ҳангоми ҳифзи манфиату амнияти Тоҷикистон ва шаҳрвандони он ҳалок шудаанд, қадршиносӣ менамояд.

Моддаи 6. Ҷовидон гардонидани хотираи қисмҳо, ҷузъу томҳои ҳарбӣ ва мавзеъҳои амалиёти ҷангӣ

Хотираи қисмҳо, ҷузъу томҳо, идораю муассисаҳои ҳарбӣ ва ташкилотҳои дигар, ки ҳангоми ҳифзи Ватан корнамоиҳои бузургу барҷаста (ё афзалтар) нишон додаанд, ҳамчунин мавзеъҳои амалиёти ҷангӣ, ки ба таърих чун рамзи қаҳрамонӣ, матонату мардонагии халқ ворид шудаанд, ҷовидон гардонида мешаванд.

Моддаи 7. Вазифаҳои шаҳрвандон баҳри ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Пос доштани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ва муҳофизати мавзеъҳое, ки рамзи макони қаҳрамонӣ гирифтаанд, вазифаи муқаддас ва қарзи ҳар як шаҳрванд аст.

Моддаи 8. Шаклҳои асосии ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Шаклҳои асосии ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан:

1) гиромидошт ва ободонии оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, гузоштани санги қабр, сутуни ёдбуд, муҷассама дар оромгоҳи чунин шахсон ва бунёди иншооту маҷмааҳои дигари ёдбуд;

2) ҳифз ва ободонии мавзеъҳои ҷудогонае, ки таърихан бо корнамоии ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан алоқаманданд;

3) таълифи китобҳои ёдбуди ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ва интишор намудани маълумоти дигар оид ба онҳо дар воситаҳои иттилоотии кишвар;

4) таъсиси осорхона ва лавҳаҳои ёдбуд, ташкили намоишгоҳҳо, бунёд кардани нишонҳои ёдбуд дар муҳорибагоҳҳо;

5) дар воситаҳои ахбори омма чоп кардани мавод оид ба корнамоии онҳое, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ҳалок шудаанд, эҷод кардани асарҳои адабию фарҳангӣ бахшида ба корнамоии онҳо, ҷойгир кардани корнамоиҳои онҳо дар барномаҳои таълимӣ;

6) роҳандозии корҳои ҷустуҷӯйию таҳқиқотӣ дар самти пайдо намудани номи бедаракғоибшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан;

7) ба маҳалҳо, кӯчаю майдонҳо, иншооти физикию географӣ, корхонаҳо, ташкилоту муассисаҳо, аз ҷумла ба ҳама зинаҳои муассисаҳои таълимӣ ва қисмҳои ҳарбӣ гузоштани номи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан;

8) дар рӯйхати ҳайати шахсии қисмҳои ҳарбӣ, муассисаҳои таҳсилоти олӣ ва миёнаи касбии ҳарбӣ абадан ворид намудани номи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан;

9) шаҳрванди фахрии ҷумҳурӣ ё сокини фахрии воҳиди маъмурию ҳудудии он эътироф кардани ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, инчунин шаҳрванди хориҷие, ки ҳангоми ҳифзи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳалок шудааст;

10) муқаррар кардани санаҳои ёдбуд, баргузории ҳамоишҳои фарҳангию сиёсӣ ва илмию таърихӣ дар рӯзҳои ёдбуд.

2. Бо қарори мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ё бо ташаббуси шаҳрвандон барои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан тадбирҳои дигареро, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намекунанд, андешидан мумкин аст.

БОБИ 2. ОРОМГОҲИ ҲАЛОКШУДАГОН ҲАНГОМИ ҲИФЗИ ВАТАН

Моддаи 9. Ба қайд гирифтани оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан бояд дар қайди давлат бошанд. Онҳоро бо тартиби муайянкардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва дар ҳудуди давлатҳои дигар Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба воситаи намояндагиҳои дипломативу консулӣ ба қайд мегиранд.

2. Дар сари қабри ҳар як ҳалокшуда ҳангоми ҳифзи Ватан нишони ёдбуд гузошта, вобаста ба он ҳуҷҷат тартиб дода мешавад.

Моддаи 10. Тартиби дафн кардан (аз нав ба хок супоридан)-и ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Ҷасади ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан бо адои эҳтироми ҳарбӣ дафн карда (аз нав ба хок супурда) мешавад. Дар ин ҳол, ба ҷо овардани расму оини динӣ манъ карда намешавад. Масъулияти дафн кардан, обод гардонидани қабр ва қабристони ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ба зиммаи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти маҳаллии идоракунии ҳарбӣ гузошта мешавад.

2. Ҷасади пайдогашта ё аз мавзеи дигар овардаи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан бо қарори мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ аз нав ба хок супорида шуда, хешовандони онҳо дар ин бора ҳатман огоҳ карда мешаванд.

3. Ҷасади хизматчиёни ҳарбии дар рафти муҳорибаҳо ҳалокшуда тибқи талаботи оинномаҳо, амру дастурҳои фармондеҳӣ дафн карда мешаванд.

Моддаи 11. Нигоҳубин ва ободонии оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мутобиқи Конвенсияи Женева аз 12 августи соли 1949 ва протоколҳои иловагии он, инчунин мутобиқи меъёрҳои умумиэътирофшудаи ҳуқуқи байналмилалӣ нигоҳубин карда мешаванд.

2. Нигоҳубин ва ободонии оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ки дар ҳудуди ҷумҳурӣ воқеанд, ба зиммаи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳраку деҳот вогузор мегарданд.

3. Оромгоҳҳои дар ҳудуди давлатҳои дигар воқеъбуда аз рӯйи тартиби дар шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайянгардида нигоҳубин ва обод карда мешаванд.

Моддан 12. Муҳофизати оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Бо мақсади эмин нигоҳ доштани оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар маҳалли воқеъгардидаи онҳо бо тартиби муайянкардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳудуди махсуси муҳофизатшавандаро муқаррар менамояд.

2. Оромгоҳҳои ошкоргардидаи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан то ҳаллу фасл шудани масъалаи ба қайди давлатӣ гирифтани онҳо мувофиқи талаботи Қонуни мазкур ҳифз карда мешаванд.

3. Интиқоли худсаронаи қабри ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан манъ аст. Дар сурати рух додани ҳолатҳои фавқулодаи дорои хусусияти табиидошта ё ҳолатҳои дигари истисноӣ интиқоли қабри ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар мувофиқа бо мақомоти дахлдори давлатӣ ва хешовандони онҳо амалӣ карда метавонад.

4. Лоиҳаҳо оид ба тарҳи рушди иҷтимоию иқтисодии шаҳру ноҳияҳо, маҳалҳои аҳолинишин, навсозии мавзеъҳои ҷуғрофӣ ва банақшагирии иншооти сохтмонӣ бо назардошти ҳифзи оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан тартиб дода мешаванд.

5. Иҷрои корҳои заминӣ, сохтмонӣ, роҳсозӣ ва ғайра, ки дар натиҷаи онҳо метавонанд оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан осеб бинанд, танҳо бо мувофиқаи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти маҳаллии идоракунии ҳарбӣ ба ҷо оварда мешаванд.

6. Муҳофизати оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳраку деҳот мутобиқи Қонуни мазкур ва уҳдадориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин менамоянд.

Моддаи 13. Барқарор кардани оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Оромгоҳҳои харобгардидаи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ва дигар иншооти ёдбуде, ки хотираи онҳоро ҷовидон мегардонанд, аз тарафи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, ки барои нигоҳдорӣ ва нигоҳубини онҳо масъуланд, барқарор карда мешаванд.

БОБИ 3. КОРҲОИ ҶУСТУҶӮЙӢ

Моддаи 14. Ташкили корҳои ҷустуҷӯйӣ

1. Корҳои ҷустуҷӯйӣ дар самти пайдо намудани бедаракғоибшудагонро иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, мақомоти ҳокимияти давлатии ба ин корҳо ваколатдоршуда бо мақсади дарёфтани оромгоҳҳои номаълуми хизматчиёни ҳарбӣ ва осори ҷасадҳои дафннашуда, муқаррар кардани номи ҳалокшудагон ё бедаракғоибшудагон ба ҷо меоранд.

2. Худсарона гузаронидани корҳои ҷустуҷӯйӣ дар маҳалҳое, ки амалиёти ҷангӣ гузаронида шудаанд, ҳамчунин халадор сохтани оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан манъ аст.

Моддаи 15. Тартиби иҷрои корҳои ҷустуҷӯйӣ

1. Корҳои ҷустуҷӯйӣ дар самти пайдо намудани бедаракғоибшудагон дар ҳудуди ҷумҳурӣ аз рӯйи тартиби дар Қонуни мазкур муқарраргардида ва санадҳои дигари қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷо оварда мешаванд.

2. Корҳои ҷустуҷӯйӣ дар ҳудуди давлатҳои дигар бо тартиби муайянкардаи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешаванд.

Моддаи 16. Тартиби корбарӣ бо ҷасадҳои ҳалокшудагон ва ашёе, ки дар рафти корҳои ҷустуҷӯйӣ ёфт шудаанд

1. Ҷасадҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ки дар рафти корҳои ҷустуҷӯйӣ ёфт шудаанд, мувофиқи моддаи 10 Қонуни мазкур дафн карда шуда, қабрҳои онҳо баъди ба қайд гирифтан аз тарафи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ бо иштироки қисмҳои ҳарбии ҳудудҳои дахлдор обод ва ҳифзу нигоҳбонӣ карда мешаванд.

2. Силоҳ ва лавозимоти ҷангӣ, ҳуҷҷатҳо ва ашёи дигари ёфташудаи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан санад карда, ба мақомоти маҳалли идоракунии ҳарбии дарёфти онҳо барои тадқиқу омӯзиш ва бақайдгирӣ супорида мешаванд. Дар ин ҳол, ҳуҷҷатҳо, ашёи шахсӣ ва мукофотҳои ҳалокшудагон ба хешовандони онҳо ё ба осорхона ва силоҳи оташфишон бо лавозимоти ҷангӣ ба мақомоти корҳои дохилӣ супорида мешаванд.

3. Дар сурати пайдо кардани маводе, ки хавфи таркиш дорад, дарҳол ба мақомоти маҳаллии идоракунии ҳарбӣ ҷиҳати бо тартиби муқарраргардида барои безарар гардонидан ё несту нобуд кардани он хабар дода мешавад.

БОБИ 4. МАҚОМОТИ ДАВЛАТИИ АНҶОМДИҲАНДАИ КОРИ ҶОВИДОН ГАРДОНИДАНИ ХОТИРАИ ҲАЛОКШУДАГОН ҲАНГОМИ ҲИФЗИ ВАТАН ВА ВАКОЛАТҲОИ ОНҲО

Моддаи 17. Мақомоти давлатии анҷомдиҳандаи кори ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Роҳбарии масъалаҳои вобаста ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

2. Корҳои вобаста ба масъалаи ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Гвардияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ба уҳда доранд.

Моддаи 18. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) роҳбарии умумии ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро амалӣ менамояд;

2) барномаҳои давлатии ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро тасдиқ менамояд;

3) шартномаҳои байналмилалиро оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан тибқи тартиби муқарраргардида ба имзо мерасонад;

4) таклифу пешниҳодҳои шаҳрвандон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, ташкилотҳои диниро оид ба масъалаҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан баррасӣ намуда, ҷиҳати иҷрои онҳо тадбирҳо меандешад;

5) бо давлатҳои дигар оид ба нигоҳубин ва ободонии оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ҳамкорӣ намуда, созишномаҳоро оид ба мақоми оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ва ҷовидон гардонидани хотираи шаҳрвандоне, ки дар ин давлатҳо дафн шудаанд, ба имзо мерасонад;

6) ба корҳои нашри асарҳои хусусияти энсиклопедидошта ва китобҳои ёдбуд роҳбарӣ мекунад;

7) салоҳияти дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 19. Ваколатҳои вазоратҳо, кумитаҳо ва дигар мақомоти давлатӣ оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Ба ваколатҳои Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти маҳаллии идоракунии ҳарбӣ оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) лоиҳаи нақшаю барномаҳои давлатии ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро таҳия менамояд;

2) санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва ҳуҷҷатҳои дигарро, ки дар асоси онҳо тадбирҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан андешида мешаванд, тартиб медиҳад;

3) оромгоҳҳои ҳарбӣ ва хизматчиёни ҳарбии ҳангоми ҳифзи Ватан ҳалокшударо ба ҳисоб мегиранд;

4) бақайдгирии марказонидашудаи оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, аз ҷумла оромгоҳҳои дар ҳудуди давлатҳои дигар воқеъбударо ташкил мекунад;

5) корҳои ҷустуҷӯйӣ ва ҳуҷҷатгузории оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро ҳамоҳанг мекунанд;

6) дархости шаҳрвандонро оид ба муайян кардани сарбозони бедаракғоибшуда баррасӣ менамоянд;

7) лоиҳаи созишномаҳои байналмилалӣ оид ба мақоми оромгоҳҳои хизматчиёни ҳарбӣ ва тартиби ба ҷо овардани корҳои ҷустуҷӯйӣ дар ҳудуди давлатҳои дигарро омода месозанд;

8) тарғиби корнамоии хизматчиёни ҳарбиеро, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ҳалок шудаанд, ташкил менамоянд;

9) дар маросими дафн (аз нав ба хок супурдан)-и ҷасади хизматчиёни ҳарбие, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ҳалок гардидаанд, иштирок мекунанд;

10) дар таҳияи маводи китобҳои ёдбуд иштирок менамоянд, тартиби дар низоми вазорат нашр кардани китобҳои ёдбудро муайян мекунанд;

11) ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ дар корҳои ҷустуҷӯйӣ ва дафн (аз нав ба хок супурдан)-и ҷасади ҳалокшудагон ва ободонии оромгоҳҳои хизматчиёни ҳарбӣ кумаки амалӣ мерасонанд;

12) силоҳ ва лавозимоти ҷангӣ, техникаи ҳарбӣ ва воситаҳои дигари моддиро, ки дар рафти корҳои ҷустуҷӯйӣ ёфт шудаанд, қабул карда, ҳуҷҷат тартиб медиҳанд, онҳоро тадқиқ менамоянд ва ба ҳисоб мегиранд;

13) барои муқаррар кардани маълумот оид ба ҳалокшудагон ва бедаракғоибшудагон чораҳо меандешанд.

2. Ба ваколатҳои Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) хизматчиёни ҳарбии ҳалокгардидаи Қӯшунҳои сарҳадии Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, кормандон, ҳайати қаторӣ ва роҳбарикунандаи ҳалокгардидаи кумитаро ба қайд мегирад;

2) дар дарёфт намудан ва ҷамъоварии маълумот оид ба бедаракғоибшудагон иштирок менамояд;

3) тартиби нашри китобҳои ёдбудро дар кумита муайян мекунад.

3. Ба ваколатҳои Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) ҳангоми корҳои ҷустуҷӯйӣ тартиботи ҷамъиятиро таъмин менамояд;

2) силоҳи оташфишон ва лавозимоти ҷангиро, ки дар рафти корҳои ҷустуҷӯйӣ ёфт шудааст, бо тартиби муқарраргардида қабул менамояд;

3) хизматчиёни ҳарбии ҳалокгардидаи қӯшунҳои дохилии Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин ҳайати қаторӣ ва роҳбарикунандаи ҳалокшудаи мақомоти корҳои дохилиро ба қайд мегирад;

4) дар дарёфт намудан ва ҷамъоварии маълумот оид ба бедаракғоибшудагон иштирок менамояд;

5) тартиби нашри китобҳои ёдбудро дар низоми вазорат муайян мекунад.

4. Ба ваколатҳои Гвардияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) ҳайати қаторӣ ва роҳбарикунандаи ҳалокшудаи Гвардияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба қайд мегирад;

2) дар дарёфт намудан ва ҷамъоварии маълумот оид ба бедаракғоибшудагони ҳайати шахсии Гвардияи миллӣ иштирок менамояд;

3) тартиби нашри китобҳои ёдбудро дар Гвардияи миллӣ муайян менамояд.

5. Ба ваколатҳои Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) лоиҳаи шартномаҳои байналмилалӣ оид ба арҷгузорӣ ва ободонии оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан дар ҳудуди давлатҳои дигар, оромгоҳҳои хизматчиёни ҳарбии артиши дигар давлатҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳамчунин оид ба масъалаҳои ба ватан интиқол додани ҷасади ҳалокшудагонро тартиб медиҳад ва дар амалӣ гардонидани онҳо иштирок менамояд;

2) барои пайдо намудани маълумот дар бораи бедаракғоибшудагони рафти муҳорибаҳо, ҷангҳои мусаллаҳона ва ҳангоми иҷрои вазифаи ҳарбӣ (хизматӣ) дар ҳудуди давлатҳои дигар тадбирҳо андешида, оид ба ҳуҷҷатгузории оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан дар ҳудуди ин давлатҳо чораҳо меандешад;

3) бо ташкилотҳои дахлдори давлатҳои хориҷие, ки дар ҳудуди онҳо оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан воқеъ гардидаанд, масъалаи дар он ҷойҳо гузоштани нишони ёдбуд ва обод гардонидани онҳоро мувофиқа менамояд;

4) барои аз тарафи хешовандон зиёрат кардани оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ки дар ҳудуди давлатҳои дигар воқеанд, мусоидат менамояд;

5) барои ба зиёрати оромгоҳи шаҳрвандони давлатҳои дигар, ки дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон воқеанд, омадани хешовандони онҳо мусоидат мекунад.

6. Ба ваколатҳои Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) тарғибу ташвиқи корнамоии ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро ба роҳ монда, нашри рӯйхати ҳалокшудагон (бедаракғоибшудагон)-ро, ки дар рафти корҳои ҷустуҷӯйӣ ёфт шудаанд, барои воситаҳои ахбори омма таҳия ва пешкаш менамояд;

2) барои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан тадбирҳо меандешад;

3) дар сохтмони муҷассамаву ёдбудҳо, ташкили намоишу экспозитсияҳои осорхонаҳо, ободонии гирду атрофи оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, навсозии сангу муҷассамаи оромгоҳ, таснифу тартиб додани ҳуҷҷати оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан дар ҳамкорӣ бо мақомоти марбута ширкат менамояд.

Моддаи 20. Ваколатҳои мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан:

Мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ваколатҳои зерин доранд:

1) барномаҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро ба нақша гирифта, амалӣ мегардонанд;

2) барои нигоҳубин ва ободонии оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, иншооти дигари ёдбудии ҳудудашон, ки хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро ҷовидон мегардонанд, тадбирҳо меандешанд;

3) ҳуҷҷати оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро тартиб медиҳанд ва онҳоро ба қайд мегиранд;

4) бо иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ дар корҳои ҷустуҷӯйӣ ҳамкорӣ менамоянд;

5) барои оромгоҳҳои нави ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан қитъаҳои замин ҷудо менамоянд;

6) ба нашри китобҳои маҳаллии ёдбуд роҳбарӣ мекунанд.

БОБИ 5. ТАЪМИНОТИ МОЛИЯВӢ ВА МОДДИЮ ТЕХНИКИИ ТАДБИРҲОИ ҶОВИДОН ГАРДОНИДАНИ ХОТИРАИ ҲАЛОКШУДАГОН ҲАНГОМИ ҲИФЗИ ВАТАН

Моддаи 21. Таъминоти молиявӣ ва моддию техникии тадбирҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Хароҷоти тадбирҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, аз ҷумла хароҷот барои ободонии ҳудуд ва иншооти ҷудогонае, ки таърихан бо корнамоии муҳофизони Ватан алоқаманданд, ҳамчунин хароҷоти ташкили намоишҳо ва тадбирҳои дигар аз ҳисоби маблағҳои буҷети ҷумҳуриявӣ, буҷетҳои маҳаллӣ, фондҳои ғайрибуҷетӣ, инчунин аз ҳисоби маблағҳои ихтиёран супоридашуда ва хайрияи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ таъмин карда мешавад.

2. Маблағи хароҷоти чорабиниҳое, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳри ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан амалӣ менамояд, аз буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷудо карда мешавад.

3. Барои нигоҳубин ва ободонии оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ки дар ҳудуди давлатҳои дигар воқеанд, маблағ дар асоси шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон харҷ карда мешаванд.

4. Таъминоти моддию техникии дар Қонуни мазкур пешбинишудаи чорабиниҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.

БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 22. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 23. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҷовидон сохтани хотираи шаҳрвандоне, ки ҳангоми муҳофизати Ватан ҳалок гардидаанд"

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҷовидон сохтани хотираи шаҳрвандоне, ки ҳангоми муҳофизати Ватан ҳалок гардидаанд" аз 7 апрели соли 1995 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 1995, №7-8, мод. 69; соли 2011, №3, мод. 179; соли 2014, №11, мод. 651) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 24. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 24 декабри соли 2022, № 1919

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон	1919	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН "ДАР БОРАИ ҶОВИДОН ГАРДОНИДАНИ ХОТИРАИ ҲАЛОКШУДАГОН ҲАНГОМИ ҲИФЗИ ВАТАН"	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	24.10.2022	Амалкунанда	word pdf zip

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ МОҲИПАРВАРӢ, МОҲИГИРӢ ВА ҲИФЗИ ЗАХИРАҲОИ МОҲӢ**

Бо қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 15 июни соли 2022, № 747 қабул гардидааст

Бо қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 15 июли соли 2022, № 295 ҷонибдорӣ гардидааст

Қонуни мазкур муносибатҳои ҷамъиятиро дар соҳаи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ танзим намуда, ба таъмини аҳолӣ бо моҳӣ ва маҳсулоти коркардшудаи он равона гардидааст.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) **моҳипарварӣ** - фаъолият оид ба парвариш, нигоҳдорӣ, истеҳсоли моҳӣ ва маҳсулоти коркардшудаи он, беҳсозии сифати намудҳои захираҳои моҳӣ дар объектҳои табиӣ ё сунъии об;

2) **объектҳои моҳипарварӣ** - моҳӣ, инчунин растаниҳои обӣ, ки дар объектҳои табиӣ ё сунъии об парвариш карда мешаванд;

3) **маҳсулоти моҳӣ** - маҳсулоти ғизоӣ ва маҳсулоти дигари аз моҳӣ ҳосилшаванда;

4) **моҳипарварӣ дар объектҳои табиии об** - маҷмуи тадбирҳои таъмини раванди такрористеҳсолкунии захираҳои моҳӣ дар дарёҳо, кӯлҳо ва обанборҳо, инчунин қитъаҳои алоҳидаи онҳо;

5) **моҳипарварӣ дар ҳавзҳои сунъӣ** - парвариши моҳӣ дар ҳавзҳои барои ин мақсадҳо махсус бунёдшуда, ки дар онҳо раванди истеҳсолот аз парвариши моҳӣ аз тухмӣ то моҳии молӣ идора карда мешавад;

6) **моҳипарварии молӣ** - фаъолияти соҳибкорӣ оид ба нигоҳдорӣ ва парвариши моҳӣ дар объектҳои табиӣ ё сунъии об бо мақсади фурӯши минбаъдаи он;

7) **моҳипарварии ҳаваскорӣ** - парвариши моҳӣ бо мақсади истеъмоли шахсӣ ва истироҳат, инчунин қонеъ гардонидани талаботи эстетикӣ;

8) **хоҷагиҳои моҳипарварӣ** - шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ, ки ба парвариш ва такрористеҳсолкунии захираҳои моҳӣ, моҳидорӣ, инчунин коркард ва фурӯши маҳсулоти моҳӣ машғул мебошанд;

9) **инфрасохтори моҳипарварӣ** - қитъаи замин, объектҳои сохтмони асосӣ, иншоот, аз ҷумла иншооти ёрирасон, дастгоҳ ва таҷҳизот, ҷазираҳои сунъӣ ва молу мулки дигар, ки барои таъмини фаъолият дар соҳаи моҳипарварӣ истифода бурда мешаванд;

10) **намуди моҳӣ** - гурӯҳи устувори моҳӣ, ки сифати муайяни муфид дорад ва бо аломату хусусиятҳои алоҳидаи ирсии худ фарқ мекунад;

11) **селаи моҳии наслдеҳ** - гурӯҳҳои синну соли гуногуни намуди моҳӣ, ки бо мақсадҳои такмили хусусиятҳои ирсӣ, такрористеҳсолкунӣ, баланд бардоштани маҳсулнокӣ ва нигоҳдории захираҳои моҳӣ истифода мешаванд;

12) **мутобиқкунонии моҳӣ** - маскунгардонии намудҳои моҳии арзишнок дар объектҳои об ва таъмини шароити мусоид барои худафзоишёбии он;

13) **Феҳристи давлатии хоҷагиҳои моҳипарварӣ** - махзани иттилоотӣ дар бораи хоҷагиҳои моҳипарварӣ, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба парвариш, нигоҳдорӣ, истеҳсоли моҳӣ ва маҳсулоти коркардшудаи он, беҳсозии сифати намудҳои захираҳои моҳӣ машғул мебошанд;

14) **моҳигирӣ** - фаъолият оид ба сайди моҳӣ ва дар ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият оид ба қабул, коркард, интиқол, нигоҳдорӣ ва истеҳсоли маҳсулоти моҳӣ;

15) **моҳигирии ҳаваскорӣ ва варзишӣ** - сайди моҳӣ бо мақсадҳои истеъмоли шахсӣ, истироҳат ва гузаронидани мусобиқаҳои варзишӣ;

16) **моҳии молӣ** - моҳии парваришшуда, ки вазни молӣ дорад ва ҳамчун маҳсулоти ғизоӣ фурӯхта мешавад;

17) **ҳифзи захираҳои моҳӣ** - тадбирҳо оид ба нигоҳдорӣ ва барқарорсозии захираҳои моҳӣ, ки дар асоси корҳои илмию таҳқиқотӣ, такрористеҳсолкунӣ, истифодаи оқилонаи захираҳои биологии обӣ ва ҳифзи муҳити зисти онҳо амалӣ карда мешаванд;

18) **мониторинги давлатии захираҳои моҳӣ** - низоми чорабиниҳо, ки раванди мушоҳида, омӯзиш ва баҳисобгирии захираҳои моҳиро дар объектҳои табиии об дар бар мегирад.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Вазифаҳои Қонуни мазкур

Вазифаҳои Қонуни мазкур аз инҳо иборат мебошанд:

1) таъмини бозори истеъмолӣ бо маҳсулоти моҳӣ;

2) такрористеҳсолкунӣ, афзунгардонӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ;

3) такмили раванди технологии истеҳсол, нигоҳдорӣ ва фурӯши маҳсулоти моҳӣ;

4) танзими муносибатҳои иқтисодӣ вобаста ба истеҳсол, нигоҳдорӣ ва фурӯши маҳсулоти моҳӣ;

5) назорати давлатии муомилоти маҳсулоти моҳӣ.

6) пешгирии риоя накардани қоидаҳои моҳигирӣ ва сайди ғайриқонунии моҳӣ;

7) пешгирии ифлосшавии муҳити зисти моҳӣ аз партовҳои моддаҳои хатарнок ва зараровар.

Моддаи 4. Объектҳои оби соҳаи моҳипарварӣ ва моҳигирӣ

1. Объектҳои табиӣ ё сунъии об, инчунин қитъаҳои алоҳидаи онҳо объектҳои обе мебошанд, ки барои пешбурди фаъолият дар соҳаи моҳипарварӣ ва моҳигирӣ истифода бурда мешаванд.

2. Ҳавзи моҳипарварӣ дар асоси аризаи соҳибмулк ҳамчун объекти оби дорои аҳамияти моҳипарварӣ ба Феҳристи давлатии хоҷагиҳои моҳипарварӣ дохил карда мешавад.

Моддаи 5. Хусусиятҳои истифодабарии қитъаҳои замин бо мақсадҳои моҳипарварӣ

1. Бо мақсадҳои моҳипарварӣ қитъаҳои замини ишғолнамудаи объектҳои об (сойҳо, ҳавзҳо, аз ҷумла ҳавзҳои сунъии барои моҳипарварӣ бунёдшуда) истифода мешаванд.

2. Қитъаҳои замин барои сохтмони объектҳои асосӣ ва ёрирасон бо мақсадҳои моҳипарварӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба замин дода мешаванд.

БОБИ 2. ТАНЗИМИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ МОҲИПАРВАРӢ, МОҲИГИРӢ ВА ҲИФЗИ ЗАХИРАҲОИ МОҲӢ

Моддаи 6. Принсипҳои танзими давлатӣ дар соҳаи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ

Танзими давлатии муносибатҳо дар соҳаи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ ба принсипҳои зерин асос меёбад:

1) самаранокии моҳипарварӣ;

2) ҳифзи муҳити зист ва захираҳои моҳӣ;

3) дастгирии давлатии рушди моҳипарварӣ;

4) иштироки шаҳрвандон ва ташкилотҳои ҷамъиятӣ;

5) дастрасии ройгон ба иттилоот.

Моддаи 7. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ мансубанд:

1) таъмини амалӣ намудани сиёсати давлатӣ дар соҳаи мазкур;

2) муқаррар намудани шаклҳои дастгирии давлатӣ дар соҳа;

3) қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ;

4) тасдиқи барномаҳои давлатӣ оид ба моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ;

5) муайян намудани самтҳои асосии ҳамкориҳои байналмилалӣ дар соҳа;

6) амалӣ намудани салоҳиятҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 8. Ваколатҳои мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ

1. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи кишоварзӣ оид ба моҳипарварӣ ва моҳигирӣ ваколатҳои зерин дорад:

1) амалӣ намудани сиёсати давлатӣ дар соҳаи моҳипарварӣ ва моҳигирӣ;

2) мусоидат ба рушди парвариш, истеҳсол ва ташаккули бозори маҳсулоти моҳӣ;

3) арзёбӣ ва мониторинги раванди парвариш ва истеҳсоли моҳии молӣ дар объектҳои сунъии об;

4) пешбурди Феҳристи давлатии хоҷагиҳои моҳипарварӣ;

5) амалӣ намудани барномаҳои давлатии рушди соҳаи моҳипарварӣ;

6) омодасозии тавсияҳо оид ба такрористеҳсолкунии захираҳои моҳӣ дар ҳавзҳои сунъии моҳипарварӣ;

7) иштирок дар кори комиссияҳои давлатӣ оид ба қабули ҳавзҳои моҳипарварӣ;

8) андешидани тадбирҳо оид ба такмили хусусиятҳои ирсии намуд, такрористеҳсолкунӣ ва мутобиқкунонии моҳӣ дар ҳавзҳои моҳипарварӣ;

9) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

2. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист оид ба моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ ваколатҳои зерин дорад:

1) амалӣ намудани сиёсати давлатӣ дар соҳаи ҳифзи захираҳои моҳӣ;

2) ташкил ва гузаронидани таҳқиқоти илмию техникӣ ва тадбирҳои мутобиқкунонии моҳӣ, инчунин омодасозии тавсияҳо оид ба истифодаи самаранок ва ҳифзи захираҳои моҳӣ;

3) таҳияи регламентҳои техникӣ ва қоидаҳои моҳигирӣ;

4) назорати давлатии истифодаи захираҳои моҳӣ дар объектҳои табиии об;

5) ба хоҷагиҳои моҳипарварӣ додани иҷозат барои истифодаи махсуси об ва партофтани обҳои партов;

6) назорати давлатии риояи меъёрҳои муқарраршудаи истифодаи об, сифат ва ҳаҷми обҳои партов дар хоҷагиҳои моҳипарварӣ;

7) муқаррар намудани квотаҳои сайди захираҳои моҳӣ дар объектҳои табиии об;

8) ташкил ва гузаронидани мониторинги ҳолати истифодабарии захираҳои моҳӣ дар объектҳои табиии об;

9) таъмини фаъолияти Шӯрои илмию истеҳсолии моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ;

10) амалӣ намудани ҳамкориҳои байналмилалӣ оид ба ҳифз ва истифодаи захираҳои моҳӣ;

11) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

3. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи бехатарии маҳсулоти озуқаворӣ оид ба таъмини бехатарии маҳсулоти моҳӣ ваколатҳои зерин дорад:

1) ташхиси байториву беҳдоштии маҳсулоти моҳӣ;

2) санҷиши амалисозии чораҳои зиддиэпизоотӣ ва беҳдошти байторӣ дар хоҷагиҳои моҳипарварӣ;

3) иштирок дар кори комиссияҳои давлатӣ оид ба қабул ва истифодаи ҳавзҳои моҳипарварӣ ва корхонаҳои коркарди моҳӣ;

4) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 9. Мониторинги давлатии захираҳои моҳӣ

Мониторинги давлатии захираҳои моҳӣ бо мақсадҳои зерин бурда мешавад:

1) омодасозии иттилооти ҳарсолаи захираҳои моҳӣ ва истифодаи он дар пешбурди соҳаи моҳипарварӣ ва моҳигирӣ;

2) ошкор ва пешгӯӣ намудани равандҳое, ки ба вазъи захираҳои моҳӣ ва муҳити зисти онҳо таъсир мерасонанд;

3) ташкили истифодаи оқилонаи захираҳои моҳӣ, аз ҷумла ҳангоми зарурат ҷорӣ намудани маҳдудиятҳо барои моҳигирӣ;

4) таҳияи тадбирҳо оид ба ҳифзи захираҳои моҳӣ ва барқароркунии онҳо.

БОБИ 3. ФАЪОЛИЯТ ДАР СОҲАИ МОҲИПАРВАРӢ

Моддаи 10. Тартиб ва намудҳои фаъолият дар соҳаи моҳипарварӣ

1. Тартиби фаъолият дар соҳаи моҳипарварӣ мутобиқи Қонуни мазкур ва регламентҳои техникии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

2. Моҳипарварӣ истеҳсолоти кишоварзӣ маҳсуб меёбад. Хоҷагиҳои моҳипарварӣ метавонанд фаъолияти худро бо намудҳои такрористеҳсолкунии сунъии моҳӣ, моҳипарварии молӣ ва ҳаваскорӣ амалӣ намоянд.

Моддаи 11. Моҳипарварӣ дар ҳавзҳо, обанборҳо ва объектҳои дигари обии махсус таҷҳизонидашуда

1. Моҳипарварӣ дар ҳавзҳо, обанборҳо ва объектҳои дигари оби махсус таҷҳизонидашуда маҷмуи чорабиниҳо оид ба ободонӣ, кофтани чоҳҳо, ташкили садд ва сарбанд, иншооти обгирӣ, обпарто ва моҳигирӣ, инчунин усулҳои афзоиши сунъӣ, ғизодиҳӣ ва фароҳам овардани шароити муносиби нигоҳдории моҳиро дар бар мегирад.

2. Хоҷагиҳои моҳипарварӣ метавонанд дар ҳавзҳо, обанборҳо ва объектҳои дигари оби махсус таҷҳизонидашуда бо низомҳои зерин парвариши моҳиро ташкил намоянд:

1) парвариши моҳӣ аз тухмӣ то моҳии молӣ, инчунин парвариши моҳии наслдеҳ ва моҳичаҳо;

2) парвариши моҳичаҳои то яксола ва яксола;

3) парвариши моҳии молӣ.

3. Ҳавзҳо, обанборҳо ва объектҳои дигари оби махсус барои моҳипарварӣ таҷҳизонидашуда бо риояи талаботи ҳифзи муҳити зист, меъёрҳои сохтмонӣ, санитарию беҳдоштӣ ва талаботи дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкил карда мешаванд.

Моддаи 12. Моҳипарварии молӣ

1. Моҳипарварии молӣ дар объектҳои сунъии об бо истифодаи дастгоҳҳои махсуси танзимкунандаи ҳарорат ва омилҳои дигари фароҳамоварии шароити сунъии муҳити зист амалӣ карда мешавад.

2. Истеҳсоли моҳии молӣ, инчунин мониторинг, назорати сифат ва бехатарии интиқоли он мутобиқи стандартҳо ва регламентҳои техникии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешаванд.

Моддаи 13. Моҳипарварии ҳаваскорӣ

1. Моҳипарварии ҳаваскорӣ аз ҳисоби захираҳои моҳии дар объектҳои табиӣ ва (ё) дар шароити сунъии муҳити зист парваришшуда ташкил карда мешавад.

2. Моҳипарварии ҳаваскорӣ дар объектҳои оби минтақаҳои истироҳатӣ, инчунин объектҳои дигари об тибқи қоидаҳои муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

Моддаи 14. Такмили хусусиятҳои ирсӣ, такрористеҳсолкунии сунъӣ ва мутобиқкунонии моҳӣ

1. Такмили хусусиятҳои ирсии моҳӣ барои мунтазам гирифтани насл бо роҳи ташкил ва парвариши селаи моҳии наслдеҳи арзишноки ирсӣ амалӣ карда мешавад.

2. Парвариш, такмил ва баҳисобгирии селаи моҳии наслдеҳ тибқи нақша аз ҳисоби хоҷагиҳои моҳипарварӣ амалӣ карда мешаванд.

3. Такрористеҳсолкунии сунъии моҳӣ дар заминаи чорабиниҳои илман асоснокшуда, бо роҳҳои парвариш ва сар додани моҳичаҳо, амалӣ намудани корҳо оид ба мутобиқкунонии моҳӣ ва беҳдошти объектҳои об, аз объектҳои табиии об доштан ва зиёд кардани моҳии дорои аломатҳои фоиданоки наслӣ ва барои истеҳсолот аҳамиятдошта, амалӣ карда шаванд.

4. Чорабиниҳо оид ба такрористеҳсолкунии сунъӣ ва мутобиқкунонии моҳӣ дар объектҳои табиӣ ва сунъии об аз ҷониби субъектҳои хоҷагидор тибқи шартномаи дар мувофиқа бо мақоми дахлдори ваколатдори давлатӣ дар соҳаҳои ҳифзи муҳити зист ва (ё) кишоварзӣ басташуда амалӣ карда мешаванд.

Моддаи 15. Шартномаи истифодаи объектҳои табиӣ ва сунъии об, ки моликияти давлатӣ мебошанд

1. Объектҳои табиӣ ва сунъии об, ки моликияти давлатӣ мебошанд, ба хоҷагиҳои моҳипарварӣ дар асоси шартнома барои истифодаи муваққатӣ метавонанд дода шаванд.

2. Шартномаи истифодаи объектҳои табиӣ ва сунъии об маълумоти асосии зеринро дар бар мегирад:

1) мавзуъ ва муҳлати шартнома;

2) макони ҷойгиршавӣ ва масоҳати объекти об;

3) дурнамои ҳаҷми сар додани селаи моҳичаҳо ба объекти об, парвариши моҳӣ ва моҳигирӣ аз объекти об;

4) маълумот дар бораи объектҳои инфрасохтории хоҷагиҳои моҳипарварӣ;

5) чорабиниҳои мелиоративии аз тарафи хоҷагиҳои моҳипарварӣ дар объектҳои об амалишаванда;

6) тартиби ҷуброни зарар;

7) уҳдадориҳои хоҷагиҳои моҳипарварӣ оид ба ҳифзи муҳити зист.

БОБИ 4. ҲУҚУҚ БА ЗАХИРАҲОИ МОҲӢ

Моддаи 16. Ҳуқуқи моликият ба захираҳои моҳӣ

1. Захираҳои моҳии объектҳои оби хусусияти табиидошта моликияти истисноии давлат мебошанд.

2. Захираҳои моҳии объектҳои сунъии об тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд моликияти давлатӣ ё хусусӣ бошанд.

Моддаи 17. Ҳуқуқи истифодаи захираҳои моҳӣ дар объектҳои табиии об

Ҳуқуқи истифодаи захираҳои моҳӣ дар объектҳои табиии об пас аз гирифтани квотаи сайди моҳӣ ва дар асоси шартномаи истифодаи қитъаҳои алоҳидаи объектҳои табиии об барои моҳипарварӣ ва моҳигирӣ амалӣ карда мешавад.

Моддаи 18. Маҳдудиятҳо ва қатъ кардани ҳуқуқи истифодаи захираҳои моҳӣ

1. Бо мақсади таъмини ҳифзи захираҳои моҳӣ дар ҳолатҳои муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ва бо тартиби пешбининамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои моҳигирӣ метавонанд маҳдудиятҳои зерин ҷорӣ карда шаванд:

1) манъ кардани моҳигирӣ дар объектҳои оби ҳудудҳои дахлдори табиии махсус муҳофизатшаванда ва (ё) намудҳои алоҳидаи захираҳои моҳӣ;

2) муқаррар кардани ҳаҷм, андоза, вазн ва таркиби сайди захираҳои моҳӣ;

3) муайян кардани намуд ва миқдори воситаҳои барои моҳигирӣ иҷозатшуда ва усулҳои сайди захираҳои моҳӣ;

4) муайян кардани давраҳои моҳигирӣ дар объектҳои об.

2. Ҳуқуқи истифодаи захираҳои моҳӣ дар ҳолатҳои зерин қатъ карда мешавад:

1) ба охир расидани муҳлати истифодаи объекти табиии об барои моҳипарварӣ ва моҳигирӣ;

2) бо ариза ихтиёран даст кашидан аз ҳуқуқи истифодаи объектҳои табиӣ ва сунъии об барои моҳипарварӣ ва моҳигирӣ;

3) барҳамдиҳии шахси ҳуқуқӣ ё фавти шахси воқеӣ;

4) бо қарори суд;

5) ҳолатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

БОБИ 5. МОҲИГИРӢ

Моддаи 19. Намудҳои моҳигирӣ

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ метавонанд ба намудҳои зерини моҳигирӣ машғул шаванд:

1) моҳигирии саноатӣ;

2) моҳигирӣ бо мақсадҳои илмию таҳқиқотӣ ва назоратӣ;

3) моҳигирӣ бо мақсадҳои моҳипарварӣ, такрористеҳсолкунӣ ва мутобиқкунонии захираҳои моҳӣ;

4) моҳигирии ҳаваскорӣ ва варзишӣ.

2. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ метавонанд ба як ё якчанд намуди моҳигирӣ, ки дар қисми 1 ҳамин модда пешбинӣ шудаанд, машғул шаванд.

3. Қоидаҳои моҳигирӣ аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист таҳия ва тасдиқ карда мешаванд.

Моддаи 20. Моҳигирии саноатӣ

1. Моҳигирии саноатӣ аз ҷониби шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ, ки аз қайди давлатӣ гузаштаанд, амалӣ карда мешавад.

2. Қоидаҳои истифодаи объектҳои табиии об ё қитъаҳои алоҳидаи онҳо, истифодаи намуди киштии моҳигирӣ, восита ва усулҳои сайди захираҳои моҳиро барои моҳигирии саноатӣ мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист муайян менамояд.

3. Моҳигирии саноатӣ дар объектҳои оби ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда манъ мебошад.

Моддаи 21. Моҳигирӣ бо мақсадҳои илмию таҳқиқотӣ ва назоратӣ

1. Моҳигирӣ бо мақсадҳои илмию таҳқиқотӣ ва назоратӣ дар объектҳои табиии об тибқи барнома ва нақшаҳои илмию таҳқиқотӣ ва назоратӣ барои пешбурди мониторинги давлатии захираҳои моҳӣ ва корҳои илмӣ, муайян кардани ҳаҷми моҳигирии имконпазир ва (ё) ҷорӣ намудани маҳдудиятҳо барои ҳифз ва истифодаи оқилонаи захираҳои моҳӣ амалӣ карда мешавад.

2. Қоидаҳои моҳигирӣ бо мақсадҳои илмию таҳқиқотӣ ва назоратӣ дар объектҳои табиии об аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист муайян карда мешаванд.

3. Пешбурди корҳои илмию таҳқиқотӣ ва назоратиро дар объектҳои сунъии об мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи кишоварзӣ амалӣ менамояд.

Моддаи 22. Моҳигирӣ бо мақсадҳои моҳипарварӣ, такрористеҳсолкунӣ ва мутобиқкунонии моҳӣ

1. Моҳигирӣ бо мақсадҳои моҳипарварӣ, такрористеҳсолкунӣ ва мутобиқкунонии моҳӣ аз ҷониби шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ мутобиқи қоидаҳо ва квотаҳои сайди моҳӣ амалӣ карда мешавад.

2. Моҳигирӣ бо мақсадҳои моҳипарварӣ, такрористеҳсолкунӣ ва мутобиқкунонии моҳӣ тавассути парвариши моҳии молӣ, ҳифзи намудҳо, мунтазам гирифтани насл бо роҳи ташкил ва парвариши селаҳои моҳии наслдеҳи дорои арзиши ирсию хоҷагидорӣ ва ба объектҳои об сар додани онҳо амалӣ карда мешавад.

Моддаи 23. Моҳигирии ҳаваскорӣ ва варзишӣ

1. Моҳигирии ҳаваскорӣ ва варзишӣ ба шахсони воқеӣ бо тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур иҷозат дода мешаванд.

2. Қоидаҳои моҳигирии ҳаваскорӣ ва варзишӣ, инчунин номгӯи истифодаи воситаҳои моҳигирӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист муқаррар карда мешаванд.

3. Моҳигирии ҳаваскорӣ ва варзишӣ метавонанд бо шартҳои баргардонидани захираҳои моҳии сайдшуда ба муҳити маскуни онҳо ва бе баргардонидани онҳо анҷом дода шаванд.

4. Моҳигирии ҳаваскорӣ ва варзишӣ дар объектҳои об, инчунин дар қитъаҳои алоҳидаи ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои моҳигирӣ ҷудогардида, бо розигии онҳо анҷом дода мешаванд.

5. Моҳигирии ҳаваскорӣ ва варзишӣ дар объектҳои табиии об, инчунин қитъаҳои алоҳидаи онҳо бо иҷозати мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист амалӣ карда мешаванд.

Моддаи 24. Квотаҳои сайди моҳӣ дар объектҳои табиии об

1. Квотаҳои сайди моҳӣ дар объектҳои табиии об дар асоси ҳуҷҷати тасдиқкунандаи ҳуқуқи сайд муайян карда мешаванд.

2. Квотаҳои сайди моҳӣ дар объектҳои табиии об ҳар сол барои моҳигирии саноатӣ, такрористеҳсолкунӣ, мутобиқкунонӣ, ташкили моҳигирии ҳаваскорӣ ва варзишӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист дар асоси хулосаҳои илман асоснокшуда муайян ва тасдиқ карда мешаванд.

3. Бекор кардан ва (ё) ба дигар субъекти моҳигирӣ тақсим кардани квотаҳои сайди моҳӣ бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи муҳити зист анҷом дода мешаванд.

Моддаи 25. Шӯрои илмию истеҳсолии моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ

1. Шӯрои илмию истеҳсолии моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ бо мақсади таҳияи тавсияҳо оид ба пешбурди корҳои илмию таҳқиқотӣ, ҳифз ва истифодаи захираҳои моҳӣ таъсис дода мешавад.

2. Низомнома ва ҳайати Шӯрои илмию истеҳсолии моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд.

БОБИ 6. ҲИФЗИ ЗАХИРАҲОИ МОҲӢ ВА МУҲИТИ ЗИСТИ ОНҲО

Моддаи 26. Мелиоратсияи объектҳои об

Мелиоратсияи объектҳои об бо мақсади фароҳам овардани шароити мусоиди зист, истифодаи оқилона ва самараноки захираҳои моҳӣ тибқи лоиҳаҳои тасдиқшуда гузаронида мешавад ва тадбирҳои беҳтар гардондани нишондиҳандаҳои ҳолатҳои гидрологӣ, гидрогеокимиёвӣ, бунёди дастгоҳҳои муҳофизати моҳӣ ва экологии объектҳои обро дар бар мегирад.

Моддаи 27. Меъёрҳои сифати объектҳои об ва низоми обии онҳо

1. Меъёрҳои сифати об дар объектҳои об, аз ҷумла меъёрҳои ҳадди имконпазири моддаҳои зараровар дар онҳо аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ таҳия ва тасдиқ карда мешаванд.

2. Ба объектҳои оби аҳамияти моҳипарваридошта партофтани обҳои партов, ки ҳадди имконпазири моддаҳои зараровар дар онҳо муайян нест ва (ё) аз меъёр зиёд аст, манъ мебошад.

3. Низоми гидрологии объекти об бо мақсади ҳифзи захираҳои моҳӣ муқаррар ва танзим карда мешавад.

Моддаи 28. Ҷойгир кардан, лоиҳакашӣ, сохтмон, таъмир ва ба истифода додани объектҳои хоҷагидорӣ ва объектҳои дигари ба захираҳои моҳӣ таъсиррасонанда

Ҳангоми ҷойгир кардан, лоиҳакашӣ, сохтмон, таъмир, барқарорсозӣ, ҷорӣ кардани технологияҳои нав, ба истифода додани объектҳои хоҷагидорӣ ва объектҳои дигар оқибатҳои таъсири манфӣ ба вазъи захираҳои моҳӣ ва муҳити зисти онҳо, инчунин чораҳои пешгирии чунин таъсир ба инобат гирифта мешаванд.

БОБИ 7. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 29. Ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ

Ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ бо тартиби пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, амалӣ карда мешавад.

Моддаи 30. Тартиби ҳалли баҳсҳо дар соҳаи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ

Баҳсҳо дар соҳаи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ бо тартиби судӣ ҳал карда мешаванд.

Моддаи 31. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 32. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ"

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи моҳипарварӣ, моҳигирӣ ва ҳифзи захираҳои моҳӣ" аз 19 сентябри соли 2013 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2013, № 8-9, мод. 654) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 33. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 19 июли соли 2022, № 1892
Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	1892	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ МОҲИПАРВАРӢ, МОҲИГИРӢ ВА ҲИФЗИ ЗАХИРАҲОИ МОҲӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	19.07.2022	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

ИСТИФОДАИ ЗАБОНИ ТОҶИКӢ ДАР МУНОСИБАТҲОИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ

^-A A ⁺A

Мояи сарфарозии ҳар як фарди миллат аст, ки имрӯз забони давлати тоҷикон аз минбарҳои баланди созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ садо медиҳад.

Эмомалӣ Раҳмон

Мутобиқи моддаи 2 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон “забони давлатии Тоҷикистон забони тоҷикӣ аст”. Воқеан забон воситаи муҳимми шинохти миллат, василаи маҳфуз доштани мероси гаронбаҳои маънавии миллати тоҷик ва яке аз арзишҳои бузурги миллӣ ҳамчун воситаи муттаҳидии халқи тоҷик, ба ҳисоб меравад. Аз ин ҷост, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон забони давлатӣ мавқеи конститутсионӣ дошта, пайваста ситоиш, тарғиб ва ҳифзи он зери таваҷҷуҳи хосаи Асосгузори сулҳу - ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қарор дошта, омӯзиши таърихи пурғановати забони тоҷикӣ ва арҷгузорӣ ба он дар шоҳкорие бо номи “Забони миллат - ҳастии миллат” нашр гардидааст.

Забони давлатӣ заминаҳои устувори ҳуқуқиро соҳиб гашта, густариш ва баланд бардоштани мақоми забони давлатӣ бобати инкишофи муносибатҳои ҳуқуқӣ, фарҳангӣ, сиёсиву иқтисодии кишвар меҳвари сиёсати давлатиро соҳиб гардидааст. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби истифода, ҳифз ва устувор нигоҳ доштани он мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” аз 5 октябри соли 2009 танзим мегардад. То соли 2009 дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Қонун дар бораи забони давлатӣ, ки 22 июли соли 1989 дар Иҷлосияи даҳуми Шурои Олии Тоҷикистон қабул гардида буд муддати 20 сол амал менамуд. Ҳамзамон, ҷиҳати татбиқи ҳадафҳои сиёсати давлатӣ оид ба забон ва баланд бардоштани мақоми забони давлатӣ Барномаи рушди забони давлатӣ барои солҳои 2012-2016 бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 июни соли 2012 ва Барномаи рушди забони давлатӣ барои солҳои 2020-2030 дар асоси қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 ноябри соли 2020, №647 қабул шуда зина ба зина амалӣ гардида истодааст.

Боби 6 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” истифодаи забони давлатиро дар муносибатҳои байналмилалӣ танзим менамояд.

Дар муносибатҳои байналмилалӣ гуфтушунидҳо ва мукотибот бо намояндагиҳои дипломатӣ ва муассисаҳои консулӣ, созмонҳои байналмилалӣ, минтақавӣ ва байнидавлатие, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият мекунанд, бо забони давлатӣ ва забонҳои расмии онҳо сурат мегиранд. Ҳангоми зарурат дар чунин муносибатҳо истифодаи дигар забонҳо маҳдуд намегардад. Ҳамзамон мувофиқи моддаи 23 қонуни болозикр фаъолияти намояндагиҳои дипломатӣ, муассисаҳои консулӣ ва намояндагиҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар хориҷи кишвар, инчунин созмонҳои байналмилалӣ, минтақавӣ ва байнидавлатӣ бо забони давлатӣ, забонҳои расмии кишварҳои қарордошта сурат мегирад. Масалан ёддошти тафоҳум байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Исломии Эрон дар бораи лағви раводид барои дорандагони шиносномаҳои умумишаҳрвандии хориҷӣ аз 8 ноябри соли 2023 дар ду нусхаи асл ба забонҳои тоҷикӣ, форсӣ ва англисӣ ба имзо расида ҳамаи матнҳои он эътибори баробар доранд. Дар сурати ба миён омадани ихтилофот дар тафсири он, афзалият ба матни забони англисӣ дода шудааст. Мутобиқи моддаи 6 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон” аз 23 июли 2016 №1326, шартномаҳои байналмилалии дуҷониба ва бисёрҷониба бо забонҳои давлатии ҷонибҳои иштирокчии гуфтушунидҳо баста мешаванд. Тағйиру иловаҳо низ ба шартномаҳои байналмилалӣ бо забонҳое, ки онҳо баста шудаанд, ворид карда мешавад. Аз инҷо хулоса намудан мумкин аст, ки дар бастани шартномаи байналмилалӣ тарафҳо бо ризоияти якдигар забони шартномаро интихоб менамоянд.

Аз адабиётҳои ҳуқуқӣ бар меояд, ки то асри 17 шарномаҳои байналхалқӣ бо забони лотинӣ баста мешуд. Дар миёнаҳои асри 18 бошад, забони расмии ҳуҷҷатҳои дипломатӣ ва шарномаҳои байналхалқӣ забони фаронсавӣ интихоб гардид. Баробарии забонҳоро дар муносибатҳои байналхалқӣ Инқилоби Октябр ба вуҷуд овард, ки минбаъд шартномаҳои дутарафа басташуда бо ду забон, яъне забонҳои тарафҳои шартнома навишта мешуданд. Айни замон аз ҷониби СММ забонҳои англисӣ, русӣ, хитоӣ, арабӣ, испанӣ ва фаронсавӣ ҳамчун забонҳои расмӣ эътироф гардидаанд. Амалияи шартномаҳои байналмилалӣ нишон медиҳад, ки шартномаҳои байналмилалӣ бо се забон забони давлатии тарафҳо ва яке аз забонҳои расмӣ дар сатҳи байналмилалӣ муқарраргардида баста мешаванд.

Бояд зикр намуд, ки маъмулан пазироӣ, гуфтушунид ва нишастҳои матбуотӣ бо иштироки намояндагони давлатҳои хориҷӣ бо забони давлатӣ ва забони ба иштирокдорон фаҳмо ба роҳ монда шуда, лавҳаҳо ва эълону хабарномаҳо бо забонҳои тоҷикӣ, русӣ ва англисӣ ҷойгир карда мешаванд. Мувофиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи матбуоти даврӣ ва дигар воситаҳои ахбори омма” аз 19 марти соли 2013, №961 воситаҳои ахбори омма дар Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолияти худро бо забони давлатӣ ва забонҳои дигар амалӣ менамояд.

Сиёсати давлатии баробарии забонҳоро Тоҷикистон пайгирӣ намуда, истифодаи дигар забонҳои халқу миллатҳои гуногунро маҳдуд намекунад. Мувофиқи қисми 1 моддаи 4 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи забони давлатӣ” ҳамаи миллатҳо ва халқиятҳое, ки дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон зиндагӣ мекунанд, ба истифодаи озоди забони модариашон ҳуқуқ доранд.

Боиси ифтихори бузурги мо халқи тоҷик аст, ки мероси гаронбаҳои маънавии халқи тоҷик, осори ҷаҳонгири фарзонафарзандҳои ин миллати бофарҳангу дорои таърих, забон ва маърифати бузурги инсонӣ аз ҷумла осори оламгири бузургтарин донишманд, ориф ва шоири саддаи XIII Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ, “Маснавии маънавӣ” ҳам дар Ғарб ва ҳам дар Шарқ ба қатори осори гаронбаҳо ва серхонданитарини аҳли олам қарор гирифта, бо чандин забонҳои хориҷӣ тарҷума гардида дар ҳофизаи тамоми аҳли маънии ҷаҳон новобаста аз миллат, нажод, дину оин шуҳрати хосае дорад, ки муарифгари давлату миллати тоҷик аст. Мавриди тазаккур аст, ки 24 майи соли 2023 бо қарори Шӯрои иҷроияи ЮНЕСКО «Куллиёти Мавлоно» Ҷалолуддини Балхӣ ба Феҳристи хотираи ҷаҳонии ЮНЕСКО бевосита бо ташаббус ва пешниҳоди Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид карда шуд.

Инчунин, осори оламгири Ҳофизи Шерозӣ аз ҷониби мутаффакир, шоир ва адабиётшиноси олмонӣ Иоганн Гёте, ки худро дилбастаи осору пайрави мардуми форсу тоҷик ва шогирди Ҳофиз иброз медошт, мавриди таҳқиқу омӯзиш қарор гирифта, шуҳрати беандоза пайдо намуд ва дар адабиёти мардуми Олмон мавқеи хосаро соҳиб гашт. Аз ин ҷост, ки дар сатҳи байналмилалӣ таваҷҷуҳи донишмандону мутаффакирони ҷаҳон ба омӯзиши забони форсӣ- тоҷикӣ ва осори бузурги мутаффакирони миллати тоҷик хеле зиёд аст, ки он мавқеи забони тоҷикиро дар ҷомеаи ҷаҳонӣ устувор мегардонад.

Имрӯз Ҷумҳурии Тоҷикистон бевосита бо ташаббус ва заҳматҳои пайвастаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун кишвари пешбари сиёсати хориҷии сулҳҷуёна ва ташаббускори ҳалли проблемаҳои глобалӣ буда, айни замон Ҷумҳурии Тоҷикистонро 192 давлати ҷаҳон эътироф карда, бо 183 кишвар муносибатҳои дипломатӣ ба роҳ монда аст. Илова ба ин, кишвари мо узви комилҳуқуқи ҳамаи созмонҳои байналмилалию минтақавӣ буда, иштирокдори беш аз 170 конвенсияи байналмилалӣ мебошад. Бояд зикр намуд, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сатҳи байналмилалӣ пешниҳод ва дастоварҳои худро дар ҳама соҳаҳо бо забони давлатӣ ва забони расмии байналмилалӣ муаррифӣ менамояд.

Хулоса забони давлатӣ ҳамчун воситаи муҳими шинохти давлату миллат дар муносибатҳои байналмилалӣ дар қатори дигар забонҳо мавриди истифода қарор мегирад. Кишвари мо бо риояи меъёрҳои байналмилалӣ барои истифодаи озоди забонҳои дигар, аз ҷумла забонҳои модарии ҳамаи миллатҳо ва халқиятҳои сокини кишвар шароит ва заминаҳои ҳуқуқӣ фароҳам овардааст.

Дар доираи ҳамкориҳои байналмилалӣ чорабиниҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангие баргузор мегарданд, ки дар кори онҳо забони тоҷикӣ мавриди истифода қарор мегирад. Ин аз мақоми байналмилалӣ доштани он шаҳодат медиҳад. Зикр кардан ба маврид аст, ки забони тоҷикӣ дар як қатор давлатҳои аврупоиву шарқӣ, ба монанди Фаронса, ИМА, Исроил, Канада, Чехия, Чин, Ҳиндустон, Покистон, Узбекистон, Арманистон, Гурҷистон, Озарбойҷон, Қазоқистон, Қирғизистон, Русия ва ғайра омӯзонида мешавад. Дар ин кишварҳо нашрияҳо бо забони тоҷикӣ-форсӣ табъу интишор мешаванд, ки ин аз густариш ёфтани забони тоҷикӣ форсӣ дар муносибатҳои байналмилалӣ дарак медиҳад.

Настарани Абдуғафор

сармутахассиси шуъбаи ҳуқуқи байналмилалӣ

Нишонаи номӣ (тег):

ИСТИФОДАИ ЗАБОНИ ТОҶИКӢ ДАР МУНОСИБАТҲОИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ

Баҳодиҳии муҳтаво:

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.