ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ БУҶЕТИ ДАВЛАТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БАРОИ СОЛИ 2023**

(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1966, аз 12.10.2023 № 1982, аз 27.12.2023 № 2013)

бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 1 декабри соли 2022, № 920

қабул карда шудааст

Моддаи 1. Ҳаҷми умумии даромади Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Ҳаҷми умумии даромади Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2023 аз ҳисоби ҳамаи манбаъҳо 37072956 ҳазор сомонӣ муқаррар карда шавад, аз ҷумла:

1) аз ҳисоби воридоти андозию ғайриандозӣ ва грантҳо 25356000 ҳазор сомонӣ, аз он:

   а) воридоти андозӣ                                                    - 23082336 ҳазор сомонӣ;

   б) воридоти ғайриандозӣ                                               - 1686664 ҳазор сомонӣ;

   в) грантҳо барои дастгирии буҷет аз ҳисоби созмонҳои

     байналмилалии молиявӣ                                              - 587000 ҳазор сомонӣ;

2) аз ҳисоби грантҳо ва қарзҳои лоиҳаҳои давлатии

   сармоягузорӣ                                                          - 9292145 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) қарзҳо                                                              - 3249019 ҳазор сомонӣ;

   б) грантҳо                                                             - 6043126 ҳазор сомонӣ;

3) аз ҳисоби маблағҳои махсуси ташкилотҳои буҷетӣ                         - 2424811 ҳазор сомонӣ.

Моддаи 2. Ҳаҷми умумии хароҷоти Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Ҳаҷми умумии хароҷоти Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2023 ба маблағи 38103705 ҳазор сомонӣ муқаррар карда шавад, аз ҷумла барои маблағгузории:

1) мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва идоракунӣ                                - 1661605 ҳазор сомонӣ;

2) мудофиа, мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, тартиботи ҳуқуқӣ

   ва судҳо                                                               - 2944846 ҳазор сомонӣ;

3) маориф                                                                 - 7210355 ҳазор сомонӣ;

4) тандурустӣ                                                             - 3343077 ҳазор сомонӣ;

5) суғуртаи иҷтимоӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ                                      - 4898631 ҳазор сомонӣ;

6) фарҳанг ва варзиш                                                      - 1494348 ҳазор сомонӣ;

7) хоҷагии манзилию коммуналӣ, ҳифзи муҳити зист

   ва хоҷагии ҷангал                                                      - 1696585 ҳазор сомонӣ;

8) комплекси сӯзишворию энергетикӣ                                        - 5991355 ҳазор сомонӣ;

9) соҳаи кишоварзӣ, моҳидорӣ ва шикор                                     - 1620739 ҳазор сомонӣ;

10) саноат ва сохтмон                                                     - 259782 ҳазор сомонӣ;

11) нақлиёт ва коммуникатсия                                              - 2887352 ҳазор сомонӣ;

12) соҳаҳои дигари иқтисодиёт ва хизматрасонӣ                             - 128526 ҳазор сомонӣ;

13) хароҷоти дигар                                                        - 3966504 ҳазор сомонӣ.

Моддаи 3. Ҳаҷми умумии касри буҷети давлатӣ ва манбаъҳои пӯшонидани он

1. Андозаи ниҳоии ҳаҷми умумии касри Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2023 ба андозаи 0,8 фоизи Маҷмуи маҳсулоти дохилӣ ё ба маблағи 1030749 ҳазор сомонӣ муқаррар карда шавад.

2. Манбаъҳои пӯшонидани касри буҷети давлатӣ ба таври зерин муайян карда шаванд:

1) аз ҳисоби хусусигардонӣ ва иҷораи моликияти ҷумҳуриявӣ                 - 32000 ҳазор сомонӣ;

2) аз ҳисоби фоидаи соф ба ҳиссаи давлат дар ҷамъиятҳои

   дорои масъулияти маҳдуд ва суди саҳмияҳои давлатӣ

   дар ҷамъиятҳои саҳомӣ                                                  - 90000 ҳазор сомонӣ;

3) аз фурӯши векселҳо                                                     - 100000 ҳазор сомонӣ;

4) аз ҳисоби маблағҳои озоди буҷети ҷумҳуриявӣ

   ба ҳолати 1 январи соли 2023                                           - 100000 ҳазор сомонӣ;

5) иҷрои барзиёди нақшаи даромади буҷети ҷумҳуриявӣ                       - 124654 ҳазор сомонӣ;

6) аз ҳисоби маблағҳои грантию қарзии созмонҳои

   байналмилалии молиявӣ                                                  - 520601 ҳазор сомонӣ;

7) сарфаи маблағи озмунҳои хариди давлатии мол,

   кор ва хизматрасонӣ                                                    - 40000 ҳазор сомонӣ;

8) иҷрои барзиёди нақшаи даромад ва маблағи озоди

   буҷетҳои маҳаллӣ ба ҳолати 1 январи соли 2023                          - 23494 ҳазор сомонӣ.

3. Маблағгузории пардохти қарзи асосии берунаи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳаҷми 2347214 ҳазор сомонӣ, аз ҷумла аз ҳисоби хароҷоти ҷории буҷети ҷумҳуриявӣ 1349754 ҳазор сомонӣ ва баргардонидани қарзи асосӣ аз рӯйи уҳдадориҳои созишномаҳои зерқарзии соли 2023 ба маблағи 997460 ҳазор сомонӣ (ба истиснои уҳдадориҳои қарзи солҳои қаблӣ) аз ҳисоби ташкилотҳои зерин муқаррар карда мешавад:

1) Ширкати саҳомии холдингии кушодаи "Барқи Тоҷик"                        - 938500 ҳазор сомонӣ;

2) Корхонаи воҳиди давлатии "Обу корези Душанбе"                          - 15500 ҳазор сомонӣ;

3) Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Тоҷиктрансгаз"                               - 7580 ҳазор сомонӣ;

4) Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Помир энерҷӣ"                                - 11480 ҳазор сомонӣ;

5) Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Фурудгоҳи байналмилалии Душанбе"             - 24400 ҳазор сомонӣ.

4. Маблағгузории хизматрасонии қарзи дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба андозаи 700084 ҳазор сомонӣ, аз ҷумла аз ҳисоби хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ 379684 ҳазор сомонӣ, аз ҳисоби фурӯши молу мулки ба моликияти давлат қабулгардидаи ҷамъиятҳои саҳомии кушодаи "Агроинвестбонк" ва "Тоҷиксодиротбонк" 320400 ҳазор сомонӣ муайян карда шавад.

Моддаи 4. Ҳаҷми умумии даромад ва хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ

Ҳаҷми умумии буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи даромад 14702108 ҳазор сомонӣ, аз рӯйи хароҷот 15709363 ҳазор сомонӣ ва касри он дар ҳаҷми 1007255 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шавад.

Моддаи 5. Даромади буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи манбаъҳои даромад

Даромади буҷети ҷумҳуриявӣ ба маблағи 14702108 ҳазор сомонӣ аз рӯйи манбаъҳои зерин муқаррар карда шавад:

1) андоз аз арзиши иловашуда                                              - 7894915 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) андоз аз арзиши иловашуда (дохилӣ)                                  - 2269915 ҳазор сомонӣ;

   б) андоз аз арзиши иловашуда (беруна)                                  - 5625000 ҳазор сомонӣ;

2) аксизҳо                                                                - 807000 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) аксизҳо (дохилӣ)                                                    - 200000 ҳазор сомонӣ;

   б) аксизҳо (беруна)                                                    - 607000 ҳазор сомонӣ;

3) андоз аз фурӯш                                                         - 45685 ҳазор сомонӣ;

4) андоз барои захираҳои табиӣ                                            - 388134 ҳазор сомонӣ;

5) андоз аз даромад                                                       - 2390999 ҳазор сомонӣ;

6) боҷҳои гумрукӣ                                                         - 1030000 ҳазор сомонӣ;

7) даромадҳои дигари ғайриандозӣ                                          - 1558375 ҳазор сомонӣ;

8) грантҳои созмонҳои байналмилалии молиявӣ                               - 587000 ҳазор сомонӣ.

Моддаи 6. Хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи гурӯҳбандии вазифавӣ

Хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи гурӯҳбандии вазифавӣ дар ҳаҷми зерин тасдиқ карда шавад:

1) маблағгузории бахши ҳокимияти давлатӣ ва идоракунӣ                     - 962364 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) мақомоти иҷроия ва қонунгузорӣ                                      - 199724 ҳазор сомонӣ;

   б) сиёсати молиявӣ ва андозию буҷетӣ                                   - 141055 ҳазор сомонӣ;

   в) фаъолияти сиёсати берунӣ                                            - 344596 ҳазор сомонӣ;

   г) мақомоти дигари давлатӣ                                             - 276989 ҳазор сомонӣ;

2) мудофиа ва мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, судҳо ва прокуратура                  - 2534382 ҳазор сомонӣ;

3) маориф                                                                 - 1412589 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) таҳсилоти умумӣ                                                     - 205101 ҳазор сомонӣ;

   б) таҳсилоти касбӣ                                                     - 841797 ҳазор сомонӣ;

   в) фаъолияти дигар дар соҳаи маориф                                    - 365691 ҳазор сомонӣ;

4) тандурустӣ                                                             - 570579 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) беморхонаҳо                                                         - 268905 ҳазор сомонӣ;

   б) марказҳои саломатӣ                                                  - 9892 ҳазор сомонӣ;

   в) ҳифзи саломатии аҳолӣ                                               - 73939 ҳазор сомонӣ;

   г) фаъолияти дигар дар соҳаи тандурустӣ                                - 217843 ҳазор сомонӣ;

5) суғуртаи иҷтимоӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ                                      - 719333 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) суғуртаи иҷтимоӣ                                                    - 513530 ҳазор сомонӣ;

   б) ҳифзи иҷтимоӣ                                                       - 83667 ҳазор сомонӣ;

   в) фаъолияти дигар дар соҳаи суғуртаи иҷтимоӣ

      ва ҳифзи иҷтимоӣ                                                    - 122136 ҳазор сомонӣ;

6) фарҳанг ва варзиш                                                      - 561016 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) чорабиниҳо оид ба тарбияи ҷисмонӣ ва варзиш                         - 11436 ҳазор сомонӣ;

   б) муассисаҳои фарҳангию маърифатӣ                                     - 132381 ҳазор сомонӣ;

   в) воситаҳои ахбори омма                                               - 229279 ҳазор сомонӣ;

   г) фаъолияти дигар дар соҳаи фарҳанг ва варзиш                         - 187920 ҳазор сомонӣ;

7) хоҷагии манзилию коммуналӣ, ҳифзи муҳити зист

   ва хоҷагии ҷангал                                                      - 108302 ҳазор сомонӣ;

8) комплекси сӯзишворию энергетикӣ                                        - 2595414 ҳазор сомонӣ;

9) кишоварзӣ, моҳидорӣ ва шикор                                           - 233281 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

   а) барои рушди соҳаи чорводорӣ                                         - 1844 ҳазор сомонӣ;

   б) барои чорабиниҳо оид ба мубориза бар зидди малах                    - 5150 ҳазор сомонӣ;

   в) барои рушди муносибатҳои лизингӣ ва таъсису мукаммал

      намудани марказҳои хизматрасонӣ дар шаҳру ноҳияҳои

      ҷумҳурӣ                                                             - 30000 ҳазор сомонӣ;

   г) барои чорабиниҳои зиддиэпизоотӣ                                     - 3500 ҳазор сомонӣ;

   д) барои чорабиниҳои муҳофизати интегратсионии

      зироатҳои кишоварзӣ ва боғу токзор аз зараррасону

      касалиҳо                                                            - 2000 ҳазор сомонӣ;

   е) барои рушди чарогоҳҳо                                               - 615 ҳазор сомонӣ;

   ё) барои рушди соҳаи харгӯшпарварӣ                                     - 300 ҳазор сомонӣ;

   ж) барои рушди соҳаи тухмипарварӣ                                      - 1132 ҳазор сомонӣ;

   з) барои рушди геодезия ва харитасозӣ                                  - 8005 ҳазор сомонӣ;

   и) барои азхудкунии заминҳои нави обёришаванда ва

      барқарорсозии заминҳои аз гардиши кишоварзӣ

      берунмонда                                                          - 4595 ҳазор сомонӣ;

10) саноат ва сохтмон                                                     - 264769 ҳазор сомонӣ;

11) нақлиёт ва коммуникатсия                                              - 219013 ҳазор сомонӣ;

12) фаъолияти дигари иқтисодӣ ва хизматрасонӣ                             - 129425 ҳазор сомонӣ;

13) хароҷоте, ки ба категорияҳои дигар дохил

    карда нашудааст                                                       - 5398896 ҳазор сомонӣ,

аз ҷумла:

а) амалиёт бо уҳдадориҳои қарзии давлатӣ                                  - 2771350 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   - амалиёт бо уҳдадориҳои қарзии дохилии давлатӣ                        - 379684 ҳазор сомонӣ;

   - амалиёт бо уҳдадориҳои қарзии берунаи давлатӣ                        - 2391666 ҳазор сомонӣ;

б) хароҷоти шаҳри Душанбе барои амалӣ намудани

   вазифаҳои пойтахт                                                      - 25000 ҳазор сомонӣ;

в) фонди хароҷоти пешбининашудаи Ҳукумати Ҷумҳурии

   Тоҷикистон                                                             - 123845 ҳазор сомонӣ;

г) хароҷоти дигаре, ки аз рӯйи соҳаҳои иқтисодиёт

   гурӯҳбандӣ нашудааст                                                   - 2478701 ҳазор сомонӣ.

Моддаи 7. Хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи гурӯҳбандиҳои идоравӣ ва барномавӣ

1. (на барои нашр).

2. Хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи гурӯҳбандии барномавӣ тибқи замимаи 2 тасдиқ карда шавад.

Моддаи 8. Хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ аз рӯйи гурӯҳбандии иқтисодӣ

Хароҷоти вазорату идораҳо, ташкилотҳои аз ҳисоби буҷети ҷумҳуриявӣ маблағгузоришаванда аз рӯйи гурӯҳбандии иқтисодӣ дар ҳаҷми 15709363 ҳазор сомонӣ муқаррар карда шавад, аз ҷумла:

1) пардохти музди меҳнат                                                 - 3048479 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) музди меҳнати кормандони асосӣ                                     - 2859557 ҳазор сомонӣ;

   б) музди меҳнати кормандони ҳайати техникӣ ва хизматрасонӣ            - 188922 ҳазор сомонӣ;

2) маблағҷудокуниҳо ба эҳтиёҷоти иҷтимоӣ                                 - 386706 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) аз ҳисоби музди меҳнати кормандони асосӣ                           - 328193 ҳазор сомонӣ;

   б) аз ҳисоби музди меҳнати кормандони ҳайати техникӣ

      ва хизматрасонӣ                                                    - 47209 ҳазор сомонӣ;

   в) суғуртаи тиббӣ ва суғуртаҳои дигар                                 - 11304 ҳазор сомонӣ;

3) хариди мол ва хизматрасонӣ                                            - 3174797 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) пардохти хизматрасонии коммуналӣ                                   - 227603 ҳазор сомонӣ;

   б) пардохти хизматрасонии алоқа                                       - 148794 ҳазор сомонӣ;

   в) хариди мол ва хизматрасонии дигар                                  - 2798400 ҳазор сомонӣ;

4) хизматрасонии қарзҳои дохилӣ ва беруна                                - 2771350 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) пардохти қарзи асосӣ ва фоизҳои қарзи дохилӣ                       - 379684 ҳазор сомонӣ;

   б) пардохти қарзи берунаи асосӣ                                       - 1349754 ҳазор сомонӣ;

   в) пардохти фоизҳои қарзи берунаи асосӣ                               - 1041912 ҳазор сомонӣ;

5) хароҷоти пардохти кумакпулиҳо (субсидияҳо)                            - 142567 ҳазор сомонӣ;

6) хароҷот барои трансфертҳо                                             - 1633755 ҳазор сомонӣ;

7) кумакпулиҳои иҷтимоӣ                                                  - 241118 ҳазор сомонӣ;

8) трансфертҳои дигар                                                    - 534383 ҳазор сомонӣ;

9) амалиёт бо дороиҳо, уҳдадориҳо ва сармоягузорӣ                        - 3776208 ҳазор сомонӣ,

аз он:

   а) маблағгузории асосии мутамарказ                                    - 3478246 ҳазор сомонӣ;

   б) хариди мошинҳо ва таҷҳизот                                         - 160937 ҳазор сомонӣ;

   в) дороиҳои ғайримолиявии дигар                                       - 119800 ҳазор сомонӣ;

   г) хариди дороиҳои молиявии дохилӣ                                    - 17225 ҳазор сомонӣ.

Моддаи 9. Фонди захиравии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон

Фонди захиравии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2023 ба маблағи 495380 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шавад.

Моддаи 10. Мусоидати молиявӣ (субвенсия) аз буҷети ҷумҳуриявӣ ба буҷетҳои Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилояти Хатлон ва ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ ҷудошаванда

1. Ҳаҷми мусоидати молиявӣ (субвенсия) аз буҷети ҷумҳуриявӣ ба буҷетҳои Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилояти Хатлон ва ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ барои пардохти фонди музди меҳнат ба маблағи 1479212 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шавад, аз ҷумла барои:

1) Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон                                    - 259248 ҳазор сомонӣ;

2) вилояти Хатлон                                                        - 837591 ҳазор сомонӣ;

3) ноҳияи Варзоб                                                         - 18851 ҳазор сомонӣ;

4) ноҳияи Рашт                                                           - 63056 ҳазор сомонӣ;

5) ноҳияи Лахш                                                           - 43892 ҳазор сомонӣ;

6) ноҳияи Нуробод                                                        - 48766 ҳазор сомонӣ;

7) ноҳияи Рӯдакӣ                                                         - 63583 ҳазор сомонӣ;

8) ноҳияи Сангвор                                                        - 18156 ҳазор сомонӣ;

9) ноҳияи Тоҷикобод                                                      - 31051 ҳазор сомонӣ;

10) ноҳияи Файзобод                                                      - 54940 ҳазор сомонӣ;

11) ноҳияи Шаҳринав                                                      - 40078 ҳазор сомонӣ.

2. Мусоидати молиявӣ (субвенсия) ба фондҳои мақсадноки давлатӣ ба буҷети Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилояти Хатлон ва ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ ҳар моҳ аз буҷети ҷумҳуриявӣ ба суратҳисоби алоҳидаи буҷетҳои маҳаллӣ ҷудо карда шуда, хароҷоти он тавассути суратҳисоби мазкур анҷом дода шавад.

Моддаи 11. Маблағҳои нақди гардони хазинавии буҷети ҷумҳуриявӣ

Маблағҳои нақди гардони хазинавии буҷети ҷумҳуриявӣ ба ҳолати 1 январи соли 2024 ба маблағи 223239 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шаванд.

Моддаи 12. Ҳаҷми умумии даромад ва хароҷоти буҷетҳои маҳаллӣ

1. Ҳаҷми умумии буҷетҳои маҳаллӣ аз рӯйи даромад, бо дарназардошти мусоидати молиявӣ (субвенсия), ки аз буҷети ҷумҳуриявӣ ҷудо карда мешавад, ба маблағи 9928104 ҳазор сомонӣ, хароҷот ба маблағи 9951598 ҳазор сомонӣ ва касри буҷет ба маблағи 23494 ҳазор сомонӣ, аз ҷумла дар буҷети Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон 2439 ҳазор сомонӣ, вилояти Хатлон 16566 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Варзоб 371 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Рашт 591 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Лахш 357 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Нуробод 365 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Рӯдакӣ 1412 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Сангвор 200 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Тоҷикобод 242 ҳазор сомонӣ, ноҳияи Файзобод 475 ҳазор сомонӣ ва ноҳияи Шаҳринав 476 ҳазор сомонӣ муайян карда шавад.

2. Касри буҷетҳои маҳаллӣ дар соли 2023 аз ҳисоби маблағҳои озоди буҷетҳои маҳаллӣ ба ҳолати 1 январи соли 2023 ва таъмини иҷрои барзиёди даромад пӯшонида мешавад.

3. Бақияи маблағҳои озоди буҷетҳои маҳаллӣ ба ҳолати 1 январи соли 2023 бо тарҳи маблағҳои азхуднашудаи моддаҳои ҳимояшавандаи буҷети соли 2022 муайян ва тасдиқ карда шавад.

Моддаи 13. Таносуби воридоти андозӣ ва ғайриандозӣ ба буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ

1. Дар соли 2023 ба буҷети ҷумҳуриявӣ даромадҳои андозӣ ва ғайриандозии зерин ворид карда шаванд:

1) андоз аз фурӯши алюминийи аввалия                                     - 100 фоиз;

2) боҷҳои гумрукӣ                                                        - 100 фоиз;

3) андоз аз арзиши иловашуда ва аксизи беруна                            - 100 фоиз;

4) дигар пардохтҳои ҳатмӣ ва даромадҳои ғайриандозии умумидавлатӣ (бо дар назар доштани муҷозоти молиявӣ), хироҷ барои ҳаракати воситаҳои нақлиёти автомобилии хориҷӣ дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                          - 100 фоиз;

5) аз Ширкати саҳомии холдингии кушодаи "Барқи Тоҷик", Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Шабакаҳои тақсимоти барқ" ва Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Шабакаҳои интиқоли барқ" - андоз аз арзиши иловашуда, андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ, инчунин андозҳо барои захираҳои табиӣ (роялти барои об)                                                                                 - 100 фоиз;

6) аз Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Неругоҳи барқи обии Сангтӯда-1" - андозҳо барои захираҳои табиӣ (роялти барои об)                                                                   - 100 фоиз;

7) аз Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Ширкати Алюминийи Тоҷик" -андоз аз арзиши иловашуда

                                                                                 - 100 фоиз;

8) аз Ҷамъияти саҳомии кушодаи "НБО Роғун" - андоз аз арзиши иловашуда ва андозҳо барои захираҳои табиӣ (роялти барои об)                                                             - 100 фоиз;

9) аз Корхонаи воҳиди давлатии "Роҳи оҳани Тоҷикистон" ва Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Тоҷиктелеком" - андоз аз арзиши иловашуда ва андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ                     - 100 фоиз;

10) аз Бонки давлатии амонатгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон "Амонатбонк" - андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ                                                                              - 100 фоиз;

11) аз муассисаҳои давлатии марказ ва гурӯҳи татбиқи лоиҳаҳои сармоягузорӣ, намояндагиҳои дипломатӣ, консулгариҳо ва шахсони ба онҳо баробаркардашуда - андоз аз даромади шахсони воқеӣ                                                                               - 100 фоиз;

12) аз ширкатҳои алоқаи мобилӣ (ба истиснои Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Тоҷиктелеком") - андоз аз арзиши иловашуда ва аксиз                                                           - 100 фоиз;

13) аз Бонки миллии Тоҷикистон - андоз аз арзиши иловашуда, андоз аз даромад, дигар пардохтҳои ҳатмӣ ва фоидаи боқимондаи баъди тасдиқи ҳисоботи соли 2022                                                                                - 100 фоиз;

14) аз Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди Тоҷикистону Америка "Корхонаи муштараки Анзоб", Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди "Ширкати кӯҳии саноатии Тоҷикистону Хитой", Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди Корхонаи муштараки "Зарафшон", Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди "Пакрут", Ҷамъияти дорои масъулияти маҳдуди "Ширкати металургии Анзоб" ва Ҷамъияти саҳомии пӯшидаи "Талко Голд" - андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ                                                             - 50 фоиз;

15) пардохти бонуси обунавии яккаратаи истифодабарандагони сарватҳои зеризаминӣ аз ҳисоби истихроҷи маъданҳои фоиданок (ба ғайр аз канданиҳои фоиданоки маъмулӣ, обҳои зеризаминӣ ва лойи табобатӣ)                                                                           - 100 фоиз;

16) аз ҳисоби андозҳо барои захираҳои табиӣ (рентаи содиротӣ)                    - 50 фоиз;

17) (на барои нашр).

2. Ҳиссаҷудокунӣ аз андозҳои умумидавлатӣ, ки аз андозсупорандагони дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон қарордошта ворид мегардад, дар байни буҷети ҷумҳуриявӣ ва буҷетҳои маҳаллӣ аз рӯйи таносуб (фоизҳо)-и зерин тасдиқ карда шавад:

1) андоз аз арзиши иловашуда:

   а) ба буҷети вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо (ба ғайр аз вилояти Суғд, шаҳрҳои Душанбе ва Роғун)                                                                               - 100 фоиз;

   б) аз вилояти Суғд 51 фоиз ба буҷети вилоят ва 49 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

   в) аз шаҳри Душанбе 50 фоиз ба буҷети шаҳр ва 50 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

   г) аз шаҳри Роғун 50 фоиз ба буҷети шаҳр ва 50 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

2) андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ:

   а) ба буҷети вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо (ба ғайр аз вилояти Суғд ва шаҳри Роғун)

                                                                                  - 100 фоиз;

   б) аз вилояти Суғд 50 фоиз ба буҷети вилоят ва 50 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

   в) аз шаҳри Роғун 100 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

3) андоз аз даромади шахсони воқеӣ:

  а) ба буҷети вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо (ба ғайр аз вилояти Суғд, шаҳрҳои Душанбе, Ваҳдат ва Роғун)                                                                              - 100 фоиз;

б) аз вилояти Суғд 50 фоиз ба буҷети вилоят ва 50 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

в) аз шаҳри Душанбе 45 фоиз ба буҷети шаҳр ва 55 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

г) аз шаҳри Ваҳдат 70 фоиз ба буҷети шаҳр ва 30 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

д) аз шаҳри Роғун 79 фоиз ба буҷети шаҳр ва 21 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ;

4) аксизҳои дохилӣ ба буҷети вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо                          - 100 фоиз;

5) андозҳои маҳаллӣ, боҷи давлатӣ, дигар пардохтҳои ҳатмии маҳаллӣ ва воридоти ғайриандозии маҳаллии дигар ба буҷети вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо                                - 100 фоиз.

3. Гузаронидани маблағи як намуди андоз ба дигар намуди андоз берун аз таъинот, инчунин анҷом додани амалиёти пардохти андозҳои танзимшаванда ба буҷетҳои дахлдор бидуни гузаронидани амалиёт тавассути Сарраёсати хазинадории марказии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қатъиян манъ аст.

4. Воридот ва тақсимоти андозҳои танзимшаванда байни буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ қатъиян тавассути суратҳисобҳои танзимкунандаи Сарраёсати хазинадории марказии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешаванд.

5. Новобаста аз тағйир ёфтани маҳалли фаъолияти андозсупоранда, ҷиҳати иҷрои нақшаи қисми даромади буҷетҳои маҳаллӣ, уҳдадориҳои иҷтимоии давлатӣ ва чорабиниҳои барномаҳои давлатӣ, пардохти уҳдадориҳои андозии чунин андозсупоранда то охири соли молиявӣ дар маҳалли қаблан бақайдгирифташуда ё маҳалли фаъолият анҷом дода шавад.

Моддаи 14. Буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа

1. Буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа барои соли 2023 аз рӯйи даромад ба маблағи 3987638 ҳазор сомонӣ, аз ҷумла аз ҳисоби андози иҷтимоӣ ба маблағи 3956840 ҳазор сомонӣ ва мусоидати молиявӣ (субвенсия) аз ҳисоби буҷети ҷумҳуриявӣ ба маблағи 30798 ҳазор сомонӣ ва хароҷот ба маблағи 3987638 ҳазор сомонӣ мувофиқи замимаи 3 тасдиқ карда шавад.

2. Мусоидати молиявӣ (субвенсия) аз ҳисоби буҷети ҷумҳуриявӣ дар ҳолате ҷудо карда мешавад, агар даромади буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа талаботи воқеии пардохти нафақа ва кумакпулиҳоро пурра таъмин карда натавонад.

3. Даромади буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа аз ҳисоби андози иҷтимоӣ, хароҷоти он барои пардохти нафақа ва кумакпулиҳои иҷтимоӣ дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ ва ҳаҷми мусоидати молиявӣ (субвенсия), ки ба вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳои ҷумҳурӣ ҷудо карда мешавад, мувофиқи замимаи 4 тасдиқ карда шавад.

4. Ҳиссаҷудокуниҳо аз андози иҷтимоӣ, ки аз андозсупорандагони дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон қарордошта ворид мешаванд, барои пардохти нафақа ва кумакпулиҳои иҷтимоӣ аз рӯйи таносуб (фоизҳо)и зерин тасдиқ карда шаванд:

1) аз Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Ширкати Алюминийи Тоҷик" 100 фоиз ба суратҳисоби Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

2) дар шаҳри Душанбе 34,0 фоиз ба суратҳисоби раёсати Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи шаҳр ва 66,0 фоиз ба суратҳисоби Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

3) дар шаҳри Роғун 24,4 фоиз ба суратҳисоби шуъбаи Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи шаҳр ва 75,6 фоиз ба суратҳисоби Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

4) дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳои дигари тобеи ҷумҳурӣ 100 фоиз ба суратҳисоби раёсатҳо ва шуъбаҳои дахлдори Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 15. Муқаррароти андозию гумрукӣ ва имтиёзҳои алоҳида барои ташкилотҳо дар соли 2023

1. Андоз аз арзиши иловашуда танҳо барои корхонаҳои коркарди гандум (ба истиснои воридоти гандум барои истеҳсоли молҳои зераксизӣ), барои воридот, коркард ва фурӯши маҳсулоти аз гандум коркардшуда, инчунин барои маҳсулоти макаронии дар Ҷумҳурии Тоҷикистон истеҳсолшуда ва фурӯши он, барои фурӯши равғани растанию боқимондаи коркарди он (кунҷора, шрот-хӯроки паранда ва чорво) бо меъёри 10 фоиз муқаррар карда шавад. Баҳисобгирии андоз аз арзиши иловашуда, ки барои хариди молу маҳсулоти дигар (кор ва хизматрасонӣ), ҷиҳати таҳвил ва фурӯши маҳсулоти аз гандуми коркардшуда, инчунин барои маҳсулоти макаронии дар Ҷумҳурии Тоҷикистон истеҳсолшуда ва фурӯши он пардохта шудааст, наметавонад аз 10 фоиз зиёд бошад. Муқаррароти мазкур ба имтиёзҳои пешбининамудаи сархати сенздаҳуми қисми 4 моддаи 251 Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон ва банди 18) моддаи 345 Кодекси гумруки Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ намегардад.

2. Воридоти техника, воситаҳои нақлиёти махсус ва қисмҳои эҳтиётии онҳо, автобусҳо, ки номгӯй ва миқдори онҳо аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ гардида, аз ҳисоби маблағҳои буҷети ҷумҳуриявӣ ва буҷети шаҳри Душанбе барои пурра намудани парки нақлиёти мусофиркашонӣ ва беҳтар гардонидани таъминоти соҳаи алоҳидаи шаҳри Душанбе харидорӣ мешаванд, аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад.

3. Воридоти қувваи барқ ба ҷумҳурӣ аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда озод карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 12.10.2023 № 1982).

4. Корхонаи воҳиди давлатӣ "Оид ба истеҳсол, харид, захира ва фурӯши маҳсулоти ниёзи аввалия дар шаҳри Душанбе" ҳангоми фурӯши молҳои озуқаворӣ, инчунин воридоти маҳсулоте, ки номгӯйи он аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мегардад, аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1966).

5. Воридоти мазути камсулфур барои эҳтиёҷоти Ҷамъияти саҳомии шакли кушодаи "Маркази барқу гармидиҳӣ"-и шаҳри Душанбе, ки миқдори он аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад, аз андоз аз арзиши иловашуда ва аксиз ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад.

6. Иҷрои кор ва хизматрасонии фармоишгар ва пудратчии асосии сохтмонҳои зерин аз пардохти андоз аз арзиши иловашуда ва андоз аз даромади шахсони ҳуқуқӣ ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда озод карда мешаванд: меҳмонхонаи "Исмоили Сомонӣ", воқеъ дар хиёбони Рӯдакии шаҳри Душанбе, сохтмони бинои бисёрфунксионалии маъмурӣ дар суроғаи хиёбони Исмоили Сомонии ноҳияи Синои шаҳри Душанбе, сохтмони Театри миллии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе.

7. Воридоти мол аз ҷониби фармоишгарон ва пудратчиёни асосии сохтмони иншооти дар қисми 6 моддаи мазкур пешбинишуда тибқи номгӯй ва дар ҳаҷми тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад.

8. Ба уҳдадориҳои қарзии андозҳои Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Неругоҳи барқи обии Сангтӯда-1" ва Ҷамъияти саҳомии кушодаи "НБО Роғун", ки аз ҳисоби таҳвили қувваи барқ ба Ширкати саҳомии холдингии кушодаи "Барқи Тоҷик" ба вуҷуд омадаанд, фоизҳо тибқи моддаи 139 Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон муқарраргардида ҳисоб карда намешаванд.

9. Федератсияи футболи Тоҷикистон, воҳидҳои зертобеи он ва клубҳои футболи Тоҷикистон аз пардохти 50 фоизи меъёри муқарраршудаи андозҳо аз молу мулк, инчунин мураббиёну бозингароне, ки аз хориҷи кишвар барои рушди фаъолияти Федератсия ва клубҳои футбол ҷалб карда мешаванд, аз пардохти андоз аз даромади шахсони воқеӣ, воридоти молу масолеҳи варзишӣ аз пардохти андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешаванд.

10. Воридоти бланкҳои шиносномаҳои дорои ҳомили электронии иттилоот, ки аз ҷониби Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид мегарданд, аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷу хироҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад.

11. Воридоти тухмии зироатҳои кишоварзии дараҷаи суперэлита, элита ва репродуксияи якум, тухмии хушсифати кирмак барои пиллапарварӣ, гулу буттаҳои ороишӣ, дарахтони ороишӣ ва мевадиҳанда, чорвои зотӣ ва гӯштӣ, инчунин ҳама намуди хӯроки чорво аз андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда ва аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешавад.

12. Иҷрои кор ва хизматрасонӣ аз тарафи намояндаи фармоишгар - консортсиуми "Tractebel Engineering Ғ.A." (филиали "Tractebel Engineering Ғ.A." дар Ҷумҳурии Тоҷикистон) оид ба сохтмони Неругоҳи барқи обии Роғун, ки тибқи шартномаи тарафайн амалӣ мешавад, аз пардохти андоз аз фоида ва андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда, инчунин иҷрои кор ва хизматрасонии зерпудратчиёни консортсиум аз пардохти андоз аз арзиши иловашуда ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда озод карда мешаванд.

13. (на барои нашр).

14. Маҳсулоти озуқа, нуриҳои минералӣ, сӯзишвории дизелӣ ва бензин, ки аз ҷониби Агентии захираҳои моддии давлатии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ташаккули захираҳои давлатӣ дар соли 2023 тибқи номгӯй ва ҳаҷми тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид карда мешаванд, аз пардохти андоз аз арзиши иловашуда ва аксиз ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда, инчунин аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешаванд.

15. Воридоти техникаву таҷҳизоти замонавӣ (трап, лифтҳои махсус барои мусофирон, эскалаторҳо, автокран, таҷҳизоти барқдиҳандаи ҳавопаймо) барои азнавсозии аэровокзали Ҷамъияти саҳомии кушодаи "Фурудгоҳи байналмилалии Хуҷанд" аз андоз аз арзиши иловашуда ва андози аксиз ба андозаи 50 фоизи меъёри муқарраршуда, инчунин аз боҷи гумрукӣ пурра озод карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 27.12.2023 № 2013).

Моддаи 16. Ҳиссагузорӣ ба Фонди стабилизатсионӣ оид ба рушди иқтисодиёт аз ҳисоби иҷрои барзиёди даромади буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ

Муқаррар карда шавад, ки дар соли 2023 аз ҳисоби иҷрои барзиёди нақшаи қисми даромади буҷетҳои тасдиқшудаи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳрҳо, ноҳияҳо ва буҷети тасдиқшудаи ҷумҳуриявӣ 30 фоиз баъд аз пӯшонидани касри буҷет ба Фонди стабилизатсионӣ оид ба рушди иқтисодиёт равона карда мешавад.

Моддаи 17. Муқаррарот оид ба амонатгузории маблағи озоди буҷети ҷумҳуриявӣ, суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа дар бонкҳо

Бо мақсади зиёд намудани даромади буҷет, маблағҳои озоди буҷети ҷумҳуриявӣ, суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа, ки ба ҳолати 1 январи соли 2023 ба вуҷуд меоянд, ҳамчун амонат бо фармоиши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бонкҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба давраи кӯтоҳмуҳлат дар давоми соли буҷетӣ ҷойгир карда мешаванд.

Моддаи 18. Соҳаҳо ва моддаҳои ҳимояшавандаи буҷети давлатӣ

1. Соҳаҳои маориф, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ соҳаҳои ҳимояшавандаи буҷетӣ мебошанд ва азнавтақсимкунии маблағҳо байни соҳаҳои маориф, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ, инчунин ба соҳаҳои дигар қатъиян манъ аст.

2. Ба моддаҳои ҳимояшавандаи хароҷоти буҷет музди меҳнат, маблағҷудокуниҳо ба эҳтиёҷоти иҷтимоӣ, стипендия, нафақа, кумакпулӣ, ҷубронпулӣ, маблағгузории сарикасӣ ва пардохти хизматрасонии коммуналӣ дохил карда шаванд.

3. Ҳангоми мавҷуд будани сарфа ва набудани қарз аз рӯйи моддаҳои дахлдори хароҷот, Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии он ва Агентии суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд бо тартиби муқарраргардида ба нақшаи тасдиқшудаи моддаҳои хароҷот тағйироти дахлдор ворид намоянд.

4. (на барои нашр).

Моддаи 19. Пардохтҳои ҳатмӣ ба буҷети ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ аз ҳисоби маблағҳои махсуси ташкилотҳои буҷетӣ ва муқаррарот оид ба хароҷоти маблағҳои махсус

1. Маблағҳои махсуси вазорату идораҳо, ташкилотҳои аз ҳисоби буҷети дахлдор маблағгузоришаванда дар қисмати даромаду хароҷоти сметаҳои ягонаи онҳо ба ҳисоб гирифта мешаванд. Аз ҳисоби маблағҳои махсуси ташкилотҳо пардохтҳои ҳатмӣ ба буҷетҳои дахлдор ба андозаи зерин муқаррар карда мешаванд:

1) Раёсати бозрасии давлатии автомобилии Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон - 55 фоиз;

2) Хадамоти давлатии назорат ва танзим дар соҳаи нақлиёт - 40 фоиз;

3) муассисаҳои томактабӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ - 1 фоиз, таҳсилоти умумӣ, ибтидоӣ, миёнаи касбӣ, муассисаҳои соҳаи тандурустӣ ва дастгоҳи марказии вазоратҳои тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон - 5 фоиз, муассисаҳои дигари соҳаи маориф, илм, фарҳанг ва дастгоҳи марказии вазоратҳои фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон, маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон - 10 фоиз;

4) муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ, дастгоҳҳои марказӣ ва мақомоти Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати саноат ва технологияҳои нави Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дастгоҳи марказии Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон - 15 фоиз;

5) ташкилотҳои дигари буҷетӣ - 20 фоиз;

6) аз маблағҳои грантӣ, сарпарастӣ, ҳиссаҷудокунии маблағҳои махсуси гирандагони маблағҳои буҷетӣ ба тақсимкунандагони маблағҳои буҷетӣ ва тақсимкунандагони асосии маблағҳои буҷетӣ, кумакҳои молиявӣ, маблағҳои махсуси намояндагиҳои дипломатӣ ва консулгариҳо дар хориҷи кишвар, фонди иҷораи китобҳои дарсӣ, маблағҳои мақсадноки супоришӣ аз ҳисоби буҷети давлатӣ, хизмати ҳарбӣ дар ҳайати захираҳои даъватии сафарбарӣ, маблағҳои аз ҳисоби хироҷ барои додани шиносномаи шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон воридгардида ва Хазинаи сарватҳои давлатии назди Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пардохти мазкур ситонида намешавад.

2. Пардохти ҳатмӣ аз ҳисоби маблағҳои махсуси ташкилотҳои буҷетӣ ба буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ ҳар семоҳа то санаи 15уми баъди давраи ҳисоботӣ гузаронида мешавад.

3. Истифодаи маблағҳои махсуси ташкилотҳои буҷетӣ, ба истиснои маблағҳои грантӣ ва сарпарастӣ, берун аз низоми хазинадорӣ қатъиян манъ аст. Дар ҳолати риоя нагардидани муқаррароти мазкур, маблағҳои ошкоргардида пурра ба даромади буҷети дахлдор ситонида мешаванд.

4. Дар сурати аз ҳаҷми солонаи маблағи дар буҷети давлатӣ тасдиқшуда кам ва ё зиёд ворид гардидани маблағҳои махсуси ташкилотҳои буҷетӣ, Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти маҳаллии он ба сметаи даромад ва хароҷоти онҳо ва ба қисми даромад ва хароҷоти буҷети давлатӣ тағйироти дахлдор ворид менамоянд.

5. Дар ҳолати иҷро нагардидани қисми даромади буҷети давлатӣ дар соли 2023 ва норасоии маблағ барои маблағгузории хароҷоти пешбинишуда, аз ҷумла пардохти музди меҳнат, барои истифодаи қувваи барқ, об ва хизматрасонии дигари коммуналӣ, пардохтҳои номбаршударо вазорату идораҳо ва ташкилотҳои буҷетӣ аз ҳисоби маблағҳои махсус амалӣ менамоянд.

6. Агентии стандартизатсия, метрология, сертификатсия ва нозироти савдои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳисоби додани сертификат ва Хадамоти алоқаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳисоби истифодабарии захираҳои рақамгузорӣ 60 фоизи маблағро ба даромади буҷети ҷумҳуриявӣ пардохт менамоянд. Боқимонда 40 фоизи воридоти маблағ ба суратҳисоби Агентии стандартизатсия, метрология, сертификатсия ва нозироти савдои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон андозбандӣ мегардад. Маблағҳои боқимондаи Хадамоти алоқаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ихтиёри он мононда шуда, тартиби дар қисми 1 моддаи мазкур пешбинишуда нисбати он татбиқ намегардад.

7. Маблағҳое, ки аз ҳисоби хизматрасонии консулии (ба истиснои пардохт барои додани шиносномаҳои хориҷии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дорои маълумоти электронӣ мебошанд ва шиносномаҳои шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон) Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, намояндагиҳои дипломатӣ ва консулгариҳо дар хориҷи кишвар ворид мегарданд, баъди пардохт мутобиқи қисми 1 моддаи мазкур ба буҷети ҷумҳуриявӣ барои маблағгузории фаъолияти онҳо ва сохтмону таъмири биноҳои маъмурӣ равона карда мешаванд. Маблағҳои аз ҳисоби додани шиносномаҳои хориҷии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дорои маълумоти электронӣ мебошанд ва шиносномаҳои шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон воридгардида пурра ба суратҳисоби андӯхтӣ гузаронида шуда, хароҷоти онҳо бо санади дахлдори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

8. Бақияи маблағҳои буҷетӣ ва махсуси намояндагиҳои дипломатӣ ва консулгариҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ҳолати 1 январи соли 2023 ба вуҷуд меояд, дар ҳаҷми маблағгузории хароҷоти буҷети соли молиявӣ ба ҳисоб гирифта мешавад.

9. Дар ҳолати норасоии маблағҳои буҷетӣ барои нигоҳдории намояндагиҳои дипломатӣ, консулгариҳо ва намояндагиҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, фарқияти он аз ҳисоби маблағҳои махсуси вазорату идораҳои дахлдор пӯшонида мешавад.

10. (на барои нашр).

Моддаи 20. Суратҳисоби махсуси захираҳои иловагии молиявӣ барои маблағгузории сохтмони иншооти муҳимми давлатӣ

1. Воридот ба суратҳисоби махсуси захираҳои иловагии молиявӣ барои маблағгузории сохтмони иншооти муҳимми давлатӣ ба андозаи 5 фоиз муқаррар карда шавад, аз ҷумла:

1) аз ҳисоби иҷрои барзиёди қисми даромади буҷетҳои тасдиқшудаи маҳаллӣ;

2) аз ҳисоби маблағҳои махсуси:

   а) муассисаҳои таҳсилоти олии касбии ҷумҳуриявӣ;

   б) Раёсати бозрасии давлатии автомобилии Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

   в) Хадамоти шиносномавӣ ва бақайдгирии Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

   г) ташкилотҳои Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

   д) дигар ташкилотҳои буҷетӣ, ба истиснои муассисаҳои томактабӣ, таҳсилоти умумӣ, ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ, муассисаҳои тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, намояндагиҳои дипломатӣ ва консулгариҳо дар хориҷи кишвар.

2. Воридот аз ҳисоби маблағҳои махсуси Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии стандартизатсия, метрология, сертификатсия ва нозироти савдои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳаҷми 10 фоиз муқаррар карда шавад.

3. Ворид намудани маблағҳо ба суратҳисоби махсуси захираҳои иловагии молиявӣ барои маблағгузории сохтмони иншооти муҳимми давлатӣ бо тартиби муқарраргардида тибқи дастурамали аз ҷониби Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқгардида амалӣ карда мешавад.

4. Хароҷоти маблағҳо аз суратҳисоби махсуси захираҳои иловагии молиявӣ барои маблағгузории сохтмони иншооти муҳимми давлатӣ бо фармоишҳои дахлдори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

Моддаи 21. Имтиёзҳо барои хизматчиёни ҳарбӣ, кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва дигар мақомоти қудратӣ

1. Имтиёзи рафтуомад ба маҳалли гузаронидани рухсатӣ барои хизматчиёни ҳарбӣ ва кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, ки барои хизматчиёни онҳо дар асоси қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон чунин имтиёз муқаррар гардидааст, танҳо дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон бо пешниҳод намудани ҳуҷҷатҳои тасдиқкунанда дар доираи маблағҳои пешбинигардида дар як сол як маротиба пардохт карда мешавад.

2. (на барои нашр).

3. Пардохти ҷубронпулӣ дар сурати бо амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳолати казармавӣ гузаронидани хизматчиёни ҳарбӣ, шахсони ҳайати қаторӣ ва роҳбарикунандаи мақомоти корҳои дохилӣ, кормандони мақомоти дигаре, ки дар ҳифзи тартиботи ҷамъиятӣ ва амният иштирок мекунанд, дар доираи маблағи барои фонди музди меҳнат тибқи Қонуни мазкур дар сметаҳои ягонаи даромад ва хароҷоти вазорату идораҳои дахлдор тасдиқшуда анҷом дода мешавад.

Моддаи 22. Муқаррарот оид ба ҳавасмандгардонии кормандон ва таҳкими заминаи моддию техникии Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон

1. Аз 1 январи соли 2023 барои ҳавасмандгардонии кормандон ва таҳкими заминаи моддию техникии Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон 30 фоизи маблағҳои умумии пинҳонкардашуда (кам нишондодашуда)-и андоз, фоиз ва ҷарима аз рӯйи онҳо, ба истиснои андози иҷтимоӣ, низомҳои махсуси андозбандӣ ва андозҳои маҳаллӣ, ки дар ҷараёни фаъолияти назоратӣ ошкор гардидаанд, ҳар моҳ ба Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва 30 фоизи маблағҳои хироҷи гумрукӣ ба Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон равона карда мешаванд.

2. Маблағҳо аз ҳисоби даромадҳои андозӣ, ба истиснои андозҳо ва низомҳои махсуси дар қисми 1 моддаи мазкур нишондодашуда, бо тартиби марказонидашуда 100 фоиз ба буҷети ҷумҳуриявӣ бо намудҳои андоз ворид карда шуда, ҳиссаи онҳо мутобиқи қисми 1 моддаи мазкур ба Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида шуда, барои маблағгузории тадбирҳои пешбинишуда истифода мешаванд. Тартиби дар моддаи 19 Қонуни мазкур пешбинигардида нисбат ба онҳо татбиқ намегардад.

3. Маблағҳое, ки дар ҷараёни фаъолияти назоратӣ аз ҳисоби андози иҷтимоӣ, андозҳои маҳаллӣ ва низомҳои махсуси андозбандӣ ошкор гардидаанд, бо дар назар доштани фоиз ва ҷарима аз рӯйи онҳо, аз рӯйи таъиноташон пурра ба буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа ва буҷетҳои маҳаллӣ гузаронида мешаванд.

Моддаи 23. Андозаи нишондиҳанда барои ҳисобҳо ва ҳадди ақали иҷорапулӣ барои молу мулк, ба истиснои молу мулки давлатӣ

1. Аз 1 январи соли 2023 нишондиҳанда барои ҳисобҳо ҷиҳати ҳисобкунии андоз, боҷ, дигар пардохтҳои ҳатмӣ, муҷозоти ҷаримавӣ, пардохтҳои иҷтимоӣ, инчунин барои ҳисобкунии ин ё он бузургиҳои арзишии ҳадди ниҳоӣ (поёнӣ ё болоӣ), ки мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ карда мешаванд, ба андозаи 68 сомонӣ муқаррар карда шавад.

2. Ҳадди ақали иҷорапулии як метри мураббаи объектҳои ғайриманқул дар як моҳ бо фоиз аз нишондиҳанда барои ҳисобҳо бо дар назар доштани коэффитсиенти минтақавӣ дар миқёси шаҳру ноҳияҳо, ки дар қисми 2 моддаи 348 Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян шудааст, ба андозаи зерин муқаррар карда шавад:

- барои объектҳои ғайриманқуле, ки ҳамчун биноҳо (ҳуҷраҳо)-и истиқоматӣ, инчунин биноҳои ёрирасони онҳо истифода мешаванд - 20 фоиз;

- барои объектҳои ғайриманқуле, ки бо мақсади амалӣ намудани фаъолияти истеҳсолӣ истифода мешаванд - 30 фоиз;

- барои объектҳои ғайриманқуле, ки бо мақсади амалӣ намудани фаъолияти савдо, ташкили нуқтаҳои хӯроки умумӣ, дигар намудҳои хизматрасонӣ ва иҷрои корҳо истифода мешаванд - 60 фоиз;

- барои объектҳои ғайриманқуле, ки бо мақсади амалӣ намудани дигар намудҳои фаъолият истифода мешаванд - 45 фоиз.

Моддаи 24. Муқаррарот оид ба пардохти маблағ тибқи санадҳои судӣ ва ба буҷет ворид намудани ҷаримаҳо ва дигар пардохтҳо ҳангоми риоя накардани талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

1. Муқаррар карда шавад, ки иҷрои санадҳои судӣ дар бораи ҷуброни зарари моддию маънавии аз тарафи кормандони мақомоти идоракунии давлатӣ ва ҳифзи ҳуқуқ ҳангоми адои вазифаҳои хизматӣ расонидашуда аз ҳисоби маблағҳои сметаи ягонаи даромад ва хароҷоти онҳо амалӣ карда мешаванд.

2. Муқаррар карда шавад, ки маблағҳои аз ҳисоби татбиқи чораҳои маҷбуркунӣ барои риоя накардани талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла аз ҳисоби мусодираи молу мулк, ҷарима, пеня, ҷубронпулӣ воридшуда, инчунин ҷуброни зарари молиявии дар натиҷаи риоя накардани интизоми молиявӣ ба буҷети ҷумҳуриявӣ расонидашуда, ба истиснои маблағҳое, ки аз вайронкунандагони қонунгузорӣ дар соҳаи заминсозӣ ситонида мешаванд, ба даромади буҷети ҷумҳуриявӣ гузаронида мешаванд.

Моддаи 25. Тасдиқи ҳисобот оид ба иҷрои Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2021

1. Ҳисобот оид ба иҷрои Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2021 аз рӯйи даромад ба маблағи 30053803 ҳазор сомонӣ, аз рӯйи хароҷот ба маблағи 29221500 ҳазор сомонӣ бо барзиёдии даромад нисбат ба хароҷот ба маблағи 832303 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шавад.

2. Хароҷоти воқеии Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2021 барои уҳдадориҳои қарзии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла барои пардохти қарзи асосии беруна, бо дар назар доштани хизматрасонии он ба маблағи 2392782 ҳазор сомонӣ тасдиқ карда шавад.

Моддаи 26. Муқаррарот оид ба ворид намудани тағйирот ба Буҷети давлатӣ

1. Дар ҳолати барзиёд ё кам иҷро гардидани қисми даромади Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли 2023, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад ба қисмҳои даромад ва хароҷоти Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла ба қисмҳои даромад ва хароҷоти буҷети ҷумҳуриявӣ барои соли 2023 мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи молияи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон" бе тағйир додани ҳаҷми касри буҷет тағйирот ворид намояд.

2. Бо сабаби тағйир ёфтани ҳаҷми истеҳсолот (кор ва хизматрасонӣ), сатҳи нархҳо, меъёри андоз, заминаи андозбандӣ, инчунин тағйирёбии сохтории ташкилотҳои буҷетӣ, ки аз санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулнамудаи мақомоти давлатӣ бармеоянд, Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қисмҳои даромад ва хароҷоти буҷетҳои дахлдор тағйирот ворид намуда, бо тартиби муқарраргардида дар байни буҷети ҷумҳуриявӣ, буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақа ва буҷетҳои маҳаллӣ ҳисоби байниҳамдигарӣ мегузаронад.

3. Мақомоти молия дар Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо ва шаҳри Душанбе чунин ҳисобҳои байниҳамдигариро метавонанд байни буҷетҳои маҳаллии дахлдор амалӣ намоянд.

Моддаи 27. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур **аз 1 январи соли 2023** мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                       Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 7 декабри соли 2022, № 1916

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон	1916	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ БУҶЕТИ ДАВЛАТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БАРОИ СОЛИ 2023	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	07.12.2022	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

"ДАР БОРАИ ҶОВИДОН ГАРДОНИДАНИ ХОТИРАИ ҲАЛОКШУДАГОН ҲАНГОМИ ҲИФЗИ ВАТАН"

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

2 ноябри соли 2022 № 889

қабул карда шуд

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

16 декабри соли 2022 № 320

ҷонибдорӣ карда шуд

Қонуни мазкур асосҳои ташкилию ҳуқуқии ҷовидон гардонидани хотираи шахсонеро, ки ҳангоми ҳифзи Ватан, ҳимояи сохтори конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва иҷрои уҳдадориҳои байналмилалӣ ҳалок шудаанд, муайян ва ваколатҳои мақомоти давлатиро дар ин самт муқаррар менамояд.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) **ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан** - фаъолияте, ки ба нигоҳ доштани муносибати эҳтиромона нисбат ба шахсони ҳангоми ҳифзи Ватан, ҳимояи сохтори конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва иҷрои уҳдадориҳои байналмилалӣ ҳалокшуда (минбаъд - **ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан**), арҷ гузоштан ба шуҷоат, мардонагӣ ва қаҳрамонии онҳо, ҳамчунин баҳисобгирӣ, ба тартиб даровардан, ҳифзу нигоҳбонӣ кардани қабрҳои ҳарбӣ ва ёдгориҳои ҳарбӣ, гузаронидани корҳои ҷустуҷӯйӣ бо мақсади пайдо кардани қабрҳои ҳарбии бақайдгирифтанашуда, муқаррар намудани маълумоти шахсии хизматчиёни ҳарбии ҳалокшуда ва шахсони ба онҳо баробаркардашуда нигаронида шудааст, инчунин андешидани тадбирҳои иловагии дигаре, ки бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намекунанд;

2) **шахсоне, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ҳалок шудаанд** - хизматчиёни ҳарбӣ ва шахсони ба онҳо баробаркардашуда, ки хотираи онҳо аз ҷониби давлат ҷовидон гардонида мешавад;

3) **оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан** - қабри ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, инчунин қабристонҳои ҳарбӣ, қитъаҳои алоҳидаи ҳарбӣ дар қабристонҳои умумӣ ва берун аз онҳо, ҷойҳои инфиҷор ё суқуткардаи техникаю ҳавопаймоҳои ҳарбӣ бо хизматчиёни ҳарбӣ ва шахсони ба онҳо баробаркардашуда;

4) **маҷмааҳои ёдбуд** - муҷассамаҳо ва иншооти ёдбуди дигаре, ки барои оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан гузошта шудаанд;

5) **оромгоҳи номаълуми ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан** - маҳалҳои дафни хизматчиёни ҳарбӣ ва шахсони ба онҳо баробаркардашуда, оромгоҳи рамзӣ ва мавзеи ҳарби охирини онҳо, ки мушаххас ва тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайд гирифта нашудаанд;

6) **обод намудани оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан** - нишонагузорӣ кардани ҳудуду ҷойҳои дафн, навиштани номи дафншудагон, гузоштани нишони ёдбуд, сангҳои хотиравии сари қабр, расму мусаввара, лавҳа - нишонаҳои мушаххаскунандаи қабри дафншудагон, муҷассамаҳою дигар иншооти ёдбуд ва таъмиру барқароркунии онҳо, инчунин андешидани тадбирҳои дигаре, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намекунанд;

7) **ҳифз ва нигоҳубини оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан** - таъмини муҳофизати оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ёдгориҳои ба онҳо алоқаманд, нигоҳ доштани онҳо дар ҳолат ва сатҳи зарурӣ;

8) **корҳои ҷустуҷӯйӣ** - тадбирҳои амалӣ оид ба пайдо намудани қабрҳои бақайдгирифтанашуда, ҷасадҳои дафннашудаи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ва ҳалли масъалаи дафни минбаъдаи онҳо, инчунин муайян намудани номи фавтидагон ва (ё) бедаракғоибшудагон барои ҷовидон гардонидани хотираи онҳо.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Сиёсати давлатӣ оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Сиёсати давлатӣ оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан низоми тадбирҳои ҳуқуқӣ, сиёсӣ, иҷтимоию иқтисодӣ, маданию маърифатӣ, ахлоқӣ, ташкилӣ ва тадбирҳои дигарро вобаста ба масъалаҳои зерин пешбинӣ менамояд:

1) ташаккули мафкураи ҷамъиятӣ бо мақсади эҳтиром доштани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан;

2) арҷгузорӣ ба оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ба қайди давлатӣ гирифтани чунин оромгоҳҳо, ҷойҳои таърихии корнамоии ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, бунёди маҷмааҳои ёдбуд ва обод гардонидани онҳо;

3) тавассути нашри китобҳо, асарҳои таърихӣ ва офаридани филмҳои ҳуҷҷатию бадеӣ ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан;

4) амалисозии чораҳои дигари ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намекунанд.

Моддаи 4. Ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Хотираи шаҳрвандони зерин ҷовидон гардонида мешавад:

1) иштирокчиёни Ҷанги Бузурги Ватании солҳои 1941-1945;

2) шаҳрвандоне, ки дар рафти муҳориба, ҳангоми иҷрои вазифаҳои ҷангӣ ё вазифаҳои дигари хизматӣ баҳри ҳифзи Ватан ҳалок шудаанд;

3) шаҳрвандоне, ки дар роҳи ҳифзи истиқлолияти давлатӣ ва ҳифзи сохтори конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳалокат расидаанд;

4) шаҳрвандоне, ки ҳангоми иҷрои вазифаи ҳарбӣ (хизматӣ) дар ҳудуди давлатҳои дигар барои ҳифзи манфиату амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳалок шудаанд;

5) шаҳрвандоне, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ё дар ҳудуди давлатҳои дигар дар рафти иҷрои вазифаи ҳарбӣ (хизматӣ) аз ҷароҳат, контузия, маъюбӣ ё беморӣ, сарфи назар аз вақти фаро расидани оқибаташон, вафот кардаанд, ҳамчунин дар рафти муҳориба ё иҷрои вазифаҳои дигари ҷангӣ бедарак ғоиб шудаанд;

6) шаҳрвандоне, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ба асирӣ афтида ҳалок шудаанд (вафот кардаанд), вале шаъну шарафи худро нигоҳ дошта, ба Ватан хиёнат накардаанд;

7) шаҳрвандон, хизматчиёни ҳарбӣ, шахсони ба онҳо баробаркардашудаи ҳайати фармондеҳӣ, ақибгоҳӣ, ки корнамоиҳои шоиста дар роҳи ҳифзи Ватан нишон додаанд.

Моддаи 5. Ҷовидон гардонидани хотираи шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд, ки ҳангоми ҳифзи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳалок шудаанд

Ҷумҳурии Тоҷикистон хотираи шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрвандеро, ки ҳангоми ҳифзи манфиату амнияти Тоҷикистон ва шаҳрвандони он ҳалок шудаанд, қадршиносӣ менамояд.

Моддаи 6. Ҷовидон гардонидани хотираи қисмҳо, ҷузъу томҳои ҳарбӣ ва мавзеъҳои амалиёти ҷангӣ

Хотираи қисмҳо, ҷузъу томҳо, идораю муассисаҳои ҳарбӣ ва ташкилотҳои дигар, ки ҳангоми ҳифзи Ватан корнамоиҳои бузургу барҷаста (ё афзалтар) нишон додаанд, ҳамчунин мавзеъҳои амалиёти ҷангӣ, ки ба таърих чун рамзи қаҳрамонӣ, матонату мардонагии халқ ворид шудаанд, ҷовидон гардонида мешаванд.

Моддаи 7. Вазифаҳои шаҳрвандон баҳри ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Пос доштани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ва муҳофизати мавзеъҳое, ки рамзи макони қаҳрамонӣ гирифтаанд, вазифаи муқаддас ва қарзи ҳар як шаҳрванд аст.

Моддаи 8. Шаклҳои асосии ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Шаклҳои асосии ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан:

1) гиромидошт ва ободонии оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, гузоштани санги қабр, сутуни ёдбуд, муҷассама дар оромгоҳи чунин шахсон ва бунёди иншооту маҷмааҳои дигари ёдбуд;

2) ҳифз ва ободонии мавзеъҳои ҷудогонае, ки таърихан бо корнамоии ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан алоқаманданд;

3) таълифи китобҳои ёдбуди ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ва интишор намудани маълумоти дигар оид ба онҳо дар воситаҳои иттилоотии кишвар;

4) таъсиси осорхона ва лавҳаҳои ёдбуд, ташкили намоишгоҳҳо, бунёд кардани нишонҳои ёдбуд дар муҳорибагоҳҳо;

5) дар воситаҳои ахбори омма чоп кардани мавод оид ба корнамоии онҳое, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ҳалок шудаанд, эҷод кардани асарҳои адабию фарҳангӣ бахшида ба корнамоии онҳо, ҷойгир кардани корнамоиҳои онҳо дар барномаҳои таълимӣ;

6) роҳандозии корҳои ҷустуҷӯйию таҳқиқотӣ дар самти пайдо намудани номи бедаракғоибшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан;

7) ба маҳалҳо, кӯчаю майдонҳо, иншооти физикию географӣ, корхонаҳо, ташкилоту муассисаҳо, аз ҷумла ба ҳама зинаҳои муассисаҳои таълимӣ ва қисмҳои ҳарбӣ гузоштани номи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан;

8) дар рӯйхати ҳайати шахсии қисмҳои ҳарбӣ, муассисаҳои таҳсилоти олӣ ва миёнаи касбии ҳарбӣ абадан ворид намудани номи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан;

9) шаҳрванди фахрии ҷумҳурӣ ё сокини фахрии воҳиди маъмурию ҳудудии он эътироф кардани ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, инчунин шаҳрванди хориҷие, ки ҳангоми ҳифзи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳалок шудааст;

10) муқаррар кардани санаҳои ёдбуд, баргузории ҳамоишҳои фарҳангию сиёсӣ ва илмию таърихӣ дар рӯзҳои ёдбуд.

2. Бо қарори мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ё бо ташаббуси шаҳрвандон барои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан тадбирҳои дигареро, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намекунанд, андешидан мумкин аст.

БОБИ 2. ОРОМГОҲИ ҲАЛОКШУДАГОН ҲАНГОМИ ҲИФЗИ ВАТАН

Моддаи 9. Ба қайд гирифтани оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан бояд дар қайди давлат бошанд. Онҳоро бо тартиби муайянкардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва дар ҳудуди давлатҳои дигар Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба воситаи намояндагиҳои дипломативу консулӣ ба қайд мегиранд.

2. Дар сари қабри ҳар як ҳалокшуда ҳангоми ҳифзи Ватан нишони ёдбуд гузошта, вобаста ба он ҳуҷҷат тартиб дода мешавад.

Моддаи 10. Тартиби дафн кардан (аз нав ба хок супоридан)-и ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Ҷасади ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан бо адои эҳтироми ҳарбӣ дафн карда (аз нав ба хок супурда) мешавад. Дар ин ҳол, ба ҷо овардани расму оини динӣ манъ карда намешавад. Масъулияти дафн кардан, обод гардонидани қабр ва қабристони ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ба зиммаи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти маҳаллии идоракунии ҳарбӣ гузошта мешавад.

2. Ҷасади пайдогашта ё аз мавзеи дигар овардаи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан бо қарори мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ аз нав ба хок супорида шуда, хешовандони онҳо дар ин бора ҳатман огоҳ карда мешаванд.

3. Ҷасади хизматчиёни ҳарбии дар рафти муҳорибаҳо ҳалокшуда тибқи талаботи оинномаҳо, амру дастурҳои фармондеҳӣ дафн карда мешаванд.

Моддаи 11. Нигоҳубин ва ободонии оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мутобиқи Конвенсияи Женева аз 12 августи соли 1949 ва протоколҳои иловагии он, инчунин мутобиқи меъёрҳои умумиэътирофшудаи ҳуқуқи байналмилалӣ нигоҳубин карда мешаванд.

2. Нигоҳубин ва ободонии оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ки дар ҳудуди ҷумҳурӣ воқеанд, ба зиммаи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳраку деҳот вогузор мегарданд.

3. Оромгоҳҳои дар ҳудуди давлатҳои дигар воқеъбуда аз рӯйи тартиби дар шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайянгардида нигоҳубин ва обод карда мешаванд.

Моддан 12. Муҳофизати оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Бо мақсади эмин нигоҳ доштани оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар маҳалли воқеъгардидаи онҳо бо тартиби муайянкардаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳудуди махсуси муҳофизатшавандаро муқаррар менамояд.

2. Оромгоҳҳои ошкоргардидаи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан то ҳаллу фасл шудани масъалаи ба қайди давлатӣ гирифтани онҳо мувофиқи талаботи Қонуни мазкур ҳифз карда мешаванд.

3. Интиқоли худсаронаи қабри ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан манъ аст. Дар сурати рух додани ҳолатҳои фавқулодаи дорои хусусияти табиидошта ё ҳолатҳои дигари истисноӣ интиқоли қабри ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар мувофиқа бо мақомоти дахлдори давлатӣ ва хешовандони онҳо амалӣ карда метавонад.

4. Лоиҳаҳо оид ба тарҳи рушди иҷтимоию иқтисодии шаҳру ноҳияҳо, маҳалҳои аҳолинишин, навсозии мавзеъҳои ҷуғрофӣ ва банақшагирии иншооти сохтмонӣ бо назардошти ҳифзи оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан тартиб дода мешаванд.

5. Иҷрои корҳои заминӣ, сохтмонӣ, роҳсозӣ ва ғайра, ки дар натиҷаи онҳо метавонанд оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан осеб бинанд, танҳо бо мувофиқаи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти маҳаллии идоракунии ҳарбӣ ба ҷо оварда мешаванд.

6. Муҳофизати оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳраку деҳот мутобиқи Қонуни мазкур ва уҳдадориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин менамоянд.

Моддаи 13. Барқарор кардани оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Оромгоҳҳои харобгардидаи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ва дигар иншооти ёдбуде, ки хотираи онҳоро ҷовидон мегардонанд, аз тарафи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, ки барои нигоҳдорӣ ва нигоҳубини онҳо масъуланд, барқарор карда мешаванд.

БОБИ 3. КОРҲОИ ҶУСТУҶӮЙӢ

Моддаи 14. Ташкили корҳои ҷустуҷӯйӣ

1. Корҳои ҷустуҷӯйӣ дар самти пайдо намудани бедаракғоибшудагонро иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, мақомоти ҳокимияти давлатии ба ин корҳо ваколатдоршуда бо мақсади дарёфтани оромгоҳҳои номаълуми хизматчиёни ҳарбӣ ва осори ҷасадҳои дафннашуда, муқаррар кардани номи ҳалокшудагон ё бедаракғоибшудагон ба ҷо меоранд.

2. Худсарона гузаронидани корҳои ҷустуҷӯйӣ дар маҳалҳое, ки амалиёти ҷангӣ гузаронида шудаанд, ҳамчунин халадор сохтани оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан манъ аст.

Моддаи 15. Тартиби иҷрои корҳои ҷустуҷӯйӣ

1. Корҳои ҷустуҷӯйӣ дар самти пайдо намудани бедаракғоибшудагон дар ҳудуди ҷумҳурӣ аз рӯйи тартиби дар Қонуни мазкур муқарраргардида ва санадҳои дигари қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷо оварда мешаванд.

2. Корҳои ҷустуҷӯйӣ дар ҳудуди давлатҳои дигар бо тартиби муайянкардаи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешаванд.

Моддаи 16. Тартиби корбарӣ бо ҷасадҳои ҳалокшудагон ва ашёе, ки дар рафти корҳои ҷустуҷӯйӣ ёфт шудаанд

1. Ҷасадҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ки дар рафти корҳои ҷустуҷӯйӣ ёфт шудаанд, мувофиқи моддаи 10 Қонуни мазкур дафн карда шуда, қабрҳои онҳо баъди ба қайд гирифтан аз тарафи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ бо иштироки қисмҳои ҳарбии ҳудудҳои дахлдор обод ва ҳифзу нигоҳбонӣ карда мешаванд.

2. Силоҳ ва лавозимоти ҷангӣ, ҳуҷҷатҳо ва ашёи дигари ёфташудаи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан санад карда, ба мақомоти маҳалли идоракунии ҳарбии дарёфти онҳо барои тадқиқу омӯзиш ва бақайдгирӣ супорида мешаванд. Дар ин ҳол, ҳуҷҷатҳо, ашёи шахсӣ ва мукофотҳои ҳалокшудагон ба хешовандони онҳо ё ба осорхона ва силоҳи оташфишон бо лавозимоти ҷангӣ ба мақомоти корҳои дохилӣ супорида мешаванд.

3. Дар сурати пайдо кардани маводе, ки хавфи таркиш дорад, дарҳол ба мақомоти маҳаллии идоракунии ҳарбӣ ҷиҳати бо тартиби муқарраргардида барои безарар гардонидан ё несту нобуд кардани он хабар дода мешавад.

БОБИ 4. МАҚОМОТИ ДАВЛАТИИ АНҶОМДИҲАНДАИ КОРИ ҶОВИДОН ГАРДОНИДАНИ ХОТИРАИ ҲАЛОКШУДАГОН ҲАНГОМИ ҲИФЗИ ВАТАН ВА ВАКОЛАТҲОИ ОНҲО

Моддаи 17. Мақомоти давлатии анҷомдиҳандаи кори ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Роҳбарии масъалаҳои вобаста ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

2. Корҳои вобаста ба масъалаи ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Гвардияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ба уҳда доранд.

Моддаи 18. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) роҳбарии умумии ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро амалӣ менамояд;

2) барномаҳои давлатии ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро тасдиқ менамояд;

3) шартномаҳои байналмилалиро оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан тибқи тартиби муқарраргардида ба имзо мерасонад;

4) таклифу пешниҳодҳои шаҳрвандон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, ташкилотҳои диниро оид ба масъалаҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан баррасӣ намуда, ҷиҳати иҷрои онҳо тадбирҳо меандешад;

5) бо давлатҳои дигар оид ба нигоҳубин ва ободонии оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ҳамкорӣ намуда, созишномаҳоро оид ба мақоми оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ва ҷовидон гардонидани хотираи шаҳрвандоне, ки дар ин давлатҳо дафн шудаанд, ба имзо мерасонад;

6) ба корҳои нашри асарҳои хусусияти энсиклопедидошта ва китобҳои ёдбуд роҳбарӣ мекунад;

7) салоҳияти дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 19. Ваколатҳои вазоратҳо, кумитаҳо ва дигар мақомоти давлатӣ оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Ба ваколатҳои Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти маҳаллии идоракунии ҳарбӣ оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) лоиҳаи нақшаю барномаҳои давлатии ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро таҳия менамояд;

2) санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва ҳуҷҷатҳои дигарро, ки дар асоси онҳо тадбирҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан андешида мешаванд, тартиб медиҳад;

3) оромгоҳҳои ҳарбӣ ва хизматчиёни ҳарбии ҳангоми ҳифзи Ватан ҳалокшударо ба ҳисоб мегиранд;

4) бақайдгирии марказонидашудаи оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, аз ҷумла оромгоҳҳои дар ҳудуди давлатҳои дигар воқеъбударо ташкил мекунад;

5) корҳои ҷустуҷӯйӣ ва ҳуҷҷатгузории оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро ҳамоҳанг мекунанд;

6) дархости шаҳрвандонро оид ба муайян кардани сарбозони бедаракғоибшуда баррасӣ менамоянд;

7) лоиҳаи созишномаҳои байналмилалӣ оид ба мақоми оромгоҳҳои хизматчиёни ҳарбӣ ва тартиби ба ҷо овардани корҳои ҷустуҷӯйӣ дар ҳудуди давлатҳои дигарро омода месозанд;

8) тарғиби корнамоии хизматчиёни ҳарбиеро, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ҳалок шудаанд, ташкил менамоянд;

9) дар маросими дафн (аз нав ба хок супурдан)-и ҷасади хизматчиёни ҳарбие, ки ҳангоми ҳифзи Ватан ҳалок гардидаанд, иштирок мекунанд;

10) дар таҳияи маводи китобҳои ёдбуд иштирок менамоянд, тартиби дар низоми вазорат нашр кардани китобҳои ёдбудро муайян мекунанд;

11) ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ дар корҳои ҷустуҷӯйӣ ва дафн (аз нав ба хок супурдан)-и ҷасади ҳалокшудагон ва ободонии оромгоҳҳои хизматчиёни ҳарбӣ кумаки амалӣ мерасонанд;

12) силоҳ ва лавозимоти ҷангӣ, техникаи ҳарбӣ ва воситаҳои дигари моддиро, ки дар рафти корҳои ҷустуҷӯйӣ ёфт шудаанд, қабул карда, ҳуҷҷат тартиб медиҳанд, онҳоро тадқиқ менамоянд ва ба ҳисоб мегиранд;

13) барои муқаррар кардани маълумот оид ба ҳалокшудагон ва бедаракғоибшудагон чораҳо меандешанд.

2. Ба ваколатҳои Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) хизматчиёни ҳарбии ҳалокгардидаи Қӯшунҳои сарҳадии Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, кормандон, ҳайати қаторӣ ва роҳбарикунандаи ҳалокгардидаи кумитаро ба қайд мегирад;

2) дар дарёфт намудан ва ҷамъоварии маълумот оид ба бедаракғоибшудагон иштирок менамояд;

3) тартиби нашри китобҳои ёдбудро дар кумита муайян мекунад.

3. Ба ваколатҳои Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) ҳангоми корҳои ҷустуҷӯйӣ тартиботи ҷамъиятиро таъмин менамояд;

2) силоҳи оташфишон ва лавозимоти ҷангиро, ки дар рафти корҳои ҷустуҷӯйӣ ёфт шудааст, бо тартиби муқарраргардида қабул менамояд;

3) хизматчиёни ҳарбии ҳалокгардидаи қӯшунҳои дохилии Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин ҳайати қаторӣ ва роҳбарикунандаи ҳалокшудаи мақомоти корҳои дохилиро ба қайд мегирад;

4) дар дарёфт намудан ва ҷамъоварии маълумот оид ба бедаракғоибшудагон иштирок менамояд;

5) тартиби нашри китобҳои ёдбудро дар низоми вазорат муайян мекунад.

4. Ба ваколатҳои Гвардияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) ҳайати қаторӣ ва роҳбарикунандаи ҳалокшудаи Гвардияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба қайд мегирад;

2) дар дарёфт намудан ва ҷамъоварии маълумот оид ба бедаракғоибшудагони ҳайати шахсии Гвардияи миллӣ иштирок менамояд;

3) тартиби нашри китобҳои ёдбудро дар Гвардияи миллӣ муайян менамояд.

5. Ба ваколатҳои Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) лоиҳаи шартномаҳои байналмилалӣ оид ба арҷгузорӣ ва ободонии оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан дар ҳудуди давлатҳои дигар, оромгоҳҳои хизматчиёни ҳарбии артиши дигар давлатҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳамчунин оид ба масъалаҳои ба ватан интиқол додани ҷасади ҳалокшудагонро тартиб медиҳад ва дар амалӣ гардонидани онҳо иштирок менамояд;

2) барои пайдо намудани маълумот дар бораи бедаракғоибшудагони рафти муҳорибаҳо, ҷангҳои мусаллаҳона ва ҳангоми иҷрои вазифаи ҳарбӣ (хизматӣ) дар ҳудуди давлатҳои дигар тадбирҳо андешида, оид ба ҳуҷҷатгузории оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан дар ҳудуди ин давлатҳо чораҳо меандешад;

3) бо ташкилотҳои дахлдори давлатҳои хориҷие, ки дар ҳудуди онҳо оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан воқеъ гардидаанд, масъалаи дар он ҷойҳо гузоштани нишони ёдбуд ва обод гардонидани онҳоро мувофиқа менамояд;

4) барои аз тарафи хешовандон зиёрат кардани оромгоҳи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ки дар ҳудуди давлатҳои дигар воқеанд, мусоидат менамояд;

5) барои ба зиёрати оромгоҳи шаҳрвандони давлатҳои дигар, ки дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон воқеанд, омадани хешовандони онҳо мусоидат мекунад.

6. Ба ваколатҳои Вазорати фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан мансубанд:

1) тарғибу ташвиқи корнамоии ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро ба роҳ монда, нашри рӯйхати ҳалокшудагон (бедаракғоибшудагон)-ро, ки дар рафти корҳои ҷустуҷӯйӣ ёфт шудаанд, барои воситаҳои ахбори омма таҳия ва пешкаш менамояд;

2) барои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан тадбирҳо меандешад;

3) дар сохтмони муҷассамаву ёдбудҳо, ташкили намоишу экспозитсияҳои осорхонаҳо, ободонии гирду атрофи оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, навсозии сангу муҷассамаи оромгоҳ, таснифу тартиб додани ҳуҷҷати оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан дар ҳамкорӣ бо мақомоти марбута ширкат менамояд.

Моддаи 20. Ваколатҳои мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан:

Мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан ваколатҳои зерин доранд:

1) барномаҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро ба нақша гирифта, амалӣ мегардонанд;

2) барои нигоҳубин ва ободонии оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, иншооти дигари ёдбудии ҳудудашон, ки хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро ҷовидон мегардонанд, тадбирҳо меандешанд;

3) ҳуҷҷати оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватанро тартиб медиҳанд ва онҳоро ба қайд мегиранд;

4) бо иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ дар корҳои ҷустуҷӯйӣ ҳамкорӣ менамоянд;

5) барои оромгоҳҳои нави ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан қитъаҳои замин ҷудо менамоянд;

6) ба нашри китобҳои маҳаллии ёдбуд роҳбарӣ мекунанд.

БОБИ 5. ТАЪМИНОТИ МОЛИЯВӢ ВА МОДДИЮ ТЕХНИКИИ ТАДБИРҲОИ ҶОВИДОН ГАРДОНИДАНИ ХОТИРАИ ҲАЛОКШУДАГОН ҲАНГОМИ ҲИФЗИ ВАТАН

Моддаи 21. Таъминоти молиявӣ ва моддию техникии тадбирҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан

1. Хароҷоти тадбирҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, аз ҷумла хароҷот барои ободонии ҳудуд ва иншооти ҷудогонае, ки таърихан бо корнамоии муҳофизони Ватан алоқаманданд, ҳамчунин хароҷоти ташкили намоишҳо ва тадбирҳои дигар аз ҳисоби маблағҳои буҷети ҷумҳуриявӣ, буҷетҳои маҳаллӣ, фондҳои ғайрибуҷетӣ, инчунин аз ҳисоби маблағҳои ихтиёран супоридашуда ва хайрияи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ таъмин карда мешавад.

2. Маблағи хароҷоти чорабиниҳое, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳри ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан амалӣ менамояд, аз буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷудо карда мешавад.

3. Барои нигоҳубин ва ободонии оромгоҳҳои ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан, ки дар ҳудуди давлатҳои дигар воқеанд, маблағ дар асоси шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон харҷ карда мешаванд.

4. Таъминоти моддию техникии дар Қонуни мазкур пешбинишудаи чорабиниҳои ҷовидон гардонидани хотираи ҳалокшудагон ҳангоми ҳифзи Ватан аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.

БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 22. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 23. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҷовидон сохтани хотираи шаҳрвандоне, ки ҳангоми муҳофизати Ватан ҳалок гардидаанд"

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҷовидон сохтани хотираи шаҳрвандоне, ки ҳангоми муҳофизати Ватан ҳалок гардидаанд" аз 7 апрели соли 1995 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 1995, №7-8, мод. 69; соли 2011, №3, мод. 179; соли 2014, №11, мод. 651) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 24. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 24 декабри соли 2022, № 1919

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон	1919	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН "ДАР БОРАИ ҶОВИДОН ГАРДОНИДАНИ ХОТИРАИ ҲАЛОКШУДАГОН ҲАНГОМИ ҲИФЗИ ВАТАН"	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	24.10.2022	Амалкунанда	word pdf zip

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН “ДАР БОРАИ БАРОБАРИ ВА БАРҲАМ ДОДАНИ ҲАМА ГУНА ШАКЛҲОИ ТАБЪИЗ”**

Қонуни мазкур асосҳои ташкилӣ ва ҳуқуқии амалигардонии ҳуқуқ ва имкониятҳои баробарро барои ҳамаи шахсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда, низоми ҳуқуқии пешгирӣ ва ҳифзи самаранок аз ҳама гуна шаклҳои табъизро муқаррар менамояд.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Табъиз

1. Табъиз ин ҳама гуна фарқиятгузорӣ, истиснокунӣ, маҳдудсозӣ ё афзалиятдиҳӣ мебошад, ки дар асосҳои воқеӣ ва (ё) эҳтимолӣ нисбат ба дилхоҳ шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ё гурӯҳи шахсон, хешовандони онҳо ё шахсони бо онҳо ба тариқи дигар алоқаманд ба вуҷуд омада, ба аломатҳои нажод, ранги пӯст, пайдоиш, ҷинс, забон, дин ва эътиқод, мансубияти миллӣ ва (ё) этникӣ, маъюбият, вазъи саломатӣ, синну сол, шаҳрвандӣ, ақида, вазъи молумулкӣ ё ҳолати дигар асос меёбад ва мақсад ё оқибати он бад кардан, нобуд сохтан ва (ё) кам нишон додани ҳуқуқу озодиҳои эътирофшуда, истифода ё амалӣ намудани тамоми ҳуқуқу озодиҳои инсон дар асоси баробарӣ мебошад.

2. Ҳама гуна шаклҳои табъиз, аз ҷумла рад намудани мутобиқшавии оқилонаро дар бар мегирад. Мутобиқшавии оқилона маънои ҳангоми зарурат дар ҳолатҳои мушаххас ворид намудани тағйиру навовариҳои зарурӣ ва дахлдор, аз ҷумла чораҳои пешгирӣ, ки боиси гаронии номутаносиб ва (ё) беасос намегарданд ва бо мақсади таъмин намудани амалигардонии тамоми ҳуқуқҳои инсон ва озодиҳои асосӣ аз ҷониби шахсон дар баробари дигаронро дорад.

3. Чораҳои махсус ва муваққатӣ, ки бо мақсади таъмини дахлдори мусоидат ба шахсони алоҳида ё гурӯҳи шахсон барои истифода ё амалисозии ҳуқуқ татбиқ мешаванд, табъиз ҳисобида намешаванд, ба шарте ки дар натиҷаи амалӣ намудани чунин чораҳо ба гурӯҳҳои гуногуни шахсон ҳуқуқҳои махсус дода нашаванд. Чораҳои зерин табъиз ҳисобида намешаванд, ба шарте ки онҳо бо мақсадҳои қонунӣ ва риояи таносуби оқилона байни воситаҳои истифодашаванда ва мақсадҳои гузошташуда амалӣ карда шаванд:

1) натиҷаи амалисозӣ ё қабули чораҳои махсуси муваққатӣ барои роҳ надодан ба зарар ё ҷуброни он ба шахсони зарардида аз рӯйи нишонаҳои дар қисми 1 моддаи мазкур пешбинишуда бошанд, ки дар навбати аввал ба аъзои гурӯҳҳои осебпазир, ба монанди шахсони дорои имкониятҳои маҳдуд, намояндагони ақаллиятҳои этникӣ, динӣ, миллӣ ё забонӣ, занон, кӯдакон, ҷавонон, пиронсолон ва шахсони дигари аз лиҳози иҷтимоӣ осебпазир, шахсони аз мурофиаи судии ҷиноятӣ ҷабрдида, муҳоҷирони иҷбории дохилӣ, гурезаҳо ва шахсони паноҳҷӯянда бо мақсади таъмини иштироки пурраи онҳо дар ҳамаи соҳаҳои ҳаёт дахл доранд;

2) ба талабот нисбат ба шаҳрвандӣ, ки дар асос ва бо шартҳои дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинишуда асос ёфта бошанд, ба шарте ки чунин муқаррарот ягон шаҳрвандии мушаххасро мавриди табъиз қарор надиҳад.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Доираи амали Қонуни мазкур

Қонуни мазкур ба ҳама сохторҳои давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, шахсони мансабдор, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқӣ ва самти фаъолияти онҳо, паҳн мегардад.

Моддаи 4. Ҳуқуқ ба баробарӣ ва ҳифзи самаранок аз ҳама гуна шаклҳои табъиз

1. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳама дар назди қонун ва суд баробаранд ва ба ҳифзи самаранок аз ҳама гуна шаклҳои табъиз ҳуқуқ доранд.

2. Ҳар як шахс ё гурӯҳи шахсоне, ки худро мавриди табъиз қароргирифта меҳисобанд, ҳуқуқ доранд ба мақомоти судӣ ва мақомоти дигари давлатӣ барои ҳифзи ҳуқуқҳои худ муроҷиат намоянд, инчунин ба ҷуброни муносиб, одилона ва (ё) қонеъкунанда барои ҳар гуна зараре, ки дар натиҷаи табъиз расонида шудааст, ҳуқуқ доранд.

3. Давлат ҳифзи ҳуқуқи баробар ва самаранок аз табъизро кафолат медиҳад ва барои пешбурди сиёсат ва барномаҳое, ки ба таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз равона шудаанд, чораҳо меандешад.

Моддаи 5. Табъизи бевосита ва бавосита

1. Табъиз дар шаклҳои бевосита ва бавосита ифода меёбад.

2. Табъизи бевосита ин ҳама гуна муносибат (амал ё беамалӣ) ё фароҳам овардани чунин шароите мебошад, ки шахсро бинобар нишонаҳои дар қисми 1 моддаи 1 Қонуни мазкур пешбинишуда ҳангоми истифодаи ҳуқуқҳои бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқарраргардида нисбат ба шахсони дигар, ки дар шароити ҳаммонанд қарор доранд, дар вазъияти ногувор мегузоранд ва (ё) гузошта метавонанд.

3. Табъизи бавосита ин муқаррароту асосҳо ва (ё) амалияе мебошад, ки зоҳиран безарар буда, вале оқибатҳои номутаносиби ҷиддӣ доранд, ки шахсро бинобар ягон нишонаи дар қисми 1 моддаи 1 Қонуни мазкур пешбинишуда нисбат ба шахсони дигари дар шароити ҳаммонанд қарордошта дар вазъияти ногувор мегузоранд ва (ё) гузошта метавонанд.

Моддаи 6. Таъқиб

1. Таъқиб ин рафтори номатлуби ба ягон асоси муқаррарнамудаи Қонуни мазкур алоқаманд аст, ки мақсад ё натиҷаи он паст задани шаъну шарафи шахс ва (ё) ба миён овардани муҳити бадхоҳона, харобкорона, таҳдидкунанда, хусуматомез, пастзананда, таҳқиркунанда ё аламангез мебошад.

2. Таъқиби ҷинсӣ ин ҳама гуна шаклҳои рафтори бадхоҳона ва нохушоянди шифоҳӣ, ғайришифоҳӣ ё ҷисмонии хусусияти шаҳвонидошта мебошад, ки барои таҳқири шаъну шарафи шахс равона шудааст ё дар он ифода ёфтааст ва (ё) барои он муҳити ваҳмангез, хусуматомез, пастзананда, таҳқиркунандаи шаъну шарафи шахс ё ҳолати таҳқиромез ташкил карда шудааст.

3. Таъқиб дар ҷойи кор ин ҳама гуна шакли таъқиби ғайриҷисмонӣ дар ҷойи кор бо рафторҳои такроршаванда мебошад, ки ба шахс таъсири пастзананда, таҳқиркунанда мерасонад ва мақсади бад кардан ё боиси бад шудани шароити кории корманд ё мақоми касбии ӯро дорад.

Моддаи 7. Таҳрик намудан ба табъиз

Таҳрик намудан ба табъиз ин ҳама гуна муносибате мебошад, ки тавассути он шахс фишор ё рафтори муайянро бо мақсади табъизи шахси сеюм вобаста ба нишонаҳои муқаррарнамудаи Қонуни мазкур анҷом медиҳад.

Моддаи 8. Сегрегатсия (ҷудокунӣ)

Сегрегатсия ин ҳама гуна муносибат (амал ё беамалӣ) мебошад, ки ба таври бевосита ва (ё) бавосита ба ҷудокунӣ ё фарқгузории шахс аз рӯйи нишонаҳои муқаррарнамудаи Қонуни мазкур оварда мерасонад.

Моддаи 9. Ҳолатҳои вазнинкунандаи табъиз

1. Табъиз бо ҳолатҳои зиёд (ду ва зиёда ҳолат), табъизи такроршаванда (якчанд маротиба амалишуда), инчунин табъизи давомдор (дар давоми муддати дароз амалишаванда) ҳолатҳои вазнинкунандаи табъиз ҳисобида мешаванд.

2. Мақоми ваколатдори давлатии дахлдор ҳангоми муайян намудани андозаи ҷуброн барои зарари ғайримолумулкӣ ва (ё) зимни қабули қарор оид ба ҷарима барои ҳуқуқвайронкуниҳое, ки дар Қонуни мазкур муайян шудаанд, муқаррароти қисми 1 моддаи мазкурро ба инобат мегирад.

Моддаи 10. Ҳимоя аз виктимизатсия

Виктимизатсия, яъне таъқиб, ҳама гуна муносибати хусуматомез ва дар вазъияти номусоид қарор додани шахсоне, ки дар бораи табъиз хабар додаанд, оид ба табъиз шоҳидӣ додаанд, аз истифодаи амалҳои табъизӣ, ки бо супориши касе бояд сурат гирад, даст кашидаанд ё дар баррасии парвандаҳо оид ба табъиз тибқи муқаррароти Қонуни мазкур иштирок намудаанд, манъ аст.

Моддаи 11. Истифодаи чораҳои мусбат

1. Барои таъмини пурра ва самараноки амалигардонии ҳуқуқ, озодӣ ва имкониятҳои баробар, ки бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар шудаанд, чораҳои мусбат татбиқ карда мешаванд.

2. Чораҳои мусбат ин чораҳои муваққатии махсуси қонунгузорӣ, маъмурӣ ва амалӣ мебошанд, ки ба ҳифзи шахсони нисбат ба шахсони дигар дар шароитҳои номусоид қарордошта ҷиҳати бартараф намудани ҳолати номусоиди дар гузашта бавуҷудомада ва таъмини ноилшавии баробарии комил равона карда шудаанд.

3. Чораҳои мусбат бояд то ноил шудан ба баробарии ҳуқуқӣ ё воқеӣ ва ҳамгироии иҷтимоии шахсон ва (ё) гурӯҳи шахсоне, ки нисбат ба шахсони дигар дар шароитҳои номусоид қарор доранд, татбиқ карда шаванд.

БОБИ 2. САЛОҲИЯТ ВА ВАКОЛАТИ МАҚОМОТИ ДАВЛАТӢ ВА МАҚОМОТИ ХУДИДОРАКУНИИ ШАҲРАК ВА ДЕҲОТ ОИД БА МАСЪАЛАҲОИ ТАЪМИНИ БАРОБАРӢ ВА БАРҲАМ ДОДАНИ ҲАМА ГУНА ШАКЛҲОИ ТАБЪИЗ

Моддаи 12. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз дорои салоҳияти зерин мебошад:

- таъмини таҳия ва пешбурди сиёсати ягонаи давлатии зиддитабъиз;

- тасдиқи тартиби гузаронидани медиатсия (миёнҷигарӣ) оид ба баҳсҳои табъиз;

- қабул намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар самти баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз;

- таъмин намудани мониторинги фаъолияти мақомоти давлатӣ ва худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба таъмини баробарӣ ва барҳамдиҳии ҳама гуна шаклҳои табъиз;

- тасдиқи тартиби гузаронидани экспертизаи зиддитабъизии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва лоиҳаи онҳо;

- мусоидат ба болоравии сатҳи маърифати ҳуқуқӣ ва иттилоотонии аҳолӣ оид ба манъи табъиз;

- амалӣ намудани салоҳияти дигар дар самти пешгирӣ ва муқовимат ба табъиз тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 13. Мақоми ваколатдори давлатӣ ва ваколатҳои он дар таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз

1. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба таъмини баробарӣ ва манъи ҳама гуна шаклҳои табъиз (минбаъд – мақоми ваколатдор) ба ҳисоб меравад.

2. Мақоми ваколатдор вобаста ба таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз чунин ваколатҳо дорад:

- оид ба такмили қонунгузорӣ дар бораи ҳуқуқ ба баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз таклифҳо пешниҳод менамояд;

- экспертизаи зиддитабъизии лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқиро мегузаронад ва хулосаи худро оид ба мутобиқати лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ба қонунгузорӣ дар бораи баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз пешниҳод мекунад;

- ариза ва шикоятҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ё гурӯҳи шахсонро оид ба ҳолатҳои табъиз баррасӣ менамояд;

- ҳолатҳои табъизро дар сурати мавҷуд будани ариза ё шикоят ва бо ташаббуси худ меомӯзад ва тавсияҳои дахлдор пешниҳод менамояд;

- оид ба оштикунонии тарафҳо миёни қурбонии эҳтимолии табъиз ва шахси эҳтимолан кирдори табъизро содиркарда чораҳо меандешад;

- дар сурати имконнопазир будани ҳалли масъала бо роҳи созиши тарафҳо ва мавҷуд будани маводи кофии тасдиқкунандаи табъиз бо мақсади барқарор кардани ҳуқуқҳои қурбониёни табъиз ба мақомоти дахлдори давлатӣ, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ тавсияҳои дар ин самт таҳияшударо равон мекунад;

- дар сурати иҷро накардани тавсияҳо аз тарафи мақомоти давлатӣ ё шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ ба суд оид ба иҷрои тавсияҳои худ муроҷиат мекунад;

- дар ҳолати содир шудани амалҳои табъизӣ, ки ҷиноят мебошанд, мақомоти таъқиби ҷиноятиро хабардор месозад;

- мониторинги риояи ҳуқуқ ба баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъизро мегузаронад;

- маълумоти омориро оид ба ҳолатҳои табъиз, ки аз ҷониби мақомоти давлатӣ ва худидоракунии шаҳрак ва деҳот пешниҳод мешаванд, пеш мебарад ва таҳлил менамояд;

- чорабиниҳои омӯзишӣ ва маърифатӣ оид ба ҳуқуқ ба баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъизро мегузаронад;

- оид ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз бо мақомоти давлатӣ ва худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ ва созмонҳои байналмилалӣ ҳамоҳангӣ ва ҳамкориро таъмин менамояд.

3. Барои амалигардонии ваколатҳо дар самти таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз дар дастгоҳи Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон воҳиди сохтории махсус таъсис дода мешавад.

Моддаи 14. Маърузаи махсуси мақоми ваколатдор

Ҳар сол на дертар аз моҳи феврал мақоми ваколатдор дар бораи вазъи риояи ҳуқуқ ба баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз дар Ҷумҳурии Тоҷикистон маърузаи махсус нашр мекунад.

Моддаи 15. Баррасии муроҷиатҳо аз ҷониби мақоми ваколатдор

1. Мақоми ваколатдор баррасии ариза ё шикоятро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ мемонад.

2. Шахси ба мақоми ваколатдор бо ариза ё шикоят муроҷиаткунанда далелҳои кирдори табъизӣ ва маводи тасдиқкунандаро пешниҳод менамояд.

3. Мақоми ваколатдор метавонад баррасии шифоҳӣ таъин намояд ва тарафҳоро барои ҳалли масъала бо роҳи оштии тарафҳо даъват намояд. Дар сурати ҳалли масъала бо роҳи оштии тарафҳо мақоми ваколатдор мониторинги иҷрои уҳдадориҳоро, ки дар санади оштӣ муайян шудаанд, мегузаронад.

4. Мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар давоми 10 рӯзи тақвимӣ аз лаҳзаи пешниҳоди дархост уҳдадоранд ба мақоми ваколатдор мавод, ҳуҷҷатҳо, шарҳҳо ва дигар маълумоти ба баррасии муроҷиат алоқамандро пешниҳод намоянд.

5. Мақоми ваколатдор дар ҳолатҳои зерин баррасии муроҷиатро қатъ менамояд, агар нисбати ҳамон ҳолати эҳтимолии табъиз:

- баҳс дар суд мавриди баррасӣ қарор дошта бошад;

- пешбурди парвандаи ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ ҷой дошта бошад;

- парвандаи ҷиноятӣ оғоз шуда бошад.

6. Мақоми ваколатдор баррасии муроҷиатро қатъ менамояд, агар нисбат ба ҳамон ҳолати эҳтимолии табъиз:

- санади судӣ оид ба эътирофи ҳолати табъиз вуҷуд дошта бошад;

- дар натиҷаи баррасии ариза ё шикоят ҳолати табъиз тасдиқи худро наёфта бошад.

7. Агар дар натиҷаи баррасии муроҷиат ҳолати табъиз тасдиқи худро ёбад, мақоми ваколатдор дар хусуси ба амал баровардани чорабиниҳо вобаста ба барқарор намудани ҳуқуқҳои поймолшуда тавсияҳо қабул менамояд.

Моддаи 16. Ваколати мақомоти дигари давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз

Мақомоти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бо мақсади таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз дар робита бо фаъолияти худ ваколатҳои зеринро амалӣ месозанд:

- ҷиҳати мутобиқсозии фаъолияти худ, инчунин санадҳои меъёрии ҳуқуқии дохилӣ ба Қонуни мазкур ва қонунгузории зиддитабъизӣ тадбирҳо меандешанд;

- бо мақсади таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз тадбирҳо меандешанд;

- ба ҳама гуна шикоятҳо оид ба табъиз зуд ва самаранок эътино менамоянд, онҳоро ба қайд мегиранд ва баррасӣ мекунанд;

- дар сурати тасдиқ шудани ҳолати табъиз шахсро мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ мекашанд ва бартараф намудани оқибатҳои табъизро таъмин менамоянд;

- ҳамкории байни мақомоти давлатиро дар самти мазкур таъмин менамоянд;

- чорабиниҳои омӯзишӣ ва маърифатиеро, ки мақсади аз байн бурдани табъиз ва тамғаро (стигма) доранд, ба амал мебароранд;

- бо ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ доир ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз ҳамкорӣ менамоянд;

- бо мақсади бақайдгирии ҳолатҳои табъиз ҳисоботдиҳии махсусро пеш мебаранд ва ба мақоми ваколатдор пешниҳод менамоянд;

- тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ваколатҳои дигарро дар самти мазкур амалӣ месозанд.

БОБИ 3. ҲУҚУҚҲОИ ШАХСОНИ ВОҚЕӢ ВА ҲУҚУҚӢ ОИД БА МАСЪАЛАҲОИ БАРОБАРӢ ВА БАРҲАМ ДОДАНИ ҲАМА ГУНА ШАКЛҲОИ ТАБЪИЗ

Моддаи 17. Ҳуқуқҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ оид ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳуқуқ доранд:

- дар таҳияи санадҳое, ки аз ҷониби мақомоти давлатӣ ва худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз қабул мешаванд, ширкат варзанд;

- ҷиҳати бартараф кардани табъиз ва тамға (стигма) чорабиниҳои омӯзишӣ ва маърифатӣ гузаронанд;

- фаъолияти дигарро мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ намоянд.

Моддаи 18. Ҳуқуқҳои иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ оид ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз

Иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, ки фаъолияташон асосан ба масъалаҳои баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз равона шудааст, ҳуқуқ доранд:

- дар таҳияи санадҳое, ки аз ҷониби мақомоти давлатӣ ва худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба масъалаҳои таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз қабул карда мешаванд, иштирок намоянд;

- ба ҳайати мақомоти машваратию маслиҳатӣ оид ба масъалаҳои таъмини баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз намояндагони худро пешниҳод намоянд;

- оид ба масъалаҳои бартараф намудани табъиз ва тамға (стигма) чорабиниҳои омӯзишӣ ва маърифатӣ гузаронанд;

- оид ба масъалаҳои риояи ҳуқуқ ба баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз мониторинг гузаронанд;

- манфиатҳои шахсон ё гурӯҳи шахсонро, ки нисбаташон табъиз муайян карда шудааст ё манфиатҳои доираи шахсони номуайянро бо мақсади ҳифзи манфиатҳои ҷамъиятӣ, ки дар натиҷаи (амал ё беамалӣ) ҳолати табъиз ошкор ва тасдиқ шуда бошад, дар суд намояндагӣ кунанд;

- экспертизаи ҷамъиятии зиддитабъизии лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқиро гузаронанд;

- фаъолияти дигарро мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ намоянд.

БОБИ 4. ҲУҚУҚ БА ҲИМОЯ АЗ ТАБЪИЗ БО ТАРТИБИ СУДӢ

Моддаи 19. Ҳуқуқи муроҷиат ба суд

1. Ҳар як шахс ё гурӯҳи шахсон, ки худро ҷабрдидаи табъиз мешуморанд, ҳуқуқ доранд ба суд бо чунин талабот муроҷиат намоянд:

1) муқаррар намудани ҳолати вайронкунии ҳуқуқи шахс ба муносибати баробар;

2) манъ кардани амалҳое, ки ҳуқуқи шахс ба муносибати баробар ва (ё) амалӣ кардани тадбирҳо оид ба бартараф намудани табъиз ё оқибатҳои онро вайрон кардаанд ё метавонанд вайрон кунанд;

3) ҷуброни зарари моддӣ ва маънавӣ барои риоя накардани ҳуқуқҳое, ки бо Қонуни мазкур ҳифз шудаанд;

4) беэътибор донистани санаде, ки боиси ба миён омадани ҳолати табъиз гардидааст;

5) бо талаботи дигар тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муроҷиат намоянд.

2. Муроҷиатҳо оид ба ҳимоя аз табъиз, ки дар қисми 1 моддаи мазкур номбар шудаанд, аз ҷониби суди дахлдор мутобиқи муқаррароти қонунгузории мурофиавии граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасӣ карда мешаванд.

Моддаи 20. Баррасии парвандаҳои ҷиноятӣ ва ҳуқуқвайронкуниҳои маъмурӣ вобаста ба табъиз

Баррасии парвандаҳои ҷиноятӣ ва ҳуқуқвайронкуниҳои маъмурӣ вобаста ба табъиз тибқи муқаррароти қонунгузории мурофиавии ҷиноятӣ ва мурофиаи ҳуқуқвайронкунии маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад.

Моддаи 21. Ҷуброни зарар аз рӯйи далели табъиз

Ҷуброни зарари моддӣ ва маънавӣ вобаста ба табъиз тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба амал бароварда мешавад.

БОБИ 5. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 22. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 23. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ РАҲМОН

ш. Душанбе, 19 июли соли 2022, № 1890

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	1890	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН “ДАР БОРАИ БАРОБАРИ ВА БАРҲАМ ДОДАНИ ҲАМА ГУНА ШАКЛҲОИ ТАБЪИЗ”	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	19.07.2022	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ БЕХАТАРИИ БИОЛОГӢ

^-A A ⁺A

Забон Тоҷикӣ

Замима:

WORD

PDF

ZIP

Таснифгар:

ҚОНУН

Рақам:

Мақомот:

Маҷлиси Олии ҶТ

Ҳолат:

Амалкунанда

Сана:

01.03.2005

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ БЕХАТАРИИ БИОЛОГӢ

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2005, №3, мод. 128; соли 2007, №7, мод.692)

Бо Қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 8-уми декабри соли 2004, № 1269 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, № 12 (қисми 3), соли 2004, моддаи 706) қабул гардидааст.

Бо Қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 11-уми феврали соли 2005, № 602 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, № 2, соли 2005, моддаи 78) ҷонибдорӣ гардидааст.

Боби I. Муқаррароти умумӣ

Моддаи 1. Мақсади Қонуни мазкур

Қонуни мазкур намудҳои фаъолияти вобаста бо ба даст овардан, озмудан, истифода бурдан, воридот, содирот, истеҳсол ва фурўши организмҳои бо истифодаи усули биотехнологияи замонавӣ аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфтаро танзим намуда, ба кам намудани хавфи таъсири номатлуби организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ба саломатии инсон, гуногунии биологӣ, мувозинати экологӣ ва ҳифзи муҳити зист нигаронида шудааст.

Моддаи 2. Мафҳумҳои асосие, ки дар Қонуни мазкур истифода мешаванд

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода бурда мешаванд:

организм-тамоми мавҷудоти зиндае, ки қобилияти дучандшавии маводи генетикиро доро мебошад;

организми аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта - ҳар гуна организм, ба истиснои организми инсон, ки маводи генетикиаш бо роҳҳои ғайри дурагакунӣ ё ба таври ғайри табиии дучандшавӣ тағйир дода шудааст;

микроорганизм - организмҳои зиндаи хурд, ки дар табиат паҳн гардидаанд ва суръати баланди афзоиш ва паҳншавӣ дошта, ба гузаронидани маводи генетикӣ қобилият доранд;

биотехнологияи ҳозиразамон - истифодаи усулҳои навшудаи кислотаҳои нуклеинӣ ва усулҳои омехташавии ҳуҷайраҳо, ки аз усулҳои хоси селексия ва беҳтаркунии навъҳо фарқ намуда, монеаҳои табиии такрористеҳсолкунӣ ё усулҳои навшударо бартараф месозад;

истифодаи организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта - фаъолият ё маҷмўи намудҳои фаъолияте, ки мақсади он ба даст овардан ва ба фурўш баровардани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ва маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда, аз ҷумла таҳқиқ, озмоиш ва ба роҳ мондани истеҳсоли саноатии онҳо мебошанд;

истифодабарӣ дар системаҳои маҳдуд - ҳар кадом амалиёте, ки дар рафти он микроорганизмҳо (организмҳо) дар фазо ё муҳити маҳдуди ҷудо карда ва таҳти назорат қарорёфта бо истифодаи чораҳои махсуси ҷудокунӣ барои маҳдуд ё истисно кардани робитаи чунин организмҳо бо одамон ва муҳити зист аз ҷиҳати генетикӣ тағйир меёбанд ё организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта парвариш ва афзоиш меёбанд, ҷамъ мешаванд, истифода мегарданд, интиқол ва нобуд сохта ва ё безарар гардонида мешаванд;

истифодабаранда - шахси воқеӣ ё ҳуқуқӣ, ки ба фаъолияти вобаста бо ба даст овардан, озмудан, истеҳсол ва фурўхтани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта дар системаҳои маҳдуд ё кушода, инчунин бо ба даст овардан, озмудан, истеҳсол ва фурўхтани маҳсулоти аз ин организмҳо ҳосилшуда масъул аст ва ба амал мебарорад;

ворид намудани мақсаднок ба муҳити зист - дидаю дониста ба муҳити зист ворид намудани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё таркиби онҳо, ки қабули чораҳои махсуси ҷудокуниро тақозо намекунанд ва бо дараҷаи баланди бехатарӣ барои одамон ва муҳити зист фарқ мекунанд;

ворид намудани беғаразона ба муҳити зист- ҳар ҳодисаи ба муҳити зист ворид сохтани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё таркиби онҳо, ки натиҷаи ғаразнок надошта бошад;

воридсозӣ ба бозор- таҳвилдиҳии организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда ба музд ё ба таври ройгон ба тарафи сеюм;

садама- ҳодисае, ки боиси беғаразона ба муҳити зист ворид намудани микроорганизмҳои (организмҳои) зиёд дар рафти истифодаи онҳо дар системаҳои маҳдуд гардида, барои саломатии одамон ва муҳити зист оқибатҳои фаврӣ ё минбаъда дошта метавонад;

маҳсулоти истеҳсолшуда аз организми аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта - маҳсулоте, ки аз як организми аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё таркиби чунин организмҳо иборат аст ё дорои як организми аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё таркиби чунин организмҳо буда, ба бозор ворид карда мешавад;

маҳсулоти коркардшуда - маҳсулоте, ки бо роҳи коркарди организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта, баъзе қисмҳои онҳо ё баъзе метаболитҳо (мубодилаи моддаҳо) ва моддаҳои ҳосилкардаи онҳо ба даст оварда шудааст;

маҳсулоти тозашуда - маҳсулоте, ки аз организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта бо роҳи коркард, тозакунӣ ба даст оварда шудааст (масалан: инсулин, энзимҳои гуногун, равған ва монанди инҳо);

санҷиши саҳроӣ - таҷрибае, ки аз омўзиши организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта дар шароити саҳро иборат буда, дар зери назорат қарор дорад ва боварӣ ҳаст, ки ин организмҳо баъди ба итмом расидани таҷриба дар муҳит боқӣ намемонанд;

парвариш, истеҳсол дар шароити саҳро, паҳншавӣ ба ҳудудҳо - ба муҳити зист мақсаднок ворид сохтани организми аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта бо мақсади парвариш, истеҳсол ё афзоиш додан, ки аллакай хусусият ва мақсади таҷрибавӣ надорад;

баҳодиҳии хатар - арзёбии оқибатҳои бевоситаю бавоситаи фаврӣ ё минбаъдаи ба муҳити зист ворид сохтани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё қисми таркибии онҳо барои саломатии одамон ва муҳити зист;

танзими хатар - таҳия ва истифодаи маҷмўи чорабиниҳо барои амалӣ шудани мониторинги хатар ва чораҳое, ки дар сурати рўй додани садама андешида мешаванд;

интиқоли байнисарҳадии организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта - бо ҳар гуна роҳ гузаронидани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё таркиби чунин организмҳо, инчунин маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда аз ҳудуди як давлат ба ҳудуди давлати дигар;

интиқоли байнисарҳадии мақсаднок - ҳар гуна амалиёти содиротию воридотии организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё таркиби онҳо, ки бо иҷозати мақомоти салоҳиятноки давлатӣ мутобиқи қоидаҳои миллӣ ва байналмилалӣ сурат мегирад;

интиқоли байнисарҳадии беғаразона- надониста аз сарҳад гузаронидани ҳар гуна организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё таркиби онҳо, ки оқибати он бояд аз нуқтаи назари бехатарии биологӣ ва бехатарии саломатии одамон бо дидани чораҳои дахлдор арзёбӣ карда шавад;

воридкунанда- шахси воқеӣ ё ҳуқуқӣ, ки дар доираи ҳуқуқии давлат қарор дошта, воридотро ба амал мебарорад ва воридоти организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта, таркиби чунин организмҳо ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшударо ташкил менамояд ва барои он масъул аст;

содиркунанда - шахси воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки дар доираи ҳуқуқии давлат қарор дошта, содиротро ба амал мебарорад ва содироти организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта, таркиби чунин организмҳо ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшударо ташкил менамояд ва барои он масъул аст;

огоҳнома - ҳуҷҷатест, ки тавассути он шахс дар бораи фаъолияте, ки амалӣ мегардонад, бо мақсади гирифтани иҷозат Комиссияи миллиро оид ба бехатарии биологӣ огоҳ месозад;

минтақаи бехатарии генетикӣ - ҳудуде, ки дар он ба ягон фаъолияти вобаста ба истифодабарии организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта роҳ дода намешавад;

маводи генетикӣ – маводҳое, ки аз организмҳои зиндаи тағйирдодашудаи алоҳида, ё дар натиҷаи комбинатсияи якчанд организмҳои зиндаи ба таври генетикӣ тағйирдодашуда ба вуҷуд оварда шудаанд;

инженерияи генӣ – фаъолияте, ки бо усули нави биотехнологӣ таркиби наслии организмҳои зиндаро дигаргун намуда, организмҳои сифатан навро ба вуҷуд меорад.

Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи бехатарии биологӣ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи бехатарии биологӣ ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз ҳамин Қонун, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳукуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 4. Фаъолияти вобаста ба бехатарии биологӣ

Муқаррароти Қонуни мазкур ба намудҳои фаъолияте, ки ба ин масъалаҳо алоқаманданд, татбиқ мешавад:

- дар системаҳои сарбаста бо мақсадҳои гуногун ба даст овардан, афзоиш додан, воридоту содирот намудан, санҷидан ва истифода бурдани микроорганизмҳо, растаниҳо ва ҳайвоноти аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта бо истифодаи тарзу усулҳои биотехнологияи замонавӣ;

- ба муҳити зист ва ба бозор ворид сохтани мақсадноки организмҳои зиндаи аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта бо истифодаи усулҳои биотехнологияи замонавӣ, аз ҷумла ҳар гуна таркиби зиндае, ки онҳо ба такрористеҳсолкунии организмҳо қобиланд, аз қабили тухмӣ, бехмева, қаламча, гарди гул ва ғайра;

- беғаразона ворид намудани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ба муҳити зист;

-ба муҳити зист ва бозор ворид намудани мақсадноки маҳсулоти коркардшуда, ки дорои организми аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ва ё қисматҳои ғайризиндаи организмҳои зиндаи аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёбанда дар намуди коркардшуда ё коркарднашуда;

- ҳамаи намуди тадқиқоти организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта, аз ҷумла тадқиқоти лабораторӣ, клиникӣ, саҳроӣ, таҷрибавию саноатӣ;

- беғаразона ё ғайриқонунӣ аз сарҳад гузаронидани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта;

нигоҳдорӣ, гўронидан, нобуд намудани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда, безараркунии партовҳо, ки натиҷаи истифодаи усулҳои биотехнологияи замонавӣ мебошанд;

-амалиётҳои оид ба воридоту содироти мақсадноки организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ва маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда.

Таҳти амали Қонуни мазкур организмҳое, ки бо усули инженерияи генӣ ба даст омада, бо ҳосил намудан, санҷидан ва фурўхтани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта пешбинӣ гардидаанд, маҳсулотҳои тозакардашуда, аз ҷумла доруҳои фармасевтӣ, ки барои инсон ва истифода дар соҳаи байторӣ таъин шудаанд, фаъолият оид ба интиқол, новобаста ба тарзи интиқол, инчунин амалиёт оид ба фурўш ва воридоту содирот, ки бо санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба танзим дароварда мешаванд, қарор намегиранд.

Моддаи 5. Талаботи асосӣ оид ба муайян намудани дараҷаи хатари воқеӣ

Вобаста ба дараҷаи хатари воқеӣ барои саломатии инсон ва муҳити зист, ки ҳангоми амалӣ гардидани намудҳои фаъолияте, ки Қонуни мазкур ба танзим медарорад, барои системаҳои маҳдуд дараҷаҳои зерини хатар муқаррар карда мешаванд:

- дараҷаи I-ба фаъолияти дорои хатари начандон зиёд, ки бо хатари истифодабарии микроорганизмҳои ғайрипатогенӣ ё бидуни хатар муқоиса мешавад, мутобиқат менамояд;

- дараҷаи II- ба фаъолияти дорои хатари кам, ки бо хатари истифодабарии микроорганизмҳои шартан патогенӣ (касалиовар) муқоиса мешавад, мутобиқат менамояд;

- дараҷаи III- ба фаъолияти дорои хатари мўътадил (миёна), ки бо хатари истифодабарии микроорганизмҳои қобили гузаронидани сироятҳо муқоиса мешавад, мутобиқат менамояд;

- дараҷаи IV – ба фаъолияти дорои хатари зиёд, ки бо хатари истифодабарии микроорганизмҳои қобили паҳнкунии инфексияҳои махсусан хавфнок муқоиса мешавад, мутобиқат менамояд.

Намудҳои фаъолияте, ки бо микроорганизмҳо дар системаи маҳдуд дар ҳаҷме, ки аз тадқиқоти лабораторӣ зиёд аст ва ҳамчунин дар системаҳои кушода амалӣ карда мешавад, ба дараҷаҳои III ва IV- и хатар мансуб аст.

Моддаи 6. Иҷозатномадиҳӣ (литсензиядиҳӣ) ба фаъолият дар соҳаи бехатарии биологӣ

(Моддаи 6 хориҷ карда шуд, тибқи Қ ҶТ аз 30.07.07с №330 )

Боби II. Идоракунии давлатӣ дар соҳаи таъмини бехатарии биологӣ

Моддаи 7. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи танзими муносибатҳо оид ба таъмини бехатарии биологӣ

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи танзими муносибатҳо оид ба таъмини бехатарии биологӣ инҳо мансубанд:

- тасдиқ намудани барномаҳои давлатӣ оид ба таъмини бехатарии биологӣ, маблағгузорӣ ва таъминоти моддию техникии чорабиниҳои дорои аҳамияти ҷумҳуриявӣ дар ин соҳа;

- ҳамоҳангсозии фаъолияти вазорату идораҳо ва мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ доир ба масъалаҳои таъмини бехатарии биологӣ;

- муайян намудани мақоми махсуси ваколатдори давлатӣ оид ба таъмини бехатарии биологӣ;

- равона кардани сиёсат ба нигоҳдории гуногунии биологӣ чун сарвати миллӣ, ки бехатарии биологии мамлакатро таъмин менамояд;

- таъсис ва тасдиқи Комиссияи миллӣ;

- иҷрои дигар вазифаҳо тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 8. Салоҳияти мақоми махсуси ваколатдори давлатӣ оид ба таъмини бехатарии биологӣ

Ба салоҳияти мақоми махсуси ваколатдори давлатӣ оид ба таъмини бехатарии биологӣ инҳо дохил мешаванд:

- амалӣ гардонидани сиёсати ягонаи давлатӣ дар соҳаи таъмини бехатарии биологӣ;

- танзим ва ҳамоҳангсозии корҳо оид ба татбиқи стратегия ва нақшаи миллии амалиёт барои нигоҳдории гуногунии биологӣ;

- таҳияи лоиҳаҳо ва ташкили кор оид ба нигоҳдории гуногунии биологӣ ва бехатарии биологӣ;

- тартиб додани маърўзаҳо, ҳисобот, шиносномаҳои экологӣ, лоиҳаҳои миллии ҳифзи табиат ва дигар ҳуҷҷатҳои ҳифзи табиат;

- муайян намудани захираҳои биологӣ;

- таҳия ва татбиқи ҳуҷҷатҳои лоиҳавии байналмилалӣ ва муқаррар кардани равобит бо ташкилотҳои байналмилалӣ;

- иҷрои дигар вазифаҳо мутобиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Боби III. Истифодаи микроорганизмҳои (организмҳои) аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта дар системаҳои маҳдуд

Моддаи 9. Ташкили фаъолият ва баҳодиҳии хатар дар системаҳои маҳдуд

Барои ташкили фаъолият оид ба истифодаи микроорганизмҳои (организмҳои) аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта дар системаҳои маҳдуд истифодабаранда бояд ба ин фаъолият аз нуқтаи назари хатарнокӣ барои саломатии инсон ва муҳити зист баҳо дода, онро ба яке аз дараҷаҳои хатаре, ки дар қисми 1 моддаи 5 номбар шудааст, нисбат диҳад ва ба Комиссияи миллӣ огоҳномаро пешниҳод намояд.

Ҳангоми баҳодиҳӣ ҷиҳатҳое, ки ба ҷудо кардани партовҳо ва қабули чораҳои зарурӣ барои ҳифзи саломатии инсон ва муҳити зист дахл доранд, махсусан ба назар гирифта мешаванд.

Баҳодиҳӣ ва дидани чораҳои доир ба муҳофизат, ки дар қисми 1 ҳамин модда пешбинӣ гардидаанд, бояд давра ба давра, инчунин дар ҳолатҳои зерин аз нав дида шаванд:

- агар исбот шуда бошад, ки баҳодиҳӣ нодуруст гузаронида шудааст, дар ин ҳолат маълумотҳои нави тадқиқоти илмӣ ё техникӣ ба эътибор гирифта мешавад;

- ё ин ки дидани чораҳо оид ба ҷудокунӣ комилан мувофиқ нестанд ё дараҷаи муқарраргардидаи хатар барои истифода дар системаҳои сарбаста тағйир ёфтааст.

Моддаи 10. Ахбороти махфӣ оид ба микроорганизмҳои (организмҳои) аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта

Дар огоҳномае, ки ба Комиссияи миллӣ дархосткунанда мефиристад, асосҳои заруриро пешниҳод намуда, нишон медиҳад, ки кадом ахборотро ба сифати ахбори махфӣ баррасӣ намояд.

Қарор дар бораи махфӣ донистани ахборот аз ҷониби Комиссияи миллӣ баъди бо дархосткунанда маслиҳат намудан қабул гардида, дар бораи қарори қабулшуда вай огоҳ карда мешавад.

Ахбороти зерин махфӣ шуморида намешавад:

- тавсифоти умумии микроорганизмҳои (организмҳои) аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта, ном ва суроғаи дархосткунанда, мақсад ва маҳалли истифодабарӣ;

- дараҷаи хатаре, ки ба он фаъолият оид ба истифодаи микроорганизмҳои (организмҳои) аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта дар системаҳои маҳдуд ва чораҳои оид ба ҷудо кардан (изолятсия) марбут дониста мешаванд;

- хулосае, ки дар натиҷаи омўзиши баҳодии хатар барои саломатии инсон ва муҳити зист пешниҳод карда шудааст;

- тарзу усулҳо ва нақшаи мониторинг, инчунин чораҳое, ки дар ҳолати садама дида мешаванд.

Комиссияи миллӣ ҳақ надорад, ки ба тарафи сеюм ягон ахбороти махфӣ донисташударо фош намояд ва ўҳдадор аст ҳуқуқи моликияти зеҳниро, ки бо ахбороти ба дастомада алоқаманд аст, ҳифз кунад.

Агар дархосткунанда бо ягон сабаб огоҳномаро бозхонд намояд, Комиссияи миллӣ бояд махфиятро нисбати ахбороти гирифтааш риоя кунад.

Моддаи 11. Санҷиши пеш аз истифодабарии микроорганизмҳои (организмҳои) аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта дар системаҳои маҳдуд

Комиссияи миллӣ пеш аз истифодабарии микрооганизмҳои (организмҳои) аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта дар системаҳои маҳдуд месанҷад, ки:

- оё нақшаи таъҷилӣ барои истифодабарӣ дар системаҳои маҳдуд дар мавриди ғайрисамаранок будани чораҳои оид ба ҷудокунӣ метавонад оқибатҳои ҷиддии фаврӣ ва минбаъдаро нисбат ба саломатии инсон ва ё муҳити зист берун аз маҳали ҷойгиршавии дастгоҳ дошта бошад, тайёр карда шудааст;

- оё дар бораи чунин нақшаҳои таъҷилӣ оид ба ҳатмӣ будани ҳамроҳкунӣ барои истифодабарии чораҳои бехатарӣ ба мақомоти барои пешгирии садама манфиатдор ба таври зарурӣ ахборот пешниҳод намудааст. Ахборот бояд муҳим ва ошкоро бошад.

Комиссияи миллӣ ба мақоми салоҳиятноки дигар мамлакатҳо иттилоотеро, ки дар қисми 1 ҳамин модда пешбинӣ шудааст, мутобиқи қоидаҳои байналмилалии соҳаи мазкур пешниҳод менамояд.

Моддаи 12. Чораҳои огоҳкунӣ оид ба таъмини бехатарии биологӣ

Дар сурати гирифтани ахбороти нав ё ҳангоми тағйир ёфтани шароити истифодабарӣ дар системаҳои маҳдуд, ки он метавонад аз нуқтаи назари хатарҳои эҳтимолӣ оқибатҳои ҷиддӣ дошта бошад, истифодагар ўҳдадор аст дар ин бора фавран ба Комиссияи миллӣ хабар дода, огоҳномаро тағйир диҳад.

Агар баъди додани иҷозат Комиссияи миллӣ ахборот гирад, ки истифодаи мазкур дар системаҳои маҳдуд метавонад барои саломатии инсон ва муҳити зист оқибатҳои ҷиддӣ дошта бошад, вай бояд аз истифодагар тағйир додани шароити истифодаро талаб намояд ва агар ин талаб иҷро карда нашавад, барои боздоштан ё манъ кардани фаъолият чораҳо бинад.

Моддаи 13. Ўҳдадории истифодабаранда ҳангоми рўй додани садама

Дар сурати рўй додани садама истифодабаранда бояд дар ин хусус фавран ба Комиссияи миллӣ хабар дода, ин ҳуҷҷатҳоро пешниҳод намояд:

- иттилоот дар бораи ҳолатҳои садама;

- маълумот дар бораи намуд ва миқдори истифодашудаи микроорганизмҳои (организмҳои) аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта;

- ҳар гуна иттилооте, ки барои баҳодиҳии оқибатҳои садама нисбати саломатии инсон ва муҳити зист зарур аст;

- маълумот дар бораи чораҳои дидашуда.

Дар сурати рўй додани садама Комиссияи миллӣ:

- дар ин бора фавран аҳли ҷомеаро хабардор намуда, ба дараҷаи хатари ба амаломада барои саломатии инсон ва муҳити зист баҳо медиҳад ва онро нишон медиҳад;

- ба садама баҳои пурра дода, дар сурати зарурат барои пешгирии чунин садамаҳо дар оянда, инчунин ба оқибатҳои имконпазири чунин садамаҳо роҳ надодан тавсия медиҳад;

- андешидани чораҳои зуруриро таъмин менамояд ва аз рўи вазъият ба мақоми салоҳиятноки давлате, ки ба чунин садамаҳо дахл карданаш мумкин аст, фавран хабар медиҳад.

Боби IV. Ба муҳити зист дохил кардани мақсадноки организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта

Моддаи 14. Тартиби ба муҳити зист дохил кардани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта

Ҳамаи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ пеш аз ба муҳити зист дохил кардани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё таркиби онҳо ба мақсади тадқиқот, санҷиш, инкишоф ё дигар мақсад, ба истиснои истеҳсолот барои баровардан ба бозор, бояд ба Комиссияи миллӣ огоҳнома пешниҳод намоянд.

Огоҳнома бояд инҳоро дар бар гирад:

- ҷамъи ҳуҷҷатҳои техникӣ бо ахбороти дар Низомнома пешбинишуда барои баҳодиҳии хатарҳои пешбинигардидаи фаврӣ ё минбаъда организми аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё таркиби чунин организмҳо барои саломатии одамон ва ё муҳити зист мумкин дошта бошанд;

- баҳои таъсир ва хатар барои саломатии одамон ва ё муҳити зист, ки бинобар ба муҳити зист дохил кардани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ва ё таркиби чунин организмҳо ба вуҷуд омадааст;

- ё иттилооте, ки дархосткунанда дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ё берун аз он дар бораи натиҷаҳои ворид сохтани чунин организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё чунин таркиби ин организмҳо гирифтааст ва огоҳнома дар ин бора пештар ё дар худи ҳамон вақт дода шудааст.

Комиссияи миллӣ метавонад иҷозат диҳад, ки дар ҷои муайян ба муҳити зист ворид сохтани таркиби организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё ҳамон як организми аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта дар ҷойҳои гуногун бо ҳамон як мақсад ва дар давраи маҳдуд дар як огоҳнома ба расмият дароварда шавад.

Дар сурати минбаъд дохил кардани ҳамон организми аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё ҳамон таркиби ин организмҳо, ки дар бораи он ҳамчун қисми ҳамон як барномаи тадқиқот (санҷиш) огоҳ карда шуда буд, дархосткунанда бояд огоҳномаи нав пешниҳод намуда, ба он маълумотҳои огоҳномаҳои пештараро ва ё маълумотҳои натиҷаҳои қайдшудаи воридсозиҳои пештараро дохил намояд.

Дар сурати тағйир ёфтани шароити воридсозии мақсаднок, ки он барои саломатии одамон ва ё муҳити зист оқибатҳо дошта метавонад ё пайдо шудани ахбороти нав дар бораи хатар дархосткунанда ўҳдадор аст:

- чораҳои дар огоҳнома пешбинишударо аз нав дида барояд;

- дар ин бора ба Комиссияи миллӣ хабар диҳад;

- барои ҳифзи саломатии инсон ва муҳити зист чораҳои зарурӣ бинад.

Агар иттилоот оид ба оқибатҳои зиёди имконпазири ба муҳити зист ворид сохтани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта баъди гирифтани иҷозати дахлдор аз ҷониби истифодабаранда маълум гардад, Комиссияи миллӣ бояд аз ў тағйир додани шароити воридсозиро талаб намояд. Дар сурати итоат накардан Комиссияи миллӣ боз доштан ё манъи ин фаъолиятро талаб мекунад.

Моддаи 15. Тартиби дида баромадани дархостҳо

Дархосткунанда фаъолиятро танҳо баъди гирифтани иҷозат, ки онро Комиссияи миллӣ додааст ва дар сурати риояи шароитҳои муқарраргардидаи он, аз ҷумла оид ба муайян намудани минтақаи бехатарии генетикӣ оғоз карда метавонад. Ҳудудҳои табиӣ, ки давлат ҳифз менамояд (мамнўъгоҳҳо, парваришгоҳҳо, боғҳои миллӣ ва боғҳои ботаникӣ) аз истифода ва паҳн намудани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта озод буда, ҳудудҳои бехатарии генетикӣ мебошанд.

Агар Комиссияи миллӣ чунин шуморад, ки дархосткунанда таҷрибаи кофии ба муҳити зист дохил кардани организмҳои муайяни аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфтаро дорад, он гоҳ бо назардошти мувофиқати меъёрҳое, ки дар Низомнома муқаррар шудааст, метавонад татбиқи қоидаҳои одии воридсозиро иҷозат диҳад.

Иҷозате, ки Комиссияи миллӣ барои ба муҳити зист ворид сохтани мақсадноки растаниҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфтаро медиҳад, ҳангоми бақайдгирии навъҳо барои санҷиши арзишҳои агрономӣ ва технологӣ ҳатмӣ буда, онро ба мақсади истеҳсол дар ҷумҳурӣ Комиссияи давлатӣ оид ба санҷиши навъҳои растаниҳо ба амал мебарорад.

Ҳамаи навъҳое, ки аз организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ба вуҷуд омада, ба шароитҳои санҷиш ба арзишҳои агрономӣ ва технологӣ мувофиқанд, дар феҳристи навъҳои растаниҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайд гирифта мешаванд.

Боби V. Ба бозор баровардани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ва маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда

Моддаи 16 . Тартиби ба бозор баровардани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ва маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда

Ба бозор баровардани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда танҳо дар асоси иҷозате, ки Комиссияи миллӣ мутобиқи талаботи боби lV Қонуни мазкур додааст, сурат мегирад.

Агар фаъолияти оид ба бозор баровардани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда амалиёти воридоту содиротро фаро гирад, он таҳти амали моддаҳои 18-24 қарор мегирад.

Иҷозате, ки дар қисми 1 ҳамин модда пешбинӣ гардидааст, танҳо дар сурати иҷрои шартҳои зерин дода мешавад:

- мутобиқати ин организмҳо ва маҳсулот ба санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ;

- мутобиқати онҳо ба талаботе, ки ба баҳодиҳии хатарҳо барои саломатии инсон ва муҳити зист мансуб аст.

Моддаи 17. Огоҳнома оиди бори нахуст ба бозор баровардани организми аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта

Пеш аз бори нахуст ба бозор баровардани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда истеҳсолкунанда ё аз рўи вазъият воридкунанда ба Комиссияи миллӣ огоҳнома пешниҳод менамояд, ки бояд дорои мазмуни зерин бошад:

- ахбороти дар назар доштаи Низомнома, ки дар он аз ҷумла маълумотҳои ба дастовардаи истифодабаранда дар рафти тадқиқот, санҷиш ва инкишоф ифода ёфта, мутобиқи нуқтаҳои боби IV Қонуни мазкур гузаронида шудааст;

- баҳои хатар барои саломатии одамон ва муҳити зист;

- шароити ба бозор баровардани маҳсулот, аз ҷумла шароитҳои хоси истифода ва кору амал, инчунин тавсия оид ба борбандӣ ва нишону тамғазанӣ.

Агар дар асоси натиҷаҳои ягон воридсозӣ ба муҳити зист, ки дар бораи он пештар огоҳ карда буданд ва барои он тибқи талаботи Қонуни мазкур иҷозат гирифта шудааст ё дар асоси натиҷаҳои тадқиқоти илмӣ дархосткунанда ба хулоса омадааст, ки ба бозор баровардан ва истифода бурдани маҳсулот барои саломатии инсон ва муҳити зист хатар надорад, вай метавонад дар огоҳнома дар бобати татбиқи қоидаҳои оддии иҷозат хоҳиш намояд.

Дархосткунанда дар огоҳнома маълумотеро, ки дар натиҷаи ба муҳити зист ворид сохтани ҳамин хел организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё таркиби организмҳои мазкур ба даст овардааст, дохил менамояд, ки дар бораи он вай пештар огоҳнома додааст ё онро дар саросари Ҷумҳурии Тоҷикистон ё берун аз он амалӣ гардондааст.

Барои ҳар кадом маҳсулоти наве, ки ҳамин хел организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё ҳамин хел таркиби организмҳои мазкурро дорад, ё аз онҳо ё аз таркиби онҳо иборат буда, вале барои истифодаи дигар таъин шудааст, огоҳномаи алоҳида фиристонида мешавад.

Боби VI. Воридоту содироти организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда

Моддаи 18. Фаъолияти асосӣ оид ба воридоту содироти организмҳои аз ҷиҳатӣ генетикӣ тағйирёфта ва ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда

Фаъолият оид ба воридоту содироти организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ва ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда дар мавридҳое сурат мегирад, ки шартҳои пешниҳоди огоҳнома ва шартҳои иҷозатнома, ки дар моддаҳои 20 ва 21 пешбинӣ гардидаанд, иҷро шуда бошанд, ё талаботи махсус доир ба огоҳнома, мувофиқакунӣ, иҷозатномадиҳӣ, ки санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иҷро шуда бошанд.

Фаъолият оид ба воридоту содирот бояд ба талаботи зерин ҷавобгў бошад:

- дар сурати зарурат истифода бурдани тартиби ризоияти асосноки пешакии Комиссияи миллӣ мутобиқи моддаи 19 ҳамин Қонун;

- баҳодиҳии хатарҳо мутобиқи талаботи моддаи 23 Қонуни мазкур;

- риояи талабот оид ба тамғаю нишонгузорӣ, интиқол ва кору амал;

- таъмини мубодилаи иттилоот;

- паҳн накардани иттилооти махфӣ ва риояи ҳуқуқи моликияти зеҳнӣ;

- пешгирӣ намудани ҳамлу нақли ғайриқонунӣ, интиқоли беғаразонаи байнисарҳадӣ ва таъмин намудани қабули чораҳои мувофиқ дар ҳолати рўй додани ҳолатҳои фавқулодда.

Моддаи 19. Тартиби ризоияти асосноки пешакӣ

Тартиби ризоияти асосноки пешакӣ инҳоро дар бар мегирад:

- муқаррар кардани намудҳои фаъолият, ки нисбати онҳо ин қоидаҳо татбиқ мегарданд;

- огоҳ намудан дар бораи мақсади ба амал баровардани воридоту содирот;

- иҷозат додани фаъолият оид ба воридоту содирот;

- дар сурати зарурат аз нав дида баромадани қарори пештар қабулкардаи Комиссияи миллӣ.

Ба тартиби ризоияти асосноки пешакӣ фаъолияти оид ба воридоту содироти организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда мансуб аст, ки бо мақсадҳои зерин амалӣ гардонида мешавад:

- истифодаи онҳо дар системаҳои маҳдуд дар миқёси мамлакат;

-санҷишҳои саҳроӣ дар саросари мамлакат;

- ғаразнок ворид намудани онҳо ба муҳити зист ва ба бозор баровардан.

Моддаи 20. Огоҳсозии Комиссияи миллӣ

Воридкунандагон пеш аз амалӣ сохтани воридоти организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда ўҳдадоранд дар ин бора Комиссияи миллиро огоҳ намоянд.

Комиссияи миллӣ тартиби пешниҳоди огоҳномаро муқаррар намуда, онро ба маълумоти тарафҳои манфиатдор мерасонад.

Дархосткунанда барои дуруст будани ахбороте, ки ба Комиссияи миллӣ мувофиқи дархости он ба тариқи огоҳнома ё бо дигар роҳ пешниҳод намудааст, масъул аст.

Комиссияи миллӣ дар мўҳлати 90 рўзи қабули огоҳнома ба дархосткунанда дар бораи қабули он дар шакли хаттӣ тасдиқнома ирсол менамояд.

Моддаи 21. Қарори Комиссияи миллӣ оид ба додани иҷозат ба воридот

Қарори Комиссияи миллӣ оид ба додани иҷозат ба воридот ба талаботи моддаи 18 ҳамин Қонун, аз ҷумла ба маълумотҳои баҳодиҳии хатарҳо асос карда мешавад.

Комиссияи миллӣ дар мўҳлати пешбининамудаи қисми 4 моддаи 20 ҳамин Қонун бояд дархосткунандаро огоҳ намояд, ки:

- воридот мумкин аст бе додани иҷозат бо нишон додани шартҳои он амалӣ гардонида шавад, ё

- воридот мумкин аст танҳо дар асоси иҷозатномае, ки Комиссияи миллӣ додааст, амалӣ гардонида шавад.

Комиссияи миллӣ дар мўҳлати 90 рўз баъди тасдиқи қабули огоҳнома яке аз ин қарорҳоро қабул мекунад:

- ба амалӣ гардонидани воридот бо шартҳо ё бидуни онҳо бо возеҳ кардани он, ки онҳо барои воридоти минбаъдаи ҳамон организми аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз он ҳосилшуда чи тавр татбиқ карда мешавад, иҷозат диҳад;

- воридотро манъ намояд;

- мутобиқи Низомнома пешниҳоди иттилооти иловагиро талаб намояд;

- мўҳлати қабули қарорро дар даврае, ки барои баҳодиҳии иттилооти иловагии аз дархосткунанда ё дигар манъбаҳо қабулгардида зарур аст, дароз намояд.

Моддаи 22. Аз нав дида баромадани қарори Комиссияи миллӣ

Комиссияи миллӣ қарореро, ки мутобиқи моддаи 21 қабул намудааст, метавонад аз нав дида барояд ва дар асоси иттилооти нави илмӣ дар бораи таъсири зарарноки маҳсулот ба саломатии одамон ва ё муҳити зист онро тағйир диҳад. Дар чунин ҳолатҳо Комиссияи миллӣ ба дархосткунанда фавран дар бораи қарори худ, инчунин дар бораи сабабҳое, ки боиси рад ё тағйирот гардидааст, хабар медиҳад.

Дархосткунанда метавонад аз Комиссияи миллӣ бо роҳи ирсоли огоҳнома аз нав дида баромадани қарореро, ки мутобиқи моддаи 20 Қонуни мазкур қабул шудааст, талаб намояд, агар чунин шуморад, ки:

- вазъияти муайянкунандаи натиҷаи баҳодиҳии хатарҳо, ки дар қабули қарор асос ёфта буд, тағйир ёфтааст;

- вай дорои ахбороти иловагии техникӣ ва илмӣ мебошад, ё исботи он мавҷуд аст, ки қарор аз ҷиҳати илмӣ асоснок набуд;

- Комиссияи миллӣ ўҳдадор аст қарорро аз рўи огоҳномае, ки тибқи далелҳои пешбининамудаи қисми 2 ҳамин модда дода шудааст, қабул намояд ва дар ин бора ба дархосткунанда хабар диҳад.

Моддаи 23. Баҳодиҳии хатарҳо

Баҳодиҳии хатарҳо бояд дар асоси принсипҳои илмӣ ва транспарентнокӣ бо назардошти талаботи Низомнома ва бо истифодаи усулҳои дахлдори баҳодиҳии хатарҳо сурат гирад. Мақсади баҳодиҳӣ ошкор ва муайян намудани таъсири манфии организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда ба саломатии одамон ва муҳити зист бо назардошти вазъи иҷтимоию иқтисодӣ мебошад.

Комиссияи миллӣ ҳал менамояд, ки баҳодиҳиро ба хатарҳо кадом мақомоти салоҳиятдор ё муассисаҳои илмӣ ба амал мебарорад.

Комиссияи миллӣ ўҳдадор аст тасдиқ намояд, ки баҳодиҳии хатарҳо гузаронида шудааст ва дар асоси он мутобиқи моддаи 21 ҳамин Қонун қарор қабул кардан мумкин аст.

Комиссияи миллӣ оид ба баҳодиҳии хатарҳо, ки вобаста ба микроорганизмҳо ва дар баъзе ҳолатҳо дигар организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта дар системаҳои маҳдуд гузаронида шудааст, масъул аст.

Хароҷоти молиявӣ барои гузаронидани баҳодиҳии хатарҳо аз ҳисоби дархосткунанда сурат мегирад.

Моддаи 24. Оид ба банду баст ва интиқоли организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта

Воридкунанда пеш аз амалӣ намудани воридот бояд тасдиқ намояд, ки содиркунандаи организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда инҳоро таъмин мекунад:

- банду баст кардан, индентификатсия, ҳаммонандсозӣ, тамғазанӣ ва интиқолро ба дараҷае, ки гузаронидани ин амалиёт ҷиҳати содирот мувофиқ аст;

- иҷрои дигар шартҳое, ки Қонуни мазкур пешбинӣ кардааст.

Воридкунанда ўҳдадор аст мутобиқати ҳуҷҷатҳои ҳамроҳ ирсолшавандаро ба талаботи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва муқаррароти санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ доир ба интиқоли байнисарҳадии организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ва маҳсулоти аз онҳо ҳосилшударо таъмин намояд.

Моддаи 25. Чорабиниҳо дар ҳолати ғайриқонунӣ кашонидани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта

Дар ҳолати ғайриқонунӣ кашондани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда мақоми махсуси ваколатдори давлатӣ оид ба таъмини бехатарии биологӣ ҳақ дорад аз мамлакати содирот баргардонидан ё нобуд сохтани онҳоро аз ҳисоби худ мутобиқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, талаб кунад.

Оид ба ҳодисаҳои ғайриқонунӣ кашондани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда мутобиқи тартиби муқаррарнамудаи санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ ба мақомоти салоҳиятноки байналмилалӣ хабар дода мешавад.

Дар сурати интиқоли байнисарҳадии беғаразонаи организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ё маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда мақоми махсуси ваколатдори давлатӣ оид ба таъмини бехатарии биологӣ барои огоҳсозӣ, ки санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ пешбинӣ кардааст, инчунин барои хориҷ намудани ҳар гуна хатарҳо барои саломатии одамон ва муҳити зист чораҳо меандешад.

Комиссияи миллӣ ахборотро дар бораи чораҳои роҳ надодани вазъияте, ки метавонад ҳангоми интиқоли байнисарҳадии беғаразонаи организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ва ё маҳсулоти аз онҳо ҳосил шуда ба амал ояд, ба маълумоти аҳли ҷомеа мерасонад.

Моддаи 26. Тартиби огоҳонидани аҳли ҷомеа дар сурати ворид намудани организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта

Тартиби додани иҷозат барои ба муҳити зист ва бозор ворид намудани мақсадноки организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирёфта ва маҳсулоти аз онҳо ҳосилшуда ошкоро мебошад. Транспарентнокии фаъолияте, ки нисбати он иҷозат пурсида мешавад, аз ҷониби Комиссияи миллӣ таъмин мегардад.

Комиссияи миллӣ бояд дар мўҳлати 10 рўзи гирифтани огоҳнома дар ин бора ба аҳли ҷомеа бо нишон додани тарзи ба даст овардани маълумот хабар диҳад.

Тавзеҳоти аҳли ҷомеа дар давоми 30 рўзи огоҳ сохтани он қабулгардида, ҳангоми қабули қарор оид ба додани иҷозати намуди дархостшавандаи фаъолият Комиссияи миллӣ онро ба эътибор мегирад. Вобаста ба тавзеҳоти воридшуда мумкин аст муҳокимаҳои оммавии ҳар ҷиҳати проблемаи баррасишаванда ташкил карда шаванд.

Комиссияи миллӣ иштироки аҳли ҷомеаро дар қабули қарорҳо оид ба додани иҷозат ба намудҳои фаъолияте, ки Қонуни мазкур танзим менамояд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, таъмин мекунад.

Боби VII. Муқаррароти хотимавӣ

Моддаи 27. Тартиби ҳалли баҳсҳо оид ба масъалаҳои бехатарии биологӣ

Баҳсҳо оид ба масъалаҳои бехатарии биологӣ ва баҳсҳои ба он алоқаманди молумулкӣ аз тариқи суд ҳал карда мешаванд.

Моддаи 28. Ҷавобгарӣ барои вайрон кардани Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои вайрон кардани Қонуни мазкур тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 29. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Э.Раҳмонов

ш. Душанбе 1 марти соли 2005

№ 88 _______________________

Русский

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.