ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ АЛОҚАИ БАРҚӢ**

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 19 апрели соли 2023, № 996

қабул карда шуд

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 16 июни соли 2022, № 395

ҷонибдорӣ карда шуд

Қонуни мазкур асосҳои ташкилӣ, ҳуқуқӣ ва иқтисодии фаъолият дар соҳаи алоқаи барқӣ, ҳуқуқу уҳдадориҳои субъектҳои соҳаи мазкурро муқаррар намуда, ба таъмини рушди инфрасохтории соҳаи алоқаи барқӣ равона гардидааст.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Вазифаҳои Қонуни мазкур

Вазифаҳои Қонуни мазкур аз инҳо иборат мебошанд:

1) фароҳам овардани шароит барои пешниҳоди хизматрасониҳои алоқа;

2) мусоидат ба раванди дар амал татбиқсозии технологияҳои муосир ва стандартҳо дар соҳаи алоқаи барқӣ;

3) ҳифзи манфиатҳои истифодабарандагони хизматрасониҳои алоқа ва субъектҳои хоҷагидор дар соҳаи алоқа;

4) таъмини рақобати солим ва бовиҷдонона дар бозори хизматрасониҳои алоқа;

5) фароҳам овардани шароит барои рушди инфрасохтори алоқа, таъмини пайвасти он бо шабакаҳои байналмилалии алоқа;

6) таъмини идоракунии мутамаркази захираҳои радиобасомад, аз ҷумла захираҳои рақамгузорӣ ва захираҳои басомадҳои мадорӣ;

7) фароҳам овардани шароит ҷиҳати таъмини эҳтиёҷот ба алоқа барои идоракунии давлатӣ, мудофиаи кишвар, амнияти миллӣ ва ҳифзи тартиботи ҳуқуқӣ;

8) фароҳам овардани шароит барои рушд ва азнавсозии баробари системаҳо ва шабакаҳои иттилоотию телекоммуникатсионӣ;

9) мусоидат ба таҳияи талабот оид ба баланд бардоштани сифати хизматрасониҳои алоқаи барқӣ;

10) фароҳам овардани шароити мусоид барои содагардонии дастрасии шаҳрвандон ба хизматрасониҳои алоқаи барқӣ;

11) суръат бахшидан ба татбиқи лоиҳаҳои рақамикунонӣ ва барномаҳо ҷиҳати аз байн бурдани нобаробарии рақамӣ дар ҷомеа;

12) мусоидат ба иҷрои мутамаркази консепсияи ҳукумати электронӣ, иқтисоди рақамӣ, тиҷорати электронӣ ва рақамикунонии равандҳои технологии хизматрасониҳое, ки аз ҷониби мақомоти давлатӣ расонида мешаванд;

13) фароҳам овардани шароити мусоид барои ҷалби бевоситаи сармояи мустақим бо мақсади таъсиси паркҳои технологӣ-иттилоотӣ, марказҳои коркарди маълумот дар кишвар ва рушди соҳаи барномасозии ватанӣ ва истеҳсоли маҳсулоти технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ;

14) омода намудани шароит ва замина ҷиҳати ташаккули муносибатҳои нав байни мақомоти идоракунии давлатӣ ва истифодаи ҳадди аксари имкониятҳои технологӣ, иттилоотию коммуникатсионӣ дар равандҳои гуногуни идоракунии давлатӣ, ташаккули захираҳои миллии иттилоотӣ ва таъмини дастрасӣ ба онҳо;

15) муносиб намудани раванди танзими истифодабарии паҳнои радиобасомад ва мавқеияти мадории моҳвораҳои алоқа;

16) мусоидат ба таҳияи қоидаҳо ва тартиби нави сохтмони системаҳо ва шабакаҳои алоқа дар минтақаҳои наздисарҳадӣ ва гузаргоҳҳои заминии сарҳадӣ бо назардошти масъалаҳои геополитикии байналмилалӣ ва минтақавӣ.

Моддаи 2. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мегарданд:

1) **алоқаи барқӣ** - ҳар навъи интиқол ё қабули нишонҳo, ишоратҳо, матни хаттӣ, тасвирҳо, садоҳо ё ҳар намуди иттилоот тавассути воситаҳои радиоэлектронӣ, низомҳои ноқилӣ, оптикӣ ё электромагнитии дигар;

2) **биллинг** - маҷмуи низомҳои барномавию техникӣ, ки барои ба таври худкор иҷро намудани амалиётҳои баҳисобгирии хизматрасониҳои ба муштариён пешниҳодшаванда, инчунин барои тарифбандии хизматрасониҳо ва пешниҳоди ҳисобнома ҷиҳати истифодаи хизматрасониҳои тарифбандишуда пешбинӣ шудаанд;

3) **воситаҳои радиоэлектронӣ** - воситаҳои техникии барои интиқол ё қабули мавҷҳои радиоӣ пешбинишуда, ки аз як ё якчанд дастгоҳи интиқол ва қабул ё аз таркиби чунин дастгоҳҳо иборат буда, таҷҳизоти ёрирасонро дар бар мегиранд;

4) **интернет** - шабакаи ҷаҳонии иттилоотию коммуникатсионии электронӣ;

5) **инфрасохтори алоқаи барқӣ** - манораҳо, симчӯбҳо, қубурҳо, ноқилҳо, инчунин ҳама намуди инфрасохтори дигар, ки бо мақсади таъсиси шабакаи алоқаи барқӣ ва истифодаи он сохта шудааст;

6) **иҷозатномадор дар соҳаи алоқаи барқӣ** - шахси ҳуқуқӣ ва соҳибкори инфиродӣ, ки барои амалӣ намудани фаъолият дар соҳаи алоқаи барқӣ иҷозатнома дорад;

7) **истифодабарандаи хизматрасонии алоқаи барқӣ** - шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки аз хизматрасониҳои алоқаи барқӣ истифода мебаранд;

8) **маълумоти хизматӣ дар бораи истифодабарандагони хизматрасонии алоқаи барқӣ** (минбаъд - **маълумоти хизматӣ**)- ълумот дар бораи истифодабарандагон, ки танҳо бо мақсади гузаронидани чорабиниҳои оперативӣ-ҷустуҷӯӣ дар шабакаҳои алоқа пешбинӣ шудаанд, аз ҷумла:

а) маълумот дар бораи рақамҳои муштарӣ ва рақамҳои мушаххаскунонии соҳибони рақамҳои муштарӣ;

б) маълумот дар бораи рамзҳои мушаххаси дастгоҳҳои муштарии алоқаи мобилӣ, аз ҷумла дар бораи рақамҳои мушаххаси соҳибони дастгоҳҳои муштарии алоқаи мобилӣ;

в) маълумоти биллингӣ (маълумот дар бораи хизматрасониҳои дарёфткардашудаи муштарӣ);

г) ҷойгиршавии дастгоҳҳои муштарӣ дар шабака мувофиқи талаботи муқарраргардидаи техникӣ;

д) суроғаҳо дар шабакаҳои таҳвили маълумот;

е) суроғаҳои муроҷиатҳо ба захираҳои интернетӣ дар шабакаҳои таҳвили маълумот;

ё) индентификатори захираҳои интернетӣ;

ж) протоколҳои шабакаҳои таҳвили маълумот;

9) **муштарӣ** - шахси воқеӣ ё ҳуқуқӣ, ки бо ӯ шартномаи хизматрасонии алоқа бо ҷудо намудани рақами муштарӣ ва (ё) рамзи идентификатсионӣ барои ин мақсадҳо баста шудааст;

10) **нишонҳо** - аломатҳо, матнҳои хаттӣ, тасвирҳо, видеоҳо, садоҳо ё ҳама гуна паёмҳои дигар;

11) **оператор** - шахси ҳуқуқии дорандаи шабакаи алоқаи барқӣ, ки ба истифодабарандагон хизматрасонии алоқаи барқиро таъмин менамояд;

12) **оператори универсалии хизматрасонӣ** - операторе, ки хизматрасониҳои алоқаро пешниҳод менамояд ва мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон уҳдадории пешниҳоди хизматрасониҳои универсалии алоқаро дорад;

13) **пайвастшавии байнишабакавӣ** - ҷараёни пайвастшавии шабакаҳои алоқаи барқӣ, ки имконияти амалӣ намудани пайвастшавӣ ва интиқолу қабули иттилоотро байни истифодабарандагони ин шабакаҳо таъмин менамояд;

14) **провайдер** - шахси ҳуқуқӣ ва соҳибкори инфиродӣ, ки ба истифодабарандагон тавассути шабакаи алоқаи барқии оператор хизматрасонӣ менамояд;

15) **радиобасомад** - маҷмуи мавҷҳои электромагнитии дар фазо бе истифодабарии ноқил ё мавҷбари дигари сунъӣ паҳншаванда, ки ҳангоми ташкили радиоалоқа, эфири телевизиону радио ва интиқоли ишоратҳои дигар истифода мешаванд;

16) **рақамгузорӣ** - аломатҳои шартии иборат аз рақамҳо, ҳарфҳо, аломатҳо ва таркиби чунин номгузориҳо, аз ҷумла рамзҳо, ки барои мушаххассозии якхелаи шабакаи алоқаи барқӣ, ҷойи пайвастшавӣ ва ҷузъиёти ниҳоии он пешбинӣ шудаанд;

17) **таҷҳизоти ниҳоӣ** - воситаи техникӣ ё дастгоҳи ба таври мустақим ё ғайримустақим ба шабакаи алоқаи барқӣ пайвастшуда, ки барои интиқол, қабул ва коркарди иттилоот истифода мешавад;

18) **хизматрасонии алоқаи барқӣ** - маҳсули фаъолияти оператор ва провайдер оид ба қабул, интиқол, коркарди нишонҳо, ишоратҳо ва намудҳои дигари иттилоот тавассути шабакаҳои алоқаи барқӣ;

19) **хизматрасониҳои универсалии алоқаи барқӣ** - номгӯйи ҳадди ақалли хизматрасониҳои алоқаи барқӣ, ки пешниҳоди он ба ҳамаи истифодабарандагони хизматрасонии алоқа дар маҳалли дилхоҳи аҳолинишин дар вақти муқарраргардида аз рчйи сифат ва арзиши дастрасӣ аз тарафи операторони универсалии хизматрасонӣ ҳатмӣ мебошад;

20) **шабакаи алоқаи барқӣ** - низомҳои технологии интиқол ва таҷҳизоти коммутатсионӣ ё самтӣ ва манбаъҳои дигаре, ки тавассути воситаҳои радиоэлектронӣ, таҷҳизот, низомҳои ноқилӣ ва ғайриноқилӣ, оптикӣ ё электромагнитии дигар, аз ҷумла шабакаи моҳворавӣ, шабакаҳои собит (коммутатсияи хаттӣ ва пакетӣ, аз ҷумла интернет ва IP-телефонӣ) ва сайёри заминӣ, шабакаҳои барои радиошунавонӣ ва телевизион истифодашаванда, инчунин шабакаҳои кабелӣ, ки новобаста аз намуди иттилооти интиқолшаванда, ишоратҳоро таҳвил медиҳанд;

21) **шабакаи алоқаи барқии давлатӣ** - шабакаи махсуси алоқаи барқӣ, ки пешниҳоди хизматрасониҳои алоқаи барқиро барои эҳтиёҷоти давлатӣ дар замони осоишта ва ҳолати ҷангӣ таъмин менамояд;

22) **шахсони дигари дар соҳаи алоқаи барқӣ фаъолияткунанда** - соҳибони шабакаҳои алоқаи махсуси идоравӣ ва корпоративӣ, воситаҳо, таҷҳизот, воситаҳои радиоэлектронӣ ва ноқилҳои алоқаи барқӣ, истифодабарандагони радиобасомад ва рақамгузорӣ, дорандагони сертификат дар соҳаи алоқаи барқӣ, ба истиснои иҷозатномадорон.

Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи алоқаи барқӣ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи алоқаи барқӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

Моддаи 4. Принсипҳои фаъолият дар соҳаи алоқаи барқӣ

Фаъолият дар соҳаи алоқаи барқӣ ба принсипҳои зерин асос меёбад:

1) қонуният;

2) баробарҳуқуқӣ;

3) эҳтироми ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд;

4) кафолати дастрас будани ҳама намуди хизматрасонии алоқаи барқӣ;

5) таъмини ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои истифодабарандагони хизматрасонии алоқаи барқӣ;

6) таъмини махфияти маълумоти истифодабарандагон аз ҷониби операторон ва провайдерони шабакаҳои алоқаи барқӣ;

7) расонидани хизматрасонии боэътимод ва баландсифати алоқаи барқӣ;

8) пешниҳоди хизматрасонии универсалии алоқаи барқӣ бо назардошти хусусиятҳо ва манфиатҳои миллӣ;

9) ҷорӣ намудани шаклҳои нави хизматрасонӣ ва таъмини мутобиқати шабакаҳои алоқаи барқӣ бо шабакаҳои байналмилалии алоқaи барқӣ;

10) рақобати озод, бовиҷдонона ва самаранок дар бозори хизматрасониҳои алоқаи барқӣ;

11) таъмини дастрасӣ ба шабакаҳои алоқаи барқӣ дар вазъияти фавқулода баҳри иҷрои вазифаҳо дар соҳаи идоракунии давлатӣ, таъмини мудофиа, амнияти миллӣ ва ҳифзи тартиботи ҳуқуқӣ.

БОБИ 2. ИДОРАКУНИИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ АЛОҚАИ БАРҚӢ

Моддаи 5. Идоракунии давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ

Идоракунии давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ амалӣ карда мешавад.

Моддаи 6. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи алоқаи барқӣ

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи алоқаи барқӣ дорои салоҳияти зерин мебошад:

1) пешбурди сиёсати давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ;

2) муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ;

3) тасдиқи тартиб ва талаботи пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ ва хизматрасониҳои вобаста ба он;

4) тасдиқи тартиби бақайдгирии таҷҳизоти ниҳоии алоқаи мобилӣ;

5) тасдиқи қоидаҳои истифодабарии алоқаи барқӣ ва таҷҳизоти техникии махсус дар ҳудуди муассисаҳои ислоҳӣ ва ҷойҳои нигоҳдории муваққатӣ;

6) тасдиқи тартиби хизматрасонӣ ва истифодабарии алоқаи моҳворавӣ;

7) тасдиқи тартиби пешниҳод намудани хизматрасонии интернет;

8) тасдиқи номгӯйи хизматрасониҳои универсалӣ ва тартиби маблағгузории онҳо;

9) салоҳияти дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 7. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ

Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ дорои ваколатҳои зерин мебошад:

1) амалӣ намудани сиёсати давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ бо мақсади вусъати фарогирӣ бо хизмати алоқаи барқӣ барои таъмини эҳтиёҷоти рушди иқтисодӣ ва иҷтимоии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

2) иштирок дар таҳияи лоиҳаи қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии соҳа, пешниҳоди таклиф барои такмили онҳо;

3) иштирок дар таҳияи лоиҳаҳои марбут ба технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ, ки дар мақомоти идоракунии давлатӣ татбиқ мешаванд;

4) татбиқи барномаҳои давлатӣ вобаста ба ҷорӣ намудан ва иҷрои консепсияи ҳукумати электронӣ, иқтисоди рақамӣ, тиҷорати электронӣ ва барномаҳои дигар вобаста ба рақамикунонии равандҳои технологии пешниҳоди хизматрасониҳои мақомоти идоракунии давлатӣ;

5) танзими масъалаҳои ба кишвар ворид кардан, истеҳсол ва истифодабарии воситаҳои радиоэлектронӣ, таҷҳизоту воситаҳо ва ноқилҳои алоқаи барқӣ, сертификатсия, ҳалли баҳсҳо, дастрасӣ ва пайвастшавии байнишабакавӣ ба шабакаҳои алоқаи барқӣ ва инфрасохтори онҳо, сифати алоқаи барқӣ;

6) фароҳам овардани шароити мусоид барои ҷалби сармоягузории хориҷӣ ва ватанӣ барои рушди соҳаи алоқаи барқӣ;

7) дар ҳамкорӣ бо мақомоти давлатии зиддиинҳисорӣ андешидани тадбирҳо оид ба пешгирии фаъолияте, ки ба муқобили рақобат дар соҳаи алоқаи барқӣ равона гардидааст ва ба вуҷуд овардани муҳити рақобати солим барои операторон ва провайдерон;

8) гузаронидани сертификатсия, додани сертификати мутобиқат ба таҷҳизот ва хизматрасонии алоқаи барқӣ ё тартиби иcтифодаи сертификати давлатҳои дигар, инчунин ба воситаҳои дигари техникӣ, радиобасомадҳои шуоафкан ё манбаи мавҷҳои баландбасомади электромагнитие, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода мешаванд;

9) танзими сифати хизматрасонии шабакаҳои алоқаи барқӣ;

10) таҳияи номгӯйи хизматрасониҳои универсалӣ, тартиби маблағгузорӣ ва ҷиҳати тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намудани он;

11) танзими пайвастшавии байнишабакавӣ ва дастрасӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ, инчунин пайвастшавии байнишабакавӣ дар сатҳи байналмилалӣ, аз ҷумла масъалаҳо ва лоиҳаҳои сохтмони гузаргоҳҳои заминӣ, наздисарҳадӣ ва пайвандҳо бо операторони давлатҳои хориҷӣ;

12) ба вуҷуд овардан, рушд додан ва истифодабарии низоми давлатии назорати радио, ки низоми ба ҳам алоқаманди воситаҳои техникии назорати радиоӣ дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, ба гузаронидани ченкунии умумии истифодаи шабакаҳо ва қитъаи радиобасомадҳо, санҷиши сифати техникӣ ва истифодабарии радиоишоратҳои интиқолшаванда, ошкор ва фарқ кардани радиофиристониҳои бе иҷозат ва манбаъҳои шуоафкании баландбасомади электромагнитӣ, радиохалалҳо имконият медиҳад;

13) ҳамоҳангсозии дохилӣ, танзим, назорат, бақайдгирӣ ва ҷудокунии рақамҳо, диапазони рақамҳо, аз ҷумла рамзҳои телефонии байнишаҳрӣ ва байналмилалӣ, рақамҳои кчтоҳ, IР-суроғаҳо, домени интернетӣ дар минтақаи "TJ", шабакаҳо, хатҳо ва радиобасомадҳо, бартарафкунии радиохалал, инчунин дар асоси санади суд ё мақомоти дахлдори ҳифзи ҳуқуқ боздоштан ва қатъ намудани истифодабарии онҳо;

14) бартараф кардани ишоратҳо ва радиохалалҳои ғайриқонунӣ;

15) анҷом додани идоракунии радиотехникӣ ва радиомониторинги ҳолати истифодабарии воситаҳои радиоэлектронӣ;

16) ҷамъоварӣ ва таъмини нигоҳдории иттилооти бадастомада, дар ҳолатҳои зарурӣ бо тартиби муайяннамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ирсоли натиҷаҳои санҷиш ва маводи дигари марбут ба онҳо ба мақомоти дахлдор;

17) гузаронидани ташхис ва додани хулосаи тахассусӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ;

18) таъмини иҷрои санадҳои меъёрии ҳуқуқии соҳа, санадҳои судӣ вобаста ба манъи фаъолияти ғайриқонунии шабака ва сомонаҳои интернетӣ, иҷрои уҳдадориҳое, ки барои таъмини мудофиа, амнияти миллӣ ва ҳифзи тартиботи ҳуқуқӣ равона гардидаанд, инчунин назорати таъмини сифати хизматрасонии алоқаи барқӣ ва ҳолати техникии воситаҳои алоқаи барқӣ;

19) назорати риояи талаботи стандартҳо, қоидаҳо, дастурамалҳо, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва иҷрои шартҳои иҷозатномаҳои додашуда, инчунин назорат ва танзими хизматрасонии интернет;

20) санҷиш ва назорати тартиби пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ ва хизматрасониҳои вобаста ба он, инчунин тибқи талаботи қонунгузорӣ амалӣ намудани санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидори дар соҳаи алоқаи барқӣ фаъолияткунанда;

21) иҷрои ваколатҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар кардааст.

Моддаи 8. Фаъолияти иҷозатномадиҳӣ ва иҷозатдиҳӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ

Иҷозатномадиҳӣ ва додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи иҷозатдиҳӣ амалӣ мегарданд.

Моддаи 9. Танзими истифодабарии радиобасомад

1. Радиобасомад захираи маҳдуди давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, истифодаи он бо мақсади истифодабарии шабакаҳои алоқаи барқӣ ва анҷом додани хизматрасонии алоқаи барқӣ аз тарафи шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ дар асоси иҷозатномаи дахлдор амалӣ карда мешавад.

2. Ҳама гуна воситаҳои техникие, ки шуоафканиҳои радиобасомадӣ медиҳанд ё манбаи мавҷҳои баландбасомади электромагнитӣ мебошанд, тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайд гирифта мешаванд.

3. Тартиби танзими истифодабарии радиобасомадҳо, таъмини мутобиқати электромагнитӣ ва пешгирии радиохалалҳои хадамоти гуногун ва соҳаҳоро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд.

Моддаи 10. Комиссияи давлатӣ оид ба радиобасомадҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон

1. Бо мақсади татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи истифодаи спектрҳои радиобасомад, таъмини мутобиқати электромагнитии воситаҳои радиоэлектронии ҳамаи истифодабарандагон ва ҳифзи ҳуқуқии манфиатҳои давлат дар Иттифоқи байналмилалии алоқаи барқӣ аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Комиссияи давлатӣ оид ба радиобасомадҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода мешавад.

1. 2. Вазифаҳо ва ҳуқуқу уҳдадориҳои Комиссияи давлатӣ оид ба радиобасомадҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи Низомномае, ки аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мегардад, муайян карда мешаванд.

Моддаи 11. Тартиби сертификатсия

1. Ҳамаи хизматрасонӣ, восита, таҷҳизот, ноқилҳои дар шабакаи алоқаи барқӣ истифодашаванда ҷиҳати мутобиқат ба стандартҳои муқарраршуда дар соҳаи алоқаи барқӣ, шартҳои техникӣ ва меъёрҳои дигар, аз ҷумла стандартҳои байналмилалӣ ва миллии давлатҳои дигар, ки тибқи тартиби муқарраргардида дар асоси шартномаҳои дуҷонибаи эътирофи мутақобилаи сертификатҳо мавриди амал қарор дода шудаанд, аз сертификатсия гузаронида мешаванд.

2. Сертификатсияи воситаҳои алоқаи барқӣ ё тартиби истифодаи сертификатҳои давлатҳои дигар дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ ба амал бароварда мешавад.

3. Андоза ва тартиби пардохти корҳои сертификатсионӣ, восита, таҷҳизот, ноқил ва барномаҳои дар шабакаи алоқаи барқӣ истифодашаванда, ки мавриди сертификатсия қарор мегиранд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегарданд.

Моддаи 12. Рақамгузорӣ

1. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ идоракунии рақамгузориро ба амал бароварда, тақсим ва истифодабарии рақамҳоро таъмин ва назорат менамояд.

2. Тартиби ҷудо намудан ва истифодабарии захираи рақамгузорӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ муайян карда мешавад.

3. Андоза ва тартиби пардохт барои истифодабарии захираҳои рақамгузорӣ аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ дар мувофиқа бо мақомоти давлатии зиддиинҳисорӣ муайян карда мешаванд.

Моддаи 13. Хизматрасонии универсалии алоқаи барқӣ

1. Хизматрасонии универсалии алоқаи барқӣ аз рӯйи тарифҳо ва шартҳои техникӣ ба гурӯҳҳои алоҳидаи ба ин хизматрасонӣ эҳтиёҷоти махсуси иҷтимоидошта ва истифодабарандагони имконияташон маҳдуд пешниҳод гардида, барои ба онҳо дастрас будани хизматрасонии алоқа мусоидат менамояд.

2. Зангҳои содиротии ройгон ба хадамоти садамавӣ ва таъҷилӣ барои ҳамаи таъминкунандагони хизмати алоқаи телефонии истифодаи умум ҳатмӣ мебошад.

Моддаи 14. Хизматрасонии интернет

1. Хизматрасонии интернет ва таъмини дастрасӣ ба шабакаи интернет тибқи тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби иҷозатномадор амалӣ карда мешавад.

2. Истифодабарандаи хизматрасонии алоқаи барқӣ ҳуқуқ дорад оператори пешниҳодкунандаи хизматрасонии дастрасӣ ба шабакаи интернетро интихоб намояд.

3. Муносибатҳо оид ба таҳвил ва таъмини дастрасӣ ба шабакаи интернет аз ҷониби иҷозатномадорон бо субъектҳои дигари соҳаи алоқаи барқӣ дар асоси шартнома мустақилона ба роҳ монда мешаванд.

4. Аз ҷониби оператор, провайдер ва истифодабарандаи хизматрасонии алоқаи барқӣ тавассути хизматрасониҳои алоқаи барқӣ паҳн ё таблиғ намудани ҳама гуна иттилоот бар зидди асосҳои сохтори конститутсионӣ, амнияти шахсӣ, ҷамъиятӣ, давлатӣ, иттилоот дар бораи маҳдуднамоии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, барангехтани кинаю адовати динию мазҳабӣ ё низои миллӣ, нажодӣ, маҳалгароӣ, паст задани шаъну эътибори миллӣ, тарзи омодасозӣ ва тарғиби маводи нашъаовар, тарканда ва маводи дигари заҳролудкунанда, ба содир намудани ҷиноят ва ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ равонагардида, хусусияти экстремистию террористидошта, порнография, аз ҷумла порнографияи кчдакона, инчунин паҳн намудани ҳама гуна маълумот, ки бо санади судии эътибори қонунӣ пайдонамуда ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ карда шудааст, манъ мебошад.

Моддаи 15. Таҷҳизоти ниҳоӣ

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ бо риояи талаботи Қонуни мазкур ҳуқyқи ворид намудан, фурӯш, васлу истифодабарӣ ва хизматрасонии таҷҳизоти ниҳоиро доранд.

2. Таҷҳизоти ниҳоӣ, ба истиснои таҷҳизоти ниҳоии алоқаи мобилӣ, метавонад дар хизматрасониҳои алоқаи мобилӣ, маҳаллӣ, интернет ва хизматрасониҳои дигари алоқаи барқӣ дар ҳолате насб ва истифода карда шавад, ки бо тартиби муқарраршуда мавриди сертификатсия қарор гирифтааст.

3. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки ба хизматрасонии таҷҳизоти ниҳоӣ машғуланд, бояд таҷҳизот ва қисмҳои эҳтиётии сертификатсияшударо истифода намоянд.

4. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ номгӯйи таҷҳизоти ниҳоиро, ки мавриди сертификатсия қарор мегиранд, тасдиқ менамояд.

Моддаи 16. Бақайдгирӣ ва муайянсозии таҷҳизоти ниҳоии алоқаи мобилӣ

1. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ низоми давлатии муайянсозии таҷҳизоти ниҳоии алоқаи мобилиро ташкил ва истифода менамояд.

2. Идентификаторҳои байналмилалии таҷҳизоти ниҳоии алоқаи мобилӣ дар низоми давлатии муайянсозии воситаҳои мобилии алоқаи барқӣ ба қайд гирифта мешаванд.

3. Бақайдгирии идентификаторҳои воситаҳои мобилии алоқаи барқӣ ройгон анҷом дода мешавад.

4. Дигаргун сохтан, нусхабардорӣ ва паҳн кардани маълумоти низоми давлатии муайянсозии воситаҳои мобилии алоқаи барқӣ бе розигии мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ манъ аст.

5. Ба ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид намудан ва дар ҳудуди ҷумҳурӣ тайёр, паҳн кардан ва истифодаи намудҳои гуногуни таҷҳизот ва барномаҳо, ки барои дигаргун кардани маълумоти идентификаторҳо истифода мешаванд ё истифодаи таҷҳизоти тайёри алоқаи мобилӣ, ки маълумоти идентификаториашон дигар карда шудааст, манъ мебошад.

6. Оператор ва провайдери алоқаи мобилӣ ҳуқуқ надоранд ба таҷҳизоти тайёри алоқаи мобилии дар низоми ягона бақайдгирифтанашуда хизматрасонӣ намоянд.

Моддаи 17. Маркази ягонаи коммутатсионии алоқаи барқӣ

1. Маркази ягонаи коммутатсионии алоқаи барқӣ ҳамчун зерсохтори мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ бо мақсади назорат ва танзими соҳаи алоқаи барқӣ, инчунин тавассути он анҷом додани гузариши трафикҳои воридотию содиротии хизматрасониҳои байналмилалии алоқаи барқӣ ва интернет фаъолият менамояд.

2. Тартиби таъсис ва амалӣ намудани фаъолияти Маркази ягонаи коммутатсионии алоқаи барқӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

Моддаи 18. Сифати хизматрасонии алоқаи барқӣ

1. Сифати хизматрасонии алоқаи барқӣ бояд ба талаботи ҳатмии стандартҳо ва меъёрҳои техникии хизмати алоқаи барқӣ мутобиқат намояд.

2. Талаботи ҳадди ақал ба сифати хизматрасонии алоқаи барқӣ тибқи тартиби муқарраргардида аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ тасдиқ карда мешавад. Талаботи ҳадди ақал ба сифати хизматрасонӣ дар асоси сифати миёнаи бадастовардашудаи хизматрасонӣ муқаррар гардида, бо мақсади баланд бардоштани сифати хизматрасонӣ ва бо назардошти эҳтиёҷоти истифодабарандагон, тараққиёти техникӣ ва рушди иқтисодӣ давра ба давра тағйир дода мешавад.

3. Иҷозатномадорон ба мақоми ваколатдор дар бораи сифати хизматрасониҳои пешниҳодшаванда мутобиқи шакли тасдиқгардида ҳисобот пешниҳод менамоянд.

4. Барои санҷиши сифати хизматрасонии соҳаи алоқаи барқӣ иҷозатномадор мақоми ваколатдорро бо алоқаи барқии ройгон таъмин менамояд.

5. Ҳангоми дағалона ё такроран вайрон кардани меъёри сифат, мақоми ваколатдор ҳуқуқ дорад пешниҳоди хизматрасонии алоқаи барқиро то бартараф кардани камбудӣ боздорад.

Моддаи 19. Иттилооти афзалиятнок

1. Оператор, провайдер ва истифодабаранда бояд афзалияти мутлақи иттилооти зеринро дар ҳамкорӣ ва супориши мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ таъмин намоянд:

1) оид ба бехатарии ҳаёти инсон;

2) оид ба мудофиа, амнияти миллӣ ва ҳифзи тартиботи ҳуқуқӣ;

3) оид ба офатҳои табиӣ, паҳншавии эпидемия ва ҳолатҳои дигари фавқулода;

4) оид ба хадамоти садамавию таъҷилӣ ва ҳолатҳои дигари муайяннамудаи мақоми ваколатдор.

2. Операторон ва провайдерон уҳдадоранд ба таври ройгон дастрасии истифодабарандаро ба хадамоти садамавию таъҷилӣ таъмин карда, ҳангоми таҳдиди ҳолатҳои фавқулода, ҷорӣ намудан ва бекор кардани вазъияти фавқулода, инчунин бо мақсади таъмини мудофиаи кишвар, амнияти миллӣ ва тартиботи ҳуқуқӣ, мувофиқи дархости мақоми ваколатдори давлатӣ ба истифодабарандагон паёмҳои кутоҳ ирсол намоянд.

3. Тартиби бо мақсади таъмини мудофиаи кишвар, амнияти миллӣ ва тартиботи ҳуқуқӣ истифода намудани шабакаҳои оператор ва провайдер аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

Моддаи 20. Махфияти алоқаи барқӣ

1. Махфияти гуфтугӯҳои телефонӣ, телеграфӣ, электронӣ ва маълумоти дигари тавассути шабакаҳои алоқаи барқӣ таҳвилёбандаро қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳифз менамояд.

2. Иҷозатномадорон, операторон ва провайдерон уҳдадоранд, ки махфияти гуфтугӯ ва маълумоти ирсолшавандаро риоя намоянд. Маълумоти тавассути шабакаи алоқаи барқӣ интиқолдодашаванда танҳо ба шахси ирсолкунанда ва (ё) намояндаи қонунии ӯ дода мешавад.

3. Гӯш кардани гуфтугӯҳои телефонӣ, шиносоӣ бо маълумоти тариқи шабакаи алоқаи барқӣ интиқолшаванда, дастрас кардани маълумот дар бораи онҳо, инчунин маҳдудиятҳои дигари махфияти гуфтугӯ ва маълумот танҳо дар асос ва бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозат дода мешавад.

4. Иҷозатномадорон, операторон ва провайдерони хизматрасонии соҳаи алоқаи барқӣ уҳдадоранд риояи талаботи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҳифзи иттилоот" ва "Дар бораи ҳифзи маълумоти шахсӣ"-ро таъмин намоянд.

Моддаи 21. Амали якҷояи операторон ва провайдерони хизматрасонии алоқаи барқӣ бо мақомоте, ки фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷӯиро амалӣ мекунанд

1. Операторон ва провайдерони хизматрасонии алоқаи барқӣ, новобаста аз шакли моликият, уҳдадоранд:

1) барои дар шабакаи алоқаи барқӣ ба амал баровардани чорабиниҳои оперативӣ-ҷустуҷӯӣ шароит фароҳам оваранд;

2) барои роҳ надодан ба ошкор кардани усулҳои ташкилӣ ва тактикии гузаронидани фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷӯӣ чораҳо андешанд;

3) тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон маълумоти муштариёнро ҷамъоварӣ ва нигоҳ доранд.

2. Дар сурати истифодаи ғайриқонунии воситаҳои алоқа, ки ба манфиати мудофиаи кишвар, амнияти миллӣ, тартиботи ҳуқуқӣ ва аҳолӣ зарар мерасонанд, иҷро накардани талаботи мақомоте, ки фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷӯиро амалӣ месозанд, мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ дар асоси дархости мақомоти ҳифзи ҳуқуқ фаъолияти шабака ва воситаҳои алоқаи дахлдорро, новобаста аз шакли моликияташон, бозмедорад.

Моддаи 22. Санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар соҳаи алоқаи барқӣ

Санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор дар соҳаи алоқаи барқӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ тибқи тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор" анҷом дода мешавад.

БОБИ 3. ШАБАКАҲОИ АЛОҚАИ БАРҚӢ

Моддаи 23. Моликияти шабакаҳои алоқаи барқӣ

1. Шабакаҳои алоқаи барқӣ метавонанд моликияти хусусӣ ва давлатӣ бошанд.

2. Номгӯйи шабакаҳо ва воситаҳои алоқа, ки танҳо моликияти давлатӣ мебошанд, аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

3. Соҳибони шабакаҳои алоқаи барқӣ ҳуқуқҳои баробар дошта, ҳуқуқу манфиатҳои онҳо тавассути қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳифз мегарданд.

Моддаи 24. Шабакаҳои хусусии алоқаи барқӣ

1. Шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ тибқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд шабакаи алоқаи барқиро таъсис дода, истифодабарии онро ба роҳ монанд.

2. Дар ҳолатҳои истисноӣ мақомоти амаликунандаи фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷӯӣ оид ба ҳолатҳои фавқулода ва мудофиаи гражданӣ, ташкилотҳои дигари давлатии наҷотдиҳӣ метавонанд аз хизматрасонии шабакаҳои хусусии алоқаи барқӣ ба таври ройгон истифода намоянд, ки тартиби онро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд.

Моддаи 25. Шабакаҳои давлатии алоқаи барқӣ ва истифодабарии онҳо барои эҳтиёҷоти давлатӣ

1. Шабакаи алоқаи барқии давлатӣ аз ҷониби оператори давлатӣ таъсис дода шуда, хизматрасонӣ карда мешавад.

2. Оператори давлатӣ пешниҳоди хизматрасониҳои алоқаи барқӣ, аз ҷумла таъминоти техникӣ ва барномавии системаҳо ва шабакаҳои алоқаро, ки бо консепсияи ҳукумати электронӣ алоқаманд мебошанд, барои мақомоти дигари идоракунии давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамояд.

3. Мақомот ва ташкилотҳои дигари давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки аз шабакаи алоқаи барқии давлатӣ истифода мебаранд ва оператори давлатӣ уҳдадоранд дастрасии шабакаро таъмин намоянд ва хизматрасониҳои алоқаи барқиро барои эҳтиёҷоти давлатӣ, аз ҷумла барои мақсадҳои мудофиаи кишвар, амнияти миллӣ ва тартиботи ҷамъиятӣ, инчунин дар ҳолатҳои фавқулода истифода намоянд.

4. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ ҳангоми ҳолатҳои фавқулода ё дар ҳолатҳои зарурӣ дар ҳамкорӣ бо мақомоти дигари давлатии салоҳиятдор ва иҷозатномадорон пешниҳоди мунтазами хизматрасониҳои алоқаи барқиро таъмин менамояд ё онро қатъ мекунад.

Моддаи 26. Ҳуҷҷатҳои пешниҳодшаванда ҳангоми пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ

Ҳангоми пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ ҳуҷҷатҳои зерин пешниҳод карда мешаванд:

- ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсият (шиносномаи шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон, шиносномаи шаҳрванди хориҷӣ, гувоҳномаи иқомат барои шаҳрванди хориҷӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, гувоҳномаи иқомат барои шахси бешаҳрванд дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ё шаҳодатномаи гуреза) барои шахсони воқеӣ;

- ҳуҷҷатҳо дар бораи бақайдгирии давлатии шахси ҳуқуқӣ, новобаста аз шакли моликият, барои шахсони ҳуқуқӣ.

Моддаи 27. Пайвастшавии байнишабакавӣ

1. Операторони шабакаҳои алоқаи барқии истифодаашон умум, ки мавқеи бартарӣ доранд, пайвастшавии байнишабакавии шабакаҳои худро бо шабакаҳои операторони дигари алоқаи барқие, ки иҷозатнома доранд, анҷом медиҳанд.

2. Пайвастшавии байнишабакавӣ, аз ҷумла пайвастшавӣ дар сатҳи байналмилалӣ дар асоси шартномаи байни операторон ва провайдерон басташаванда, ки мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ онро тасдиқ менамояд, ба амал бароварда мешавад. Муқаррароти шартнома оид ба пайвастшавии байнишабакавӣ набояд ба муқаррароти Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намоянд.

3. Дар сурати мавҷуд будани имконияти техникӣ барои пайвастшавии байнишабакавӣ иҷрои он набояд рад карда шавад. Ҳар як радкунии пайвастшавии байнишабакавӣ бояд пурра асоснок карда шавад.

4. Зарари расонидашуда ба иҷозатномадор аз ҷониби иҷозатномадори дигари дар соҳаи алоқаи барқӣ фаъолияткунанда бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн карда мешавад.

Моддаи 28. Таъсиси шабакаҳои алоқаи барқӣ ва васеъкунии онҳо

1. Инфрасохтор ва шабакаҳои алоқаи барқӣ, таъсис ва васеъкунии онҳо аз ҷониби иҷозатномадор, ки ҳуқуқи анҷом додани корҳои банақшагирӣ, сохтмон ва хизматрасонии минбаъдаи техникии онҳоро дорад, ба амал бароварда мешавад.

2. Дар мавриди банақшагирӣ ва ободонии шаҳру ноҳияҳо ва маҳалҳои аҳолинишин талабот оид ба таъсиси шабакаи алоқаи барқӣ ба инобат гирифта мешавад.

3. Операторони алоқаи барқӣ ҳуқуқ доранд дар қитъаҳои замин, биноҳо, симчубҳо, пулҳо, қубурҳо, роҳҳо, нақбҳо ва ҷойҳои дигар тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо розигии соҳибмулк биною иншоот, инфрасохтор ва шабакаи алоқаи барқиро бунёд ё онҳоро истифода намоянд. Корҳои мазкур бо риояи талаботи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешаванд.

4. Ба заминҳои шабакаҳои алоқаи барқӣ қитъаҳои замине мансубанд, ки барои иcтифода ба операторон ҷиҳати иҷрои вазифаҳои ба онҳо вогузоршуда оид ба истифодабарӣ, нигоҳдорӣ, сохтмон, азнавсозӣ, тармими иншоот ва объектҳои шабакаи алоқаи барқӣ вобаста карда шудаанд. Қитъаи замин барои таъмини фаъолияти алоқаи барқӣ мувофиқи тартибе, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикиcтон муқаррар кардааст, ҷудо карда мешавад.

5. Баъди ба итмом расонидани ҳама гуна корҳо оид ба сохтмон, насб ё тармими шабакаи алоқаи барқӣ қитъаи замин, бино ё иншооти истифодашуда аз ҳисоби оператор ба ҳолати аввала баргардонида мешавад.

6. Оператор уҳдадор аст, товони зарари дар натиҷаи сохтмон ва иcтифодабарии шабакаи алоқаи барқӣ расонидашударо ҷуброн намояд.

7. Ба ҷойи дигар кӯчонидани биною иншоот, инфрасохтор ва шабакаи алоқаи барқӣ, ки бинобар сохтмон ва азнавсозии воҳидҳои маъмурию ҳудудӣ ва маҳалҳои аҳолинишин ба вуҷуд меояд, аз ҳисоби фармоишгари сохтмон тибқи тартиби муқарраршуда ҷуброн гардида, васеъкунии шабакаи алоқаи барқӣ аз ҳисоби соҳибмулки он ба амал бароварда мешавад.

Моддаи 29. Бартарафсозии оқибатҳои садама ва вайроншавӣ дар шабакаи алоқаи барқӣ

1. Оқибатҳои садама ва вайроншавии шабакаи алоқаи барқӣ аз ҷониби операторони шабакаҳои мазкур бартараф карда мешаванд.

2. Мақомоти ҳокимияти давлатӣ барои бартарафсозии оқибатҳои садамавӣ дар шабакаи алоқаи барқӣ тибқи тартиби муқарраргардида кумак мерасонанд.

3. Барои гузаронидани корҳо ҷиҳати бартарафсозии ҳодисаҳои садамавӣ дар шабакаи алоқаи барқӣ гирифтани иҷозати истифодабарандаи қитъаи замин, соҳибони бино ё иншоот, ки дар онҳо воситаҳои алоқаи барқӣ ҷойгир карда шудаанд, талаб карда намешавад.

4. Зараре, ки дар натиҷаи бартарафсозии оқибатҳои садамавӣ ба истифодабарандаи қитъаи замин ва соҳибмулк расонида мешавад, аз ҷониби оператори дахлдор ҷуброн карда мешавад.

5. Зараре, ки дар натиҷаи сар задани ҳодисаҳои садамавӣ ба операторон аз ҷониби шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ расонида шудааст, тибқи тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур аз ҷониби онҳо ҷуброн карда мешавад.

БОБИ 4. ҲУҚУҚУ УҲДАДОРИҲОИ ИҶОЗАТНОМАДОР ВА ИСТИФОДАБАРАНДАИ ХИЗМАТРАСОНИҲОИ АЛОҚАИ БАРҚӢ

Моддаи 30. Ҳуқуқҳои иҷозатномадор дар соҳаи алоқаи барқӣ

Иҷозатномадор дар соҳаи алоқаи барқӣ ҳуқуқ дорад:

1) дар асоси иҷозатнома хизматрасониҳои алоқаи барқиро пешниҳод намояд;

2) ҳангоми аз ҷониби истифодабарандагон вайрон гардидани қоидаҳои муқарраргардидаи истифодабарии алоқаи барқӣ, бо дастури мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ хизматрасониро қатъ намояд;

3) ҷуброни зарареро, ки аз ҷониби шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ расонида шудааст, бо тариқи судӣ талаб намояд;

4) нисбат ба амали ғайриқонунии шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон шикоят намояд;

5) ҳуқуқҳои дигари бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинишударо доро мебошад.

Моддаи 31. Уҳдадориҳои иҷозатномадор дар соҳаи алоқаи барқӣ

Иҷозатномадор дар соҳаи алоқаи барқӣ уҳдадор аст:

1) мутобиқи талаботи Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шарту талаботи иҷозатнома фаъолият намояд;

2) шартномаҳоро бевосита бо шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ бо гирифтани нусхаи ҳуҷҷатҳои ҳангоми пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ пешниҳодшаванда ба имзо расонад;

3) намояндаи худро ҳамчун шахси масъули бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ ҳамкорикунанда таъин намояд;

4) ҳамкориро бо мақомоти амаликунандаи фаъолияти оперативӣҷустуҷӯӣ таъмин ва маълумоти дахлдорро мувофиқи дархости онҳо пешниҳод намояд;

5) ба истифодабарандагон иттилооти муфассали саривақтиро дар бораи шартҳо ва тартиби хизматрасониҳои алоқаи барқӣ, аз ҷумла дар бораи тағйири тарифҳои хизматрасониҳои алоқаи барқӣ ба таври ройгон расонад;

6) зарари дар натиҷаи анҷом надодан ё бесифат анҷом додани хизматрасонии алоқаи барқӣ расонидашударо ҷуброн намояд;

7) тибқи дархости мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ дар бораи шабакаи алоқаи барқӣ, инфрасохтори он, таҷҳизоту ноқилҳо, таҷҳизоти ниҳоӣ, муштариён ва ҳаҷми хизматрасониҳо, аз ҷумла маълумоти биллингро сари вақт пешниҳод намояд;

8) ҳамкориро бо низоми ягона ва ба шабакаи алоқаи барқӣ васл кардани воситаҳои мобилии алоқаи барқии дар низоми ягона бақайдгирифташударо таъмин намояд;

9) дастрасиро ба сомонаҳо ва захираҳои дигари иттилоотӣ, аз ҷумла сомона ва барномаҳои интернетӣ, ки ба паҳн намудани ҳама гуна иттилоот бар зидди асосҳои сохтори конститутсионӣ, амнияти шахс, ҷамъият, давлат, иттилоот дар бораи ғайриқонунӣ маҳдуднамоии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, барангехтани кинаю адовати динию мазҳабӣ ё низои миллӣ, нажодӣ, маҳалгароӣ, паст задани шаъну эътибори миллӣ, тарзи омодасозӣ ва тарғиби маводи нашъаовар, тарканда ва маводи дигари заҳролудкунанда, содир намудани ҷиноят ва ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ равонагардида, инчунин иттилооти хусусияти экстремистию террористидошта, порнография ва порнографияи кӯдакона машғулбуда, маҳдуд намояд;

10) иҷрои дархостҳои дигари мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқиро, ки бо мақсади таъмини иҷрои талаботи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон равона гардидаанд, таъмин намояд;

11) уҳдадориҳои дигари пешбининамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро иҷро намояд.

Моддаи 32. Ҳуқуқҳои истифодабарандаи хизматрасонии алоқаи барқӣ

1. Истифодабаранда дар соҳаи алоқаи барқӣ ҳуқуқ дорад:

1) аз хизматрасонии алоқаи барқӣ истифода намояд;

2) мутобиқи шартҳо ва тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷҳизоти ниҳоиро ба шабакаи алоқаи барқӣ пайваст намояд;

3) ҳангоми аз ҷониби иҷозатномадор вайрон гардидани шартҳои шартнома аз хизматрасонии алоқаи барқӣ даст кашад;

4) дар сурати анҷом надодан ё бесифат анҷом додани хизматрасонии алоқаи барқӣ ҷуброни зарари моддӣ ё маънавиро талаб намояд;

5) дар ҳолати вайрон гардидани ҳуқуқҳои худ ба мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ ё суд муроҷиат намояд;

6) ҳуқуқҳои дигари бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинишударо доро мебошад.

2. Дар ҳолати истифода гардидани хизматрасонии алоқаи барқӣ аз ҷониби фарзанди ноболиғ, ба истиснои ноболиғи дорои қобилияти пурраи амалкунӣ, падару модар ҳуқуқ доранд аз оператор ва провайдер оид ба истифодабарии хизматрасонии алоқаи барқӣ маълумоти дахлдорро ба таври ройгон дастрас намоянд.

Моддаи 33. Уҳдадориҳои истифодабарандаи хизматрасонии алоқаи барқӣ

Истифодабаранда дар соҳаи алоқаи барқӣ уҳдадор аст:

1) ҳангоми ба имзо расонидани шартнома нусхаи ҳуҷҷатҳо барои пайвастшавӣ ба шабакаи алоқаи барқӣ пешниҳодшавандаро супорад;

2) қоидаҳои муқарраргардидаи истифодабарии хизматрасониҳои алоқаи барқиро риоя намояд;

3) пардохти ҳаққи хизматрасониҳои ба ӯ пешниҳодгардидаро сари вақт таъмин намояд;

4) амалҳои ба пасткунии сифати алоқа ё вайроншавии шабакаҳои алоқаи барқӣ равонагардидаро содир накунад;

5) тавассути хизматрасониҳои соҳаи алоқаи барқӣ аз паҳн намудан ё таблиғи ҳама гуна иттилоот бар зидди асосҳои сохтори конститутсионӣ, амнияти шахс, ҷамъият, давлат, иттилоот дар бораи ғайриқонунӣ маҳдуднамоии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, барангехтани кинаю адовати динию мазҳабӣ ё низои миллӣ, нажодӣ, маҳалгароӣ, паст задани шаъну эътибори миллӣ, тарзи омодасозӣ ва тарғиби маводи нашъаовар, тарканда ва маводи дигари заҳролудкунанда, содир намудани ҷиноят ва ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ равонагардида, инчунин иттилооти хусусияти экстремистию террористидошта, порнография ва порнографияи кӯдакона қатъиян худдорӣ намояд;

6) уҳдадориҳои дигари пешбининамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро иҷро намояд.

БОБИ 5. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 34. Ҳамкориҳои байналмилалӣ

1. Ҳамкориҳои байналмилалӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, амалӣ карда мешаванд.

2. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ дар самти ҳамкориҳои байналмилалӣ ба сифати маъмурияти ягонаи алоқа баромад карда, бо маъмурияти мақомоти соҳаи алоқаи давлатҳои дигар ва созмонҳои байналмилалии соҳаи алoқa ҳамкорӣ менамояд.

Моддаи 35. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 36. Аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи алоқаи барқӣ"

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи алоқаи барқӣ" аз 10 майи соли 2002 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2002, № 4, қ. 2, мод. 323; с. 2006, № 3, мод. 156; с. 2008, № 3, мод. 198, № 12, қ. 2, мод. 996; с. 2013, № 12, мод. 891; с. 2015, № 12, қ. 1, мод. 1117; с. 2016, № 3, мод. 154; с. 2017, № 1-2, мод. 24) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 37. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 22 июни соли 2023, № 1978

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон	1978	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ АЛОҚАИ БАРҚӢ	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	22.06.2023	Амалкунанда	word pdf zip

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ПАЛАТАИ ҲИСОБИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 3 майи соли 2023, № 1003

қабул карда шуд

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 16 июни соли 2022, № 394

ҷонибдорӣ карда шуд

Қонуни мазкур, асосҳои ҳуқуқӣ, принсипҳо, самтҳои фаъолият, ташкил, низом, сохтор, ваколатҳо, ҳуқуқу уҳдадориҳо ва хизмат дар Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин тартиби таъминоти молиявӣ, моддӣ ва техникии онро бо мақсади гузарондани аудити берунаи мустақили давлатӣ муайян менамояд.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Вазъи ҳуқуқии Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон

1. Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон (минбаъд - Палатаи ҳисоб) мақоми олии аудити давлатӣ мебошад, ки аудити берунаи мустақили давлатиро оид ба баҳодиҳӣ ба лоиҳаи буҷети давлатӣ, ҳисоботи маҷмуии солонаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи иҷрои буҷети давлатӣ ва истифодаи мақсадноку самараноки маблағҳо ва захираҳои давлатӣ анҷом медиҳад.

2. Ваколатҳои Палатаи ҳисоб вобаста ба гузарондани аудити берунаи мустақили давлатӣ нисбат ба ҳамаи шохаҳои ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин ба объектҳое, ки воситаҳои буҷетиро истифода намудаанд, новобаста ба шакли ташкилию ҳуқуқиашон, татбиқ мегарданд. Палатаи ҳисоб дорои ваколатҳои иҷроия, қонунгузор ва ҳифзи ҳуқуқ намебошад.

3. Палатаи ҳисоб наметавонад ба афзалият ва норасоиҳои сиёсати давлатӣ дар соҳаи молияи давлатӣ ва истифодаи моликияти давлатӣ баҳо диҳад. Палатаи ҳисоб ба амалисозии сиёсати мазкур баҳо медиҳад ва аз натиҷаи он хулосаи худро пешниҳод менамояд.

4. Палатаи ҳисоб шахси ҳуқуқӣ буда, дорои муҳр бо тасвири Нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ном бо забони давлатӣ ва нишони худ аст. Низомномаи Палатаи ҳисоб ва низомнома дар бораи нишони Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, тасвир ва тавсифи он бо пешниҳоди раиси Палатаи ҳисоб аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд. Макони ҷойгиршавии Палатаи ҳисоб пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистоншаҳри Душанбе мебошад.

5. Палатаи ҳисоб ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба фаъолияти худ ҳисобот медиҳад.

Моддаи 2. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) **арзёбӣ** - омӯзиш, мулоҳиза, муҳокима ва таҳлили хавфҳои истифодаи мақсаднок ва самараноки воситаҳои буҷетӣ ва захираҳои давлатӣ;

2) **аудит** - арзёбии мустақили касбӣ, ки бо мақсади ҷамъоварӣ ва таҳлили маълумоти молиявӣ, ғайримолиявӣ ва такмили идоракунии захираҳои давлатӣ ва баҳисобгирии дурусти онҳо анҷом дода мешавад;

3) **аудити берунаи мустақили давлатӣ** - фаъолияти мақоми олии аудити давлатӣ оид ба арзёбии идоракунии дурусти воситаҳои буҷетӣ ва захираҳои давлатӣ, ки ба роҳбари объекти аудит тобеъ ва ҳисоботдиҳанда нест;

4) **аудити молиявӣ** - омӯзиш ва таҳлили низоми баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявии объекти аудит, ки ба корманди Палатаи ҳисоб имкон медиҳад оид ба дурустии баҳисобгирии муҳосибӣ, ҳисоботи молиявӣ ва мутобиқати онҳо ба талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва стандартҳои соҳавӣ изҳори назар намояд;

5) **аудити мутобиқат** - арзёбии мутобиқати объекти аудит ба қонунгузории танзимкунандаи фаъолияти он;

6) **аудити самаранокӣ** - омӯзиш ва таҳлили фаъолияти объекти аудит оид ба сарфанокӣ, маҳсулнокӣ ва натиҷанокӣ;

7) **аудитор** - корманди ваколатдори Палатаи ҳисоб, ки ҳуқуқи гузарондани чорабиниҳои аудиториро дорад;

8) **бархӯрди манфиатҳо** - ҳолате, ки ҳангоми он манфиатҳои шахсии корманди Палатаи ҳисоб ба талабот нисбат ба иҷрои софдилонаю холисонаи ваколатҳои хизматии ӯ мувофиқат намекунанд;

9) **воситаҳои буҷетӣ** - маблағҳои буҷети ҷумҳуриявӣ, маҳаллӣ, фонди мақсадноки давлатӣ, кумакҳои молиявӣ ва моликияти дар тавозуни корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигари давлатӣ инъикосгардида;

10) **воситаҳои фондҳои махсус** - фондҳои воситаҳои пулие, ки мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳисоби даромадҳо ё дар шакли ҳиссаҷудокунӣ аз намудҳои алоҳидаи воридот ташаккул ёфта, барои амалисозии мақсадҳои мушаххас пешбинӣ шудаанд;

11) **воситаҳои ғайрибуҷетӣ** - воситаҳои давлатии дар ихтиёри муассисаҳои буҷетибуда, ки ба буҷети ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ мансубият надошта, аз ҳисоби манбаъҳои дигар ташаккул ёфтаанд;

12) **воситаҳои махсуси буҷетӣ** - воситаҳое, ки ташкилоту муассисаҳои давлатӣ ғайр аз маблағҳои аз буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ ҷудошуда мегиранд. Воситаҳои махсус ин даромади ташкилоту муассиса мебошад, ки аз фурӯши мол, кор ва хизматрасонӣ ба даст овардааст;

13) **истифодаи ғайримақсадноки воситаҳои буҷетӣ ва манбаъҳои ғайрибуҷетӣ** - хароҷоти ғайритаъйинотии воситаҳои буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ, инчунин воситаҳои фондҳои махсус ва воситаҳои ғайрибуҷетӣ;

14) **истифодаи ғайрисамараноки маблағ** - истифодаи маблағ, воситаҳои ғайрибуҷетӣ ва махсус бидуни ба даст овардани натиҷаҳои пешбинишуда;

15) **корманди Палатаи ҳисоб** - шахси воқеие, ки бо тартиби муқарраргардида бо риояи талаботи тахассусӣ ба мансаби хизмати давлатӣ дар Палатаи ҳисоб таъйин шуда, дорои шаҳодатномаи хизматӣ мебошад;

16) **корманди дигари Палатаи ҳисоб** - корманди Палатаи ҳисоб, ки ҳуқуқи гузарондани чорабиниҳои аудиториро надорад;

17) **маблағҳои давлатӣ** - воситаҳо (маблағҳо)-и пулие, ки аз ҷониби давлат барои амалисозии фаъолияти бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқарраргардида ба вазорату идораҳо, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигари давлатӣ, бонкҳо, ҷамъиятҳои саҳомӣ ва субъектҳои хоҷагидор, марказҳои татбиқи лоиҳаҳои сармоягузорӣ равона шудаанд ё бо кафолати Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷалб гардидаанд;

18) **объекти аудит** - корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, ки бо аудит фаро гирифта шудаанд;

19) чорабинии аудиторӣ - маҷмуи амалҳои касбии аудитор, ки тибқи тартиби муқаррарнамудаи стандартҳои аудит дар асоси барномаи аудиторӣ, омодагӣ, ҷамъоварии далелҳо, таҳияи ҳисоботу хулоса ва пешниҳоди тавсияҳо амалӣ карда мешаванд;

20) **фаъолияти амалиётӣ** - фаъолияти корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, ки манбаи воридоти воситаҳои пулӣ ва молии онҳо мебошад;

21) **хулосаи аудитории Палатаи ҳисоб** - ҳуҷҷати расмӣ, ки мутобиқи стандартҳои аудит оид ба дурустии лоиҳаи буҷети давлатӣ ва ҳисоботи маҷмуии иҷрои он, инчунин ҳисоботҳои маҷмуии ташкилоту муассисаҳои буҷетӣ ва субъектҳои хоҷагидори давлатӣ таҳия ва пешниҳод мегардад.

Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Палатаи ҳисоб

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Палатаи ҳисоб ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

Моддаи 4. Доираи амали Қонуни мазкур

Қонуни мазкур нисбат ба аудити берунаи мустақили давлатии дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигари давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар хориҷи кишвар фаъолият доранд, дар муносибат ба истифодаи мақсаднок ва самараноки воситаҳои буҷетӣ ва ғайрибуҷетӣ, моликият ва захираҳои давлатӣ паҳн мегардад.

Моддаи 5. Принсипҳои фаъолияти Палатаи ҳисоб

Фаъолияти Палатаи ҳисоб ба принсипҳои зерин асос меёбад:

1) қонуният;

2) мустақилият;

3) масъулиятнокӣ;

4) дастҷамъӣ;

5) беғаразӣ, эътимоднокӣ ва поквиҷдонӣ;

6) махфият;

7) шаффофият дар доираи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

8) риояи стандартҳои аудит;

9) риояи одоби касбӣ ва одоби хизматчии давлатӣ.

Моддаи 6. Вазифаҳои Палатаи ҳисоб

Палатаи ҳисоб вазифаҳои зеринро иҷро менамояд:

1) пешниҳоди маълумоти саҳеҳ ва беғаразона ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба лоиҳаи буҷети давлатӣ, ҳисоботи солонаи маҷмуии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи иҷрои буҷети давлатӣ ва идоракунии захираҳои давлатӣ;

2) ташхиси лоиҳаи буҷети давлатӣ ва аудити ҳисоботи солонаи маҷмуии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи иҷрои буҷети давлатӣ ва аз натиҷаи онҳо пешниҳод намудани хулоса ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои мусоидат ба назорати истифодаи мақсаднок ва самараноки маблағҳои гирифташуда ва харҷгардидаи буҷети давлатӣ ва идоракунии зарурии захираҳои давлатӣ.

Моддаи 7. Ваколатҳои Палатаи ҳисоб

Ба ваколатҳои Палатаи ҳисоб мансубанд:

1) ташхиси лоиҳаи буҷети давлатӣ ва бо тартиби муқарраргардида пешниҳод кардани хулосаи аудиторӣ ба он;

2) аудити иҷрои буҷети давлатӣ, буҷети ҷумҳуриявӣ, фондҳои мақсадноки давлатӣ ва буҷетҳои маҳаллӣ;

3) арзёбии фаъолияти мақомоти андоз, гумрук ва мақомоти дахлдори дигар вобаста ба иҷрои қисми даромади буҷети давлатӣ;

4) аудити фаъолияти корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигари давлатӣ, ки маблағҳои давлатӣ, моликияти давлатӣ ва захираҳои давлатиро истифода намудаанд;

5) аудити фаъолияти корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, ки ҳиссаи давлат дар сармояи онҳо ба таври назоратшаванда маҳсуб меёбад, инчунин дар ҳолатҳои истисноӣ бо супориши Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ё дархости Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми 10 фоиз ва зиёда аз онро ташкил намудани ин ҳисса;

6) аудити фаъолияти корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигаре, ки воситаҳои буҷетиро дар шакли кумаки молиявӣ мегиранд;

7) аудити истифодаи воситаҳои махсуси буҷетӣ ва воситаҳои ғайрибуҷетӣ;

8) арзёбии татбиқи барномаҳои мақсадноки давлатӣ;

9) аудити идоракунӣ ва истифодаи моликияти давлатӣ ва коммуналӣ;

10) аудити мутақобила дар корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, новобаста ба шакли ташкилию ҳуқуқӣ, ки маблағҳои давлатиро истифода намудаанд;

11) аудити истифодаи маблағҳои сармоягузории давлатӣ, грантҳо ва қарзи берунаи давлатӣ, ки бо кафолати Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷалб карда шудаанд;

12) аудити идоракунии қарзи давлатии дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

13) аудити иҷрои буҷети суғуртаи иҷтимоӣ ва нафақаи Ҷумҳурии Тоҷикистон;

14) аудити идоракунӣ ва истифодаи захираҳои табиии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла иҷрои созишномаҳо оид ба тақсими маҳсулот;

15) аудит вобаста ба дархости мақомоти ҳокимияти давлатӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар оид ба асоснокии истифодаи воситаҳои буҷетӣ ва захираҳои давлатӣ;

16) аудити Бонки миллии Тоҷикистон, бонкҳои давлатӣ, аз ҷумла бонкҳои давлатии исломӣ;

17) аудити бонкҳои дигар ва ташкилотҳои қарзии ғайрибонкӣ вобаста ба хизматрасонии воситаҳои буҷетӣ, фондҳои давлатӣ ва қарзи давлатӣ;

18) ба роҳбари объекти аудит пешниҳод намудани тавсияҳо барои андешидани тадбирҳо оид ба бартараф намудани камбудию қоидавайронкуниҳои молиявӣ, ки аз натиҷаи чорабиниҳои аудитории Палатаи ҳисоб муайян карда шудаанд;

19) ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намудани таклифҳо оид ба такмили қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи молияи давлатӣ ва буҷети давлатӣ;

20) бо дархости Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намудани ҳисобот оид ба масъалаҳои алоҳидаи иҷрои буҷети давлатӣ ва воситаҳои ғайрибуҷетӣ;

21) ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намудани маълумот дар бораи иҷрои буҷети давлатӣ ва натиҷаи тадбирҳои андешидашуда;

22) ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намудани ҳисоботи ҷамъбастӣ аз натиҷаи чорабиниҳои аудитории гузарондашуда;

23) амалӣ намудани дигар намуди аудити берунаи давлатӣ;

24) амалӣ намудани ваколатҳои дигар, ки аз Қонуни мазкур ва дигар санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бармеоянд.

Моддаи 8. Мустақилияти фаъолияти Палатаи ҳисоб

1. Мустақилияти фаъолияти Палатаи ҳисоб бо роҳҳои зерин таъмин карда мешавад:

1) амалӣ намудани фаъолияти мустақилона мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва стандартҳои байналмилалии аудит;

2) интихоби мустақилонаи объекти аудит зимни банақшагирӣ ва новобаста ба сохторҳои дигари давлатӣ ва шахсони мансабдор гузарондани аудит;

3) интихоби мустақилонаи мавзуъ, тарзу усули амалисозӣ ва муҳлати аудит, инчунин шакли пешниҳоди ҳисобот;

4) надодани тавзеҳот дар хусуси моҳияти аудити амалишаванда ба объекти аудит, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

2. Андозаи музди меҳнати раис, муовини раис ва сараудиторони Палатаи ҳисоб, инчунин шарт ва тартиби ҳисобу пардохти онро санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамоянд.

3. Корманди мақомоти дигари давлатии назоратӣ ҳуқуқ надорад дар биноҳои Палатаи ҳисоб бе иҷозати хаттии раиси он чорабинии назоратӣ гузаронад.

4. Ҳар гуна амалҳое, ки бо мақсади монеъ шудан ба корманди Палатаи ҳисоб зимни иҷрои уҳдадориҳои хизматӣ, инчунин маҷбуркунӣ барои қабули қарори зиддиқонунӣ сурат мегиранд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ аст.

БОБИ 2. СОХТОР, ВАЗЪИ ҲУҚУҚӢ ВА ВАКОЛАТҲОИ РАИС, МУОВИНИ РАИС, САРАУДИТОРОН ВА ҲАЙАТИ МУШОВАРАИ ПАЛАТАИ ҲИСОБ. БАРХӮРДИ МАНФИАТҲО

Моддаи 9. Сохтори Палатаи ҳисоб

Палатаи ҳисоб дорои низоми ягонаи марказонидашуда буда, аз дастгоҳи марказӣ ва воҳидҳои сохтории он иборат аст. Сохтори Палатаи ҳисоб ва шумораи кормандон бо пешниҳоди раиси Палатаи ҳисоб аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд.

Моддаи 10. Вазъи ҳуқуқии раис, муовини раис ва сараудиторони Палатаи ҳисоб

1. Раис, муовини раис ва сараудиторони Палатаи ҳисоб ҳуқуқи дахлнопазирӣ доранд. Бе розигии мақоме, ки онҳоро ба мансаб таъйин намудааст, маҷбуран овардан, кофтуков кардан, дастгир намудан, ҳабс кардан, ба истиснои дастгир шудан дар ҷойи содиршавии ҷиноят, манъ аст. Раис, муовини раис ва сараудиторони Палатаи ҳисоб ҳамчунин мавриди кофтукови шахсӣ қарор дода намешаванд, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонун муқаррар намудааст.

2. Раис, муовини раис ва сараудиторони Палатаи ҳисоб бе розигии мақоме, ки онҳоро ба мансаб таъйин намудааст, ба ҷавобгарии маъмурӣ, ки ба тариқи судӣ таъйин мегардад, кашида намешаванд.

3. Дахлнопазирии раис, муовини раис ва сараудиторони Палатаи ҳисоб ҳамчунин ба манзили зисти онҳо, ҳуҷраҳои корӣ ва нақлиёти хизматиашон паҳн гардида, гузарондани кофтуков ва ёфта гирифтан, гӯш кардани суҳбатҳои телефонӣ, гирифтани мукотибот, молу мулк ва ҳуҷҷатҳо танҳо бо иҷозати суд баъди оғоз гардидани парвандаи ҷиноятӣ амалӣ карда мешаванд.

4. Нисбат ба раис, муовини раис ва сараудиторони Палатаи ҳисоб танҳо аз ҷониби Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон парвандаи ҷиноятӣ оғоз карда мешавад.

5. Нисбат ба раис, муовини раис ва сараудиторони Палатаи ҳисоб парвандаи ҷиноятӣ танҳо аз ҷониби Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасӣ карда мешавад.

Моддаи 11. Ваколатҳои раиси Палатаи ҳисоб

Раиси Палатаи ҳисоб дорои ваколатҳои зерин мебошад:

1) роҳбарии умумии фаъолияти Палатаи ҳисобро амалӣ менамояд;

2) ҷадвали воҳидҳои кории Палатаи ҳисоб, пардохти маблағи хизматрасонии коршиноси берунаро дар доираи фонди музди меҳнат тасдиқ ва сметаи хароҷоти Палатаи ҳисобро имзо менамояд;

3) ваколатҳои мансабиро дар байни муовини раис ва сараудиторони Палатаи ҳисоб тақсим менамояд;

4) ба ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб роҳбарӣ менамояд ва ба қарорҳои он имзо мегузорад;

5) роҳбари дастгоҳи Палатаи ҳисоб, аудитор ва корманди дигари Палатаи ҳисобро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба мансаб таъйин ва аз мансаб озод мекунад;

6) низомномаҳои воҳидҳои сохториро тасдиқ мекунад;

7) дастурамалҳои мансабиро тасдиқ менамояд;

8) ҳавасмандгардонӣ, расондани кумаки моддӣ ва нисбат ба корманд татбиқ намудани ҷазои интизомиро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом медиҳад;

9) ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба пешбарии кормандон ба рутбаҳои махсуси ҳайати олии роҳбарикунанда ва сарфарозгардонӣ бо мукофотҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон таклиф пешниҳод менамояд;

10) бо тартиби муқарраргардида лоиҳаи қонун ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқиро оид ба масъалаҳои мансуб ба салоҳияти Палатаи ҳисоб таҳия ва барои баррасӣ пешниҳод менамояд;

11) бемамониат бо ҳуҷҷатҳо вобаста ба лоиҳаи буҷети давлатӣ ва иҷрои буҷети давлатӣ, бо назардошти риояи талаботи сирри давлатӣ ва сирри дигари бо қонун ҳифзшаванда, шинос мешавад;

12) дар ҷаласаҳо оид ба масъалаҳои ҳисоботи солонаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи иҷрои буҷети давлатӣ, муҳокимаи парламентӣ оид ба иҷрои буҷети давлатӣ, инчунин баррасии лоиҳаи буҷети давлатӣ ва масъалаҳои дигар вобаста ба вазифаҳои Палатаи ҳисоб иштирок ва баромад мекунад;

13) ба воҳидҳои сохтории Палатаи ҳисоб супориш дода, иҷрои онро назорат менамояд;

14) назорати сифати аудит ва бо воситаҳои технологияи муосири иттилоотию коммуникатсионӣ гузарондани аудитро таъмин менамояд;

15) роҳбари гурӯҳро барои гузарондани аудитҳои молиявӣ, мутобиқат, самаранокӣ ва дигар аудит таъйин мекунад;

16) муроҷиатҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқиро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасӣ ва назорат менамояд;

17) фармоишҳоро дар доираи ваколатҳои худ қабул менамояд ва шартномаҳоро ба имзо мерасонад;

18) Палатаи ҳисобро дар мақомоти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва хориҷа намояндагӣ менамояд;

19) ваколатҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ менамояд.

Моддаи 12. Ваколатҳои муовини раиси Палатаи ҳисоб

Муовини раиси Палатаи ҳисоб ваколатҳои зеринро амалӣ менамояд:

1) ташкили фаъолият оид ба гузарондани чорабиниҳои аудиторӣ ва ҷамъбасти натиҷаи онҳо, таҳлили сабабу оқибатҳои камбудиҳои муайяншуда дар раванди таҳия ва баррасии лоиҳаҳои буҷети давлатӣ, инчунин ташаккули қисми даромад ва хароҷоти буҷети давлатӣ;

2) таҳияи нақшаи чорабиниҳои аудитории солона ва стратегии Палатаи ҳисоб, инчунин назорати иҷрои онҳо;

3) ташкили фаъолияти аудиторӣ, ташхисию таҳлилӣ, аз ҷумла омода намудани хулоса ба лоиҳаи буҷети давлатӣ барои соли навбатии молиявӣ ва оид ба иҷрои буҷети давлатӣ дар соли қаблӣ (ҳисоботӣ);

4) амалӣ намудани аудит тариқи фосилавӣ;

5) ҳамоҳангсозии фаъолияти сараудиторон ва воҳидҳои сохтории Палатаи ҳисоб вобаста ба масъалаҳои банақшагирӣ, ташкил ва гузарондани чорабиниҳои аудиторӣ, аз ҷумла чорабиниҳои муштарак;

6) таъмини назорати фаъолияти раёсати самти мустақили Палатаи ҳисоб (минбаъд - раёсати мустақил);

7) таъмини назорати сифати аудит мутобиқ ба стандартҳои байналмилалӣ;

8) таъмини назорат, таҳлил ва ҷамъбасти натиҷаҳои татбиқи тавсияҳои Палатаи ҳисоб;

9) дар мувофиқа бо раиси Палатаи ҳисоб иштирок ва баромад кардан дар ҷаласаҳои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва кумитаҳои он вобаста ба масъалаҳои марбут ба буҷети давлатӣ ва фаъолияти Палатаи ҳисоб;

10) бо супориши раиси Палатаи ҳисоб дар мақомоти ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар хориҷа намояндагӣ кардани он;

11) ҳангоми набудани раиси Палатаи ҳисоб иҷро намудани уҳдадориҳои хизматии ӯ;

12) бо назардошти риояи талаботи сирри давлатӣ ва сирри дигари бо қонун ҳифзшаванда, бемамониат шинос шудан бо ҳуҷҷатҳо вобаста ба лоиҳаи буҷет, ташаккул ва иҷрои буҷети давлатӣ ва ҳуҷҷатҳои дигар;

13) ташкили пешбурди омори натиҷаҳои фаъолияти аудитории Палатаи ҳисоб.

Моддаи 13. Ваколатҳои сараудитори Палатаи ҳисоб

Сараудитори Палатаи ҳисоб ҳангоми амалӣ намудани ваколатҳои худ:

1) самтҳои ба ӯ вобасташудаи фаъолияти Палатаи ҳисобро роҳбарӣ менамояд;

2) дар доираи салоҳияти худ масъалаҳои вобаста ба ташкили фаъолияти самти вобасташударо мустақилона ҳал менамояд ва барои натиҷаи он масъул мебошад;

3) ҳаҷм, намуд ва муҳлати гузарондани чорабиниҳои аудиторӣ, ташхисию таҳлилӣ ва корҳои методологиро дар самти фаъолияти худ муайян менамояд;

4) лоиҳаи нақшаи солонаи аудити самти фаъолиятро таҳия намуда, барои ба нақшаи умумии солонаи чорабиниҳои аудитории Палатаи ҳисоб ҳамроҳ намудан пешниҳод менамояд;

5) барои ворид намудани тағйиру иловаҳо ба нақшаи солонаи аудитории Палатаи ҳисоб таклифҳо пешниҳод менамояд;

6) барномаи чорабиниҳои аудиториро дар самти фаъолият тасдиқ карда, иҷрои онро таъмин менамояд ва дар ҳолатҳои зарурӣ метавонад дар чорабиниҳои аудиторӣ бевосита иштирок намояд;

7) лоиҳаи ҳисобот ва тавсияҳоро аз натиҷаи чорабиниҳои аудиторӣ бо хулоса ба баррасии ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб пешниҳод намуда, барои асоснокии он масъул мебошад, инчунин татбиқи натиҷаҳои аудит ва тавсияҳоро дар объекти аудит ҷиҳати бартараф намудани камбудиҳои муайянгардида назорат менамояд;

8) чорабиниҳои аудиторӣ, ташхисию таҳлилиро бо мақсади мукаммал гардондани лоиҳаи буҷети давлатӣ ва такмил додани гурӯҳбандии алоҳидаи қисми даромад ва хароҷоти буҷети давлатӣ, арзёбии истифодаи самараноку мақсадноки воситаҳои буҷетӣ, моликияти давлатӣ ва захираҳои давлатӣ амалӣ намуда, аз натиҷаҳои самти фаъолияти вобасташуда хулоса пешниҳод менамояд;

9) бо мақсади иҷрои уҳдадориҳои мансабӣ доир ба самти вобасташуда супориш медиҳад, лоиҳаи фармоиш ва ҳуҷҷатҳои дигари заруриро омода намуда, барои имзо ба раиси Палатаи ҳисоб пешниҳод менамояд;

10) ба мақомоти давлатӣ, қисмҳою зерсохторҳои ҳарбӣ ва объектҳои дигари ба аудит фарогирифташуда бо тартиби муқарраргардида ворид мешавад;

11) ба ҳуҷҷатҳои аввалия вобаста ба фаъолияти хоҷагидорӣ ва молиявии объекти аудит, феҳристҳои ҳисоб, тавозун ва ҳисобот, маводи оморӣ, смета, қарордод, фармон ва санадҳои ҳуқуқии дигар, мукотибот ва ҳуҷҷатҳои коргузорӣ оид ба аудити мазкур, аз ҷумла ба ҳуҷҷатҳои дорои сирри давлатӣ ва сирри дигари бо қонун ҳифзшаванда, инчунин ба маводи санҷиши мақомоте, ки назорати молиявиро анҷом додаанд, бемамониат дастрасӣ дошта метавонад;

12) дар ҳолати зарурӣ аз шахсони масъули объекти аудит, инчунин шахсоне, ки қаблан санҷиш гузарондаанд, тавзеҳоти шифоҳӣ ё хаттӣ, маълумотнома оид ба масъалаҳои марбут ба аудитро мегирад;

13) ҳангоми ҷой доштани хавфи ҷиддӣ оид ба мавҷудияти ҳуқуқвайронкунӣ, дар асоси фармоиши раиси Палатаи ҳисоб, муваққатан ҳуҷҷатҳои аслӣ, аз ҷумла бастаи ҳуҷҷатҳоро бо тартиби муқаррарнамудаи стандартҳои аудит мегирад;

14) дар мувофиқа бо раиси Палатаи ҳисоб дар ҷаласаҳои кумитаҳои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон иштирок ва баромад менамояд.

Моддаи 14. Ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб ва ваколатҳои он

1. Ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб мақоми олии идоракунии Палатаи ҳисоб мебошад. Ҳайати мушовара аз раис, муовини раис ва панҷ сараудитори Палатаи ҳисоб иборат мебошад.

2. Ҷаласаи ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб на кам аз як маротиба дар як моҳ ва ҳангоми зарурат аз ҷониби раис ё бо талаби аз се як ҳиссаи ҳайати он даъват карда мешавад.

3. Ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб дар мавриде салоҳиятнок ҳисобида мешавад, ки агар дар ҷаласа на кам аз се ду ҳиссаи ҳайати он иштирок дошта бошад.

4. Ҳайати мушовара масъалаҳои муҳимми идоракунии Палатаи ҳисобро баррасӣ намуда, қарорҳои дахлдорро бо тарафдории аксарияти аъзои ҳайати мушовара қабул менамояд ва ба он раиси ҳайати мушовара имзо мегузорад.

5. Ҷаласаи ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб ба таври шаффоф гузаронда мешавад. Дар ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Дастури Палатаи ҳисоб ҷаласаи пӯшида низ гузаронда мешавад.

6. Ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб ваколатҳои зерин дорад:

1) нақшаи кори солона, стратегияи Палатаи ҳисоб ва намудҳои чорабиниҳои аудитории дигарро тасдиқ намуда, ҳангоми зарурат ба онҳо тағйиру илова ворид менамояд;

2) сифати чорабиниҳои аудиторӣ ва таҳлилию ташхисиро арзёбӣ ва назорат менамояд;

3) лоиҳаи сметаи хароҷоти Палатаи ҳисобро мустақилона, бо назардошти эҳтиёҷоти ҷорӣ, қабул менамояд;

4) оид ба иҷрои қарори мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, ки бо парвандаҳои ҷиноятии оғозгардида дар бораи гузарондани чорабинии аудиторӣ қабул шудааст, инчунин дархости мақомоти қонунгузор ё иҷроия, таъйиноти суд вобаста ба гузарондани аудити ғайринақшавӣ дар доираи ваколатҳои пешбинишуда дар ҳар ҳолати мушаххас қарор қабул менамояд. Дар сурати рад кардани дархост, Палатаи ҳисоб ба мақоми дархосткунанда ҷавоби асосноки хаттӣ ирсол менамояд;

5) хулосаҳои аудитории Палатаи ҳисобро оид ба лоиҳаи буҷети давлатӣ ва ҳисоботи солонаи маҷмуии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи иҷрои буҷети давлатӣ дар соли молиявии ҳисоботӣ (қаблӣ) тасдиқ менамояд;

6) ҳисобот аз натиҷаи аудит ва хулосаи сараудитор оид ба натиҷаи аудитро баррасӣ намуда, вобаста ба онҳо қарор қабул менамояд;

7) ҳисоботи роҳбари дастгоҳ ва сардорони воҳидҳои сохтории Палатаи ҳисобро мешунавад;

8) ҳисоботи фаъолияти молиявии Палатаи ҳисобро тасдиқ мекунад;

9) дастурамалҳои танзимкунандаи фаъолияти дохилии Палатаи ҳисобро тасдиқ менамояд;

10) бо пешниҳоди раиси Палатаи ҳисоб Кодекси одоби корманди Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистонро тасдиқ мекунад;

11) Дастури Палатаи ҳисобро тасдиқ мекунад;

12) тартиби ҷалби коршиносони беруна ва мутахассисони мақомоти давлатиро муқаррар менамояд;

13) стандартҳои Палатаи ҳисоб ва қоидаҳои татбиқи онро тасдиқ менамояд;

14) оид ба супоришҳои дигар, ки ба сараудитор ва корманди Палатаи ҳисоб дода мешаванд, қарор қабул мекунад.

7. Барномаи чорабиниҳои аудиторӣ, ки тасдиқи он аз ҷониби ҳайати мушовара ҳатмӣ мебошад:

1) аудите, ки бо супориши Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дархости Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронда мешавад;

2) аудите, ки ба салоҳияти ду ё зиёда сараудитор дахл дорад;

3) чорабиниҳое, ки якҷо бо мақомоти давлатии дигари ҷумҳурӣ ва мақомоти назорати давлатии молиявии мамлакатҳои хориҷӣ гузаронда мешаванд;

4) аудит дар ҷамъиятҳои саҳомӣ, ҷамъиятҳои дорои масъулияти маҳдуд, ки дар онҳо ҳиссаи давлат ва иттиҳодияҳои байнидавлатӣ мавҷуд аст;

5) барои гузарондани чорабинӣ намояндагони мақомоти назорати давлатӣ ва ҳифзи ҳуқуқ, ташкилотҳои ғайридавлатии аудиторӣ ҷалб карда шудаанд.

8. Дар сурати аз ҷониби ҳайати мушовара тасдиқ гардидани барномаи аудит, тағйиру иловаҳо ба ин барнома низ аз ҷониби ҳайати мушовара тасдиқ карда мешаванд.

9. Ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб дар доираи ваколатҳои худ барномаҳои чорабиниҳои аудитории (ташхисию таҳлилии) дигарро тасдиқ менамояд.

10. Дар ҳолати талаб намудани яке аз аъзои ҳайати мушовара барномаи чорабиниҳои дар қисми 9 ҳамин модда пешбинишуда дар ҷаласаи ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб баррасӣ карда мешавад.

11. Дар ҷараёни гузарондани чорабинии аудиторӣ ҳангоми зарурат аъзои ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб, ки барои гузарондани аудит масъул аст, метавонад ба барнома бо шарти баъдан дар ҳисоботҳои натиҷаи аудит дарҷ намудани онҳо тағйиру иловаҳо ворид намояд.

Моддаи 15. Бархӯрди манфиатҳо

1. Агар корманди Палатаи ҳисоб дар ҳолате қарор дошта бошад, ки бархӯрди манфиатҳо ба миён омаданаш мумкин аст, ӯ бояд фавран дар ин хусус роҳбари бевоситаи худро ба таври хаттӣ огоҳ созад.

2. Ҳолатҳои пешгирӣ ва бартараф намудани бархӯрди манфиатҳо аз тарафи корманди Палатаи ҳисоб дар Кодекси одоби корманди Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ мегарданд.

Моддаи 16. Дастури Палатаи ҳисоб

1. Дастури Палатаи ҳисоб масъалаҳои дохилии фаъолияти Палатаи ҳисоб, тақсими ваколатҳо байни сараудиторони Палатаи ҳисоб, мазмуни самтҳои фаъолияте, ки онҳо роҳбарӣ мекунанд, вазифа ва ҳамкории воҳидҳои сохторӣ, тартиби омодасозӣ, гузарондан ва натиҷагирии чорабиниҳои гуногун вобаста ба фаъолияти аудиторӣ, инчунин тартиби пешбурди коргузориро муайян менамояд.

2. Қарор дар бораи тасдиқ намудани Дастури Палатаи ҳисоб, инчунин ворид намудани тағйиру иловаҳо ба он аз ҷониби ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб бо пешниҳоди раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб қабул карда мешавад.

БОБИ 3. ТАЛАБОТИ ТАХАССУСӢ, ТАРТИБИ ТАЪЙИН, МУҲЛАТИ ВАКОЛАТ, БОЗДОШТАН ВА ҚАТЪИ ВАКОЛАТҲОИ РАИС, МУОВИНИ РАИС, САРАУДИТОР, РОҲБАРИ ДАСТГОҲ, АУДИТОР ВА КОРМАНДИ ДИГАРИ ПАЛАТАИ ҲИСОБ. КОДЕКСИ ОДОБИ КОРМАНДИ ПАЛАТАИ ҲИСОБ

Моддаи 17. Талаботи тахассусӣ нисбат ба раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб

Номзад ба мансаби раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб бояд ба талаботи зерин ҷавобгӯ бошад:

1) доштани танҳо шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

2) донистани забони давлатӣ;

3) доштани таҳсилоти олӣ дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ, аудит, молия, иқтисод ё ҳуқуқ;

4) доштани собиқаи кории на камтар аз панҷ сол дар соҳаҳои молия, аудит ё ҳуқуқ дар мақомоти давлатӣ, назорат (аудит)-и давлатӣ;

5) синни аз сӣ боло.

Моддаи 18. Тартиби ба мансаб таъйин намудани раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб

Раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб бо пешниҳоди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба муҳлати ҳафт сол ба мансаб таъйин карда мешаванд. Раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб наметавонанд ин мансабро зиёда аз ду маротиба ишғол намоянд.

Моддаи 19. Савганд ёд кардани раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб

Раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб баъд аз таъйин шудан ба мансаб дар ҷаласаи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мазмуни зайл савганд ёд мекунанд:

"Ман (насаб, ном ва номи падар), ба иҷрои мансаби раис (муовини раис, сараудитор)-и Палатаи ҳисоб шуруъ намуда, бо арзи садоқат ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ботантана савганд ёд мекунам, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро риоя намуда, ваколатҳои худро поквиҷдонона, беғаразона ва дар сатҳи баланди касбӣ ба манфиати давлат ва халқи Тоҷикистон иҷро менамоям. Агар ҳамин савганди ёдкардаамро вайрон кунам, дар назди қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷавобгар мебошам.".

Моддаи 20. Боздоштан ва қатъ кардани ваколатҳои раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб

1. Ваколатҳои раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб дар ҳолати ба сифати номзад ба вакили мақомоти намояндагии ҳокимияти давлатӣ ба қайд гирифта шудан боздошта мешаванд.

2. Қарор дар бораи боздоштани ваколатҳои раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда мешавад.

3. Раис, муовини раис ва сараудитори Палатаи ҳисоб пеш аз муҳлат бо пешниҳоди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳолатҳои зерин аз мансаб озод ва ваколатҳои онҳо қатъ карда мешаванд:

1) дар асоси ариза дар бораи озод намудан аз мансаб бо хоҳиши худ;

2) бинобар вазъи саломатӣ ё бо сабабҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон зиёда аз чор моҳ бефосила иҷро карда натавонистани уҳдадориҳои хизматӣ;

3) қатъ гардидани шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё соҳиб шудан ба шаҳрвандии давлати дигар ё тарки доимии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

4) эътибори қонунӣ пайдо кардани ҳалномаи суд дар бораи маҳдуд намудани қобилияти амалкунӣ ё ғайриқобили амал эътироф шудан;

5) эътибори қонунӣ пайдо намудани санади судӣ дар бораи татбиқ гардидани чораҳои маҷбурии дорои хусусияти тиббӣ;

6) дар ҳолатҳои пешбининамудаи моддаи 23 Қонуни мазкур;

7) вафот ё эътибори қонунӣ пайдо намудани санади судӣ дар бораи фавтида ё бедарак ғоибшуда эътироф гардидан;

8) ба кори дигар гузаштан;

9) расидан ба синни нафақа;

10) гирифтани нафақаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ё давлати хориҷӣ;

11) машғул шудан ба фаъолияте, ки ба мансаби ишғолнамуда мувофиқ нест;

12) риоя накардани тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим.

Моддаи 21. Талаботи тахассусӣ нисбат ба роҳбари дастгоҳи Палатаи ҳисоб ва тартиби ба мансаб таъйину озод кардани ӯ

1. Номзад ба мансаби роҳбари дастгоҳи Палатаи ҳисоб бояд ба талаботи тахассусии зерин ҷавобгӯ бошад:

1) доштани танҳо шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

2) донистани забони давлатӣ;

3) доштани таҳсилоти олӣ дар соҳаи баҳисобгирии муҳосибӣ, аудит, молия, иқтисод ё ҳуқуқ;

4) доштани собиқаи кории на камтар аз панҷсола дар мансабҳои роҳбарикунанда вобаста ба идоракунии маъмурӣ, молиявӣ ё ҳуқуқӣ дар мақомоти давлатӣ.

2. Роҳбари дастгоҳи Палатаи ҳисоб аз ҷониби раиси Палатаи ҳисоб бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба мансаб таъйин ва аз мансаб озод карда мешавад.

3. Роҳбари дастгоҳ ба фаъолияти дастгоҳ роҳбарӣ карда, кори онро ташкил ва супоришҳои раиси Палатаи ҳисобро иҷро менамояд ва ваколатҳои ӯ дар низомномаи Палатаи ҳисоб муқаррар карда мешаванд.

Моддаи 22. Аудитор ва корманди дигари Палатаи ҳисоб

1. Аудитор ва корманди дигари Палатаи ҳисоб бояд шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, на камтар аз 3 сол собиқаи кории касбӣ дар соҳаи аудит, иқтисод, молия ва ё ҳуқуқ дошта бошад.

2. Ба уҳдадории хизматии аудитори Палатаи ҳисоб дар доираи ваколатҳои Палатаи ҳисоб бевосита амалӣ намудани аудити берунаи мустақили давлатӣ дохил мешавад.

3. Аудитори Палатаи ҳисоб ваколатҳои худро танҳо дар сурати доштани ҳуҷҷати тасдиқкунандаи гузарондани аудит, аз ҷумла фармоиш ё шаҳодатнома амалӣ менамояд.

4. Аудитори Палатаи ҳисоб наметавонад дар чорабиниҳои аудиторӣ иштирок намояд, агар:

1) хешованди наздики роҳбар, муассис ё корманди объекти аудит бошад;

2) дар объекти аудит манфиатҳои молумулкии шахсӣ дошта бошад;

3) собиқ корманди объекти аудит бошад.

5. Ҳуқуқу уҳдадорӣ, масъулият, асосҳои ба кор қабул намудан ва аз кор озод кардани аудитор ва корманди дигари Палатаи ҳисобро Қонуни мазкур, Низомномаи Палатаи ҳисоб, Дастури Палатаи ҳисоб, дастурамали мансабӣ, қонунгузории меҳнат ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунанд.

6. Риоя накардани талаботи қонунии аудитори Палатаи ҳисоб, поймол кардани ҳуқуқи ӯ ё зарар расондан ба ҳаёт, саломатӣ, шаъну шараф, молу мулк, аъзои оила ва хешовандони наздики ӯ вобаста ба иҷрои уҳдадориҳои хизматӣ боиси ҷавобгарии дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинишуда мегардад.

Моддаи 23. Ҳолатҳое, ки дар мансаб будани корманди Палатаи ҳисоб ва қабули шаҳрвандро ба кор ба Палатаи ҳисоб истисно мекунанд

1. Корманди Палатаи ҳисоб ва шаҳрванд, ки барои ҷиноятҳои аз беэҳтиётӣ содиркарда доғи судӣ дорад, барои содир кардани ҷиноятҳои қасдона дар асоси сархатҳои сеюм, чорум, панҷум ва шашуми қисми 1 моддаи 27 ва моддаҳои 28-32 Кодекси мурофиавии ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷавобгарии ҷиноятӣ озод гардидааст ё бо ҳукми эътибори қонунӣ пайдокардаи суд маҳкум шудааст, наметавонад ба Палатаи ҳисоб ба кор қабул гардад ва дар Палатаи ҳисоб фаъолият намояд.

2. Корманди Палатаи ҳисоб наметавонад мансаби дигареро ишғол намояд, вакили мақомоти намояндагӣ, узви ҳизб ва созмонҳои сиёсӣ бошад, ба фаъолияти соҳибкорӣ машғул шавад, ба истиснои фаъолияти илмиву эҷодӣ ва омӯзгорӣ.

Моддаи 24. Кодекси одоби корманди Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон

1. Кодекси одоби корманди Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон қоида ва меъёрҳои рафтори корманди Палатаи ҳисобро ҳангоми амалӣ намудани ваколат ва уҳдадориҳои хизматӣ танзим менамояд ва кормандони Палатаи ҳисоб уҳдадоранд талаботи онро риоя намоянд.

2. Аз ҷониби корманди Палатаи ҳисоб риоя накардани қоидаҳои Кодекси одоби корманди Палатаи ҳисоб боиси ба ҷавобгарӣ кашида шудан бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мегардад.

Моддаи 25. Маркази такмили ихтисоси кормандони соҳаи аудит ва тадқиқоти илмӣ

1. Палатаи ҳисоб барои такмили ихтисоси кормандони соҳаи аудит ва тадқиқоти илмӣ маркази такмили ихтисос ва тадқиқоти илмӣ аз ҳисоби манбаъҳои бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манънакарда ташкил менамояд.

2. Палатаи ҳисоб ба кормандони аудити дохилӣ дар ташкилотҳои бахши давлатӣ ва ташкилотҳои аудитории дигар барои иштирок дар чорабиниҳо оид ба такмили ихтисос иҷозат медиҳад ва низоми коромӯзиро дар Палатаи ҳисоб барои такмили ихтисос ташкил менамояд.

Моддаи 26. Ҳавасмандгардонӣ ва унвони фахрии идоравии Палатаи ҳисоб

1. Палатаи ҳисоб номгӯйи чораҳои ҳавасмандгардонӣ ва тартиби татбиқи онҳоро тибқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар мекунад.

2. Корманди Палатаи ҳисоб барои эътирофи хизматҳояш дар назди Ҷумҳурии Тоҷикистон, маҳорати касбӣ ва меҳнати бисёрсолаю софдилона, саҳми сазовор дар ғанӣ гардондани буҷети давлатӣ бо тартиби муқарраргардида аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мукофоти давлатӣ сарфароз гардонида мешавад.

3. Корманди Палатаи ҳисоб барои маҳорати касбӣ, дастовардҳои меҳнатӣ, хизмати бисёрсолаю софдилона ва бенуқсон аз ҷониби раиси Палатаи ҳисоб бо унвони ифтихории "Корманди фахрии мақоми олии аудити давлатӣ" мукофотонида мешавад.

4. Низомнома дар бораи нишони сарисинагии "Корманди фахрии мақоми олии аудити давлатӣ" бо пешниҳоди раиси Палатаи ҳисоб аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.

БОБИ 4. АУДИТҲОИ БЕРУНАИ МУСТАҚИЛИ ДАВЛАТӢ

Моддаи 27. Аудити молиявӣ

Аудити молиявӣ бо мақсади арзёбии эътимоднокии маълумот ва амалиётҳои молиявию хоҷагидорӣ, баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ, мутобиқатии онҳо ба стандартҳои баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ гузаронда мешавад, ки аз натиҷаи он ҳисобот ва хулоса таҳия гардида, барои бартараф кардани қоидавайронкуниҳои молиявии муайянгардида ба объекти аудит тавсия ирсол карда мешавад. Тартиби гузарондани аудити молиявиро стандарти аудити молиявии Палатаи ҳисоб муқаррар менамояд.

Моддаи 28. Аудити мутобиқат

Аудити мутобиқат бо мақсади арзёбии мутобиқати фаъолияти объекти аудит бо меъёрҳои қонун, қоида, созишномаҳои дахлдор, инчунин принсипҳои идоракунии молияи давлатӣ гузаронда мешавад, ки тартиби амалӣ намудани онро стандарти аудити мутобиқати Палатаи ҳисоб муқаррар менамояд.

Моддаи 29. Аудити самаранокӣ

1. Аудити самаранокӣ бо мақсади беҳтар намудани сифати ҷараёни идоракунии воситаҳои буҷети давлатӣ ва захираҳои давлатӣ дар асоси пешниҳоди маълумоти пурра, саҳеҳ ва беғаразона оид ба сарфанокӣ, маҳсулнокӣ ва натиҷанок будани фаъолияти корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар гузаронда мешавад, ки тартиби амалӣ намудани онро стандарти аудити самаранокии Палатаи ҳисоб муқаррар менамояд.

2. Аз натиҷаи аудити самаранокӣ оид ба масъалаҳои самаранокии иқтисод, молия, фаъолияти объекти аудит, инчунин таклифҳо оид ба такмили қонун дар бораи буҷети давлатӣ ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон хулоса таҳия ва пешниҳод карда мешавад.

3. Вазифаҳои асосии аудити самаранокӣ:

1) муайян намудани сабабҳои истифодаи ғайрисамараноки маблағ ва захираҳои давлатӣ аз тарафи гирандагону истифодабарандагони онҳо;

2) ташхис, таҳлил ва муайян намудани самаранокии фаъолияти объекти аудит дар самти муайян;

3) ташаккули таркиб, муайян намудани тавсияҳо барои беҳтар кардани самаранокии фаъолияти объекти аудит ва фаъолияти аудити дохилӣ дар бахши давлатӣ;

4) пешниҳоди хулоса ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои баҳодиҳӣ ба натиҷанокии қарорҳо оид ба танзими раванди иҷрои буҷети давлатӣ;

5) таъмини мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатӣ бо маълумот ва тавсияҳо оид ба афзун намудани самараи истифодаи захираҳо.

Моддаи 30. Хулоса аз натиҷаи аудити берунаи мустақили давлатӣ

1. Палатаи ҳисоб аз натиҷаи аудити берунаи мустақили давлатӣ оид ба мутобиқатии фаъолияти идоракунии молиявӣ, амалиётӣ, баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявии объекти аудит хулосаи мусбат бо қайди шартҳо ва дар ҳолати номутобиқатии онҳо ва муайян гардидани қоидавайронкуниҳои молиявӣ, хулосаи манфӣ медиҳад.

2. Палатаи ҳисоб дар сурати ғайриимкон гаштани ҷамъоварии далелҳои кофӣ, аз додани хулоса даст кашида, гузарондани аудитро қатъ мекунад ва вобаста ба ҳолати мазкур маълумоти дақиқ ва муфассалро ба мақоми болоии объекти аудит, аз ҷумла ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд.

БОБИ 5. МАҚСАД, БАНАҚШАГИРӢ, МАРҲИЛА, ДАВРИЯТ ВА УСУЛҲОИ АМАЛИГАРДОНИИ ЧОРАБИНИҲОИ АУДИТОРИИ ПАЛАТАИ ҲИСОБ. ҲУҚУҚ ВА УҲДАДОРӢ

Моддаи 31. Мақсади гузарондани чорабиниҳои аудиторӣ

Мақсади гузарондани чорабиниҳои аудитории Палатаи ҳисоб:

1) арзёбии ҳисоботи молиявӣ ва низоми баҳисобгирии корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигари давлатӣ оид ба дурустии пешбурди ҳисоботи молиявӣ ва мутобиқати онҳо ба стандартҳои байналмилалии баҳисобгирии муҳосибӣ ва ҳисоботи молиявӣ;

2) арзёбии мутобиқати истифодаи воситаҳои буҷетӣ ва захираҳои давлатӣ ба қонун дар бораи буҷети давлатӣ ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

3) арзёбии истифодаи самараноки воситаҳои буҷетӣ ва захираҳои давлатӣ барои расидан ба мақсадҳои пешбинишуда.

Моддаи 32. Банақшагирии фаъолияти аудитории Палатаи ҳисоб

1. Палатаи ҳисоб кори худро мутобиқи самтҳои асосии фаъолият, нақшаи солона, нақшаҳои корӣ барои таъмини иҷрои вазифаҳои Палатаи ҳисоб бо назардошти дастуру супоришҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дархости Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ташкил менамояд. Татбиқи нақша бо пайдарҳамии арзёбии натиҷаҳои аудитҳои молиявӣ, мутобиқат ва самаранокӣ амалӣ карда мешавад.

2. Палатаи ҳисоб нақшаи сесолаи стратегии аудитро тартиб медиҳад, ки дар он аудити дар ин давра гузарондашаванда барои ҳар сол ва захираҳои инсонӣ барои иҷрои корҳои нақшавӣ муфассал дарҷ карда мешаванд. Нақшаи аудити стратегӣ ҳар сол таҷдид карда мешавад.

3. Нақшаи стратегӣ вақти ҷудошударо барои корҳои иловагии аудиторӣ дар бар мегирад, ки зимни таҳияи нақша пешбинӣ нашудаанд.

4. Нақшаҳои солонаи аудит аз нақшаи стратегии аудит дар қисмате, ки дар ҷараёни аудити ҳисоботи молиявии солона дар давоми соли ҷорӣ гузаронда мешавад, иборат мебошанд.

5. Палатаи ҳисоб нақшаи умумии чорабиниҳои аудиториро барои соли оянда (нақшаи солона) таҳия менамояд, ки дар он объекти аудит (зерсохторҳои объект), намудҳои фаъолияти он, мавзуъ, мақсад ва давраи аудит, инчунин муҳлати гузарондани аудит нишон дода мешаванд.

6. Нақшаҳои стратегӣ ва солонаи аудит аз ҷониби аъзои ҳайати мушовара ва сардори раёсати мустақил таҳия гардида, аз ҷониби ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб тасдиқ карда мешаванд.

7. Палатаи ҳисоб ҳуқуқ дорад бо супориши Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, дархости мақомоти қонунгузор ё иҷроия, инчунин бо қарори асосноки мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар доираи парвандаи ҷиноятии оғозгардида ва таъйиноти суд чорабиниҳои ғайринақшавӣ гузаронад.

Моддаи 33. Марҳилаҳои чорабиниҳои аудитории Палатаи ҳисоб

1. Палатаи ҳисоб чорабиниҳои аудитории иборат аз марҳилаҳои зеринро амалӣ менамояд:

1) омодагӣ ба чорабиниҳои аудиторӣ;

2) гузарондани чорабиниҳои аудиторӣ дар объекти аудит;

3) омода намудани ҳисобот, хулоса ва тавсия аз натиҷаи аудит.

2. Палатаи ҳисоб сифати чорабиниҳои аудиторӣ, инчунин татбиқи натиҷаҳои аудит ва тавсияҳоро ҷиҳати бартараф намудани камбудиҳои муайянгардида назорат менамояд.

3. Ҳангоми муайян намудани мавзуъ ва намуди чорабинии аудиторӣ, ки дар асоси баҳодиҳӣ амалӣ мешавад, Палатаи ҳисоб меъёрҳои зеринро ба инобат мегирад:

1) муҳиммияти мавзуи чорабинии аудиторӣ;

2) дараҷаи хавф, ки ба фаъолияти объект хос аст;

3) муҳлати аз лаҳзаи анҷом ёфтани чорабинии қаблӣ гузашта;

4) ҳаҷми воситаҳои буҷетии ба объекти аудит ё барномаи мазкур ҷудогардида;

5) камбудиҳо дар низоми идоракунии дохилӣ, ки дар ҷараёни аудити қаблӣ аз ҷониби Палатаи ҳисоб ё мақомоти назоратии дигар муайян карда шудаанд.

4. Барои ҳар як чорабинии аудиторӣ барнома таҳия ва тасдиқ гардида, дар асоси фармоиши раиси Палатаи ҳисоб оид ба гузарондани аудит ва дар муҳлати муайянгардида амалӣ карда мешавад.

Моддаи 34. Даврияти гузарондани аудит

1. Ташхиси лоиҳаи буҷети давлатӣ барои соли молиявии навбатӣ ва дурнамои нишондиҳандаҳои он барои ду соли минбаъда, аудити ҳисоботи маҷмуии солонаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи иҷрои буҷети давлатӣ дар соли молиявии гузашта, ҳисоботи молиявии маҷмуии солонаи тақсимкунандагони асосии воситаҳои буҷетӣ, лоиҳаҳои сармоягузорӣ, барномаҳои давлатӣ ва аудити объектҳои дорои аҳамияти ҷумҳуриявӣ, ҳамасола гузаронда мешавад.

2. Аудити фаъолияти субъектҳои хоҷагидори давлатӣ ва гирандагони воситаҳои буҷетӣ на камтар аз як маротиба дар ду сол гузаронда мешавад.

Моддаи 35. Усулҳои амалигардонии чорабиниҳои аудитории Палатаи ҳисоб

1. Усулҳои амалигардонии чорабиниҳои аудиторӣ аз гузарондани аудит, таҳлил, ташхис, таҳқиқ, арзёбӣ, санҷиш ва мониторинг иборат аст.

2. Аудит бо мақсади арзёбии ҳамаҷонибаи фаъолияти объекти аудит гузаронда мешавад, ки дар арзёбии ҳуҷҷатӣ ва воқеии қонунӣ будани амалиёти молиявӣ ва хоҷагидории амалигардида, эътимоднокӣ ва дурустии инъикоси онҳо дар ҳисоботи муҳосибӣ (молиявӣ) ва буҷетӣ ифода меёбад.

3. Таҳлил бо мақсади омӯзиши ҷанбаҳо, махсусиятҳо, қисмҳои таркибии мавзуи фаъолияти объекти аудит ва ба низом даровардани натиҷаҳои он амалӣ карда мешавад.

4. Таҳқиқ бо мақсади таҳлил ва арзёбии ҳолати соҳаи муайяни фаъолияти объекти аудит анҷом дода мешавад.

5. Фаъолияти ташхисию таҳлилӣ бевосита дар ҷараёни гузарондани чорабиниҳои ташхисию таҳлилӣ оид ба масъалаҳои муҳимми низоми молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ташаккул ва иҷрои буҷети давлатӣ, инчунин ба воситаи омӯзиши сабабу оқибатҳои вайронкуниҳо ва камбудиҳо, ки дар натиҷаи чорабиниҳои гузарондашудаи ташхисию таҳлилӣ муайян гардидаанд, амалӣ карда мешавад.

6. Оид ба натиҷаҳои ташхис, таҳлил ва таҳқиқ хулоса тартиб дода мешавад.

7. Санҷиш бо мақсади тадқиқи ҳуҷҷатии амалҳо (амалиётҳо)-и алоҳида ё самти муайяни фаъолияти молиявии объекти аудит дар давраи муайян гузаронда шуда, хусусияти фаврӣ дорад ва оид ба натиҷаи он санад тартиб дода мешавад.

8. Мониторинг барои ҷамъоварӣ ва таҳлили иттилоот дар бораи мавзуъ ва фаъолияти объекти аудит мунтазам гузаронда мешавад.

9. Палатаи ҳисоб натиҷаи аудити гузарондашударо таҳлил карда, сабабу оқибатҳои ихтилоф ва қоидавайронкуниҳои муайяншударо дар раванди ташаккул ва иҷрои даромадҳо ва хароҷоти буҷети давлатӣ, фондҳои мақсадноки давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон тадқиқ ва ҷамъбаст менамояд.

10. Фаъолияти иттилоотии Палатаи ҳисоб тавассути фиристодани ҳисобот ва хулоса ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба натиҷаи аудити гузарондашуда ва мунтазам пешниҳод намудани иттилоот дар бораи фаъолияти худ ба воситаҳои ахбори омма амалӣ карда мешавад.

Моддаи 36. Огоҳкунӣ дар бораи аудити гузарондашаванда

1. Палатаи ҳисоб оид ба иҷрои нақшаи чорабиниҳои аудиторӣ ба роҳбари объекти аудит ба таври хаттӣ хабар дода, ҳуқуқ дорад ҷиҳати омӯзиш ва арзёбии пешакӣ ҳуҷҷатҳои дахлдори муҳосибию молиявӣ ва омориро дархост намояд ва онҳоро гирад.

2. Палатаи ҳисоб на дертар аз 5 рӯзи корӣ роҳбари объекти аудитро дар бораи санаи оғози аудит ва давомнокии он расман огоҳ менамояд.

3. Роҳбарияти объекти аудит пас аз гирифтани дархост ва огоҳинома уҳдадор аст барои омӯзиш ҳуҷҷатҳои дархостшударо пешниҳод намуда, ҷиҳати таъмини шароити мувофиқи корӣ ба корманди Палатаи ҳисоб, инчунин дастрас намудани маълумоти зарурие, ки ба мақсад ва мавзуи аудит бевосита алоқаманд аст, чораҳо андешад.

4. Агар сараудитори барои аудити мазкур масъул бо асосҳои кофӣ зарур шуморад, ки огоҳкунии пешакӣ барои расидан ба мақсади аудит халал расонда метавонад, огоҳкунии пешакӣ анҷом дода намешавад. Дар ин сурат сараудитор ба роҳбари объекти аудит мактуби раиси Палатаи ҳисобро дар бораи гузарондани аудит бо талаби бетаъхир андешидани чораҳо вобаста ба пешниҳоди ҳуҷҷатҳо ва иттилооти зарурӣ месупорад.

Моддаи 37. Ҳуқуқ ва уҳдадориҳои роҳбари объекти аудити Палатаи ҳисоб

1. Роҳбари объекте, ки дар он аудит гузаронда мешавад, ҳуқуқ дорад:

1) бо сана, номгӯйи мавзуъ, давра ва давомнокии чорабинии аудиторӣ, натиҷаи он, хулоса ва тавсияҳо (агар мавҷуд бошанд) шинос шавад;

2) ба огоҳиномаи хаттӣ оид ба ҳама гуна тағйирот дар муҳлат ё тамдиди он шинос шавад ва дар ҳолати беасос будан тибқи тартиби муқарраргардида ба суд муроҷиат кунад;

3) ба корманди Палатаи ҳисоб, ки ҳуҷҷати дахлдорро барои гузарондани аудит пешниҳод накардааст, дастрасиро ба ҳуҷҷатҳо ва маълумоти дигар иҷозат надиҳад;

4) ҷуброни зарари дар натиҷаи фаъолияти ғайриқонунии корманди Палатаи ҳисоб расонидашударо талаб намояд;

5) оид ба амали ғайриқонунии корманди Палатаи ҳисоб ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва раиси Палатаи ҳисоб хабар диҳад.

2. Роҳбари объекте, ки дар он аудит гузаронда мешавад ё шахсони мансабдори он уҳдадоранд:

1) ба корманди Палатаи ҳисоб маълумот ва ҳуҷҷатҳои дархостшударо дар давраи гузарондани аудит пешниҳод намуда, эътимоднокӣ, дурустӣ ва пуррагии онро таъмин намоянд;

2) ба фаъолияти корманди Палатаи ҳисоб дахолат накунанд, ӯро ба иштибоҳ наандозанд, ба ҷараёни аудит халал нарасонанд ё доираи онро маҳдуд накунанд;

3) ба корманди Палатаи ҳисоб барои гузарондани аудит ва омӯзиши ҳуҷҷатҳо дар вақти корӣ, бе қатъ намудани фаъолияти объекти аудит, иҷозат диҳанд;

4) тавсияи Палатаи ҳисобро мавриди баррасӣ қарор дода, дар муҳлати то як моҳ аз чораҳои андешидашуда тариқи хаттӣ хабар диҳанд.

3. Роҳбари объекти аудит ё шахсони мансабдори он барои пешниҳод накардани маълумот ва ҳуҷҷатҳо ё эҷоди монеаҳо барои сари вақт пешниҳод кардани иттилоот ё ҳуҷҷатҳои зарурии дархосткардаи Палатаи ҳисоб, инчунин пешниҳоди маълумоти бардурӯғ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 38. Ҷалб кардани коршиносони беруна

1. Палатаи ҳисоб барои мусоидат дар гузарондани чорабиниҳои аудиторӣ ҳангоми зарурат ба дониши махсус дар соҳаи илм, техника, фарҳанг ё касбу ҳунар метавонад аз хизматрасонии коршиносони беруна ва мутахассисони мақомоти давлатӣ истифода барад.

2. Маблағи хизматрасонии коршиносони беруна аз ҳисоби сметаи хароҷоти Палатаи ҳисоб пардохт карда мешавад.

3. Интихоби коршиносони беруна мутобиқи тартиби тасдиқнамудаи ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб амалӣ карда мешавад.

Моддаи 39. Методологияи аудит

1. Палатаи ҳисоб барои амалигардонии фаъолияти аудиторӣ методологияи мувофиқ ва стандартҳои аудитро, ки санадҳои меъёрии дохилӣ ба шумор мераванд, аз ҷумла:

1) стандартҳои аудит бо назардошти таҷрибаи пешрафтаи байналмилалӣ ва стандартҳои байналмилалӣ дар соҳаи аудит ва ҳисоботи молиявӣ;

2) қоидаҳои татбиқи стандартҳои аудит, тартиби ташкил ва амалӣ намудани чорабиниҳои аудиторӣ;

3) стандарт ва тартиби банақшагирӣ, ташкил ва амалӣ намудани фаъолияти аудиторӣ, омода намудани ҳисобот ва хулоса аз натиҷаи аудитро мустақилона бо тартиби пешбинишуда ба ҳар намуди аудит муқаррар менамояд.

2. Иҷрои талаботи методологияи аудит ва стандартҳои аудит барои кормандони Палатаи ҳисоб ҳатмӣ мебошад.

Моддаи 40. Ҳуқуқ ва уҳдадориҳои корманди Палатаи ҳисоб ҳангоми гузарондани аудит, дастрасӣ ба ҳуҷҷатҳо ва бартараф намудани камбудиҳои муайянгардида

1. Аудит аз тарафи кормандони Палатаи ҳисоб гузаронда мешавад, ки ба он сараудитор ё сардори раёсати мустақил роҳбарӣ менамояд.

2. Корманди Палатаи ҳисоб ҳангоми иҷрои ваколатҳои худ, дар сурати доштани ҳуҷҷати тасдиқкунандаи иҷозат (фармоиш ё шаҳодатнома), барои гузарондани аудит ҳуқуқ дорад:

1) ба анбор, иншооти нигоҳдорӣ, биноҳои саноатӣ ва биноҳои дигар, мақомоти давлатӣ, қисмҳо ва воҳидҳои низомӣ, инчунин корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигаре, ки аз буҷети давлатӣ маблағгузорӣ мешаванд ё захираҳои давлатиро истифода менамоянд, бо риояи тартиби муқарраргардида ворид шавад;

2) ба ҳуҷҷатҳои аввалия, ки фаъолияти молиявӣ ва хоҷагидориро инъикос мекунанд, феҳристҳои бақайдгирӣ, тавозун ва суратҳисобҳо, маводи оморӣ, санаду хулосаи мақомоти назоратӣ ва воҳидҳои аудити дохилӣ, сметаҳои хароҷотӣ, қарордодҳо, фармонҳо, фармоишҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, мукотибот ва ҳуҷҷатҳои корӣ, ҳомилҳои коғазӣ ва электронӣ, ки нусхаи асл ба шумор мераванд ва ҳуҷҷатҳои дорои сирри давлатӣ ва сирри дигари бо қонун ҳифзшаванда, бо риояи қонун, дастрасии бемаҳдуд дошта бошад;

3) дар ҳолати зарурӣ аз шахсони масъули объекти аудит тавзеҳоти шифоҳӣ, хаттӣ ва маълумотро оид ба масъалаҳои марбут ба ин аудит гирад;

4) дар ҳолатҳои ҷой доштани хавфи ҷиддии мавҷудияти қоидавайронкунӣ бо огоҳии сараудитори самти фаъолият дар асоси фармоиши раиси Палатаи ҳисоб ё муовини раис корманд метавонад муваққатан нусхаи аслии ҳуҷҷатҳо, аз ҷумла бастаи ҳуҷҷатҳои дорои маълумоти дахлдорро гирад. Дар ин ҳолат ба объекти аудит бояд рӯйхати иттилоот ва таҷҳизоти гирифташуда, инчунин нусхаи ҳуҷҷатҳо пешниҳод карда шаванд;

5) нигоҳдории арзишҳои моддии объекти аудитро, новобаста ба он ки дар бинои худи объект ё дар нигоҳдорӣ ё истифодаи объекти дигар мебошанд, мавриди арзёбӣ қарор диҳад;

6) вобаста ба арзёбии истифодаи мақсаднок ва самараноки воситаҳои буҷетӣ ва захираҳои давлатӣ дар корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, новобаста ба шакли ташкилию ҳуқуқӣ, ки маблағҳои буҷетиро истифода менамоянд, дар ҳолати ҷой доштани хавф ва камбудиҳои молиявӣ аудити мутақобила гузаронад;

7) аз шахсони масъул тавзеҳот ва маълумоти заруриро вобаста ба аудит гирад, инчунин пешниҳоди маълумотро дар шакли ҷадвал ва рӯйхати ҳуҷҷатҳои ба мавзуи аудит дахлдор талаб намояд.

3. Агар шахси масъули объекти аудит, ки дар он Палатаи ҳисоб аудит мегузаронад, барои пешниҳоди ҳуҷҷатҳои дархостшуда ва дастрасӣ ба онҳо ба корманди ваколатдори Палатаи ҳисоб монеъ шавад, корманди ваколатдор оид ба ин ҳолат фавран роҳбарияти худро дар шакли хаттӣ огоҳ месозад.

4. Корманди Палатаи ҳисоб пас аз анҷоми аудит бояд роҳбари объектро аз натиҷаи аудит шинос намуда, дар мавриди розӣ будани ӯ бо хулоса ва натиҷаи аудит, дар ҳисобот ва хулосаи аудит имзои худро гузорад. Ҳангоми розӣ набудани роҳбари объект бо натиҷаи аудит, рад кардани баимзорасонии ҳисобот ва хулосаи аудит корманди барои гузарондани аудит масъул бо иштироки аъзои комиссия санад тартиб дода, дар он имзо мегузоранд. Роҳбари объект бояд ба таври хаттӣ сабаби рад кардани баимзорасонии ҳисобот ва хулосаи аудитро асоснок намояд.

5. Агар аз роҳбарияти объекте, ки дар он аудит гузаронда шудааст, то муҳлати муқарраршуда ба эроду тавсияҳо ҷавоб пешниҳод нагардад ё он мақсади худро дар бораи пурра ё қисман ислоҳ кардани камбудиҳои муайянгардида изҳор намояд, дар ин маврид сараудитор нусхаи хотимавии хулосаро омода намуда, ба он ҷавоби объекти аудитшударо (агар он мавҷуд бошад) замима мекунад ва онро барои баррасӣ ба ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб пешниҳод менамояд.

6. Бо мақсади назорати иҷрои тавсияҳои пешниҳоднамудаи Палатаи ҳисоб ва бартараф намудани камбудиҳои муайянгардида корманд арзёбии минбаъдаи иҷрои тавсияҳо ва бартараф намудани камбудиҳоро амалӣ менамояд.

7. Агар корманди Палатаи ҳисоб дар ҷараёни чорабиниҳои аудиторӣ муайян намояд, ки тавсияҳои қаблии Палатаи ҳисоб аз тарафи объекти аудит пурра ё қисман иҷро нашудаанд ва камбудиҳои муайянгардида бартараф нагаштаанд, ӯ дар ин хусус сараудиторро хабардор менамояд ва хулосаи сараудитор оид бо ҳолатҳои мазкур барои баррасӣ ба ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб пешниҳод карда мешавад.

8. Корманди Палатаи ҳисоб ҳангоми иҷрои ваколатҳои худ уҳдадор аст:

1) қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кодекси одоби корманди Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон, меъёрҳои эътирофнамудаи байналмилалии аудит ва стандартҳои аудити Палатаи ҳисобро риоя намояд;

2) ҳангоми гузарондани чорабиниҳои аудиторӣ ба фаъолияти объекти аудит дахолат накунад;

3) маълумоти дорои сирри бонкӣ ва сирри дигари бо қонун ҳифзшавандаро, ки ба ӯ дар натиҷаи аудит тибқи риояи қонун дастрас шудааст, ифшо накунад. Нисбат ба тамоми маълумоте, ки ҳангоми аудит ба ӯ муайян гардидааст, ҳамчун маълумоти махфӣ муносибат карда, бо корманди объекти аудит танҳо он масъалаҳоеро муҳокима намояд, ки ба аудит муносибати мустақим доранд;

4) дар сурати дар объекти аудит муайян гардидани ҳолатҳои азонихудкунӣ ё исрофкорӣ, дар давраи аудит ё дар муҳлати муқарраршуда ҷуброн накардани зарари расондашуда фавран санад тартиб дода, бо гузориши хаттӣ маводи чорабинии аудиториро барои ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ фиристодан ба роҳбарият пешниҳод намояд.

Моддаи 41. Хулосаи аудиторӣ

1. Хулосаи аудиторӣ дар асоси далелҳои аз натиҷаи аудит ҷамъовардашуда оид ба ҳисоботи солонаи молиявӣ, эътимоднокӣ ва холисона будани вазъи молиявӣ, мутобиқати фаъолияти объекти аудит ба талаботи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва самаранокии он таҳия гардида, аз ҷониби ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб тасдиқ карда мешавад.

2. Хулосаи Палатаи ҳисоб оид ба асоснокии лоиҳаи буҷети давлатӣ ва ҳисоботи маҷмуии солонаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи иҷрои буҷети давлатӣ тибқи стандартҳои аудити Палатаи ҳисоб таҳия ва пешниҳод карда мешаванд.

Моддаи 42. Уҳдадорӣ барои иҷрои талаботи қонунии корманди Палатаи ҳисоб

Талаботи қонунии корманди Палатаи ҳисоб вобаста ба иҷрои ваколатҳои хизматӣ ҳангоми гузарондани аудит ва чорабиниҳои ташхисию таҳлилӣ барои мақомоти давлатӣ, инчунин корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, новобаста ба тобеият ва шакли ташкилию ҳуқуқӣ, ҳатмӣ мебошад.

Моддаи 43. Тартиби нигоҳдории ҳуҷҷатҳо

Муҳлат ва шароити нигаҳдории нусхаҳои аслии хулоса, ҳисобот ва ҳуҷҷатҳои дигари аудиторӣ аз ҷониби Палатаи ҳисоб тибқи Қонуни мазкур ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

БОБИ 6. ФАЪОЛИЯТИ МОЛИЯВИИ ПАЛАТАИ ҲИСОБ

Моддаи 44. Маблағгузории Палатаи ҳисоб

1. Палатаи ҳисоб аз ҳисоби буҷети ҷумҳуриявӣ ва манбаъҳои дигари бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манънагардида маблағгузорӣ карда мешавад.

2. Палатаи ҳисоб ҳамасола лоиҳаи сметаи хароҷоти фаъолияташро мустақилона таҳия менамояд.

Моддаи 45. Молу мулки Палатаи ҳисоб

Бино, воситаҳои нақлиёт, иншооти коммуникатсионӣ ва молу мулки давлатии дигаре, ки барои таъмини фаъолияти Палатаи ҳисоб заруранд ва таҳти идораи оперативии Палатаи ҳисоб қарор доранд, наметавонанд бо мақсадҳои дигар истифода шаванд.

БОБИ 7. ҲАМКОРИИ ПАЛАТАИ ҲИСОБ БО МАҚОМОТИ ДАВЛАТӢ ВА БАЙНАЛМИЛАЛӢ

Моддаи 46. Ҳамкории Палатаи ҳисоб бо мақомоти давлатӣ

1. Палатаи ҳисоб барои иҷрои вазифаҳои худ бо мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, назоратӣ, вазорату идораҳо ва воҳидҳои аудити дохилӣ дар ташкилотҳои бахши давлатӣ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти андоз ва гумрук ҳамкорӣ менамояд.

2. Барои амалӣ намудани чунин ҳамкорӣ Палатаи ҳисоб ҳуқуқ дорад тамоми ҳуҷҷатҳои зарурӣ, хулосаҳои мақомоти назоратӣ ва аудити дохилиро ба даст оварад, бо кормандони онҳо машварат гузаронад ва мубодилаи маълумот намояд.

Моддаи 47. Ҳамкории байналмилалии Палатаи ҳисоб

1. Палатаи ҳисоб дар доираи ваколатҳои худ бо тартиби муқарраргардида ҳамкории байналмилалиро бо мақомоти аудити давлатҳои дигар амалӣ менамояд.

2. Барои ноил шудан ба ин ҳадаф Палатаи ҳисоб метавонад:

1) дар расондани ёрии бевоситаи иттилоотӣ, ташкилӣ, ҳуқуқӣ ва ёрии дигар, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ё шартномаҳои байналмилалӣ манъ накардаанд, ширкат варзад;

2) омӯзиши таҷрибаи пешқадами мақоми аудити давлатҳои хориҷӣ, расондани кумак ва истифодаи он дар такмили ихтисоси кормандон, инчунин таҳқиқоти илмӣ дар соҳаи аудити берунаро амалӣ намояд;

3) бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон лоиҳаҳои созишномаҳои байналмилалиро ба имзо расонад ва ба созишномаҳо тағйиру иловаҳо ворид намояд;

4) ҳамкориҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ намояд.

БОБИ 8. ҲИСОБОТДИҲӢ ОИД БА ФАЪОЛИЯТИ ПАЛАТАИ ҲИСОБ

Моддаи 48. Ҳисоботи солона оид ба фаъолияти аудитории Палатаи ҳисоб

Палатаи ҳисоб ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 апрели соли молиявии навбатӣ оид ба фаъолияти аудитории худ ҳисоботи ҷамъбастӣ пешниҳод менамояд.

Моддаи 49. Ҳисоботи махсус

Палатаи ҳисоб ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳое, ки қабули чораҳои таъхирнопазирро талаб менамоянд, хулосаҳои аудиторӣ пешниҳод менамояд.

Моддаи 50. Ҳисоботи солона оид ба фаъолияти Палатаи ҳисоб

1. Палатаи ҳисоб ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 апрели соли молиявии навбатӣ ҳисобот дар бораи фаъолияти Палатаи ҳисоб пешниҳод менамояд.

2. Ҳисоботи мазкур маълумоти зеринро дар бар мегирад:

1) масъалаҳои кадрӣ;

2) такмили ихтисоси кормандон;

3) такмили методологӣ;

4) татбиқи технологияҳои иттилоотӣ;

5) масъалаҳои маблағгузории Палатаи ҳисоб.

Моддаи 51. Нашри ҳисоботи аудиторӣ

Палатаи ҳисоб тибқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳисоботи аудитории худро дар воситаҳои ахбори омма нашр мекунад, аз ҷумла дар сомонаи расмии худ ҷойгир менамояд.

БОБИ 9. АУДИТИ ҲИСОБОТИ СОЛОНАИ МОЛИЯВӢ ВА БАҲОДИҲИИ СИФАТИ АУДИТИ ПАЛАТАИ ҲИСОБ

Моддаи 52. Аудити ҳисоботи солонаи молиявии Палатаи ҳисоб

1. Фаъолияти молиявии Палатаи ҳисоб дар ду сол як маротиба аз ҷониби ширкати аудитории касбӣ, ки онро комиссия аз рӯйи натиҷаи озмун интихоб мекунад, мавриди аудити молиявӣ қарор дода мешавад. Комиссияро раиси Палатаи ҳисоб дар ҳайати на кам аз панҷ нафар таъсис медиҳад.

2. Вазифаҳои ширкати аудитории касбӣ омода кардани хулоса оид ба арзёбии риояи санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор ҳангоми хароҷоти воситаҳои буҷетӣ дар Палатаи ҳисоб мебошад.

3. Хулосаи ширкати аудитории касбӣ дар ҷаласаи ҳайати мушовараи Палатаи ҳисоб баррасӣ карда мешавад.

4. Пардохти ҳаққи хизматрасонии ширкати аудитории касбӣ аз ҳисоби маблағҳое, ки дар сметаи хароҷоти Палатаи ҳисоб пешбинӣ шудаанд, амалӣ карда мешавад.

Моддаи 53. Баҳодиҳии мустақили берунаи сифати аудити гузарондаи Палатаи ҳисоб

1. Ба сифати аудите, ки Палатаи ҳисоб гузарондааст, на камтар аз як маротиба дар панҷ сол бо тартиби муқаррарнамудаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон баҳо дода мешавад.

2. Баҳодиҳӣ аз ҷониби аудити байналмилалии берунаи давлатӣ, ки ваколаташ ба Палатаи ҳисоб баробар аст, гузаронда шуда, хулосаи он ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод мегардад.

БОБИ 10. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 54. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 55. Аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон"

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон" аз 28 июни соли 2011 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2011, №6, мод. 460; с. 2017, №5, қ.1, мод. 282, мод. 283) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 56. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 22 июни соли 2023, № 1977
Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон	1977	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ПАЛАТАИ ҲИСОБИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	22.06.2023	Амалкунанда	word pdf zip

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ТАЪМИНИ ЧЕНАКИ ЯГОНА

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 7 июни соли 2023, № 1024

қабул карда шуд

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 16 июни соли 2022, № 396

ҷонибдорӣ карда шуд

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ ва иқтисодии фаъолиятро дар соҳаи таъмини ченаки ягона бо мақсади қонеъ намудани талаботи шаҳрвандон ва иқтисодиёти мамлакат ба натиҷаҳои воқеӣ, боэътимод ва муқоисашавандаи ченак, ҳифзи саломатии аҳолӣ, муҳити зист, таъмини иқтидори мудофиавӣ ва амният муайян менамояд.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) **андозагирии воситаҳои ченак** - маҷмуи амалиёте, ки бо мақсади муқаррар намудани тавсифҳои метрологии воситаҳои ченак бо роҳи муайянсозии таносуби байни қимати бузургии бо ёрии воситаҳои ченак бадастомада ва қимати бузургии тибқи маҳак (эталон) ҳосилшуда иҷро карда мешаванд;

2) **аттестатсияи метрологии воситаҳои ченак** - эътирофи қобили қабул будани истифодаи воситаҳои ченаки истеҳсолашон ягона (ё бо нусхаҳои ягона ба ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон воридгардида) аз тарафи хадамоти давлатии метрологӣ дар асоси таҳқиқи ҳамаҷонибаи хосияти онҳо;

3) **аттестатсияи воситаҳои санҷиш** - муайянсозии мутобиқати тавсифҳои бамеъёрдаровардашудаи метрологӣ ва техникии воситаҳои санҷиш ба талаботи ҳуҷҷатҳои меъёрӣ оид ба таъмини ченаки ягона;

4) **аттестатсияи метрологии усулҳои иҷрои ченкунӣ** - таҳқиқот бо мақсади баҳодиҳӣ ва тасдиқи мутобиқати усулҳои иҷрои ченкунӣ ба талаботи пешниҳодгардидаи метрологӣ;

5) **воситаҳои ченак** - воситаҳои техникие, ки барои ченкунӣ пешбинӣ гардида, дорои тавсифҳои муқарраргардидаи метрологӣ мебошанд;

6) **қонунгузории метрологӣ** - аз тарафи давлат дар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ муқаррар намудани талаботи ҳатмӣ нисбат ба истифодаи воҳидҳои бузургиҳои физикӣ, маҳакҳо (эталонҳо), тарзу воситаҳои ченкунӣ, ки барои таъмини ченаки ягона равона мегардад;

7) **мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона** (минбаъд - **мақоми ваколатдори давлатӣ**) - мақоми иҷроияи марказии ҳокимияти давлатӣ, ки танзими давлатиро дар соҳаи таъмини ченаки ягона амалӣ менамояд;

8) **маҳаки (эталони) воҳиди бузургӣ** - воситаи ченак, ки барои таҷдид ва ҳифзи воҳиди бузургӣ бо мақсади интиқоли андозаи он ба воситаҳои дигари ченаки ҳамин бузургӣ пешбинӣ шудааст;

9) **маҳаки (эталони) давлатии воҳиди бузургӣ** - маҳаки (эталони) воҳиди бузургӣ, ки бо қарори мақоми ваколатдори давлатӣ ба сифати воҳиди ибтидоӣ барои муқаррар намудани андозаи воҳиди бузургӣ дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф гардидааст;

10) **назорати метрологӣ** - фаъолияте, ки хадамоти давлатии метрологӣ, хадамоти метрологии мақомоти давлатӣ ва хадамоти метрологии шахсони ҳуқуқӣ бо мақсади санҷиши риояи қоида ва меъёрҳои метрологӣ амалӣ менамоянд;

11) **назорати давлатии метрологӣ** - фаъолияте, ки аз ҷониби хадамоти давлатии метрологӣ бо мақсади санҷиши риояи қоида ва меъёрҳои метрологӣ амалӣ карда мешавад;

12) **намунаҳои стандартӣ** - воситаҳои ченак дар шакли намунаи модда (мавод) бо қимати аз рӯи натиҷаи аттестатсияи метрологӣ муқарраргардидаи бузургӣ, ки таркиб ё хусусияти ин модда (мавод)ро тавсиф менамоянд;

13) **нишондиҳандаи дурустии ченкунӣ** - тавсифи муқарраргардидаи дурустии натиҷаи ченкунӣ, ки бо риояи қоида ва меъёрҳои усулҳои ченкунии истифодашаванда ба даст оварда мешавад;

14) **пайвастшавии метрологӣ** - хусусиятҳои натиҷаи ченкунӣ, ки мувофиқи онҳо натиҷаи мазкур метавонад ба воситаи занҷири ногусастанӣ ва ҳуҷҷатноккардашудаи андозагирӣ ба маҳакҳои (эталонҳои) давлатӣ ва ё байналмилалӣ пайваст карда шавад;

15) **ҳуҷҷатҳои меъёрӣ оид ба таъмини ченаки ягона** - стандартҳои давлатӣ, стандартҳои байналмилалӣ (минтақавӣ), низомнома, дастурамал, қоида ва тавсияҳое, ки бо тартиби муқарраргардида қабул ва дар фаъолияти метрологӣ истифода мешаванд;

16) **санҷиши эътимоднокии воситаҳои ченак** - маҷмуи амалиёте, ки бо мақсади муайян ва тасдиқ намудани мутобиқати воситаҳои ченак ба талаботи муқарраргардидаи техникӣ анҷом дода мешавад;

17) **сертификат дар бораи тасдиқи навъи воситаҳои ченак** - ҳуҷҷате, ки навъи воситаҳои ченак ва ба талаботи муқарраргардида мутобиқат доштани онро тасдиқ менамояд;

18) **тасдиқи навъи воситаҳои ченак** - қарори бо тартиби муқарраргардида ба расмият даровардашуда оид ба эътирофи мутобиқати навъи воситаҳои ченак ба тавсифҳои метрологӣ ва техникӣ дар асоси натиҷаҳои озмоиши воситаҳои ченак бо мақсади тасдиқи навъ;

19) **усулҳои иҷрои ченкунӣ** - маҷмуи амалиёт ва қоидаҳое, ки иҷрои ченкунӣ ва ба даст овардани натиҷаи онҳоро бо нишондодҳои муқарраргардидаи дақиқӣ таъмин менамоянд;

20) **фаъолияти метрологӣ** - фаъолияте, ки ба таъмини ченаки ягона, тарзу воситаҳои ченкунӣ, инчунин роҳҳои ноил шудан ба дақиқияти зарурӣ алоқаманд мебошад;

21) **ченаки ягона** - ҳолати ченаке, ки натиҷаи он дар воҳидҳои эътирофгардидаи бузургӣ ифода ёфта, нишондиҳандаҳои дақиқи ченак аз доираи меъёрҳои муайянгардида берун намеоянд;

22) **шаҳодатнома (сертификат) дар бораи андозагирӣ** - ҳуҷҷате, ки далел ва натиҷаҳои андозагирии воситаҳои ченакро тасдиқ намуда, ба ташкилотҳои анҷомдиҳандаи фаъолияти андозагирӣ дода мешавад;

23) **экспертизаи метрологӣ** - маҷмуи корҳои ташкилӣ-ҳуқуқӣ оид ба баҳодиҳӣ ва таҳлили дурустию пуррагии истифодаи талаботи метрологӣ, ки бо таъмини ченаки ягона алоқаманд мебошанд;

24) **Феҳристи давлатии воситаҳои ченаки Ҷумҳурии Тоҷикистон** - махзани ягонаи иттилоот дар бораи воситаҳои ченаке, ки нисбат ба онҳо қарор оид ба тасдиқи навъ ва додани сертификат дар бораи тасдиқи навъ қабул гардидааст.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи таъмини ченаки ягона

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи таъмини ченаки ягона ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Принсипҳои соҳаи таъмини ченаки ягона

Соҳаи таъмини ченаки ягона ба принсипҳои зерин асос меёбад:

1) истифодаи воситаҳои ченаки барасмиятдаровардашуда;

2) таҷдиди воситаҳои ченак бо ёрии маҳакҳои (эталонҳои) давлатӣ;

3) афзалияти истифодаи воҳидҳои ченкунии низоми байналмилалии воҳидҳо;

4) риояи ҳатмии фосилаи байнисанҷишии воситаҳои ченак;

5) таъмини дақиқияти ченкунӣ;

6) истифодаи натиҷаҳои ченкунӣ дар асоси арзёбии иштибоҳот бо эҳтимолияти додашуда;

7) назорати риояи қоидаву меъёрҳои метрологӣ;

8) ошкоро ва дастрас будани маълумот дар соҳаи таъмини ченаки ягона, ба истиснои паҳнкунӣ ва (ё) пешниҳоди маълумоти дастрасиашон маҳдуд;

9) таъмини пайвастшавии метрологӣ.

БОБИ 2. ИДОРАКУНӢ ВА ТАНЗИМИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ ТАЪМИНИ ЧЕНАКИ ЯГОНА

Моддаи 4. Сиёсати давлатӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона

Сиёсати давлатӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона аз самтҳои зерин иборат мебошад:

1) рушди фаъолияти метрологӣ дар асоси талаботи байналмилалӣ;

2) муҳайё намудани шароити мусоид барои ҷалби сармоя ба соҳа;

3) рушди таҳқиқоти илмӣ ва якҷоя кардани он бо таҷрибаи истеҳсолӣ;

4) тайёр намудан, такмил додан ва баланд бардоштани савияи дониши мутахассисон дар соҳаи таъмини ченаки ягона;

5) ҷорӣ намудани технологияҳои инноватсионӣ ва иттилоотию коммуникатсионӣ;

6) татбиқи чорабиниҳо оид ба ҳимоя аз оқибатҳои номатлуби натиҷаҳои нодурусти ченкунӣ;

7) таъмини фаъолият ва рушди низоми таъмини ченаки ягона дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, мутобиқгардонии он ба низоми байналмилалии воҳидҳо ва низоми воҳидҳои бузургии мамлакатҳои дигар;

8) рушди ҳамкориҳои байналмилалӣ.

Моддаи 5. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи таъмини ченаки ягона

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи таъмини ченаки ягона мансубанд:

1) пешбурди сиёсати давлатӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона;

2) тасдиқи барномаҳои давлатӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона;

3) муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона;

4) тасдиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона;

5) амалӣ намудани салоҳияти дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 6. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона

Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона дорои ваколатҳои зерин мебошад:

1) амалисозии сиёсати давлатӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона;

2) ҳамоҳангсозии байниминтақавӣ ва байнисоҳавии фаъолият оид ба таъмини ченаки ягона;

3) муқаррар намудани қоидаҳои офаридан, тасдиқ, азнавкунӣ, нигоҳдорӣ ва истифодаи маҳакҳои (эталонҳои) давлатии воҳидҳои бузургӣ, инчунин таъмини муқоисаи онҳо дар сатҳи байналмилалӣ;

4) муайян намудани талаботи умумии метрологӣ ба усулҳо, воситаҳо ва натиҷаҳои ченкунӣ;

5) амалӣ намудани назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологӣ;

6) роҳбарӣ ба фаъолияти хадамоти давлатии метрологӣ ва дигар хадамоти метрологӣ оид ба таъмини ченаки ягона;

7) пешбурди Феҳристи давлатии воситаҳои ченаки Ҷумҳурии Тоҷикистон;

8) таъсиси пажӯҳишгоҳи метрологӣ;

9) таҳия ва ҷиҳати тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона;

10) таҳия ва қабули ҳуҷҷатҳои меъёрию техникӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона, аз ҷумла якҷо бо дигар мақомоти давлатӣ;

11) андешидани чораҳо оид ба тайёр намудани мутахассисони муҳандисию техникии соҳа;

12) амалӣ намудани назорат оид ба риояи шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳа;

13) таъмини фаъолият ва рушди низоми таъмини ченаки ягона дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мутобиқгардонии он бо низоми байналмилалии воҳидҳо ва низоми воҳидҳои бузургии мамлакатҳои дигар;

14) ба амал баровардани тадбирҳо оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои истеъмолкунандагон, саломатӣ ва бехатарии шаҳрвандон, муҳити зист ва манфиатҳои давлат аз оқибатҳои манфии натиҷаҳои нодурусти ченкунӣ;

15) иштирок дар фаъолияти ташкилотҳои байналмилалӣ оид ба масъалаҳои таъмини ченаки ягона ва намояндагии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ташкилотҳои байналмилалии метрологӣ;

16) ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти давлатӣ ва шахсони ҳуқуқӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона;

17) қабули қарор оид ба эътироф намудани натиҷаҳои озмоиш ва тасдиқи навъ, санҷиши эътимоднокии ибтидоӣ ва аттестатсияи метрологии воситаҳои ченаки берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон, бо назардошти шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон, гузаронидашуда;

18) амалӣ намудани ваколатҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст.

Моддаи 7. Сохтори хадамоти метрологӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон

Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолияти метрологӣ ва навъи корҳое, ки барои таъмини ченаки ягона равона шудаанд, аз ҷониби хадамоти метрологии Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешаванд. Хадамоти метрологии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз хадамоти давлатии метрологӣ, хадамоти метрологии мақомоти давлатӣ ва хадамоти метрологии шахсони ҳуқуқӣ иборат мебошад.

Моддаи 8. Хадамоти давлатии метрологӣ

Ба хадамоти давлатии метрологӣ, ки онро мақоми ваколатдори давлатӣ роҳбарӣ мекунад, хадамоти давлатии метрологии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ дохил мешаванд.

Моддаи 9. Хадамоти метрологии мақомоти давлатӣ ва хадамоти метрологии шахсони ҳуқуқӣ

1. Мақомоти давлатӣ ва шахсони ҳуқуқӣ ҳангоми зарурат метавонанд барои анҷом додани корҳо оид ба таъмини ченаки ягона, инчунин амалисозии назорати метрологӣ хадамоти метрологӣ таъсис диҳанд.

2. Хадамоти метрологии мақомоти давлатӣ ва шахсони ҳуқуқӣ:

1) ҳамчун хадамоти аккредитатсияшуда корҳоро оид ба санҷиш ва андозагирии воситаҳои ченак иҷро мекунанд;

2) лоиҳаи ҳуҷҷатҳои меъёриро оид ба таъмини ченаки ягона таҳия менамоянд.

3. Ҳуқуқу уҳдадориҳои хадамоти метрологии мақомоти давлатӣ тибқи низомномаи аз тарафи мақомоти давлатӣ тасдиқ ва бо мақоми ваколатдори давлатӣ мувофиқагардида, муайян карда мешаванд. Ҳуқуқу уҳдадориҳои хадамоти метрологии шахсони ҳуқуқӣ тибқи оинномаи онҳо ва низомномаи хадамоти давлатии метрологӣ муайян карда мешаванд.

4. Шахсони мансабдори хадамоти метрологии мақомоти давлатӣ ва шахсони ҳуқуқӣ уҳдадоранд зимни иҷрои фаъолияти худ ба фош кардани сирри давлатӣ, тиҷоратӣ ё сирри дигари бо қонун ҳифзшаванда роҳ надиҳанд.

БОБИ 3. АСОСҲОИ ТАЪМИНИ ЧЕНАКИ ЯГОНА

Моддаи 10. Воҳидҳои бузургӣ

1. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тартиби муқарраргардида истифодаи воҳидҳои бузургии низоми байналмилалии воҳидҳо иҷозат дода мешавад.

2. Номгӯй, аломат ва қоидаҳои навишти воҳидҳои бузургӣ, инчунин қоидаҳои истифодаи онҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи санадҳои қонунгузорӣ, бо пешниҳоди мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таъмини ченаки ягона аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.

3. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад, дар баробари истифодаи воҳидҳои бузургии низоми байналмилалии ченакҳо, ба истифодаи воҳидҳои низомҳои дигар иҷозат диҳад.

4. Тавсиф ва хусусиятҳои маҳсулоти содиротӣ, аз ҷумла воситаҳои ченак бо воҳидҳои бузургии муқаррарнамудаи фармоишгар ифода ёфта метавонанд.

5. Истифодаи воҳидҳое, ки аз воҳидҳои расман иҷозатдодашуда фарқ доранд, ба истиснои ҳолатҳои муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, манъ аст.

Моддаи 11. Маҳакҳои (эталонҳои) давлатии воҳидҳои бузургӣ

1. Асоси техникии таъмини ченаки ягонаро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳакҳои (эталонҳои) давлатии воҳидҳои бузургӣ ташкил медиҳанд, ки нигоҳдории онҳоро давлат таъмин менамояд.

2. Маҳакҳои (эталонҳои) давлатии воҳидҳои бузургӣ ҳамчун воситаи ченаки воҳидҳои ибтидоӣ ҷиҳати таҷдид ва нигоҳдории воҳидҳои бузургӣ бо мақсади интиқоли андозаи онҳо ба воситаҳои дигари ченаки ҳамин бузургӣ истифода мешаванд.

3. Воҳидҳои бузургӣ, ки аз рӯи маҳакҳо (эталонҳо) таҷдид мешаванд, бояд пайвастшавии метрологиро то низоми байналмилалии воҳидҳо таъмин намоянд.

Моддаи 12. Воситаҳои ченак

1. Воситаҳои ченак барои муайян намудани бузургие истифода мешаванд, ки ба татбиқи воҳидҳояшон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи тартиби муқарраргардида иҷозат дода шудааст ва бояд ба шароити истифода ва талаботи муқарраргардида мувофиқ бошанд.

2. Тарҳрезии воситаҳои ченак бояд дастрасиро ба қисмҳои функсионалии он (аз ҷумла таъминоти барномавӣ) бо мақсади пешгирӣ намудани ислоҳи беиҷозат ва мудохилае, ки метавонад ба таҳрифи натиҷаҳои ченкунӣ оварда расонад, маҳдуд созад.

3. Меъёрҳои мансуб донистани воситаҳои техникӣ, дастгоҳҳо, моддаҳо ва (ё) маводҳо ба воситаҳои ченак ва (ё) воситаҳои санҷиш чунин мебошанд:

1) мавҷудияти хосиятҳои ба меъёр даровардашудаи метрологӣ ва тавсифҳои техникие, ки қиматашон дар муҳлати муайян бетаљйир дониста мешавад;

2) қобилияти таъмини натиҷаҳои ченкунӣ дар воҳидҳои қонунигардонидашуда бо дақиқияти муқарраргардида, инчунин саҳеҳии натиҷаҳои санҷиш;

3) фаъолият аз рӯи принсипҳои механикӣ, барқӣ, оптикӣ, физикӣ-химиявӣ ва электронӣ.

4. Воситаҳои техникӣ дар ҳолатҳои зерин воситаҳои ченак ва (ё) воситаҳои санҷиш дониста намешаванд:

1) доштани вазифаи нишондиҳанда (индикаторӣ);

2) истифодабарӣ танҳо барои баҳодиҳии пешакӣ, ки натиҷаи он ченкунӣ ва (ё) санҷиш ба ҳисоб намеравад;

3) танҳо иҷро намудани вазифаи интиқоли маълумот дар бораи натиҷаи ченкунӣ ва (ё) санҷишҳо.

5. Воситаҳои ченаки дар доираи қонунгузории метрологӣ барои истифода муқарраргардида ва дар номгӯйи воситаҳои ченак зикргардида дар ҳолатҳои зерин иҷозат дода намешаванд:

1) барои муомилот бе гузаштан аз санҷиши эътимоднокии давлатӣ;

2) барои истифода бе гузаштан аз санҷиши эътимоднокии давлатӣ ва воситаҳои ченаки дар озмоишгоҳҳои санҷишии аккредитатсияшуда (марказҳо) истифодашаванда бе гузаштан аз санҷиши эътимоднокии давлатӣ ё андозагирӣ.

6. Воситаҳои ченаки берун аз доираи қонунгузории метрологӣ истифодашаванда метавонанд мавриди санҷиш ва (ё) андозагирӣ ё экспертизаи метрологӣ қарор гиранд, ё нисбат ба онҳо бо мақсади таъмини ченаки ягона аз тарафи шахси муайяни ҳуқуқӣ, соҳибкори инфиродӣ ё шахси дигари воқеии ин воситаҳои ченакро истифодабаранда метавонад амалҳои дигар анҷом дода шаванд.

7. Маълумот дар бораи воситаҳои ченаки навъашон тасдиқгардида дар Феҳристи давлатии воситаҳои ченаки Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷой дода мешавад. Пешбурди Феҳристи давлатии воситаҳои ченаки Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ амалӣ карда мешавад.

8. Қарор дар бораи муқаррар намудани фосилаи байни санҷишҳои эътимоднокӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ қабул карда мешавад.

9. Хадамоти давлатии метрологӣ назорати воситаҳои ченаки дар доираи талаботи қонунгузории метрологӣ қарордоштаро амалӣ менамояд. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳуқуқ надоранд воситаҳои ченаки таҳти назорати қонунгузории метрологӣ қарордоштаро то аз санҷиши эътимоднокии давлатӣ гузаштан истифода баранд ва ё барои истифода нигоҳ доранд.

Моддаи 13. Усулҳои иҷрои ченкунӣ

1. Ченкунӣ бояд тибқи усулҳое, ки бо тартиби муқарраргардида аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ тавсия шудаанд, анҷом дода шавад.

2. Усулҳои иҷрои ченкунӣ бояд баҳодиҳии нишондиҳандаҳои дақиқияти натиҷаҳои ченкуниро дар бар гирифта, саҳеҳии муқарраршударо дар шароити воқеии гузарондани ченкунӣ таъмин намоянд. Ченкунӣ бояд тибқи усулҳои бо тартиби муайян аттестатсияшудаи иҷрои ченкунӣ анҷом дода шавад.

3. Аттестатсияи метрологии усулҳои иҷрои ченкунӣ бо роҳи гузаронидани таҳқиқот бо мақсади баҳодиҳӣ ва тасдиқи мутобиқати усулҳои иҷрои ченкунӣ ба талаботи метрологии ба онҳо вогузошташуда амалӣ карда мешавад.

4. Тартиби таҳия ва аттестатсияи метрологии усулҳои иҷрои ченкуниро мақоми ваколатдори давлатӣ муайян мекунад.

БОБИ 4. НАЗОРАТИ МЕТРОЛОГӢ ВА НАЗОРАТИ ДАВЛАТИИ МЕТРОЛОГӢ

Моддаи 14. Объектҳои назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологӣ

Объектҳои назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологӣ инҳоянд:

1) маҳаки (эталони) воҳидҳои бузургӣ;

2) воситаҳои ченак;

3) воситаҳои санҷиш;

4) намунаҳои стандартӣ;

5) системаҳои иттилоотонӣ-ченкунӣ;

6) усулҳои иҷрои ченкунӣ;

7) миқдори молҳои дар борҷомаҳо бандубастшуда ҳангоми кушодан, фурӯхтан ва воридот;

8) объектҳои дигари тибқи қоида ва меъёрҳои метрологӣ пешбинигардида.

Моддаи 15. Соҳаҳои назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологӣ

1. Назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологиро мақоми ваколатдори давлатӣ бо мақсади санҷиши риояи талаботи қонунгузорӣ оид ба таъмини ченаки ягона анҷом медиҳад.

2. Назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологӣ нисбат ба соҳаҳои зерин паҳн мегарданд:

1) тандурустӣ, байторӣ, ҳифзи муҳити зист;

2) амалиёти тиҷоратӣ ва ҳисобу китоби байни харидор ва фурӯшанда;

3) баҳисобгирии арзишҳои моддӣ ва захираҳои сӯзишворию энергетикӣ;

4) амалиёти баҳисобгирии давлатӣ;

5) таъмини мудофиаи давлат;

6) таъмини бехатарии саноатӣ, ядроӣ ва радиатсионӣ;

7) таъмини бехатарии меҳнат ва ҳаракати нақлиёт;

8) иҷрои корҳои геодезӣ, картографӣ ва гидрометеорологӣ;

9) иҷрои амалиётҳои андозӣ, гумрукӣ, бонкӣ, почта ва телекоммуникатсионӣ;

10) ҳифзи аҳолӣ ва маҳалҳои аҳолинишин аз ҳолатҳои фавқулодаи хусусияти табиӣ ва техногенидошта, таъмини бехатарии оташнишонӣ;

11) санҷиш ва назорати сифати маҳсулот бо мақсади муайян кардани мутобиқати он ба регламентҳои техникӣ ва ҳуҷҷатҳои меъёрии техникӣ;

12) муайян кардани бехатарӣ ва сифати маҳсулоти сертификатсияшуда;

13) гузаронидани санҷишҳои давлатӣ, санҷишҳои эътимоднокӣ, андозагирӣ, таъмир ва аттестатсияи метрологии воситаҳои ченак;

14) истихроҷи маъданҳои фоиданок;

15) амалиёт бо арзишҳои Фонди давлатии металлҳо ва сангҳои қиматбаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон;

16) бақайдгирии рекордҳои варзишии миллӣ ва байналмилалӣ;

17) корҳое, ки бо супориши мақомоти судӣ, прокуратура ва мақомоти дигари давлатӣ гузаронда мешаванд.

3. Мутобиқи санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон соҳаҳои дигари фаъолият низ таҳти назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологӣ қарор гирифта метавонанд.

Моддаи 16. Намудҳои назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологӣ

1. Назорати метрологӣ амалҳои зеринро дар бар мегирад:

1) санҷишҳо бо мақсади тасдиқи навъи воситаҳои ченак;

2) санҷиши эътимоднокӣ, андозагирии воситаҳои ченак, аз ҷумла маҳакҳо (эталонҳо);

3) аттестатсияи метрологии воситаҳои ченак ва усулҳои иҷрои ченкунӣ;

4) аттестатсияи воситаҳои санҷиш.

2. Назорати давлатии метрологӣ барои иҷрои корҳои зерин ба роҳ монда мешавад:

1) истеҳсол, таъмир, ба киро додан, фурӯш, ҳолат ва истифодаи воситаҳои ченак, аз ҷумла маҳаки (эталони) воҳидҳои бузургӣ, намунаҳои стандартӣ, низоми иттилоотонӣ-ченкунӣ;

2) риояи қоида ва меъёрҳои муқарраргардидаи метрологӣ;

3) миқдори моле, ки ҳангоми амалиёти тиҷоратӣ бегона карда мешавад;

4) миқдори моли баркаш ва бандубастшуда дар борҷомаҳои гуногун ҳангоми кушодан, фурӯхтан ва воридот.

3. Мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон намудҳои дигари назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологӣ метавонанд пешбинӣ карда шаванд.

Моддаи 17. Тасдиқи навъ ва аттестатсияи метрологии воситаҳои ченак

1. Тасдиқи навъи воситаҳои ченак иҷрои корҳоеро дар бар мегирад, ки дар раванди онҳо дар асоси санҷишҳои давлатии воситаҳои ченак хусусиятҳои метрологӣ ва техникии онҳо муқаррар гардида, мутобиқати воситаҳои ченак ба талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад ва доир ба тасдиқи навъи воситаҳои ченак қарор қабул мегардад.

2. Қарори тасдиқи навъи воситаҳои ченак аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ қабул ва бо сертификати навъи воситаҳои ченак тасдиқ карда мешавад. Муҳлати амали сертификати мазкурро ҳангоми додани он мақоми ваколатдори давлатӣ муқаррар мекунад.

3. Навъи тасдиқгардидаи воситаҳои ченак аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ ба Феҳристи давлатии воситаҳои ченаки Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда мешавад.

4. Воситаҳои ченакро мақоми ваколатдори давлатӣ бо мақсади тасдиқи навъи онҳо месанҷад. Бо қарори мақоми давлатӣ оид ба аккредитатсия, ташкилотҳои дигари махсусгардонидашуда низ тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд ба сифати озмоишгоҳи (маркази) давлатии санҷиши воситаҳои ченак аккредитатсия карда шаванд.

5. Барои гузаронидани санҷиш намунаҳои воситаҳои ченак бояд бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ пешниҳод карда шаванд.

6. Мутобиқати воситаҳои ченакро ба навъи тасдиқгардида дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон мақомоти давлатии хадамоти метрологии маҳалли ҷойгиршавии истеҳсолкунандагон ё истифодабарандагон таҳти назорат мегиранд.

7. Ба рӯи воситаҳои ченаки навъи тасдиқгардида ва ба ҳар нусхаи дахлдори ҳуҷҷатҳои истифодабарии онҳо аломати тасдиқкунандаи навъи воситаҳои ченаки шакли муқарраргардида гузошта мешавад.

8. Аттестатсияи метрологии воситаҳои ченак аз ҷониби хадамоти давлатии метрологӣ анҷом дода мешавад.

9. Воситаҳои ченаки дар соҳаҳои дар моддаи 15 Қонуни мазкур зикршуда, ки мавриди истеҳсол ва воридот қарор доранд, бояд аз санҷиши ҳатмии давлатӣ бо мақсади тасдиқи навъ ё аттестатсияи метрологӣ гузаранд.

10. Ба муомилот баровардан, ба истифода додан, истифодабарӣ, фурӯхтан ва тарљиб намудани воситаҳои ченаки таҳти назорати давлатии метрологӣ қарордошта, ки бо мақсади тасдиқи навъ ё аттестатсияи метрологӣ аз санҷиш нагузаштаанд, манъ аст.

Моддаи 18. Санҷиши эътимоднокии воситаҳои ченак

1. Воситаҳои ченак, ки дар доираи татбиқи назорати давлатии метрологӣ истифода мешаванд, дар мавриди истеҳсол ё таъмир, истифода ва воридот баъди тасдиқи навъи онҳо ва ё аттестатсияи метрологӣ ва бақайдгирӣ дар Феҳристи давлатии воситаҳои ченаки Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд аз санҷиши ҳатмии эътимоднокӣ гузаронида шаванд.

2. Тартиби гузаронидани санҷиши эътимоднокии воситаҳои ченак, инчунин даврияти санҷиши онҳоро мақоми ваколатдори давлатӣ муайян мекунад.

3. Санҷиши эътимоднокии воситаҳои ченак аз ҷониби шахсони мансабдори хадамоти давлатии метрологӣ ё хадамоти метрологии аккредитатсияшудаи шахсони ҳуқуқӣ мутобиқи усули санҷиши эътимоднокии воситаҳои ченак амалӣ карда мешавад.

4. Воситаҳои ченак, ки аз санҷиши эътимоднокӣ гузаштаанд, тибқи тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ муҳргузорӣ карда мешаванд ва мутобиқати онҳо бо шаҳодатномаи санҷиши эътимоднокӣ тасдиқ карда мешавад.

Моддаи 19. Андозагирии воситаҳои ченак

1. Андозагирии воситаҳои ченак аз ҷониби хадамоти аккредитатсияшудаи метрологӣ амалӣ карда мешавад.

2. Ҳангоми андозагирии воситаҳои ченак усулҳои андозагирии воситаҳои ченак, ки барои муқаррар намудани тавсифҳои метрологии воситаҳои ченак пешбинӣ гардидаанд, мавриди истифода қарор мегиранд.

3. Воситаҳои ченаки истифодашаванда ҳангоми ченкунӣ дар соҳаҳои пешбинамудаи моддаи 15 Қонуни мазкур метавонанд ба таври ихтиёрӣ ҳангоми истеҳсол, фурӯш, истифода, киро додан, таъмир ва воридот андозагирӣ карда шаванд.

4. Натиҷаҳои андозагирии воситаҳои ченаки аз тарафи хадамоти аккредитатсияшудаи метрологӣ гузаронидашуда метавонанд ҳангоми санҷиши эътимоднокии воситаҳои ченак истифода шаванд.

5. Натиҷаҳои андозагирии воситаҳои ченак бо муҳр, шаҳодатнома (сертификат) дар бораи андозагирии воситаҳои ченак, инчунин бо сабт намудан дар ҳуҷҷатҳои истифодабарии воситаҳои ченак тасдиқ карда мешаванд.

Моддаи 20. Аттестатсияи воситаҳои санҷиш

1. Аттестатсияи воситаҳои санҷиш аз ҷониби хадамоти аккредитатсияшудаи метрологӣ амалӣ карда мешавад.

2. Ҳангоми аттестатсияи воситаҳои санҷиш усулҳои аттестатсияи воситаҳои санҷиш истифода мешаванд, ки иҷрои онҳо барои муайянсозии мутобиқати воситаҳои санҷиш ба тавсифҳои бамеъёрдаровардашудаи техникӣ ва метрологии воситаҳои санҷиш имкон медиҳад.

Моддаи 21. Аккредитатсияи хадамоти метрологӣ барои ҳуқуқи иҷрои кор ва хизматрасониҳои метрологӣ

1. Аккредитатсияи хадамоти метрологӣ барои иҷрои кор ва хизматрасониҳои метрологӣ, аз ҷумла аттестатсияи метрологии воситаҳои ченак, усулҳои иҷрои ченкунӣ, аттестатсияи воситаҳои санҷиш, санҷиши эътимоднокӣ ва андозагирии воситаҳои ченаке, ки истифодаи онҳо дар соҳаҳои пешбинигардидаи моддаи 15 Қонуни мазкур имконпазир аст, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи мақоми давлатӣ оид ба аккредитатсия амалӣ карда мешавад.

2. Назорати фаъолияти хадамоти аккредитатсияшудаи метрологӣ бо тартиби пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи мақоми давлатӣ оид ба аккредитатсия гузаронида мешавад.

Моддаи 22. Ҳуқуқ ва уҳдадориҳои шахсони мансабдоре, ки назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологиро амалӣ менамоянд

1. Шахсони мансабдоре, ки назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологиро амалӣ менамоянд, ҳуқуқ доранд:

1) бо пешниҳоди шаҳодатномаи хидматӣ ба дохили объектҳое ворид шаванд, ки дар онҳо воситаҳои ченакро, сарфи назар аз тобеият ва шакли моликияти ин объектҳо, истифода мекунанд, месозанд, таъмир менамоянд, мефурӯшанд ё нигоҳ медоранд;

2) ҳуҷҷатҳо ва маълумоти заруриро барои гузаронидани назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологӣ аз шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ талаб намоянд ва гиранд;

3) мутобиқати воҳидҳои бузургиро, ки ба истифодаашон иҷозат дода шудааст, санҷанд;

4) воситаҳои ченак, шароити истифодаи онҳо, инчунин мутобиқати онҳоро ба навъи тасдиқшудаи воситаҳои ченак тафтиш намоянд;

5) истифодаи усулҳои тавсияшудаи ченкунӣ, ҳолати маҳакҳоеро (эталонҳоеро) тафтиш намоянд, ки барои санҷиши воситаҳои ченак истифода мешаванд;

6) миқдори молро, ки дар рафти амалиёти тиҷоратӣ бегона карда шудааст, тафтиш намоянд;

7) барои назорат намунаи молу маҳсулот, инчунин молҳои баркашшудаи банду басташон гуногунро интихоб намоянд;

8) фурӯши миқдори муайяни моли баркашшударо ҳангоми муқаррарсозии номутобиқатии бузургие, ки миқдори таркибии моли дар борҷома ҷойдоштаро нишон дода, дар борҷома қайд гардидааст, манъ созанд;

9) воситаҳои техникиро истифода кунанд ва кормандони объекти таҳти назорати метрологӣ қарордоштаро барои иҷрои корҳои муайян ҷалб намоянд;

10) истифода ва истеҳсоли воситаҳои ченаки навъҳои тасдиқнашуда ё ба навъи тасдиқгардида мутобиқ набуда, инчунин аз санҷиш нагузаштаро манъ намоянд;

11) тамљаҳои санҷиширо аз эътибор соқит донанд ё худ шаҳодатномаи санҷишро ҳангоме, ки воситаи ченак натиҷаи нодуруст медиҳад ё муҳлати фосилаи байнисанҷишӣ гузаронида шудааст, беэътибор гардонанд;

12) ҳангоми зарурат воситаи ченакро аз истифода гиранд;

13) барои рафъи вайрони шудани қоида ва меъёрҳои метрологӣ дастури хаттӣ диҳанд ва муҳлати бартарафсозии камбудиҳоро муқаррар намоянд;

14) нисбат ба шахсоне, ки ба вайрон намудани қоида ва меъёрҳои метрологӣ роҳ додаанд, тибқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳои муҷозотӣ татбиқ намоянд.

2. Шахсони мансабдоре, ки назорати метрологӣ ва назорати давлатиро анҷом медиҳанд, уҳдадоранд:

1) қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин муқаррароти санадҳои меъёрии таъмини ченаки ягона ва назорати давлатии метрологиро қатъиян риоя намоянд;

2) тартиби амалигардонии назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологиро, ки Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар кардааст, риоя намоянд;

3) дар рафти баргузории чорабиниҳо оид ба назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологӣ корҳои фаҳмондадиҳиро ҷиҳати татбиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи таъмини ченаки ягона ба анҷом расонанд;

4) дурустии натиҷаҳои санҷишро бо мақсади тасдиқи навъ, санҷиши эътимоднокӣ, андозагирӣ ва аттестатсияи воситаҳои ченак таъмин намоянд;

5) барои бартараф намудани камбудиҳои ошкоргардида дар асоси натиҷаҳои назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологӣ гузаронидашуда чораҳо андешанд;

6) уҳдадориҳои мансабии худро ба таври дахлдор иҷро намоянд, ба сӯиистифодаи ваколат ва дигар қонунвайронкуниҳо, аз ҷумла фош кардани сирри давлатӣ, тиҷоратӣ ё сирри дигари бо қонун ҳифзшаванда роҳ надиҳанд;

7) тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон уҳдадориҳои дигарро ба иҷро расонанд.

3. Шахсони мансабдоре, ки назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологиро анҷом медиҳанд, ҳамчун санҷишгар ва нозирони давлатӣ бояд оид ба назорати ҳолат ва истифодабарии воситаҳои ченак аз аттестатсия гузаранд. Аттестатсия дар ду сол як маротиба бо тартиби муайяннамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ гузаронида мешавад.

Моддаи 23. Мусоидат ба шахсони мансабдори хадамоти давлатии метрологӣ

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ уҳдадоранд, ки ба шахсони мансабдори хадамоти давлатии метрологӣ дар иҷрои уҳдадориҳои ба зиммаашон гузошташуда мусоидат намоянд.

2. Дахолат ба фаъолияти шахсоне, ки назорати метрологӣ ва назорати давлатии метрологиро анҷом медиҳанд ё эҷод намудани монеагӣ ба амалисозии фаъолияти онҳо, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, манъ аст.

БОБИ 5. МАБЛАЉГУЗОРИИ КОРҲО ОИД БА ТАЪМИНИ ЧЕНАКИ ЯГОНА

Моддаи 24. Маблаљгузории ҳатмии давлатии корҳо оид ба таъмини ченаки ягона

Маблаљгузории давлатӣ барои корҳои зерин ҳатмӣ мебошад:

1) таҳия, такмил, ҳифз, истифода, харидорӣ ва нигоҳдории маҳакҳои (эталонҳои) давлатии воҳидҳои бузургӣ ва намунаҳои ниҳоят дақиқи воситаҳои ченак, ҳамчунин муқоисаи онҳо дар сатҳи байналмилалӣ;

2) нигоҳдорӣ, харидорӣ ва таҳияи таҷҳизоте, ки барои ҷиҳозонидани мақомоти хадамоти давлатии метрологӣ зарур мебошанд;

3) гузарондани корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва иҷрои корҳои дигар оид ба таъмини ченаки ягона, ки дорои аҳамияти умумидавлатӣ мебошанд;

4) таҳия ва иштирок дар таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва ҳуҷҷатҳои меъёрӣ оид ба таъмини ченаки ягона;

5) амалӣ намудани назорати давлатии метрологӣ.

Моддаи 25. Пардохти иҷрои кор ва хизматрасониҳои метрологӣ

1. Пардохти иҷрои кор ва хизматрасониҳои метрологӣ аз ҷониби шахсони ҳуқуқӣ, шахсони ҳуқуқии хориҷӣ, соҳибкорони инфиродӣ ва шахсони дигари воқеӣ тибқи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шартҳои шартномаҳои дутарафа ба амал бароварда мешавад.

2. Пардохти иҷрои кор ва хизматрасониҳои метрологӣ тибқи нархномаи бо Хадамоти зиддиинҳисории назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқагардида амалӣ карда мешавад.

БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 26. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 27. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи таъмини ченаки ягона"

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи таъмини ченаки ягона" аз 15 майи соли 1997 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 1997, №10, мод. 131; с. 2002, №4, қ.1, мод. 224; с. 2007, №7, мод. 683; с. 2008, №12, қ.2, мод. 1001) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 28. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 22 июни соли 2023, № 1979

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон	1979	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТАЪМИНИ ЧЕНАКИ ЯГОНА	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	22.05.2023	Амалкунанда	word pdf zip

Консепсияи сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2028

^-A A ⁺A

ФАРМОНИ

ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Дар бораи Консепсияи сиёсати

ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2028

Мутобиқи моддаи 69 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва бо мақсади рушди минбаъдаи фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон фармон медиҳам:

1. Консепсияи сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2028 тасдиқ карда шавад (замима мегардад).

2. Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон якҷо бо Прокуратураи генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ҷиҳати таъмини иҷрои Консепсияи сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2028 ҳар ду сол нақшаи чорабиниҳо таҳия намуда, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои тасдиқ пешниҳод намояд.

3. Мақомоти давлатӣ ва ташкилоту муассисаҳои дахлдор иҷрои муқаррароти Консепсияи сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2028-ро таъмин намоянд.

4. Ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти давлатӣ ва ташкилоту муассисаҳоҷиҳати амалӣ намудани муқаррароти Консепсияи сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2028 ва назорати иҷрои он ба Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон вогузор карда шавад.

Президенти
Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон
аз «6» феврали соли 2018,
№1005

Бо фармони Президенти
Ҷумҳурии Тоҷикистон
аз «6» феврали соли 2018, №1005
тасдиқ шудааст

КОНСЕПСИЯИ
СИЁСАТИ ҲУҚУҚИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН
БАРОИ СОЛҲОИ 2018-2028

1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Ҷумҳурии Тоҷикистон пас аз ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ ба марҳилаи нави инкишофи таърихӣ – бунёди давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ, ягона ва иҷтимоӣ ворид гардид. Рушди устувори сиёсиву иқтисодӣ ва иҷтимоиву фарҳангии ҷомеа аз самаранокии сиёсати ҳуқуқии ҷумҳурӣ вобастагӣ дорад. Ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, таҳкими қонуният ва тартиботи ҳуқуқӣ, пешгирии ҷиноятҳои фаромиллӣ, таъмини рушди устувори иқтисодӣ ва иҷрои ҳадафҳои стратегии давлат – таъмини истиқлолияти энергетикӣ, амнияти озуқаворӣ ва раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ, бе таъмини волоияти қонун ва тартиботи ҳуқуқӣ ғайриимкон аст.

Ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, ҳимояи манфиатҳои миллӣ, тақвияти соҳибихтиёрӣ ва давлатдории миллӣ, таҳкими идоракунии давлатӣ, ҳифзи саломатии аҳолӣ, рушди маориф ва илм, фарҳанг, кафолати фаъолияти озоди иқтисодӣ, баробарӣ ва гуногунии шаклҳои моликият, рушди соҳибкорӣ, таъмини ваҳдати миллӣ ва сулҳу суботи ҷомеа вазифаҳои якумдараҷаи сиёсати ҳуқуқии Тоҷикистони соҳибистиқлол мебошанд.
Сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо истифода аз чораҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, ташкилӣ, мафкуравӣ ва ҳуқуқӣ бо мақсади танзими самараноки муносибатҳои ҷамъиятӣ ва инкишофи минбаъдаи онҳо роҳандозӣ мешавад. Хусусиятҳои асосии сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро стратегияҳо, консепсияҳо, барномаҳои давлатӣ, санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва санадҳои татбиқи ҳуқуқ ташкил медиҳанд. Сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар иртибот бо самтҳои асосии сиёсати давлат амалӣ гардида, заминаи ҳуқуқии сиёсати иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва самтҳои дигари сиёсати давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистонро ташкил медиҳад.
Меҳвари сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро арзиши олӣ будани ҳуқуқу озодиҳои инсон ва ҳифзи онҳо, гуногунандешии сиёсӣ, баробари шаклҳои гуногуни моликият, аз ҷумла моликияти хусусӣ, фаъолияти озоди иқтисодӣ ва соҳибкорӣ, рақобати озод дар иқтисодиёт ташкил медиҳанд.
Сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дар назар доштани арзишҳои умумибашарӣ ва манфиатҳои миллӣ, таъсири ҷаҳонишавӣ, ҳамоҳангсозӣ ва якхелакунии қонунгузории давлатҳо ва низомҳои ҳуқуқии ҷаҳонӣ, рушди муносибатҳои ҳуқуқии байналмилалӣ, таъсиси иттиҳодҳои нави ҷаҳонӣ ва минтақавии байни давлатҳо, таҳдиду хатарҳои нави ҷаҳонӣ амалӣ карда мешавад. Сиёсати ҳуқуқӣ дар ҷумҳурӣ ба коҳиш додани таъсири манфии ҷаҳонишавӣ, муқовимат бо хатарҳо ва таҳдидҳои ҷаҳонӣ (терроризм, экстремизм ва дигар падидаҳои хатарзо), ҳифзи фазои иттилоотии ҷумҳурӣ аз хатарҳои иттилоотии ҷаҳони муосир равона карда мешавад.
Дар шароити муосири ҷаҳонишавӣ, буҳрони молиявию иқтисодӣ ва шиддат гирифтани зиддиятҳои минтақавию тамаддунӣ яке аз воситаҳои муҳими ҳифзи истиқлолияти давлатӣ, эъмори ҷомеаи шаҳрвандӣ, устувории давлати ҳуқуқбунёд ва ҳимояи манфиатҳои халқи Тоҷикистон, ин дуруст, бонизом ва мутобиқ ба арзишҳои башарӣ ва манфиатҳои миллӣ ба роҳ мондани сиёсати ҳуқуқии давлат мебошад.

2. ВАЗЪИ КУНУНИИ ҚОНУНГУЗОРИИ
ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

9 сентябри соли 1991 халқи тоҷик соҳиби давлати комилан мустақил гардид. Бори нахуст дар таърихи давлатдории тоҷикон 6 ноябри соли 1994 Конститутсияи Ҷумҳурии соҳибистиқлоли Тоҷикистон ба сифати қонуни асосии кишвар бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ қабул гардид. Ҳамчунин бо дар назар доштани дастовардҳои нави ҷомеа ислоҳоти конститутсионӣ гузаронида шуда, марҳилаи нави такмили сохтори конститутсионӣ оғоз гардид ва он имкон дод, ки 26 сентябри соли 1999, 22 июни соли 2003 ва 22 майи соли 2016 ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тағйиру иловаҳо ворид шуда, мазмуну муҳтавои низоми ҳуқуқии кишвар такмил ва асосҳои демократӣ, ҳуқуқбунёдӣ ва дунявии он таҳким ёбад. Дар таърихи сиёсии кишвар бори нахуст парламенти думаҷлиса ба фаъолият шурўъ намуд. Мақомоти иҷроия ва судӣ, инчунин сохтори иқтисодии кишвар такмил дода шуда, эътирофи инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои ў ба сифати арзиши олӣ ва дигар андешаҳои демократӣ ба Конститутсия ворид гардиданд, ки айни замон ба шароиту талаботи дохилӣ ва байналмилалӣ ҷавобгў мебошанд.
Тоҷикистон бо мақсади гузаронидани ислоҳоти ҳуқуқии мусоидаткунанда ба рушди низоми нави ҳуқуқӣ, фаъолияти ҳуқуқэҷодкуниро ба марҳилаи сифатан нав, ба монанди банақшагирии таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, самтҳои афзалиятноки тадқиқоти илмию ҳуқуқӣ дар соҳаи ҳуқуқэҷодкунӣ, гузаронидани тадқиқоти илмию таҳлилӣ оид ба ҳолат, раванди инкишоф ва амалияи истифодаи қонунгузорӣ, гузаронидани экспертизаҳои ҳуқуқӣ ва зиддикоррупсионии лоиҳаҳои қонунҳоро ворид намуд. Дар баробари қабул гардидани шумораи зиёди санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар кишвар ва эътироф гардидани санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ, инчунин дар ин давра як қатор консепсияҳо, стратегияҳо ва барномаҳои давлатӣ дар соҳаҳои гуногуни ҳаёти ҷомеа ва давлат, аз ҷумла Стратегияи миллии рушди Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 таҳия ва қабул карда шуданд, ки ба ташаккул ва рушди минбаъдаи муносибатҳои нави иқтисодӣ ва иҷтимоии Тоҷикистон мусоидат мекунанд. Дар натиҷа корҳо оид ба таҳия ва қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар соҳаҳои муайян, аз ҷумла қонунгузории конститутсионӣ, гражданӣ, соҳибкорӣ, молиявӣ, бонкӣ, гумрук, андоз, ҷиноятӣ, маъмурӣ, мурофиавии гражданӣ, мурофиавии ҷиноятӣ, мурофиаи судии иқтисодӣ, истеҳсолоти иҷро ва ғайра густариш пайдо намуданд.
Бояд тазаккур дод, ки дигаргуниҳои бунёдии дар раванди ҷаҳонишавӣ ва буҳрони ҷаҳонии молиявию иқтисодӣ бавуқўъомада, инчунин вусъат ёфтани ҳамкориҳои судманди Тоҷикистон бо дигар давлатҳо, иштироки фаъолонаи он дар созмонҳои гуногуни байналмилалӣ, муносибатҳои байналмилалии иқтисодӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ ва фарҳангӣ, таъсиси субъектҳои муштараки хоҷагидорӣ бо ҷалби сармояи хориҷӣ, ки зарурати барқарор намудани иқтисодиёт пас аз таъсири буҳрони ҷаҳонии молиявию иқтисодӣ, такмили фаъолияти давлатро дар самти ҳуқуқэҷодкунӣ ва ҳуқуқтатбиқкунӣ баҳри мутобиқгардонии қонунгузории миллӣ ба талаботи нави рушду пешрафти ҷаҳони имрўза, тақозо менамояд. Ҳамзамон, дар ин давра Консепсияи пешгўии инкишофи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ гардид, ки дар асоси он шаш барномаи давлатӣ оид ба татбиқи Консепсияи пешгўии инкишофи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва нақшаи таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар самту соҳаҳои гуногун барои солҳои 2012-2015 таҳия ва тасдиқ карда шуданд.
Дар давоми зиёда аз бисту шаш соли гузашта рукнҳои давлатдории муосири Тоҷикистон хеле таҳкиму такмил ёфтанд ва барои торафт мустаҳкам гардидани истиқлолияти воқеии кишвар мунтазам мусоидат менамоянд. Бинобар ин, ислоҳоти гузаронидашуда ба такмили минбаъдаи демократикунонии институтҳои давлатӣ ва ҷамъиятӣ мусоидат намуд.
Аз ин рў, барои бапуррагӣ иҷро гардидани барномаҳои зикршуда, дар чунин шароит стратегияи ба мақсад мувофиқи ҳуқуқэҷодкунӣ ва татбиқи он бо дар назар доштани ҳалли вазифаҳои дарозмуҳлат дар соҳаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва дигари қонунгузорӣ бояд амалӣ карда шаванд. Вобаста ба ин, инкишофи минбаъдаи қонунгузории кишвар бояд тибқи консепсияи ягонаи сиёсати ҳуқуқӣ, ки дурнамои инкишофи онро Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд, сурат гирад.

3. ЗАРУРАТ ВА АҲАМИЯТИ ҚАБУЛИ КОНСЕПСИЯ

Зарурати қабули Консепсия аз талабот ва омилҳои зерин бармеояд:

- танзими самаранокии низоми устувори сиёсии демократӣ ва институтҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ дар мамлакат, таъмини ҳуқуқии ҷараёни рушди иқтисодию иҷтимоии мамлакат дар давраи гузариш ба иқтисоди бозорӣ, ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон, баланд бардоштани шуурнокӣ ва маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон, аз ҷумла шахсони мансабдор;

саъю кўшиш ба натиҷанокии фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ ва устувории он. Меъёрҳои санадҳои ҳуқуқӣ, аз ҷумла қонунҳои қабулгашта на ҳама вақт самаранок амал менамоянд. Дар натиҷа ҳадафҳои дар назди онҳо ҳангоми қабул гаштанашон гузошташуда иҷро намегарданд, ки боиси ба қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ворид намудани тағйиру иловаҳои зиёд ё дар таҳрири нав қабул кардани онҳо мешаванд. Аз ин ҷо дар оянда зарурати таъмини натиҷанокии фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ ва устувории он ба миён меояд;
пешгирӣ ва бартараф намудани ихтилофот, номутобиқатӣ, нуқсонҳо, такроршавӣ дар қонунҳо ва хориҷ кардани меъёрҳои ҳуқуқии моҳияташонро гумкардаю камсамар. Азбаски таркиби қонунгузорӣ мураккаб ва гуногунҷабҳа мебошад, дар он мухолифат, номутобиқатӣ ва камбудӣ ҷой дошта метавонанд. Аз ин ҷост, ки мушкилоти муҳими фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ ин бартараф намудани ихтилофу номутобиқатӣ байни қонунҳо, инчунин қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ мебошад. Чунин ҳолат метавонад боиси вайрон гардидани танзими банизомдарории ҳуқуқ гардида, фаъолияти муътадили кори низоми ҳуқуқро халалдор сохта, инчунин ба танзими самараноки ҳуқуқӣ, вазъи қонуният ва тартиботи ҳуқуқӣ таъсир расонад;
мутобиқгардонии қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон. Дар баробари воридшавии меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалӣ ба низоми ҳуқуқи миллӣ таносуб ва бо ҳам мутобиқ намудани онҳо яке аз масъалаҳои муҳим ба шумор меравад. Ҳалли дурусти онҳо бо таваҷҷуҳ ба робитаҳои воқеии байниҳамдигарии ҷараёни татбиқи меъёрҳои ҳуқуқи байналмилалӣ ва миллӣ муайян мегардад. Ҳаёт водор месозад, ки оид ба баъзе хусусиятҳои асосӣ ва принсипҳои низоми ҳуқуқии англосаксонӣ, континенталӣ, мусулмонӣ ва Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, ки аз ҳамдигар фарқ мекунанд, дар фаъолияти қонунэҷодкунии кишвар эътибор дода шавад. Ҳамзамон, бе таҳлили ҳаматарафа ба тасвиб расонидани санадҳои байналмилалӣ метавонад боиси мухолифат, номутобиқатӣ ва камбудии қонунгузорӣ гардида, дар натиҷа ба сифати қонунҳо таъсири манфӣ расонад. Зеро қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун низоми ҳуқуқии миллӣ дар алоқамандӣ ва зери таъсири дигар низомҳои ҳуқуқӣ қарор дорад. Чунин раванд зарурати баҳамназдикшавии онҳо, аз ҷумла ҳамоҳангсозӣ, якҷояшавӣ ва воридшавии меъёрҳои як низоми ҳуқуқиро ба меъёрҳои низомҳои ҳуқуқии дигар тақозо менамояд;
самтҳои такмили қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дар назар доштани васеъ гардидани доираи муносибатҳои ҷамъиятии моҳиятан ҳаммонанд, ки бо қонунҳо танзим меёбанд, бояд дар оянда ботадриҷ кодификатсия карда шаванд. Зеро, дар шароити аз ҳад зиёд шудани қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии зерқонунӣ барои танзими муносибатҳои ҷамъиятӣ дар баъзе соҳаҳо кодификатсия хеле муҳим мебошад. Ба чунин кодификатсия ва васеъкунӣ аз ҳоло бояд шурўъ кард ва онро бо роҳи ботадриҷ аз нав кардани қонунгузории амалкунанда анҷом додан лозим аст. Мақсади кодификатсия кардани онҳо бартараф намудани номутобиқатӣ ва кам кардани шумораи санадҳои меъёрии ҳуқуқии ҳаммонанд мебошанд;
такмил ва татбиқи якхелаи забон ва ислоҳоти ҳуқуқӣ. Мавриди зикр аст, ки дар баъзе ҳолатҳо дар қонунгузории амалкунанда истилоҳот бо забони тоҷикӣ номуайян, гуногунмаъно ва тарзе истифода шудаанд, ки мазмуни меъёрии онро коста менамоянд. Забони қонун яке аз пояҳои асосии баланд бардоштани сифат ва мазмуни он мебошад. Аз ин рў, яке аз самтҳои афзалиятноки такмили фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ масъалаи эҷод ва истифодаи калимаю истилоҳоти дурусти ҳуқуқии тоҷикӣ дар қонунгузорӣ мебошад. Ҳангоми истифодаи ин ё он истилоҳот дар қонунгузории амалкунанда на танҳо ба содда ва равону фаҳмо будани он, балки ба доираи фарогирии мазмуну мафҳуми муайян эътибор додан зарур аст, то ки шарҳи гуногуни меъёрҳо истисно гардида, татбиқи якхелаи онҳо таъмин карда шавад. Аз ин рў, зарурате ба миён меояд, ки дар оянда фарҳанги истилоҳоти ҳуқуқии Тоҷикистон таҳия гардад;
татбиқи пурраи талаботи меъёрҳои ҳуқуқ дар амал. Самаранокии сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз амалисозӣ ва татбиқи меъёрҳои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар амал вобастагӣ дорад. Татбиқи ҳуқуқ яке аз самтҳои сиёсати ҳуқуқии кишвар буда, бо мақсади такмили фаъолияти мақомоти ҳуқуқтатбиқкунанда, ҳамчунин таъмини сифати мазмуни санадҳои татбиқи ҳуқуқ ва механизми амалӣ гардидани онҳо анҷом дода мешавад. Самаранокии сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи татбиқи ҳуқуқ аз ҳисси масъулият, омодагии касбӣ, ватандўстӣ, худшиносии миллӣ, сатҳи баланди шуури ҳуқуқии касбии кормандони мақомоти татбиқи ҳуқуқ вобастагӣ дорад.

4. САМТҲОИ АСОСИИ РУШДИ ҲУҚУҚИ МИЛЛӢ

Қабули Конститутсияи даврони соҳибистиқлолии кишвар 6 ноябри соли 1994 ҳамчун ҳуҷҷати дорои эътибори олии ҳуқуқӣ Ҷумҳурии Тоҷикистонро давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ, ягона ва иҷтимоӣ эълон намуд ва самтҳои нави рушди ҷомеаро муайян кард. Арзиши олӣ эътироф намудани инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои ў, инкишофи ҳаёти ҷамъиятӣ дар асоси гуногунандешии сиёсӣ, ҷонибдорӣ аз принсипи таҷзияи ҳокимияти давлатӣ, кафолати фаъолияти озоди иқтисодӣ ва соҳибкорӣ, инчунин эътирофи гуногуншаклии моликият, махсусан моликияти хусусӣ аз ҷумлаи пешравиҳо мебошанд, ки заминаи рушди сифатан нави давлат ва ҷомеа гардиданд.

Бо вуҷуди пешравиҳо дар самти сохтори конститутсионии кишвар, вазъи ҳуқуқии инсон ва шаҳрванд, ташаккул ва фаъолияти мақомоти ҳокимияти давлатӣ дар шароити имрўза низоми конститутсионии кишвар ба такмил ниёз дорад, ки инҳоро пешбинӣ менамояд:
- татбиқи бевоситаи меъёрҳои ҳуқуқии конститутсионӣ;
- таҳкими асосҳои сохтори конститутсионии кишвар;
- инкишофи кафолатҳои ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд;

- такмили идоракунии давлатӣ бо таваҷҷуҳ ба инкишофи муносибатҳои ҷамъиятӣ.

Ҳуқуқи маъмурӣ ҳамчун ҷузъи таркибии низоми ҳуқуқи миллӣ дар таҳким ва устувории пояҳои дастгоҳи давлатӣ нақши асосӣ дорад. Ҳуқуқи маъмурӣ муносибатҳои марбут ба идоракунии давлатиро танзим намуда, дар худ падидаҳо ва зерсоҳаҳои муайянро дар бар мегирад, ки зарурат ба рушд додани онҳо ба миён омадааст. Рушди ҳуқуқи маъмурӣ ислоҳоти маъмуриро дар кишвар ба миён меорад. Ислоҳоти маъмурӣ ба амалигардонии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд дар сатҳи идоракунии давлатӣ ва соҳаҳои иқтисоди миллӣ, устувории ташкил ва самаранокии фаъолияти мақомоти ҳокимияти иҷроия, рушди хизмати давлатӣ, таъмини мукаммали қонуният ва интизом дар идоракунии давлатӣ ва такмили мурофиаи маъмурӣ мусоидат менамояд.
Дар шароити муосир муносибатҳои ҳуқуқи маъмурӣ, махсусан идоракунии давлатӣ рушд ёфта истодаанд. Фаъолияти амалии мақомоти ҳокимияти иҷроия нишон медиҳад, ки устуворӣ дар раванди баамалбарории идоракунии давлатӣ дар сатҳи муайян дида мешавад. Новобаста аз ин, фаъолияти мақомоти ҳокимияти иҷроия ва худи идоракунии давлатӣ имрўз ба такмил ниёз дорад. Якчанд омилҳое мавҷуданд, ки зарурати такмили масъалаҳои зикргардидаро ба миён меоваранд:
- амалигардонии ҳамаҷонибаи функсияҳои идоракунии давлатӣ;
- рушди асосҳои ҳуқуқии ташкил ва фаъолияти мақомоти ҳокимияти иҷроия;
- такмили вазъи ҳуқуқи маъмурии иштирокчиёни муносибатҳои ҳуқуқи маъмурӣ;
- рушди мурофиаи маъмурӣ;
- таъмини босуботи қонуният ва интизом дар идоракунии давлатӣ.
Дар даврони Истиқлолияти давлатӣ бо мукаммал шудани қонунгузории молиявӣ фаъолияти молиявии давлат ҳамчун бахши таркибии муҳим ва зарурии низоми сиёсати иҷтимоии давлат қарор гирифта, васоит ва тарзу усулҳои гуногуне ба кор бурда шуд, ки онҳо ба коҳиш додани нобаробарии иҷтимоӣ равона карда шудаанд. Ба монанди тағйироти иҷтимоӣ, ки дар муносибатҳои ҳуқуқии соҳибкорӣ (додани имтиёзҳои андоз, қарзҳои дарозмуддат, имтиёзнок ва ғайра), таъсиррасонии давлатӣ ба муносибатҳои меҳнатӣ (муҳофизати меҳнат, ҷорӣ шудани меъёрҳои имтиёзнок нисбати занон, ҷавонон ва ғайра), таъмин кардани дастрасии умум ба хизматрасониҳои муҳимтарин (суғуртаи иҷтимоӣ, муроҷиати ройгони корманд оид ба баҳсҳои меҳнатӣ ба судҳо ва ғайра), камтар кардани нобаробарии молумулкӣ аз ҳисоби маблағҳои давлат (додани грантҳои ҳукуматӣ, қарзҳои имтиёзнок барои сохтмони манзил) ва дигар чорабиниҳои иҷтимоӣ инъикос ёфтаанд.
Дар баробари мавҷудияти дастовардҳои зикршуда дар соҳаи ҳуқуқи молия як қатор мушкилот ҷой дорад, ки барои ҳалли онҳо анҷом додани чунин корҳо мувофиқи мақсад аст:

бо дар назар доштани иқтидори молиявӣ ва сарчашмаҳои воқеии молиявии мавҷуда тибқи қонунгузорӣ таҳия намудани барномаҳои мақсаднок;
такмили низоми назорати молиявии давлатӣ, аз ҷумла аудити дохилӣ ва беруна;
ҷорӣ намудани низоми самараноки мониторинги молиявӣ дар соҳаҳои тандурустӣ ва маориф;
таҳияи низоми ҷалб ва истифодаи дороиҳои ғайридавлатӣ (ташкилотӣ ва молиявӣ) дар раванди ҳифзи иҷтимоӣ;
такмили механизми дастгирии молиявии бахши хусусӣ;
инкишофи бозори аввалияи қарздиҳӣ барои манзил, аз ҷумла тавассути ҷорӣ намудани стандартҳои қарздиҳӣ барои манзил;
тезонидани раванди пешниҳоди ҳисоботи молиявии электронӣ аз ҷониби субъектони хоҷагидорӣ;
такмили қонунгузории соҳаи молиявӣ бо дар назар доштани ташаккули рушди иҷтимоию иқтисодии давлат ва таҷрибаи пешқадами ҷаҳонӣ;
мусоидат ба ташаккули мақсадноки пасандозҳо аз тарафи аҳолӣ бо мақсади хариди манзил, аз ҷумла бо ёрии кооперативҳои сохтмонӣ ва амонатгузорӣ.

Андоз яке аз нишонаҳои давлатдорӣ буда, ифодагари сиёсати мустақилона дар бахши молия мебошад ва маҳз ба туфайли маблағҳои ҷамъовардаи андоз давлат мавқеву қувваи иқтисодиро соҳиб мегардад. Дар низоми ҳуқуқии Тоҷикистон рушди қонунгузории андоз боиси он гардид, ки давлат аз он ба сифати воситаи ҳуқуқӣ ҷиҳати таъсиррасонӣ ба иқтисодиёти бозорӣ ҳамчун фишанги муҳими механизми танзими давлатии иқтисодиёт истифода намуда, буҷети давлатиро ғанӣ гардонид.
Дар соҳаи ҳуқуқи андоз як қатор мушкилот ҷой дорад, ки барои ҳалли онҳо анҷом додани корҳои зерин мувофиқи мақсад аст:
- сиёсати ҳуқуқии андози Ҷумҳурии Тоҷикистон на ба нигоҳ доштани сатҳи баланди меъёри андоз, балки пеш аз ҳама ба ҳавасмандгардонии соҳибкорон, афзоиши шумораи субъектони андозсупоранда, афзоиши истеҳсолот ва бо ҳамин зиёд гардонидани даромади буҷети давлатӣ равона карда шавад;

бо дар назар доштани сатҳи баланди ҳамгироии иқтисодиёти кишвар ба савдои байналмилалӣ ҷиҳати рақобатпазирӣ дар ҷалби сармоя, баробар кардани сатҳи андозбандӣ бо сатҳи андози шарикони асосии иқтисодиву тиҷоратӣ ва давлатҳои ҳамсоя;
такмили маъмурикунонии андоз бо мақсади баланд бардоштани сатҳи ҷамъоварӣ, коҳиш додани фишори маъмурӣ ба андозсупорандагони бомасъулият, баланд бардоштани дараҷаи шаффофияти маблағҳои андоз ва таҳия намудани механизми пешгўии низоми андоз;
пешниҳод намудани имтиёз барои истеҳсолкунандагон ва содироткунандагони молу маҳсулоти ватанӣ бо мақсади суръат бахшидан ба раванди саноатикунонӣ, рушди истеҳсолот ва содироти мол;

- бо дар назар доштани талаботи моддаи 13 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки тибқи он замин, сарватҳои зеризаминӣ, об, фазои ҳавоӣ, олами набототу ҳайвонот ва дигар боигарии табиӣ моликияти истисноии давлат мебошанд ва давлат истифодаи самараноки онҳоро ба манфиати халқ кафолат медиҳад, аз нав таҷдиди назар намудани меъёри андоз барои захираҳои табиӣ;

бо дар назар доштани таҷрибаи пешқадами ҷаҳонӣ таҳия ва ҷорӣ намудани роҳҳои муосири андозгирӣ тавассути технологияҳои иттилоотӣ;
- ворид намудани тағйирот ба қонунгузории андоз бо мақсади ташаккули низоми нави сармоягузорӣ аз ҳисоби паст кардани меъёри андозҳо ва ҳаҷми ҷаримаҳо;
- ба таъмини иҷрои ҳадафҳои макроиқтисодии давлат, аз ҷумла Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 равона кардани сиёсати ҳуқуқии андози Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Ихтилофот байни санадҳои меъёрии ҳуқуқии гумрукӣ, норасоиҳо дар қонунгузории гумрук, воридшавии молҳои пастсифат ба бозори дохилӣ, ҷавобгў набудани маҳсулоти миллӣ ба сифат ва талаботи бозори ҷаҳонӣ, хатар ва таҳдидҳои сиёсии иқтисодӣ ба бозори дохилӣ ва иқтисодиёти миллӣ, дуруст роҳандозӣ нагаштани ҳамоҳангсозӣ ва якхелакунии қонунгузории гумрук бо қонунгузории кишварҳои узви созмонҳои байналмилаливу минтақавӣ, рушди қочоқи маводи мухаддир дар ҷаҳон, ноустувории иқтисодиёти миллӣ, муҳити носолими рақобат дар соҳаи фаъолияти иқтисоди хориҷӣ ба самаранокии сиёсати ҳуқуқии гумрукии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсири манфӣ мерасонад.
Аз ин нигоҳ бо мақсади такмили қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи фаъолияти гумрукӣ зарурати анҷом додани чунин корҳо пеш меояд:
- такмил додани Кодекси гумруки Ҷумҳурии Тоҷикистон бо таваҷҷуҳ ба рушди муносибатҳои ҷамъиятӣ дар соҳаи фаъолияти гумрукӣ;
- таъмини ҳамоҳангсозӣ ва якхелакунии қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи фаъолияти гумрукӣ бо талаботи Созмони Умумиҷаҳонии Савдо, Созмони Умумиҷаҳонии Гумрук, давлатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва дигар созмону ниҳодҳои байналмилалии молиявию иқтисодӣ;
- баланд бардоштани сифати танзими гумрукӣ ҷиҳати фароҳам овардани шароит барои ҷалби сармоягузорӣ ба иқтисодиёти Ҷумҳурии Тоҷикистон, воридшавии даромадҳо ба буҷети давлатӣ, ҳимояи молистеҳсолкунандагони ватанӣ, муҳофизати объектҳои моликияти зеҳнӣ ва дастгирии фаъолияти савдои хориҷӣ;
- такмили фаъолияти маъмурияти гумрукӣ, аз ҷумла рушди низоми идоракунии таваккал дар асоси амалисозии расмиёти гумрукӣ тибқи меъёрҳои байналмилалӣ;
- таҳкими ҳамкорӣ бо кишварҳои хориҷӣ, созмонҳои байналмилалию минтақавӣ дар бахши фаъолияти гумрукӣ, муқовимат бо ҳуқуқвайронкуниҳои гумрукӣ ва андешидани тадбирҳо дар бахши таъмини амнияти иқтисодӣ, экологӣ, биологӣ, санитарию эпидемиологӣ, иттилоотӣ, радиатсионӣ ва дигарҳо;

рушди эъломиякунии электронии гумрукӣ ва хизматрасониҳои гумрукӣ, тезонидани раванди ташкили равзанаи ягонаи гумрукӣ, аз ҷумла соддагардонӣ ва мутамарказонии пардохтҳои гумрукӣ;
соддагардонии расмиёти гумрукӣ тибқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон;
тақвияти ҳамкории мақомоти гумрук бо дигар мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар самти фаъолияти ҳуқуқмуҳофизавӣ;
- пўрзур намудани фаъолияти мақомоти гумрук дар самти мубориза бо қочоқ;
- андешидани тадбирҳо дар бахши бартараф намудани ҳама гуна хатару таҳдидҳо ба олами ҳайвоноту наботот, роҳандозии василаи ҳифз ва пешгирии воридоту содироти ғайриқонунии онҳо;
- андешидани тадбирҳо дар бахши ҳифзи сиҳатии аҳолӣ аз воридшавии ҳама гуна маҳсулоти хўрокворӣ, доруворӣ, биологӣ ва маҳсулоти дигаре, ки ба саломатии инсон зарароваранд, аз ҷумла организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирдодашуда.

Сиёсати ҳуқуқии бонкӣ яке аз ҷузъи таркибии сиёсати молиявии давлатӣ ба ҳисоб рафта, дар асоси қонунҳо, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва маҷмўи барномаҳои давлатии дахлдор ба амал бароварда мешавад.
Дар соҳаи фаъолияти бонкӣ як қатор мушкилот ҷой дорад, ки барои ҳалли онҳо анҷом додани корҳои зерин мувофиқи мақсад мебошад:
- ба рушди муносибатҳои ҷамъиятӣ ва талаботи ҷомеа мутобиқ гардонидани қонунгузории амалкунанда;
- дар ҷараёни мураттабсозии қонунгузорӣ истифодаи таҷрибаи пешрафтаи бонкдории давлатҳои тараққикарда;
- паст намудани фоизи қарзҳои пешниҳодшаванда ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ;
- пешниҳод намудани қарзҳои имтиёзнок барои намояндагони соҳибкории хурду миёна;
- мукаммал намудани раванди назорати бонкӣ, ки ба мониторинги устувории молиявии бонкҳо асос меёбад;
- андешидани чораҳои бетаъхир барои бартарафсозии монеаҳо дар фаъолияти бонкҳо;
- мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқии танзимкунандаи муносибатҳои бонкӣ дар доираи санади ягона – Кодекси бонкии Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Дар замони муосир қонунгузории ҷиноятӣ ба сифати яке аз воситаҳои муҳими танзимсозандаи муносибатҳои ҷамъиятӣ баромад намуда, манфиатҳои шахс, ҷомеа ва давлатро аз таҷовузҳои ҷинояткорона ҳифз менамояд. Ҷаҳонишавӣ, ба вуқўъ омадани шаклҳои нави ҷинояткорӣ, аз қабили терроризм, экстремизм, коррупсия, гардиши ғайриқонунии маводи нашъаовар ва киберҷиноятҳо аз давлат талаб менамояд, ки қонунгузории ҷиноятиро давра ба давра такмил диҳад.
Таъмини самаранокии сиёсати ҳуқуқии ҷиноятӣ аз ҳалли мушкилиҳои зерини қонунгузории ҷиноятӣ вобастагӣ дорад:

мутобиқ намудани меъёрҳои қонунгузории ҷиноятӣ ба талаботи санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон;
инсондўстона (гуманизатсия) гардонидани қонунгузории ҷиноятӣ нисбат ба субъектони муайян, пеш аз ҳама, шахсони содирнамудаи ҷиноятҳои дараҷаи начандон вазнин ва (ё) дараҷаи миёна, занони ҳомила ва заноне, ки кўдакони ноболиғи то 8 - сола доранд, ноболиғон, маъюбон ва нафақахўрон;
- барҳам додани ҷавобгарии ҷиноятӣ (декриминализатсия) барои баъзе аз кирдорҳои ҷиноятӣ бо дар назар доштани хусусият ва дараҷаи ба ҷамъият хавфнокии онҳо тавассути хориҷ намуданашон аз Кодекси ҷиноятӣ ва муқаррар намудани ҷавобгарӣ дар Кодекси ҳуқуқвайронкунии маъмурӣ;
- тақвияти афзалиятнокии Кодекси ҷиноятӣ нисбат ба қонунҳои пешбиникунандаи мубориза бар зидди ҷиноятҳои алоҳида (масалан, оид ба муқовимат бо савдои одам, терроризм, экстремизм, коррупсия, ҷиноятҳои муташаккил, қонунигардонии даромадҳои бо роҳи ҷиноят ба дастовардашуда) дар фаъолияти ҳуқуқтатбиқкунӣ;
- таҷдиди назар намудани санксияҳои моддаҳои алоҳидаи қисми махсуси Кодекси ҷиноятӣ ҷиҳати васеъ намудани ҷазоҳои алтернативии ба маҳрум сохтан аз озодӣ алоқаманд набуда;
- такмил ва таҷдиди назар намудани низоми ҷазои ҷиноятӣ бо дар назар доштани татбиқ нашудани ҷазоҳои ҷиноятӣ дар шакли маҳдуд кардани озодӣ ва нигоҳ доштан дар қисми ҳарбии интизомӣ;
- таҳияи меъёрҳои ягонаи мушаххас барои муайян намудани намудҳо ва ҳадди ҷазо зимни ифодаи санксияҳои моддаҳои қисми махсуси Кодекси ҷиноятӣ.

Масъалаи иҷрои ҷазои ҷиноятӣ дар маҷмўъ ба вазъи умумии ҷинояткорӣ дар кишвар, бахусус ба сифат ва дараҷаи ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии шаҳрвандон таъсири калон мерасонад. Дар ин замина, масъалаҳои ташкили системаи самараноки иҷрои ҷазои ҷиноятӣ ва ба ҳаёти иҷтимоӣ мутобиқшавии воқеии шахсони озодшуда аз ҷойҳои маҳрумӣ аз озодӣ аҳамияти муҳим доранд.
Новобаста аз ҷой доштани дастовардҳои муайян дар соҳаи сиёсати иҷрои ҷазои ҷиноятӣ дар Тоҷикистон боз як қатор мушкилоти ҳалношуда дар ин самт то ҳол боқӣ мемонад. Аз ҷумла, ташкили системаи иҷрои ҷазои ҷиноятӣ такмили минбаъда талаб намуда, тарбия ва ислоҳ намудани шахсони маҳкумшуда дар муассисаҳои ислоҳӣ, мутобиқгардонии иҷтимоии онҳо баъди озод шудан аз ҷойҳои маҳрум сохтан аз озодӣ масъалаҳои ҳалталаби замони муосир мебошанд.
Ҷиҳати ҳалли мушкилоти вобаста ба қонунгузории иҷрои ҷазои ҷиноятӣ инҳо заруранд:
- баланд бардоштани самаранокии ҷазои маҳрум сохтан аз озодӣ тавассути татбиқи дурусти усулҳои педагогӣ-психологии тарбияи маҳкумшудагон. Бо дар назар доштани он, ки ҷазои маҳрум сохтан аз озодӣ ҳамчун намуди асосии татбиқшавандаи ҷазо боқӣ мемонад, минбаъд бояд мазмун, шакл ва методҳои таъсиррасонии ислоҳӣ-тарбиявии маҳкумшудагон дар асоси принсипи фардисозии иҷрои ҷазо такмил дода шавад;
- беҳтар намудани сифати хизматрасонии тиббӣ ҷиҳати пешгирии бемориҳои сироятӣ дар байни маҳкумшудагон;
- васеъ намудани имкониятҳои ҳуқуқии татбиқи ҷазоҳое, ки ба маҳрум сохтан аз озодӣ алоқаманд нестанд. Бо дар назар доштани шароиту имкониятҳои давлат зарур аст, ки иҷрои ҷазои ҷиноятӣ дар баробари ба қонунгузории ҷиноятӣ, мурофиаи ҷиноятӣ ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ мутобиқат намудан, такмил дода шаванд;
- такмили қонунгузорӣ оид ба фароҳам овардани шароит ҷиҳати ба меҳнат ҷалб намудани маҳкумшудагон вобаста ба намуди муассисаи ислоҳӣ, такмил додани фаъолияти истеҳсолӣ-хоҷагӣ дар доираи низоми иҷрои ҷазои ҷиноятӣ ва баланд бардоштани самаранокии иқтисодии меҳнати маҳкумшудагон;
- пешгирии шиканҷа ва дигар намудҳои муносибат ва ҷазои бераҳмона, ғайриинсонӣ ва таҳқиркунандаи шаъну эътибор бо роҳи пешбурди корҳои фаҳмондадиҳӣ, насби овезаҳо ва дигар воситаҳои иттилоотӣ дар байни кормандони системаи иҷрои ҷазои ҷиноятӣ ва маҳкумшудагон;
- коркарди шаклу усулҳои нави ташкили кору фаъолияти маҳкумшудагон, ки ба нигоҳ доштани солимии руҳӣ ва ҷисмонии онҳо, инкишоф додани шаклҳои гуногуни худидоракунӣ дар байни маҳкумшудагон ва такмил додани ҷараёни сафедшавии онҳо;
- такмили низоми ба таълими миёнаи умумӣ ва миёнаи касбӣ фаро гирифтани маҳкумшудагон;

баланд бардоштани самаранокии қонунгузории истеҳсолоти иҷро.

Оқилона ва самаранок истифода бурдани захираҳои табиӣ, ҳифзи муҳити зист аз ҷумлаи мубрамтарин вазифаҳои ҷомеа маҳсуб мешаванд. Ҳалли мусбати ин масъалаҳо, дар соҳа дар навбати худ ҳамон вақт имконпазир мегардад, ки агар муносибати инсоният бо табиат ва сарватҳои табиӣ бо қонунҳо муайян гашта, идора карда шавад. Муносибати инсон бо муҳити зист як соҳаи таркибӣ ва ҷудонопазири низоми муносибатҳои ҷамъиятӣ мебошад, аз ин рў, бояд мисли дигар соҳаҳо тавассути меъёрҳои ҳуқуқӣ танзим ёбад.
Дар замони имрўза рушди бемайлони иқтисодиёти ҷаҳонӣ, илму техника, соҳаи саноату кишоварзӣ боиси афзудани партовҳо ва дигар омилҳои таъсиррасонии инсон ба муҳити зист мешавад, ки ба ташаккул ва инкишофи соҳаи ҳуқуқи экологӣ мусоидат менамояд. Дар самти мазкур як қатор мушкилоти зерин мавҷуд аст, ки барои ҳалли онҳо зарур аст:

таҳлили вазъи идоракунии партовҳо дар Тоҷикистон нишон медиҳад, ки дар ҳамаи самтҳои идоракунии партовҳо ислоҳоти куллӣ зарур аст. Заминаи қонунгузории ҷории ҷумҳурӣ номукаммал буда, аз ҷумла бо муқаррарот оид ба истифодабарии маҷмўавии тамоми механизмҳои идоракунии партовҳо ва нигоҳ доштани захираҳо мустаҳкам нагардидааст;
такмили қонунгузории экологӣ, махсусан дар самти ҳифзи муҳити зист ва таъмини аҳолӣ бо оби тозаи ошомиданӣ. Бинобар ин, зарур аст, ки ҷиҳати болоравии маърифати ҳуқуқӣ ва экологии шаҳрвандон чорабиниҳои фаҳмондадиҳиву тарғиботӣ ба таври васеъ амалӣ гардида, дар мавриди зарурат ҷавобгарии ҳуқуқӣ пурзўр карда шавад;
мураттабсозии санадҳои меъёрии ҳуқуқии танзимкунандаи ҳифзи муҳити зист дар доираи санади ягона – Кодекси экологии Ҷумҳурии Тоҷикистон. Азбаски муносибатҳо вобаста ба ҳифзи муҳити зист мураккаб ва гуногунтаркиб мебошанд, қонунгузории экологӣ аз меъёрҳои соҳаҳои гуногун иборат буда, мувофиқан муносибатҳои гуногунро танзим мекарданд. Таҷдиди назар ба қонунгузории соҳаи экологӣ имрўз ногузир буда, амалишавии тезтари он барои пешрафти иқтисодиёти кишвар ва мустаҳкамгардии сиёсати ҳифзи муҳити зисти кишвар аҳамияти калон дорад.
такмили санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар самти пешбурди кадастри давлатии объектҳои ҳифзи муҳити зист, мониторинги давлатии экологӣ, назорати давлатии экологӣ, аудити экологӣ ва экспертизаи экологӣ;

таҳкими заминаҳои ҳуқуқии ҳифз ва истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ бо мақсади рушди минбаъдаи иқтисодию иҷтимоӣ;

дар доираи қонунгузории амалкунанда такмил додани усулҳои идоракунии ҳифзи муҳити зист, пурзўр намудани фаъолияти милитсияи экологӣ, назорати прокурорӣ ва назорати давлатии истифода ва ҳифзи муҳити зист;

ташаккули заминаи меъёрии ҳуқуқии арзёбии таъсиррасонӣ ба муҳити зист ва арзёбии стратегии экологӣ бо мақсади ҳавасмандгардонии аҳолӣ ва субъектҳои хоҷагидорӣ ба ҳифзи муҳити зист ва ҷорӣ намудани принсипҳои «иқтисодиёти сабз»;
такмил додани Кодекси оби Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади танзими муносибатҳо оид ба истифодаи оқилона ва ҳифзи захираҳои об ва татбиқи ҳадафҳои стратегии рушди устувор;
диверсификатсияи истеҳсолоти кишоварзӣ, ҷорӣ намудани навовариҳо бо дар назар доштани таъсири камтарин ба муҳити зист ва сифати заминҳо, таҳияи чорабиниҳо оид ба иваз намудани моддаҳои кимиёвии то андозае хатарнок ба фоиданокии имконпазир.

Замин яке аз ҷузъҳои асосии табиат буда, сарвати муҳими ҷамъияту давлат мебошад. Асоси иқтисодиёти тамоми давлатҳоро замин ва сарватҳои он ташкил медиҳад. Дуруст истифода набурдани замин як қатор мушкилотро дар ҷомеа ба миён меорад, аз қабили мушкилоти иҷтимоӣ, иқтисодӣ, экологӣ, ҳуқуқӣ ва сиёсӣ. Мубрам будани масъалаҳои ҳуқуқии замин инчунин дар он зоҳир мегардад, ки ҳама вақт бояд дар назар дошт, ки замин на танҳо боигарии табиат, сарчашмаи ҳаёт, балки захираи табиат ва пеш аз ҳама объекти моликият низ мебошад, ки истифодаи самараноки он бояд ба таври дуруст ба роҳ монда шавад.
Тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон замин моликияти истисноии давлат мебошад ва давлат истифодаи самараноки онро ба манфиати халқ кафолат медиҳад. Бо мақсади танзими раванди тақсими замин дар маҳалҳо, истифодаи самараноки он, беҳдошти ҳолати мелиоративӣ ва ҳосилхезгардонии замин, пешгирии омилҳои муомилоти ғайриқонунии замин, тартиби амалигардонии чорабиниҳои заминсозӣ, ташкили заминистифодабарии нав ва мавҷуда қонунгузории соҳаи замин аз мониторинги ҳуқуқӣ гузаронида шуда, санади меъёрии ҳуқуқии ягонаи мукаммал - Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистон дар таҳрири нав қабул карда шавад. Дар маҷмўъ таҷрибаи заминистифодабарии кишвар ифодаи он аст, ки номукаммалии қонунгузории замин инкишофи муътадилии ин муносибатҳоро бозмедорад.
Беҳтар намудани танзими ҳуқуқии муносибатҳои заминистифодабарӣ ва ҳалли мушкилоти дар ин самт ҷойдошта анҷом додани корҳои зеринро талаб менамояд:

таҳия ва қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бо дар назар доштани ҳадафҳои нави сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи истифодаи замин ва самтҳои танзими ҳуқуқии муносибатҳои вобаста ба замин;
такмили қонунгузорӣ дар самти баҳои замин ва муайян намудани арзиши воқеии қитъаи замин бо мақсади дуруст муайян намудани андоз аз қитъаи замин, иҷорапулӣ, арзиши бозории ҳуқуқи истифодаи қитъаи замин ва дигар пардохтҳо ба қитъаи замин;
такмили қонунгузорӣ дар самти бақайдгирии давлатии ҳуқуқи истифодаи қитъаи замин ва ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи ин ҳуқуқ, оид ба ҳалли баҳсҳои замин, ҳифзи ҳуқуқ ба ҳуқуқи истифодаи қитъаи замин ва асосҳои қатъгардии ҳуқуқи истифодаи қитъаи замин;
такмили санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар самти ҳифзи замин, заминсозӣ, кадастри давлатии замин ва мониторинги замин;
мушаххас намудани талаботи қонунгузорӣ дар самти тартиби ҷудо ва муайян намудани саҳми ҳуқуқи истифодаи қитъаи замин;
муайян намудани механизми дар амал татбиқ намудани бозори ҳуқуқи истифодаи қитъаи замин.

Яке аз афзалиятҳои сиёсати ҳуқуқии кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон ин бунёди давлати индустриаливу аграрӣ мебошад. Дар шароити имрўза сиёсати давлатӣ оид ба таъмини амнияти озуқаворӣ инкишофи соҳаи кишоварзӣ на ба истеҳсолоти ашёи хом, балки истеҳсоли маҳсулоти ниҳоие, ки бевосита ба истеъмолкунандагон пешкаш карда мешавад, содироти маҳсулоти кишоварзӣ, вусъат ва инкишофи боғдорӣ, чорводорӣ, занбўрпарварӣ, моҳипарварӣ, вусъат додани истеҳсолоти пахта ва дигарҳо равона гардидааст. Чунин талабот истеҳсоли на танҳо маҳсулоти кишоварзӣ, балки саноати коркарди маҳсулоти кишоварзиро низ тақозо менамояд.
Қонунгузории кишоварзиро дар самтҳои зерин такмил додан зарур аст:

- такмил додани қонунгузории кишоварзӣ бо мақсади таъмини бозори дохилӣ бо маводи озуқаворӣ, таъмини саноати коркарди ашёи хом, инчунин баланд бардоштани иқтидори содиротии кишвар;

ташаккули низоми идоракунии захираҳои замин ва об дар асоси тақсимоти одилона ва устувори онҳо барои парвариши зироатҳои кишоварзӣ;
бо мақсади беҳтар намудани ҳолати мелиоративии заминҳо, азхудкунии заминҳои нави обёришаванда ва барқарорсозии заминҳои аз гардиши кишоварзӣ берун монда таҳия ва қабул намудани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мелиоратсияи заминҳо»;
такмили қонунгузории байторӣ дар самти хизматрасонӣ, фаъолияти байтории хусусӣ ва ғайра;
такмили қонунгузорӣ дар самти ҳосилхезгардонии заминҳои таъиноти кишоварзӣ бо мақсади вусъат додани рушди истеҳсолоти хоҷагиҳои кишоварзӣ, баланд бардоштани ҳосилнокии заминҳои таъиноти кишоварзӣ;
ташаккул ва рушди судманди низоми суғурта дар соҳаи кишоварзӣ яке аз вазифаҳои асосӣ ба ҳисоб рафта, таҳия ва қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи суғуртаи кишоварзӣ»-ро тақозо менамояд, ки он барои ширкатҳои суғуртавии ватанӣ ва хориҷӣ шартҳои нисбатан ҷолибро фароҳам оварда, имкон медиҳад, ки барои сармоягузории бахши кишоварзӣ шароити зарурӣ таъмин карда шавад;
барои таъмини ҳуқуқии рушди инфрасохтори бозорӣ ва танзими бозори озуқаворӣ қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи харид ва захираи маҳсулоти кишоварзӣ, ашёи хом ва озуқаворӣ барои эҳтиёҷоти давлатӣ», ҳамзамон танзими ҳуқуқии фаъолияти ташкилотҳои худтанзимшавандаи бахши кишоварзӣ (иттиҳод ва ассотсиатсияҳои соҳавии молистеҳсолкунандагони кишоварзӣ) мувофиқи мақсад аст;
мукаммал гардонидани қонунгузорӣ дар бахши дастгирии давлатии соҳаҳои комплекси агросаноатӣ;
рушди таъминоти техникии кишоварзӣ бо истифода аз лизинги молиявӣ ва агротехникӣ.

Бо таваҷҷуҳ ба аҳамияти муҳим доштани соҳаи энергетика дар сиёсати давлатии Тоҷикистон зарурати танзими мушаххаси ҳуқуқии масъалаҳои вобаста ба рушди ин соҳа ба миён меояд. Дар ин соҳаи муҳими стратегӣ бартараф намудани мушкилоту камбудиҳои мавҷудаи ҳуқуқӣ, инчунин андешидани тадбирҳо доир ба истифодаи оқилонаву сарфакорона аз захираву имкониятҳои энергетикии кишвар, дуруст ба роҳ мондани истифодаи ҳарчи пурра ва самарабахши иқтидорҳои иншооти мавҷудаи энергетикӣ, андешидани тадбирҳо барои таъмини истиқлолияти энергетикии кишвар дар навбати аввал меистад.
Бо мақсади ҳалли мушкилоти мавҷуда анҷом додани чунин корҳо мувофиқи мақсад аст:

таҳлил ва омўзиши заминаҳои ҳуқуқии сохтмон, истифода ва азнавсозии силсилаи неругоҳҳои барқӣ дар дарёҳои кишвар бо дар назар доштани зиёд гардидани талабот ба «энергияи сабз»;
тақвият додани заминаҳои ҳуқуқӣ ҷиҳати пурра истифода бурдани имкониятҳои мавҷуда, аз ҷумла бо роҳи фароҳам овардани шароити мусоиди иқтисодӣ барои ҷалби сармоягузории дохилӣ дар самти сохтмони неругоҳҳои хурду миёна, истеҳсол, истифода ва фурўши неруи барқ;
тақвият додани рушди ҳамкориҳои байналмилалӣ дар самти интиқол ва фурўши неруи барқ дар заминаи санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ;
бо таваҷҷуҳ ба аҳамияти стратегӣ доштани соҳаи энергетика ва бо мақсади таъмини истифодаи он ба манфиати аҳолии кишвар нигоҳ доштани монополияи давлат дар ин соҳа ва таҳкими асосҳои ҳуқуқӣ дар ин самт;
мукаммал намудани асосҳои қонунгузорӣ барои механизми идоракунии истифодаи захираҳои энергетикӣ ва ҳифзи муҳити зист ҳангоми амалинамоии фаъолияти энергетикӣ;
танзими нахргузории имтиёзноки истифодаи неруи барқ ба аҳолии кишвар бо дар назар доштани манбаи асосии тавлиди неруи барқ будани об, ки он тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон моликияти истисноии давлат буда, давлат истифодабарии самараноки онро ба манфиати халқ кафолат додааст.

Бо рушди мавқеи инсон дар ҳама соҳаҳои иҷтимоӣ ва иқтисодӣ, талабот ба танзими ҳуқуқи гражданӣ зиёд мегардад. Дар ин ҷода Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон нақши марказӣ дошта, танзими муносибатҳои молумулкӣ ва ғайримолумулкии ба худмухторӣ ва баробарӣ асосёфтаи иштирокчиёни онро анҷом медиҳад. Баҳри амалӣ намудани ҳадафҳои асосии Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 зарур аст, ки дар заминаи дастовардҳои илми ҳуқуқи гражданӣ ва хусусияти миллӣ касб намудани сиёсати ҳуқуқии гражданӣ бояд қонунгузории гражданӣ такмил дода шавад. Барои ин зарур аст, ки ин корҳо анҷом дода шаванд:

танзими ҳуқуқии муносибатҳои гражданӣ бо дар назар доштани роҳ надодан ба гуногунии мавзўи танзими ҳуқуқи гражданӣ бо мавзўъҳои соҳаҳои дигари ҳуқуқи хусусӣ, бахусус дар ҷараёни мураттабсозии қонунгузорӣ;
дар қонунгузории гражданӣ ба масъалаи ҳифзи ҳуқуқҳои ғайримолумулкӣ фасли мустақил ҷудо нашудааст, ки тавонад тамоми хусусиятҳои ин падидаро фаро гирад. Ин дар ҳолест, ки он яке аз зерсоҳаи муҳими ҳуқуқи гражданӣ ба шумор меравад. Тавсифи алоҳидаи ин ҳуқуқҳо дақиқиро ба миён оварда, боиси фаъолгардии соҳибҳуқуқ шуда метавонад. Дар ин масъала тавозун байни зерсоҳаҳои ҳуқуқи гражданӣ вайрон гардидаанд. Аз ин нуқтаи назар беҳтар аст агар ҳуқуқҳои ғайримолумулкӣ дар Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун як фасли алоҳида танзим гарданд. Дар он муқаррароти умумӣ ва ҳуқуқҳои ғайримолумулкие, ки ҳастии табиӣ ва иҷтимоии шахси воқеиро таъмин мекунанд, метавонад пешбинӣ гардад;
дар муомилоти гражданӣ гирифтани розигии шахси дигар (махсусан падару модар ё дигар шахсон) зиёд ба назар мерасад. Аз ҳамин лиҳоз, бояд дар Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон меъёрҳои мушаххас доир ба шакл ва тартиби гирифтани чунин розигӣ ва оқибати ҳуқуқии он мушаххас гардад;
дар танзими уҳдадориҳое, ки дар натиҷаи расонидани зарар ба миён меоянд, як қатор мухолифат ва норасоиҳо мушоҳида мешаванд. Хусусан чунин вазъ дар мавриди ҷавобгарии мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии маҳаллӣ ва шахсони мансабдор ҷой доранд. Аз ин рў, бо дар назар доштани қонунҳои махсус боби дахлдори Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд такмил дода шавад;
қисми сеюми Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон аз лиҳози муқаррар намудани қоидаҳои умумӣ таҳия шудааст, вале мутаассифона таҷрибаи зиёда аз даҳсолаи татбиқи он нишон дод, ки дар қисми моликияти зеҳнӣ он чандон самаранок намебошад. Дар ин муддат санадҳои зиёди меъёрии дорои сатҳи гуногун қабул шудаанд, вале бо сабаби набудани муқаррароти умумӣ баъзан дар фаҳмиш ва татбиқи онҳо мушкилот ба вуҷуд меояд. Бинобар ин, зарурати такмили қисми сеюми Кодекси гражданӣ дар бахши моликияти зеҳнӣ пеш омадааст. Дар ҳамин қисми кодекс зарурати муайян намудани хусусиятҳои ба мерос гузаштани корхона, воситаҳои нақлиёт, ҳуқуқҳои истисноӣ, ҳуқуқи истифодаи қитъаи замин ва ғайра, супоришҳои меросгузор ва ҳиссаи ҳатмии меросӣ тибқи қонун ба вуҷуд омадааст;
бо сабаби ба вуҷуд омадани муносибатҳои нави ҷамъиятӣ дар соҳаи манзил тезонидани раванди таҳия ва қабули Кодекси манзили Ҷумҳурии Тоҷикистон;
бо мақсади танзими муносибатҳои марбут ба сохтмони манзил бо ҷалби маблағҳои шахсони воқеию ҳуқуқӣ ва таъмини манфиатҳои қонунии саҳмгузорон таҳияи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи шарикии ҳиссагӣ дар сохтмони манзили истиқоматӣ».

Сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи танзими ҳуқуқии ақди никоҳ ва оила бо мақсади амалӣ намудани муқаррароти моддаи 33 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз он ҷумла таъмини ҳуқуқи инсон ба ташкили оила, солимии оила, тарбияи фарзандон равона гардидааст. Ҳамзамон, раванди афзоиши қатъи ақди никоҳ дар ҷумҳурӣ, амалӣ гардидани ҳадафҳои сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар соҳаи ақди никоҳ ва оила халалдор мекунад. Аз ин хотир, мониторинги мунтазами қайд ва қатъи ақди никоҳ, омилҳо ва сабабҳои он, таҳрезии роҳҳои мустаҳкам намудани оила яке аз ҳадафҳои афзалиятноки сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ақди никоҳ ва оила мебошад.
Сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ақди никоҳ ва оила бо ҷалби васеи ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ дар бобати мустаҳкам намудани оила амалӣ карда мешавад. Ҷалби мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ (шўрои маҳалла, кумитаи маҳалла, кумитаи манзил) дар кори таблиғотиву ташвиқотӣ бо мақсади мустаҳкам намудани оила дар назар дошта мешавад. Бо мақсади танзими фаъолияти миёнаравӣ дар ҳалли низоъҳои дохилиоилавӣ қабули санади қонунгузории дахлдор ба мақсад мувофиқ мебошад.
Самтҳои асосии танзими муносибатҳои оилавӣ роҳандозии масъалаҳои зеринро талаб мекунад:

танзими ҳуқуқии муносибатҳои оилавӣ бо дар назар доштани арзишҳои миллӣ;
такмили қонунгузории оилавӣ бо дар назар доштани мушкилоти мавҷуда;
баланд бардоштани масъулияти мақомоти дахлдори давлатӣ, муассисаҳои давлатӣ ва дигар ташкилотҳо баҳри татбиқи пурраи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд»;
дар самти мустаҳкам кардани оила давра ба давра таъсис додани фонди давлатии таъмини алимент, фонди давлатии манзили истиқоматӣ барои модарони танҳо бо дар назар доштани вазъи иқтисодии кишвар.

Бо мақсади тақвияти ҳадафҳои давлати иҷтимоӣ ва такмили асосҳои ҳуқуқии таъмини кафолати давлатии ҳимояи маъюбон ва кўдакони ятиму бепарастормонда қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи васоят ва парасторӣ» мувофиқи мақсад аст.
Иқтисоди бозорӣ ва дастгирии бахши хусусӣ, аз ҷумла фаъолияти соҳибкорӣ заминаи асосии пешравии иқтисодиёти ватанӣ ва рушди давлатдорӣ гардида истодааст. Рў овардани ҷомеа ба иқтисоди бозорӣ, кафолат додани фаъолияти озоди иқтисодӣ, соҳибкорӣ ва дигар фаъолиятҳои бо қонун манънашуда дар сатҳи конститутсионӣ, озодии рақобат ва маҳдудкунии фаъолияти инҳисорӣ, муҳайё намудани фазои ягонаи иқтисодӣ, шомилшавии кишвар ба Созмони Умумиҷаҳонии Савдо, фароҳам овардани фазои мусоиди ҳуқуқӣ ҷиҳати кафолат додани гуногуншаклии моликият, аз ҷумла моликияти хусусӣ омили асосии рушди соҳибкорӣ ва такомул ёфтани он дар кишвар гаштааст.
Дар баробари ислоҳоти гузаронидашуда дар ин бахш анҷом додани корҳои зерин, ки ба рушди фаъолияти соҳибкорӣ заминаи мусоид фароҳам меорад, мувофиқи мақсад аст:
- омўзиши зарурат ва асоснокии таҳияи Кодекси соҳибкории Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- таҳияи тартиби пешниҳоди дастгирии давлатӣ ва имтиёзҳо барои истеҳсолкунандагон ва содироткунандагони молу маҳсулоти ватанӣ баҳри воридоти таҷҳизоту технологияҳои нав;
- гузаронидани омўзиш ва таҳлилҳои илмӣ бо дар назар доштани таҷрибаи давлатҳои пешқадам оид ба пешбинӣ намудани имтиёзҳо ҷиҳати ворид намудани ашёи хом барои рушди фаъолияти соҳибкории истеҳсолӣ;
- такмили қонунгузорӣ дар самти кам кардани санҷишҳои фаъолияти субъектҳои хоҷагидор ва боз ҳам шаффофу содда гардонидани онҳо;
- баланд бардоштани масъулияти Бонки миллии Тоҷикистон ҷиҳати назорати қатъии фаъолияти ташкилотҳои қарзӣ, ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии амонатгузорон, пеш аз ҳама, нигоҳ доштани эътимоди аҳолӣ ва иҷрои уҳдадориҳои бонкӣ;
- фароҳам овардани шароити ҳуқуқӣ барои рушди босуръати минтақаҳои озоди иқтисодӣ ва ҳудудҳои индустриализатсияи нав;
- рушди инфрасохтори инноватсионӣ – шабакаи интиқоли

технологияҳо, миёнаравҳои технологӣ, системаҳои экспертизаҳо, сертификатсия, стандартизатсия ва аккредитатсия;

ташаккули муҳити рақобатнок дар истеҳсолот ва бозори мол (кор, хизматрасонӣ);
кам ва содда намудани низоми иҷозатномадиҳӣ;
рушди шарикии давлат ва бахши хусусӣ барои маблағгузории лоиҳаҳои муҳим оид ба инкишофи инфрасохтори истеҳсолӣ, аз ҷумла бо иштироки сармоягузорони хориҷӣ;
бо мақсади рушди фаъолияти соҳибкорӣ такмили санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар самтҳои бақайдгирии электронии соҳибкорон, гирифтани иҷозатномаҳо, сертификатҳо ва дигар ҳуҷҷатҳои зарурӣ тариқи электронӣ, супоридани ҳисоботҳои электронӣ ба мақомоти андоз, омор ва дигар сохторҳои марбута, фаъол намудани истифодабарии имзои электронӣ, рушди идоракунии электронии корпоративӣ, рушди савдои электронӣ ва ғайраҳо.

Дар солҳои истиқлолияти давлатӣ дар кишвар инкишофи танзими давлативу ҳуқуқии фаъолияти сайёҳӣ ва инфрасохтори сайёҳӣ хеле фаъол гардид. Пешрафти хизматрасонии сайёҳӣ, эътироф гардидани соҳаи сайёҳӣ ҳамчун соҳаи афзалиятноки рушди иқтисодиёти мамлакат, аъзо шудани кишвар ба Созмони Умумиҷаҳонии Сайёҳӣ, такмили қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бахши ташкилу танзими ҳуқуқиву давлатии фаъолияти сайёҳӣ талаб намуд, ки асосҳои ҳуқуқӣ ва ташкилии сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи сайёҳиро ташкил медиҳанд.
Омилҳое, ки ба самаранокии сиёсати ҳуқуқии давлат дар соҳаи сайёҳӣ таъсири манфӣ мерасонанд, дуруст ва самаранок истифода нашудани имкониятҳои мавҷуда дар соҳаи сайёҳӣ ва пурра инкишоф наёфтани инфрасохтори сайёҳӣ, ба стандартҳои байналмилалӣ ҷавобгў набудани сифати хизматрасонии сайёҳӣ, нокифоя будани танзими давлатӣ ва дастгирии сайёҳии дохиливу хориҷӣ, паст будани сатҳи сармоягузорӣ дар соҳаи сайёҳӣ мебошад.
Барои ҳалли масъалаҳои ҳуқуқӣ ва рушди соҳаи сайёҳӣ анҷом додани корҳои зерин мувофиқи мақсад аст:

қабул намудани таснифи ихтисос ва касбҳои соҳаи сайёҳӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо таваҷҷуҳ ба талаботи бозори меҳнат, омода намудани стандарти касбии кормандони инфрасохтори сайёҳӣ бо дар назар доштани самтҳои нави ихтисосҳои соҳаи сайёҳӣ;
мусоидат ба инкишофи пардохти ғайринақдӣ дар низоми савдо ва хизматрасониҳо;
дастгирии рушди ҳамкориҳои байналмилалии сайёҳӣ;
ташаккули муҳити рақобатнок дар бозори хизматрасониҳои сайёҳӣ;
имтиёз додан, мусоидат кардан барои ворид намудани техника ва таҷҳизоти барои рушди сайёҳӣ мусоидаткунанда.

Гузариш ба иқтисоди бозорӣ танзими шартномавии муносибатҳои меҳнатиро бемайлон афзун намуд. Муносибатҳои иқтисодии бозорӣ боиси дигаргунии моҳият ва мазмуни муносибатҳои ҳуқуқии меҳнатӣ, усул, сарчашмаҳо ва принсипҳои танзими ҳуқуқии муносибатҳои меҳнатӣ гардид.
Дар соҳаи ҳуқуқи меҳнат як қатор мушкилиҳои ҳуқуқӣ низ ҷой доранд, ки барои ҳалли онҳо зарурати анҷом додани корҳои зерин ба мақсад мувофиқ мебошад:

таҷдиди назар намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқии танзимкунандаи масъалаи будубоши шаҳрвандони хориҷӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар иртибот ба фаъолияти меҳнатии онҳо;
тадриҷан мутобиқ намудани музди маоши кормандони соҳаҳои буҷетӣ ба талаботи шароити зиндагии арзанда ва таҷдиди назар намудани таснифоти тарифии андозаи музди меҳнати хизматчиёни давлатӣ ва дигар кормандони соҳаҳои буҷетӣ;
ҷорӣ намудани кумакпулии яквақтаинаи иҷтимоӣ ҳангоми баромадан ба рухсатии навбатии меҳнатӣ;
такмили заминаҳои ҳуқуқии ҳифзи меҳнат ва таъмини техникаи бехатарӣ;
мунтазам ба роҳ мондани индексатсияи музди меҳнат, муайян намудани ҳад ва тартиби индексатсия;
батанзимдарории тартиби баррасии тосудии баҳсҳои меҳнатӣ;
таҷдиди назар намудани мутобиқати маоши ҳадди ақал ба сабади истеъмолӣ;
пешбинӣ намудани ҷавобгарии интизомии корфармо ва тартиби он;
бо мақсади таъмини ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии муҳоҷирони меҳнатӣ идома додани такмили қонунгузорӣ ва густариш додани муносибатҳои байналмилалӣ бо давлатҳои қабулкунандагони муҳоҷирони меҳнатӣ.

Дар баробари ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ тағйироти амиқи иҷтимоиву иқтисодӣ дар ҷомеа ба вуқўъ пайваст ва он таъсири худро ба сатҳи некуаҳволии табақаҳои ниёзманди ҷумҳурӣ расонид. Дар раванди дигаргунсозиҳо ва гузариш ба иқтисоди бозорӣ, ҷумҳурӣ бо зарурати аз нав дида баромадани усулҳои бунёдии соҳаи сиёсати иҷтимоӣ, маҳз дар соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ ва кафолатҳои иҷтимоӣ дучор омад. Низоми мураттаби ҳифзи иҷтимоӣ бо иқтисодиёти давраи гузариш унсури муҳими рушди иқтисодӣ, устувории иҷтимоӣ ва суботи сиёсӣ мебошад. Марҳалаи кунунии рушди ҷомеа бо мавҷудияти бекории пинҳонӣ, тафриқаи намоёни вазъи иҷтимоӣ, имконияти то андоза маҳдуди иқтисодии қисми асосии аҳолӣ дар назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон вазифаи ислоҳоти низоми ҳифзи иҷтимоии аҳолиро гузошт.
Дар соҳаи ҳуқуқи таъминоти иҷтимоӣ анҷом додани чунин корҳо мувофиқи мақсад аст:
- таъмини самаранокии танзими ҳуқуқии муносибатҳои таъминоти иҷтимоӣ бо дар назар доштани мутаносибии байни сабади истеъмолӣ ва нархҳои воқеии бозорӣ;
- ҷорӣ намудани механизми таъминоти иҷтимоӣ барои барқарор намудани қобилияти корӣ ҳангоми ба рухсатии меҳнатӣ баромадани корманд;

амалигардонии рушди низоми ғайридавлатии таъминоти нафақа бо дастгирии бевосита ва назорати доимии давлатӣ;
таҳия ва ҷорӣ намудани механизмҳои амалии суғуртаи ҳатмии тиббӣ ва рушди тадбирҳои оммавӣ оид ба ташаккули тарзи ҳаёти солим;
бунёд ва ҷорӣ намудани низоми «равзанаи ягона» дар раванди бақайдгирӣ ва бурдани шаклҳои алоҳидаи ҳифзи иҷтимоӣ, таҳия ва ҷорӣ намудани механизмҳои муносиби маблағгузории таъминоти иҷтимоӣ;
аз байн бурдани маҳдудиятҳо ҳангоми пардохти нафақапулиҳои суғуртавӣ (меҳнатӣ), ҷорӣ намудани механизмҳои озодона ихтиёрдорӣ намудани андўхти нафақавӣ, мероси нафақа аз ҷониби шахси нафақагир;
ҳифзи иҷтимоии оилаҳо ва кўдакони дар вазъи мушкили ҳаётӣ қарордошта тавассути пешниҳоди кумакҳои унвонии иҷтимоӣ ва хизматрасонии иҷтимоӣ дар асоси арзёбии дараҷаи ниёзмандӣ, таҳия ва ҷорӣ намудани стандартҳои минималии хизматрасониҳои иҷтимоӣ;
бо мақсади беҳтар намудани вазъи иҷтимоии заноне, ки дар рухсатии нигоҳубини кудак қарор доранд, таҷдиди назар намудани андозаи кумакпулӣ вобаста ба нигоҳубини кўдак;
ба таври дахлдор ба роҳ мондани хизматрасонии таълимӣ ва тиббии ройгон ба қишри камбизоати аҳолӣ.

Айни замон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқи мурофиавии гражданӣ, ки адолати судиро оид ба парвандаҳои гражданӣ, дастрасии он, сари вақт, муносиб ва самаранок ҳимоя гардидани ҳуқуқ ва озодии шахсият, манфиати ҷомеа ва давлатро дар бештари мавридҳо таъмин менамояд, амал мекунад. Ҳуқуқи мурофиавии граждании амалкунанда ба принсипҳои конститутсионии мубоҳисавӣ, баробарҳуқуқии тарафҳо, диспозитивӣ ва ошкоро будани баррасии парвандаҳои гражданӣ дар суд асосан мутобиқ буда, меъёрҳои он ҷавобгўи талаботи стандартҳои байналмилалии муҳокимаи одилонаи судӣ мебошад.
Ҳамзамон, дар самти рушди ҳуқуқи мурофиавии гражданӣ анҷом додани корҳои зерин мувофиқи мақсад аст:
- муайян намудани роҳҳои беҳтар кардани таъмини саривақтӣ, матлуб ва самаранок анҷом додани адолати судӣ оид ба парвандаҳои гражданӣ, ҳамзамон дастрасии адолати судӣ оид ба парвандаҳои гражданӣ ба мақсади воқеан амалӣ гаштани ҳуқуқи конститутсионии ҳар кас ба ҳимояи судӣ;
- тавсеаи амали принсипҳои мубоҳисавӣ, диспозитивӣ, ошкоро будани муҳокимаи адолати судӣ оид ба парвандаҳои гражданӣ, ҳамчунин барқарор намудани принсипи бефосилагии муҳокимаи судии парвандаҳои гражданӣ;

мушаххасгардонии давраи омодасозии парвандаи гражданӣ ба муҳокимаи судӣ тавассути пешбинӣ намудани мўҳлати ҷудогонаи давраи зикршуда, такмили раванди пешниҳоди далелҳо ва мубодилаи ҳуҷҷатҳои мубоҳисавӣ;
- рушди институти муҳокимаи судӣ дар суди марҳилаи назоратӣ бо роҳи таҷдиди назар намудани муҳлатҳо, ихтисори зинаҳои давраи мазкур, инчунин маҳдуд кардани асосҳои бекор кардани санадҳои судӣ;
- бо мақсади таъмини шаффофияти мурофиаи судии гражданӣ ва бо дар назар доштани таҷрибаи пешқадами ҷаҳонӣ такмили қонунгузорӣ вобаста ба дастрасӣ ба маълумот дар бораи фаъолияти судҳо;
- пешбинӣ намудани медиатсия ҳамчун шакли баррасӣ ва ҳал намудани баҳсҳои хусусии ҳуқуқӣ ва такмили муҳокимаи судии ҳакамӣ;
- такмили давраи истеҳсолоти иҷро бо роҳи таҷдиди назар намудани воситаҳои таъмини иҷрои санадҳои судӣ тавассути ҷавобгарии маъмурӣ ва ҷиноятӣ, бартараф намудани номувофиқатӣ байни меъёрҳои ҳуқуқи моддӣ ва танзимкунандаи истеҳсолоти иҷро.

Тибқи Кодекси мурофиавии ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон мурофиаи ҷиноятӣ дар асоси эътирофи принсипҳои ҳимояи судӣ, эҳтимолияти бегуноҳӣ, мубоҳиса ва баробарии тарафҳо, ошкоро будани муҳокимаи судӣ ва дигарҳо ба роҳ монда шудааст. Мурофиаи ҷиноятӣ аз мурофиаи айбдоркунӣ ба мурофиаи мубоҳисавӣ табдил дода шуд. Мурофиаи ҷиноятӣ чун тарзи маъруфи ҳифзи ҳуқуқи инсон аз таҷовузҳои ҷинояткорона ва аз ғайриқонунӣ маҳдуд намудани ҳуқуқ ва таъқиби беасос оид ба парвандаи ҷиноятӣ эътироф шуда, баҳри таъмин намудани адолат равона карда шудааст. Чунин фаҳмиши мурофиаи ҷиноятӣ ғояи асосӣ буда, дурнамои рушди сиёсати ҳуқуқии давлатро дар ҷодаи адлияи ҷиноятӣ ифода менамояд.
Муносибати байниҳамдигарии шахсият бо давлат аз ҳаллу фасли одилонаи парвандаҳо аз ҷониби мақомоти тафтишотӣ ва судӣ вобастагӣ дорад. Стандарти муҳокимаи одилонаи парвандаҳои ҷиноятиро маҳз қонунгузории мурофиавии ҷиноятӣ пешбинӣ менамояд, ки бинобар рўзафзун будани талаботи инсон бояд мунтазам такмил ёбад.
Бо таъмин намудани мурофиаи одилонаи судӣ оид ба парвандаҳои ҷиноятӣ корҳои зерин бояд пеш бурда шавад:
- моҳияти консепсияи сиёсати ҳуқуқӣ то шуури ҳар як шаҳрванд расонида шавад. Муҳим аст, ки мазмуни мурофиаи ҷиноятӣ ҳамчун тарзи маъруфи ҳифзи ҳуқуқи инсон аз таҷовузҳои ҷинояткорона ва аз ғайриқонунӣ маҳдуд намудани ҳуқуқ ва таъқиби беасос оид ба парвандаи ҷиноятӣ дарку талқин карда шавад. Мақсади чунин мурофиа таъмин намудани адолати ҳуқуқӣ ва субот (оромӣ) мебошад;
- инкишофи ҳуқуқи мурофиаи ҷиноятӣ бар асоси ғояҳои конститутсионии мурофиаи ҷиноятӣ, стандартҳои муҳокимаи одилонаи судӣ, вобаста ба талаботи ҳаёт, амалия ва имконияти давлат бояд сурат гирад;
- механизм ва тартиби мурофиавии иҷрои муқаррароти конститутсионӣ ва стандартҳои байналмилалии муҳокимаи одилонаи судӣ ҳаматарафа ва мукаммал таҳия ва амалӣ карда шавад (аз ҷумла, ёрии ҳуқуқӣ, гарав, ба тафтишоти иловагӣ баргардонидани парванда аз давраи муҳокимаи судӣ, тартиби баррасии судии шикоят аз қарори прокурор ё тартиби ба тариқи кассатсионӣ баррасӣ намудани шикоят аз болои татбиқи ҳабси пешакӣ ва ғайра);
- арзиши олӣ эътироф шудани инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои ў, афзалияти он ҳангоми таҳияи қонунгузорӣ оид ба муқаррар намудани мақоми мурофиавии ҷабрдида ва гумонбар ба инобат гирифта шудааст, вале механизми амалӣ намудани он тавассути тартиботи мурофиавӣ мукаммал нашудааст. Бо дар назар доштани мақсади мурофиаи ҷиноятӣ, яъне таъмин намудани адолати судӣ, таъмин намудани тавозуни манфиати шахс ва давлат, бо ба инобат гирифтани қадру қимати инсон, аҳволи бади ҷабрдида, имконияти бахшидани гуноҳи ҳамдигар дар мурофиаи ҷиноятӣ бояд тарҳи барномаҳое раво дониста шаванд, ки баҳри барқарор намудани адолат, ҳуқуқ ва манфиатҳои поймолгашта равона шуда бошад. Ба маънои дигар, адолати судӣ характери ҷазодиҳанда не, балки тарбиявию барқароркунанда гирад. Мақсади асосии адлияи барқароркунанда ин аст, ки гунаҳгор дар он уҳдадор мешавад, ки зарари ба ҷабрдида расонидаро ба роҳи қонунӣ ҷуброн намояд ва давлат ба он мусоидат кунад. Бинобар ин, дар самти адлияи ҷиноятӣ барномаи вохўрии ҷабрдидаву гумонбаршаванда, оштӣ бо ҷабрдида, ҷуброни зарари ҷабрдида, иваз шудани ҷазои маҳруми аз озодӣ ба намудҳои дигари ҷазо, татбиқи барномаи табобати майзадагӣ ва ё нашъамандӣ бар ивази таъқиби ҷиноятӣ, истифодаи чораҳои ҳавасмандгардонии мусоидату ёрӣ ба мурофиаи ҷиноятӣ васеъ истифода карда шаванд;
- низоми қонуният дар мурофиаи ҷиноятӣ бояд риоя карда шавад. Ин ба мақомот ва шахсони мансабдор ва ҳам ба дигар иштирокчиёни мурофиаи дахл дорад, дар акси ҳол мурофиа (тартиботи дахлдори ҳуқуқӣ) маънои худро гум менамояд. Аз ин рў, қоидаи беъэтибор донистани натиҷаҳои амалҳои ғайриқонунӣ, истисно намудани далелҳои ғайриқонунӣ таҳия ва ба Кодекси мурофиаи ҷиноятӣ ворид карда шуда, ҷавобгарии мурофиавии иштирокчиён амалӣ карда шавад;
- ба фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷўӣ, ҳамчун фаъолияти муҳими мусоидаткунанда ба мурофиаи ҷиноятӣ, ки пинҳонӣ ва яктарафа анҷом меёбад, муносибат намуда, дар оянда ҷанбаҳои мурофиавии ин фаъолият коркард шуда, натиҷаи онро тибқи қоидаи далеловарӣ бо қонунгузорӣ ба расмият медарорад, ки дар мурофиаи ҷиноятӣ мавриди истифода қарор дода шавад;
- аз давраи муҳокимаи судӣ баргардонидани парвандаи ҷиноятӣ ба тафтиши иловагӣ ба принсипи ҳимояи судӣ, ҳуқуқ ба муҳокимаи одилонаи судӣ, ҳуқуқи маҳкум шудан бидуни мавқуфгузории беасос мухолифат мекунад ва ин муқаррарот бояд таҷдиди назар карда шавад;
- фаъолнокии принсипҳои озодӣ ва ихтиёрӣ дар мурофиаи ҷиноятӣ густариш дода шавад. Вобаста ба ин, институтҳои соҳаи ҳуқуқи мурофиаи ҷиноятӣ такмил дода шаванд. Аз ҷумла, теъдоди ҷиноятҳое, ки ба тартиби хусусӣ тафтиш карда мешаванд, бояд зиёд шуда, муҳокимаву баррасии он танҳо аз ҷониби суд ба амал бароварда шавад;
- истифодабарии рўёнидани зараре, ки дар натиҷаи амали ғайриқонунии суд ва мақомоти таъқиб ба шахс расонида шудааст, ҳамчун кафолати амали дуруст ва қонунии давлат баррасӣ карда шавад;
- хусусиятҳои пешбурди парвандаҳои ҷиноятӣ нисбат ба доираи муайяни шахсони мансабдор омода карда шавад;
- бо дар назар доштани мансубият ва қобили қабул будани далелҳои барои тафтиши парвандаи ҷиноятӣ ҷамъоварда, гузаронидани экспертиза аз ҷониби мақомоти дар як вақт таҳқиқ ва тафтиши пешакиро амаликунанда таҷдиди назар карда шавад.

5. СИЁСАТИ ҲУҚУҚӢ ДАР СОҲАИ РУШДИ МАЪРИФАТИ ҲУҚУҚӢ,
ТАРҒИБУ ТАШВИҚИҲУҚУҚӢ ВА ЁРИИ ҲУҚУҚӢ

Баланд бардоштани сатҳи маърифат ва шуури ҳуқуқии аҳолӣ, таълим ва тарбияи ҳуқуқии шаҳрвандон яке аз самтҳои муҳими сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳсуб мешавад ва ҳамчун фаъолияти мақомоти давлатӣ, муассисаҳо, ташкилотҳои ҷамъиятию сиёсӣ, шаҳрвандон оид ба муайян намудани мақсадҳо, вазифаҳо, афзалиятҳо, воситаҳо, шаклҳои тарбияи ҳуқуқӣ баромад намуда, тавассути таъмини сатҳи баланди маърифати ҳуқуқӣ, тарғиби ҳуқуқӣ, инкишофи илми ҳуқуқшиносӣ ва тарбияи кадрҳои ҳуқуқшиносони касбӣ амалӣ мешавад.
Тарбияи ҳуқуқӣ ҷузъи ҷудонашавандаи сиёсати тарбиявии давлат буда, дар робита бо тарбияи сиёсӣ, ахлоқӣ, меҳнатӣ, эстетикӣ ва намудҳои дигар тарбияи инсон бояд анҷом дода шавад. Ташаккули инсони комил истифодаи якҷояи ҳамаи намудҳои тарбияро талаб мекунад. Тарбияи ҳуқуқӣ бо дар назар доштани арзишҳои ахлоқӣ, фарҳанги миллӣ, мероси таърихӣ, одату арзишҳои миллӣ ба амал бароварда мешавад.
Сиёсати ҳуқуқӣ дар соҳаи таълими ҳуқуқӣ ҳалли вазифаҳои зеринро пешбинӣ менамояд: тарбияи кадрҳои ҳуқуқшиносӣ касбии баландихтисос, ки барои фаъолияти ҳуқуқӣ дар шароити вусъати равобити байналмилалӣ омода мебошанд, такмили сиёсати таҳсилот дар соҳаи тарбияи кадрҳои ҳуқуқшинос, баланд намудани сатҳи донишомўзии ҳуқуқи байналмилалӣ бо дар назар доштани дурнамои ҳалли бахсҳои ҳуқуқӣ дар судҳои байналмилалӣ, такмили тахассус пас аз гирифтани таҳсилоти олии касбии ҳуқуқшиносӣ, омода намудани кадрҳои дорои донишҳои махсуси иттилоотӣ дар шароити васеъ шудани иттилои ҳуқуқӣ, таҳдидҳо ба амнияти иттилоотии ҷумҳурӣ, тарбияи кадрҳои нави ҳуқуқшиносон, ки барои кор дар шароити роҳандозии ҳукумати электронӣ, истифодаи технологияҳои иттилоотӣ дар амалияи ҳуқуқшиносӣ омодаанд, мустаҳкам намудани унсурҳои иттилоотӣ ва технологии сиёсати таҳсилот бо дар назар доштани ворид шудани технологияҳои иттилоотӣ дар амалияи ҳуқуқшиносӣ, аз ҷумла ҷорӣ намудани махзани иттилоотии санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва ҳуҷҷатҳои ҳуқуқӣ, иттилоъгардонии фаъолияти судӣ, тафтишотӣ, мурофиавӣ, оперативӣ-ҷустуҷўӣ, иттилои ҳуқуқӣ дар соҳаи мубориза бо ҷинояткорӣ.
Сатҳи баланди маърифати ҳуқуқии шаҳрванд, ки бевосита аз сифат ва дастрасии иттилооти ҳуқуқӣ вобаста мебошад, метавонад ба боло рафтани эҳтиром нисбат ба қонун ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқӣ ҳамчун воситаи асосӣ ва калидии батанзимдарории муносибатҳои ҷамъиятӣ, паст шудани сатҳи нигилизми ҳуқуқӣ, инчунин дар ботини шахс ба вуҷуд овардани эътиқод ба рафтори ҳуқуқӣ, ташаккули масъулият оид ба итоат кардан ба муқаррароти санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ мусоидат намояд ва шаҳрванд худро дар ҷомеа комилан озод ва бехатар эҳсос намояд.
Барои баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии аҳолӣ андешидани чораҳои зерин мувофиқи мақсад аст:

ҷоннок кардани корҳои тарғиб ва ташвиқи ҳуқуқӣ дар асоси ҳамоҳангсозии фаъолияти тамоми субъектони тарғиб ва ташвиқи ҳуқуқӣ;
таъмини мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти иҷроияи марказии ҳокимияти давлатӣ, бахусус мақомоти ҳифзи ҳуқуқ бо нашрияи расмии иттилоотӣ-ҳуқуқӣ;
ба таври васеъ ба аҳолӣ дастрас намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва тағйиру иловаҳо ба онҳо;
таъсис додани сомонаи ягонаи миллӣ бо ҷойгир кардани тамоми санадҳои меъёрии ҳуқуқии хусусияти умумиҳатмидоштаи Ҷумҳурии Тоҷикистон;
такмил додани механизми коркарди муроҷиати шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳамчун унсури муҳими баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии аҳолӣ дар асоси ворид кардани дастовардҳои нави илму технология, пурзўр кардани назорати ҷамъиятӣ.

Яке аз омилҳои босамар амалӣ гаштани сиёсати ҳуқуқии давлат ва баланд бардоштани сатҳи маърифати ҳуқуқии аҳолӣ ин инкишоф додани илми ҳуқуқшиносӣ дар давлат мебошад. Пояи қонунгузорӣ ва сиёсати ҳуқуқии кишварро тадқиқотҳои илмӣ ташкил медиҳанд, ки дар онҳо масоили гуногуни доғи рўз ҳамаҷониба таҳлилу таҳқиқ мешаванд, ҷанбаҳои гуногуни он, аз ҷумла қонуниятҳои рушди онҳо ошкор гардида, таҷрибаи давлатҳои дигар, таҷрибаи таърихию ҳуқуқии давлатдории тоҷикон омўхта мешаванд. Таъсиси институти илмӣ-тадқиқотӣ оид ба давлат ва ҳуқуқ дар сохтори Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон барои рушди соҳаи ҳуқуқ имконият фароҳам оварда, метавонад такягоҳи бузурги илмии сиёсати давлатӣ дар соҳаҳои гуногуни фаъолият гашта, сабаби боло рафтани обрўю эътибори кишвар, такмили қонунҳо, рушди таҷрибаи илмию амалии мақомоти ҳифзи ҳуқуқ гардад ва дар мўҳлати кўтоҳ инчунин норасоии кадрии илмии кишварро дар соҳаи илмҳои ҳуқуқшиносӣ кам намояд.
Бо мақсади мутобиқу муносибгардонии фаъолияти муассисаҳои такмили ихтисоси кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ муттаҳид намудани онҳо ба муассисаи ягонаи марказонидашуда ва доимоамалкунанда ба роҳ монда шавад.
Яке аз унсури асосӣ ва калидии раванди болоравии фарҳанги ҳуқуқӣ ин тарғиботи ҳуқуқӣ мебошад. Тарғиботи ҳуқуқӣ раванди мақсаднок ва идорашаванда мебошад, ки амалишавии бомуваффақияти он таъминоти пурқуввати иттилоотиро талаб менамояд. Тарғиботи ҳуқуқӣ ҳамон вақт самаранок буда, натиҷаи интизоршавандаро ба вуҷуд оварда метавонад, ки агар субъектони тарғиботи ҳуқуқӣ бо тағйироти иҷтимоӣ-ҳуқуқие, ки дар ҷомеа рух додаанд ба хубӣ огоҳ бошанд. Дар корҳои баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон ва тарғиботи ҳуқуқӣ, воситаҳои ахбори омма мавқеи хоса дошта, аз имкониятҳои он бояд ба таври васеъ истифода бурда шавад.
Заминаи асосии ба роҳ мондан ва ташаккул додани низоми давлатии ёрии ҳуқуқӣ ба аҳолӣ Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки дар он Тоҷикистон ҳамчун давлати ҳуқуқбунёд эълон гардида, инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои ў арзиши олӣ эътироф шуда, ёрии ҳуқуқӣ дар тамоми марҳилаҳои тафтишот ва мурофиаи судӣ кафолат дода мешавад. Дар баробари кафолати ҳимояи судие, ки дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мустаҳкам гардидааст, дигар санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон низ ҳуқуқҳои шаҳрвандонро оид ба ёрии ҳуқуқии ройгон пешбинӣ менамоянд.
Муҳим будани масъалаи рушди ёрии ҳуқуқии ройгон дар Консепсияи расонидани ёрии ҳуқуқии ройгон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 2 июли соли 2015 дарҷ гардидааст. Консепсияи мазкур таҷрибакунонӣ ва таҳияи низоми идоракунӣ доир ба расонидани ёрии ҳуқуқии ройгон ва ҷорӣ намудани намунаҳои (моделҳои) мухталифи ёрии ҳуқуқии ройгонро пешбинӣ менамояд. Бо дар назар доштани натиҷаҳои таҷрибакунонӣ ва таъмини дастрасии аҳолӣ, аз ҷумла қишри осебпазири ҷомеа ба адолати судӣ дар ҳамаи шаҳру ноҳияҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис додани бюроҳои давлатии ҳуқуқӣ зарур аст. Ёрии ҳуқуқии ройгони дуюмдараҷа аз тартиб додани ҳуҷҷатҳои мурофиавӣ, ҳимоя аз таъқиби ҷиноятӣ, намояндагии шаҳрвандон дар судҳо ва дигар мақомоти давлатӣ иборат мебошад.
Андешидани чораҳои муассир барои дар амал татбиқ гардидани талаботи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Кодекси мурофиавии ҷиноятии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ёрии ҳуқуқии дуюмдараҷаи ройгон яке аз афзалиятҳои давлат ва Ҳукумати ҷумҳурӣ ба ҳисоб меравад. Таҳлилу омўзишҳо собит намуданд, ки ба роҳ мондани ёрии ҳуқуқии дуюмдараҷа дар тамоми давлатҳои ҷаҳон, ҳатто дар кишварҳои аз ҷиҳати иқтисодӣ пешрафта ва тараққиёфта низ мушкилоту муаммоҳои зиёд дорад. Чунки ба ин самт аз ҳисоби буҷети давлат бояд маблағҳои зиёд равона карда шаванд. Аз ин лиҳоз, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ташаккули низоми расонидани ёрии ҳуқуқии дуюмдараҷа бояд зина ба зина амалӣ карда шуда, сараввал дар доираи мурофиаи ҷиноятӣ ва сипас бо дар назар доштани рушди иқтисоди миллӣ, дар дигар соҳаҳои ҳуқуқҳои мурофиавӣ низ ба роҳ монда шавад.

6. СИЁСАТИ ҲУҚУҚИИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ

Истиқлолияти давлатӣ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон мусоидат намуд, ки ҳамчун субъекти комилҳуқуқи байналмилалӣ дар ҷомеаи ҷаҳонӣ муаррифӣ гардида, узви Созмони Милали Муттаҳид, Созмони Умумиҷаҳонии Савдо ва беш аз 50 созмонҳои байналмилалию минтақавӣ пазируфта шавад.
Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи санадҳои ҳуқуқи байналмилалии эътирофнамуда сиёсати ҳуқуқии хориҷии худро дар асоси меъёру принсипҳои умумиэътирофшудаи ҳуқуқи байналмилалӣ бо ҳадаф ва манфиатҳои миллии зерин муайян ва амалӣ менамояд:

ҳимоя ва таҳкими Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон ва таъмини амнияти миллии он дар арсаи байналмилалӣ;
эҷоди ҳусни ҳамҷаворӣ ва амниятӣ дар тўли марзҳои кишвар;
инкишофи муносибатҳои боварӣ, дўстӣ ва ҳамкорӣ бо тамоми кишварҳои олам дар асоси манфиатҳои мутақобила;
фароҳам овардани шароити мусоид барои рушди иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва тадриҷан баланд бардоштани сатҳи зиндагии мардум, таъмини амнияти иқтисодии кишвар;
таъмини истиқлолияти энергетикии Тоҷикистон, дастёб шудан ба амнияти озуқаворӣ ва аз бунбасти коммуникатсионӣ раҳоӣ бахшидани кишвар тавассути ба роҳ мондани ҳамкориҳои байналмилалӣ;
таъмин ва ҳифзи ҳуқуқу озодиҳо, эътибор ва манфиатҳои шаҳрвандони Тоҷикистон дар хориҷи кишвар;
тақвияти шинохти мусбати Тоҷикистон дар ҷаҳон ба ҳайси давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ;
мусоидат ба фаъолияти созанда ва қонунии ҷамъиятҳои тоҷикон ва ҳамватанон дар кишварҳои дигар.

Яке аз дастовардҳои бузурги Тоҷикистон дар замони соҳибистиқлолӣ ин ташаккул ва татбиқи сиёсати хориҷӣ, ки меҳвари онро сиёсати «дарҳои кушода» ташкил медиҳад, ба шумор меравад, ки бо шарофати чунин сиёсати хориҷӣ, Тоҷикистон марҳила ба марҳила дар арсаи байналмилалӣ мавқеи шоистаи худро пайдо намуда, муносибат ва ҳамкориҳои гуногунро бо кишварҳои дунё, созмонҳои байналмилаливу минтақавӣ ва ниҳодҳои байналмилалӣ ба роҳ мондааст.
Сиёсати ҳуқуқии кишвар роҳандозии чунин сиёсати хориҷиро пешбинӣ менамояд, ки он ба мутобиқ намудани рушди давлати Тоҷикистон ба равандҳои тавсеаёбандаи ҳамгироӣ, минтақавишавӣ ва ҷаҳонишавӣ мусоидат намояд, имкониятҳои муносиби навро ҷиҳати пешгирӣ ва рафъи таҳдиду хатарҳои имконнопазир ва амнияти миллии он фароҳам оварад, заминаҳои мусоидро барои татбиқи пайгиронаи манфиатҳои миллӣ дар асоси воқеъбинӣ ва мутавозӣ таъмин намояд.
Сиёсати хориҷии Тоҷикистон ба эҳтироми бечунучарои ҳуқуқи байналмилалӣ асос ёфта, ҷиҳати ноил шудан ба ҳадаф ва манфиатҳои миллӣ равона гардида, ба роҳ мондани муносибатҳои дўстона ва мутақобилан судмандро бо кишварҳои дунё, созмонҳои байналмилалию минтақавӣ тақозо менамояд. Бо чунин дар назар доштан самтҳои афзалияти сиёсати хориҷии Тоҷикистонро дипломатияи дуҷониба, бисёрҷониба, иқтисодӣ, ҳамкорӣ дар соҳаи об, фарҳангӣ, башардўстона ва иттилоотӣ ташкил медиҳад.
Ихтилофот байни меъёрҳои ҳуқуқи миллӣ ва ҳуқуқи байналмилалӣ, таҳдидҳои иқтисодиву иҷтимоӣ, низоъҳои байналмилалӣ, паҳнгардии силоҳи ядроӣ, кимиёвӣ ва биологӣ, терроризми байналмилалӣ, ифротгароӣ, ҷудоихоҳӣ, ҷиноятҳои муташаккили фаромиллӣ, номукаммалии кафолати амнияти ҷаҳониву минтақавӣ, номувофиқатии манфиатҳои кишварҳои абарқудрат, дастёб нашудани ҳалли мухолифатҳо байни кишварҳо, бархурди тамаддунҳо, ҳал нагаштани баҳсҳои марбут ба об дар сатҳи минтақа ва ҷаҳон, эҳтиром нагузоштан ба демократия ва поймолгардии ҳуқуқи инсон ба самаранокии сиёсати ҳуқуқи байналмилалӣ таъсири манфӣ мерасонанд.
Барои таҳкими сиёсати байналмилалии ҳуқуқии кишвар дар марҳилаи имрўза бо дар назар доштани манфиатҳо, хусусиятҳои фарҳангӣ-таърихӣ ва маънавӣ-ахлоқии миллӣ зарур аст:

муайян намудани вазъи воқеии қонунгузории миллӣ дар таносуб бо раванди инкишофи муносибатҳои ҳуқуқи байналмилалии оммавӣ ва хусусӣ;
таҳлили мунтазами дақиқ ва бартарафсозии мухолифатҳои қонунгузории миллӣ бо санадҳои ҳуқуқи байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон;
истифодаи васеъ аз ҳуқуқи изҳори тавзеҳот ва шаклҳои он дар ҷараёни ифодаи ризоият ба бастани шартномаҳои байналмилалии бисёрҷониба, махсусан дар соҳаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ;
ба миён овардани муҳити солими рақобатпазири ширкатҳои миллӣ дар амалисозии фаъолияти иқтисодии хориҷӣ тавассути ташкили ширкатҳои фаромилии Тоҷикистон дар соҳаи энергетика ва таъминоти оби нўшокӣ;
вусъати муносибатҳои ҳуқуқи байналмилалӣ бо таваҷҷуҳ ба манфиатҳо ва хатарҳои якҷояшавии иқтисоди ҷаҳонӣ дар ҳамбастагӣ бо ҳамкориҳои минтақавӣ ва байниминтақавӣ, собит нигоҳ доштани ҳуввият, худшиносӣ ва худогоҳии миллӣ;
густариш додани ҳамкориҳои судманд ва мутақобилаи дуҷониба ва бисёрҷониба дар бахши истифодаи захираҳои обӣ, аз ҷумла, татбиқ намудани муқаррароти қатъномаи Маҷмааи умумии Созмони Милали Муттаҳид оид ба Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028»;
мусоидат ба таъсис додан ва ворид шудан ба ҳамгироиҳои нави иқтисодӣ бо мақсади таъсиси бозори ягона, ҳаракати озодонаи одамон, таҳвили озоди мол, кор ва хизматрасонӣ;
густариш додани ҳамкориҳои байналмилалии ҳуқуқии дуҷониба ва бисёрҷониба дар бахши муқовимат бо ҳуқуқвайронкуниҳои байналмилалӣ, аз ҷумла терроризми байналмилалӣ, ифротгароӣ, ҷудоихоҳӣ, ҷиноятҳои муташаккили фаромиллӣ ва ғайра;
такмил додани фаъолияти муассисаҳои консулӣ дар кишварҳои хориҷӣ, аз ҷумла агенти консулӣ дар фурудгоҳҳо ва истгоҳҳои роҳи оҳани кишварҳое, ки дар онҳо ё ҳамсоягии онҳо низоъҳои мусаллаҳона ҷараён доранд бо мақсади пешгирӣ намудани шомилшавии шаҳрвандони кишвар ба гурўҳҳои тундрав;
густариш додани ҳамкориҳои байналмилалӣ бо Агентии Байналмилалии Неруи Атомӣ, Иттиҳоди Аврупо ва созмону ниҳодҳои дигари байналмилалӣ баҳри бартараф намудани мушкилоти муҳити зист, аз ҷумла безараргардонӣ ва маҳви партовҳои радиоактивӣ дар ҳудуди кишвар;
густариш додани ҳамкориҳои байналмилалии ҳуқуқии дуҷониба ва бисёрҷониба оид ба масъалаҳои тағйирёбии иқлим, аз ҷумла пешгирӣ намудани обшавии пиряхҳои кишвар;
густариш додани ҳамкориҳои байналмилалӣ-ҳуқуқӣ дар соҳаи муҳоҷирати меҳнатӣ бо дар назар доштани ҳифзи ҳуқуқи муҳоҷирони тоҷик дар кишварҳои хориҷӣ.

7. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Пурра амалӣ гардидани Консепсия андешидани чораҳои ташкилӣ, техникӣ, моддӣ, молиявӣ, ҳуқуқӣ, иттилоотӣ, ҳамчунин иштироки фаъолонаи мақомоти давлатӣ, ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ ва шаҳрвандонро талаб мекунад.
Консепсияи мазкур тавассути таҳияи нақшаи чорабиниҳо барои ҳар ду сол амалӣ мегардад.
Маблағгузории Консепсия аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ, инчунин дигар маблағҳои ғайрибуҷетӣ, грантҳо ва сарчашмаҳои иловагие, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, амалӣ мегардад.
Дар рафти пурра амалӣ гардидани Консепсия ба даст овардани натиҷаҳои зерин дар назар дошта мешаванд:

рушди ҳаёти ҳуқуқии ҷомеа дар иртибот бо талаботи нави ҷомеа ва равандҳои инкишофи ҳуқуқӣ дар ҷаҳони мутамаддин;
инкишофи ҳамаи унсурҳои низоми ҳуқуқии Тоҷикистон –соҳаҳои ҳуқуқ ва институтҳои ҳуқуқ, қонунгузорӣ ва мураттабсозии он, ҳуқуқэҷодкунӣ, амалисозӣ, татбиқ ва тафсири ҳуқуқ, илми ҳуқуқшиносӣ, муносибатҳои ҳуқуқӣ, тарбияи ҳуқуқӣ, шуурнокии ҳуқуқӣ, фарҳанги ҳуқуқӣ;
таҳкими асосҳои миллии низоми ҳуқуқии Тоҷикистон, аз ҷумла истифодаи васеи арзишҳои фарҳанги ҳуқуқии миллӣ;
такмили асосҳои ташкилии низоми ҳуқуқи Тоҷикистон дар иртибот бо инкишофи соҳаҳо ва институтҳои анъанавии ташаккулу инкишофи соҳаҳо ва институтҳои нави ҳуқуқ дар шароити тағйирёбии талаботи танзими ҳуқуқии муносибатҳои ҷамъиятӣ;
такмили қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо таваҷҷуҳ ба рушди устувори ҷомеа, таҳкими истиқлолияти давлат, идоракунии давлатӣ, инкишофи ҳаёти ҳуқуқӣ, ворид гаштани Тоҷикистон ба фазои ҳуқуқии минтақавӣ ва байналмилалӣ;

таҳкими пояҳои давлатдории миллӣ, асосҳои ҳуқуқии идоракунии давлатӣ, сиёсати кадрӣ, фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ, татбиқ ва тафсири ҳуқуқ, фаъолияти судҳо, мақомоти адлия ва дигар мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, фаъолият дар соҳаи таълиму тарбияи ҳуқуқӣ;
такмили тарзҳо, воситаҳо ва усулҳои танзими ҳуқуқӣ бо дар назар доштани рушди муносибатҳои ҳуқуқии давлатӣ ва хусусӣ, вазъи ҳуқуқии шахс, озодии фаъолияти иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ, эҷодӣ, илмӣ;
таҳкими кафолатҳои ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд ва механизми ҳуқуқии ҳифзи онҳо, таҳкими қонуният ва тартиботи ҳуқуқӣ;
омўзиши зарурати таъсис додани институти илмӣ-тадқиқотӣ оид ба давлат ва ҳуқуқ дар сохтори Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон;
баланд бардоштани сатҳи маърифати ҳуқуқӣ ва шуурнокии ҳуқуқии аҳолӣ, сифати таълиму тарбияи ҳуқуқӣ, рушди фарҳанги ҳуқуқии ҷомеа.

Татбиқи Консепсия ба зиммаи мақомоти ҳокимияти давлатӣ, аз ҷумла ба мақомоти судии ҷумҳурӣ, вазоратҳои адлия, кишоварзӣ, корҳои дохилӣ, корҳои хориҷӣ, маориф ва илм, меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, молия, рушди иқтисод ва савдо, саноат ва технологияҳои нав, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, энергетика ва захираҳои оби Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти андоз ва гумруки Ҷумҳурии Тоҷикистон, Прокуратураи генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар мақомоти давлатӣ вогузор карда мешавад.

Нишонаи номӣ (тег):

Консепсияи сиёсати ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2018-2028

Баҳодиҳии муҳтаво:

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.