Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон

ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ**

**ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ ТАЪМИНИ АМНИЯТИ ЭКОЛОГИИ НАҚЛИЁТИ АВТОМОБИЛӢ**

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2015, №7-9, мод. 702)

Қонуни мазкур муносибатҳои ҷамъиятиро вобаста ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим менамояд.

**БОБИ 1.**

**МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

- ***нақлиёти автомобилӣ*** – маҷмӯи иборат аз воситаҳои нақлиёти автомобилӣ, объектҳои инфрасохтори таъмини истифодаи воситаҳои нақлиёти автомобилӣ ва роҳҳои автомобилгард;

- воситаҳои нақлиёти автомобилӣ – воситаҳое, ки барои мусофиркашонӣ ва боркашонӣ дар роҳҳои автомобилгарди истифодаи умум ва дигар роҳҳо пешбинӣ гардидаанд (автомобилҳои сабукрав, автобусҳо, микроавтобусҳо, автомобилҳои боркаш ва махсус);

- ***сӯзишвории муҳаррик*** – бензин, сӯзишвории дизелӣ, гази моеъи табиӣ ва намудҳои дигари дорои энергия, ки дар муҳаррики дарунсӯзи воситаҳои нақлиёти автомобилӣ истифода мешаванд;

- ***сифати сӯзишвории муҳаррик*** – маҷмӯи хусусиятҳои физикию кимиёвии сӯзишвории муҳаррик, ки дараҷаи мутобиқати онро ба талаботи стандарти давлатӣ ва (ё) шартҳои техникӣ нишон медиҳанд;

- ***таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ*** – маҷмӯи чорабиниҳое, ки ба коҳиш додан ва пешгирӣ намудани таъсири манфии нақлиёти автомобилӣ ба муҳити зист ва саломатии аҳолӣ равона шудааст;

- ***ташкилотҳо оид ба хизматрасонии техникӣ*** – корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо, новобаста ба шакли ташкилию ҳуқуқиашон, ки ба хизматрасонии техникӣ ва (ё) таъмири воситаҳои нақлиёти автомобилӣ, инчунин азнавтаҷҳизонии онҳо бо воситаву таҷҳизоти иловагии коҳишдиҳандаи ғализии моддаҳои зараровари (ифлоскунандаи) ихроҷшуда ва ҳадди ҷоизи садо, ларзиш ва таъсироти манфии физикӣ машғул мебошанд;

- ***объектҳои инфрасохтори нақлиёти автомобилӣ*** – корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо, новобаста ба шакли ташкилию ҳуқуқиашон, ки заминаи истеҳсолӣ дошта, ба хизматрасонии техникӣ ва (ё) таъмир ва нигоҳдории воситаҳои нақлиёт, таъмини онҳо бо сӯзишвории муҳаррик, нигоҳдории борҳои тавассути нақлиёти автомобилӣ кашонидашаванда, ҷамъоварӣ, коркард ва нобудсозии партовҳои дар натиҷаи истифода ва нобудсозии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ пайдошаванда машғул мебошанд;

- ***гази истифодашуда*** – омехтаи газҳое, ки дар натиҷаи сӯхтани сӯзишвории муҳаррик пайдо шудаанд;

- ***заҳрнокии газҳои истифодашуда*** – нишондиҳандаи таъсири зиёновари моддаҳои зараровар (ифлоскунанда) ба инсон, объектҳои олами наботот ва ҳайвонот, ландшафт, ки дар партовҳои воситаҳои нақлиёти автомобилӣ ҷой доранд;

- ***амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ*** – ҳолати муҳофизатии инсон ва ҷамъият, инчунин муҳити зист аз оқибати зараровари истифодаи нақлиёти автомобилӣ ба муҳити зист ва саломатии аҳолӣ;

- ***таснифоти экологии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ*** – тақсимоти воситаҳои нақлиёти автомобилӣ, қисмҳои таркибии сохти онҳо ва таҷҳизоти иловагӣ тибқи талаботи экологӣ дар асоси қоидаҳои амалкунандаи истифодабарии техникӣ.

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи таъмини амнияти экологии**

                      **нақлиёти автомобилӣ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

**Моддаи 3. Вазифаҳои Қонуни мазкур**

Вазифаҳои Қонуни мазкур иборатанд аз:

- пешгирӣ, коҳиш додан, назорати маҷмӯии ифлосшавии муҳити зист ҳангоми истеҳсол, истифода ва нобудсозии нақлиёти автомобилӣ, инчунин пайдошавии партовҳо, пасмондаҳо, дигар таъсироти манфие, ки дар натиҷаи истифодаи нақлиёти автомобилӣ пайдо мешаванд;

- баланд бардоштани сатҳи умумии ҳифзи муҳити зист аз таъсири техногенӣ, ки ҳангоми истеҳсол ва истифодаи воситаҳои нақлиёти автомобилӣ, инчунин дар натиҷаи нобудсозии воситаҳои нақлиёти автомобилии истифодашуда ба вуҷуд меоянд;

- таъмини амнияти истеҳсол ва истифодаи нақлиёти автомобилӣ барои муҳити зист ва саломатии аҳолӣ.

**Моддаи 4. Принсипҳои таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ**

Таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ ба принсипҳои зерин асос меёбад:

- афзалиятнокии таъмини амнияти экологӣ ҳангоми ташаккули сиёсати давлатӣ оид ба нақлиёт;

- ҳифзи саломатӣ, таъмини шароити мусоиди экологӣ барои ҳаёт, меҳнат ва фароғати инсон;

- ҳатмӣ будани танзими давлатии фаъолият дар соҳаи таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ ҳангоми истеҳсол, истифода ва нобудсозии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ, инчунин қисмҳо ва маводи техникии истифодашаванда;

- дастгирии давлатии иқтисодӣ, танзим ва ҳавасмандгардонии фаъолият оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ;

- илман асоснок будани қарорҳои қабулшаванда дар соҳаи таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ.

**БОБИ 2.**

**ИДОРАКУНӢ ДАР СОҲАИ АМНИЯТИ ЭКОЛОГИИ НАҚЛИЁТИ АВТОМОБИЛӢ**

**Моддаи 5. Чорабиниҳо оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ**

1. Чорабиниҳо оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ ҷузъи таркибии барномаҳо оид ба ҳифзи муҳити зист ва барномаҳои мақсаднок дар соҳаи рушди нақлиёти автомобилӣ маҳсуб меёбанд.

2. Ҳангоми таҳияи нақшаҳои генералии рушди шаҳрҳо, дигар маҳалҳои аҳолинишин, инчунин ҳудудҳои фароғатӣ чорабиниҳо оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ ба инобат гирифта мешаванд.

3. Чорабиниҳо оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ вобаста ба такмили воситаҳои нақлиёти автомобилӣ ва технологияҳо, истифодаи намудҳои нави сӯзишвории муҳаррик, инчунин тағйирёбии талабот ба ҳифзи муҳити зист мунтазам аз нав баррасӣ карда мешаванд.

**Моддаи 6. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба таъмини амнияти экологии**

                     **нақлиёти автомобилӣ**

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ мансуб мебошанд:

- татбиқи сиёсати давлатӣ оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ;

- қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ;

- муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ;

- маблағгузории назорати давлатӣ оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- муқаррар намудани тартиби умумӣ ва принсипҳои маҳдудкунии ҳаракати воситаҳои нақлиёти автомобилӣ бо мақсади таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ;

- амалӣ намудани салоҳияти дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 7. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таъмини амнияти экологии**

                    **нақлиёти автомобилӣ**

Ба ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ дохил мешаванд:

- таҳия ва амалисозии чорабиниҳо оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ;

- ҳамоҳангсозии лоиҳаву барномаҳо, ки ба рушди таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ равона гардида, аз ҳисоби буҷети давлатӣ маблағгузорӣ мешаванд;

- таҳияи самтҳои афзалиятноки таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ;

- назорати амалисозии чорабиниҳо оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ;

- амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 8. Ваколатҳои мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии**

                     **шаҳрак ва деҳот оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ**

Мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худ-идоракуниии шаҳрак ва деҳот ваколатҳои худро оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамоянд.

**Моддаи 9. Омодасозии касбии кормандони роҳбари-кунандаи ташкилотҳои нақлиётӣ ва**

                      **ронандагони воситаҳои нақлиёти автомобилӣ**

1. Роҳбарони ташкилотҳои нақлиётӣ уҳдадоранд барои таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ шахси масъулро таъин ё вобаста намоянд.

2. Роҳбарони чунин ташкилотҳо ва шахсони масъул уҳдадоранд бо тартиби муқарраргардида аз курсҳои махсуси омодагӣ оид ба масъалаҳои амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ гузаранд.

3. Дар ҳама муассисаҳои таълимие, ки ронандагони воситаҳои нақлиёти автомобилиро тайёр мекунанд, барномаҳои махсуси омӯзишӣ оид ба таъмини амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ ҷорӣ карда мешаванд.



**БОБИ 3.**

**ТАНЗИМИ ФАЪОЛИЯТ ОИД БА ТАЪМИНИ АМНИЯТИ ЭКОЛОГИИ ВОСИТАҲОИ**

**НАҚЛИЁТИ АВТОМОБИЛӢ ВА СӮЗИШВОРИИ МУҲАРРИК**

**Моддаи 10. Бамеъёрдарории таъсири воситаи нақлиёти автомобилӣ ба муҳити зист**

Меъёрҳои экологии партовҳои воситаҳои нақлиёти автомобилӣ ва сатҳи ҷоизи садои нақлиёт, ларзиш ва таъсироти дигари манфии физикии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ, инчунин муҳлати ҷорӣ намудани ин меъёрҳо аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.

**Моддаи 11. Таснифоти экологии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ**

1. Воситаҳои нақлиёти автомобилие, ки аз давлатҳои дигар ба ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ба муҳлати зиёда аз шаш моҳ ворид карда мешаванд ва барои ҳаракат дар роҳҳои автомобилгард пешбинӣ гардидаанд, ба дараҷаҳои экологӣ ҷудо карда мешаванд. Дараҷаи экологии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ вобаста ба меъёрҳои техникии партовҳо барои намунаи (модели) мушаххаси воситаи нақлиёти автомобилӣ дар лаҳзаи истеҳсоли он муқаррар карда мешавад.

2. Таснифоти экологии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ оид ба партовҳои моддаҳои зараровар (ифлоскунанда) мувофиқи ҳуҷҷатҳои меъёрие, ки ба талаботи амниятӣ, меъёрҳои санитарӣ, ҳифзи меҳнат, экология, стандартҳои байналмилалию давлатӣ ва регламентҳои техникӣ мутобиқ мебошанд, муқаррар карда мешавад.

3. Тартиби анҷом додани таснифоти экологии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

**Моддаи 12. Чораҳо оид ба коҳиш додани таъсири нақлиёти автомобилӣ ба вазъи экологӣ**

Бо мақсади коҳиш додани таъсири нақлиёти автомобилӣ ба вазъи экологӣ бо тартиби муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳои зерин андешида мешаванд:

- гузаронидани санҷиши ҳолати экологии нақлиёти автомобилӣ;

- ҷорӣ намудани шартҳои техникӣ ба сӯзишвории муҳаррик;

- ташкили истеҳсол ва фурӯши сӯзишвории муҳаррики аз ҷиҳати нишондодҳои экологӣ тоза;

- назорати пайдарпайи сифати сӯзишвории муҳаррик;

- ҷорӣ намудани технологияи коркарди дубора ё безараргардонии аккумуляторҳо;

- амалисозии хизматрасонии техникӣ дар шафати роҳҳо.

**Моддаи 13. Талаботи экологӣ ҳангоми азнавтаҷҳизонии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ**

1. Ҳангоми азнавтаҷҳизонии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ ташкилотҳо оид ба хизматрасонии техникӣ дараҷаи экологии воситаи нақлиёти автомобилиро тибқи стандартҳо ва меъёрҳои амалкунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян намуда, номгӯи таҷҳизоти насбшударо, ки ғализии моддаҳои зараровари (ифлоскунандаи) ихроҷшуда ва ҳадди ҷоизи садо, ларзиш ва таъсироти манфии физикиро коҳиш медиҳад, нишон медиҳанд. Ташкилотҳо оид ба хизматрасонии техникӣ уҳдадоранд ҳангоми риоя нагардидани муқаррароти мазкур ба таври ройгон камбудиҳои воситаҳои нақлиёти автомобилро бартараф намоянд.

2. Соҳибони воситаҳои нақлиёти автомобилӣ ҳангоми истифодаи онҳо мутобиқати ин воситаҳоро ба талаботи экологии истифодабарӣ, ки барои ҳамин дараҷаи экологии воситаи нақлиёти автомобилӣ муқаррар гардидааст, таъмин менамоянд.

3. Тағйир додани сохти воситаи нақлиёти автомобилӣ, ки боиси паст шудани дараҷаи экологии он мегардад, манъ аст.

**Моддаи 14. Таъмини амнияти экологии объектҳои инфрасохтори нақлиёти автомобилӣ**

Таъмини амнияти экологии объектҳои инфрасохтори нақлиёти автомобилӣ ҳангоми лоиҳакашӣ, ҷойгиронӣ, сохтмон ва таҷдиди онҳо, аз ҷумла ҳудудҳои аз ҷониби экологӣ осебпазир, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад.

**Моддаи 15. Бақайдгирии омилҳои экологӣ ҳангоми нархгузорӣ ба объектҳои инфрасохтори**

                       **нақлиёти автомобилӣ**

1. Ҳангоми нархгузорӣ ба объектҳои инфрасохтори нақлиёти автомобилӣ дар сурати тағйирёбии шакли моликият, инчунин муфлисшавӣ, омилҳои экологӣ ва андозаи зарари расондашуда аз ҷониби объектҳои инфрасохтори нақлиёти автомобилӣ ба муҳити зист мутобиқи нарх ва усулҳои тасдиқгадидаи ҳисоб намудани андозаи зарар, дар сурати мавҷуд набудани онҳо, аз рӯи хароҷоти воқеии барқароркунии ҳолати халалдоршудаи муҳити зист бо назардошти зарари расондашуда, аз ҷумла фоидаи аз дастрафта ба назар гирифта мешаванд.

2. Фаъолияти бақайдгирии омилҳои экологӣ ҳангоми нархгузорӣ ба объектҳои инфрасохтори нақлиёти автомобилӣ аз рӯи натиҷаҳои аудити экологӣ, ки бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад, амалӣ мегардад.

**Моддаи 16. Чораҳои зиёд намудани дараҷаи экологии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ**

1. Бо мақсади афзун намудани дараҷаи экологии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ ҷиҳозонидани онҳо бо воситаву таҷҳизоти иловагии коҳишдиҳандаи заҳрнокии газҳои истифодашуда, ки ба маҷмӯи воситаҳои ташкилоти истеҳсолкунанда дохил намешаванд ва ба меъёрҳои техникии партовҳо таъсир мерасонанд, сурат мегирад.

2. Ҷиҳозонидани воситаҳои нақлиёти автомобилӣ бо воситаву таҷҳизоти иловагии коҳишдиҳандаи заҳрнокии газҳои истифодашуда ба таври ихтиёрӣ аз ҷониби соҳибони воситаҳои нақлиёти автомобилӣ сурат мегирад.

**Моддаи 17. Уҳдадориҳои шахсони ба фурӯши яклухт ва чаканаи сӯзишвории муҳаррик**

                      **машғулбуда**

Шахсоне, ки дар асоси иҷозатнома ба таҳвил, нигоҳдорӣ ва фурӯши яклухт ва чаканаи сӯзишвории муҳаррик машғуланд, барои риояи чораҳои зерин уҳдадоранд:

- мутобиқати сифати сӯзишвории муҳаррик ба талаботи стандарти давлатӣ ва (ё) шартҳои техникӣ;

- бо тартиби муқарраргардида гузаштан аз назорати сифати сӯзишвории муҳаррик;

- гузаштан аз санҷиши воситаҳои техникӣ оид ба мутобиқат ба меъёрҳои техникии муқарраркардашуда ва талаботи байналмилалии амалкунанда.

**Моддаи 18. Таъмини амнияти экологии нобудсозии воситаҳои нақлиёти автомобилии**

                        **истифодашуда, шина ва покришкаҳои воситаҳои нақлиёти автомобилӣ,**

                        **аккумуляторҳо ва равғанҳои муҳаррики истифодашуда**

1. Усулҳои истифодашавандаи нобудсозии воситаҳои нақлиёти автомобилии истифодашуда, шина ва покришкаҳои воситаҳои нақлиёти автомобилӣ, аккумуляторҳо ва равғанҳои муҳаррики истифодашуда пешгирӣ, коҳиш додан ва назорати маҷмӯии таъсири номатлуби онро ба муҳити зист ва саломатии аҳолӣ пешбинӣ менамояд.

2. Шина ва покришкаҳои воситаҳои нақлиёти автомобилӣ пас аз анҷоми муҳлати истифодабарӣ барои нобудсозӣ ба ташкилоте, ки дар он шина ва покришкаҳои истифодашудаи воситаҳои нақлиёти автомобилӣ қабул ва (ё) таҷзия мегарданд, супорида мешаванд.

3. Аккумуляторҳои истифодашуда пас аз анҷоми муҳлати истифодабарӣ барои коркард ба ташкилоте, ки ҷамъоварии марказонидашуда ва (ё) нобудсозии онҳоро анҷом медиҳад, супорида мешаванд. Ташкилоти мазкур бояд барои амалисозии чунин фаъолият тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон хулосаи мусбии экспертизаи давлатии экологиро дошта бошад. Аккумуляторҳои истифодашуда аз партовҳои истеъмолӣ алоҳида нигоҳ дошта мешаванд.

4. Равғани истифодашудаи муҳаррик аз партовҳои истеъмолӣ алоҳида ҷамъ оварда мешавад. Дар фазои кушод сӯзондани он ё ба системаи корез ва сарчашмаҳои об партофтани равғани истифодашудаи муҳаррик манъ аст. Ҷамъоварӣ, нобудсозӣ ва ҷойгиронии равғани истифодашудаи муҳаррикӣ дар асоси иҷозатнома оид ба ҷамъоварӣ, истифода, безараргардонӣ, таҳвил ва ҷойгиркунонии партовҳои хатарнок анҷом дода мешаванд.

5. Нобудсозии воситаҳои нақлиёти автомобилии истифодашуда, шина ва покришкаҳои воситаҳои нақлиёти автомобилӣ, аккумуляторҳо ва равғанҳои истифодашудаи муҳаррик бо назардошти технологияи муосир тибқи меъёру қоидаҳои сохтмон ва санитарии муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад.

6. Тартиби ҷамъоварӣ, таҳвил ва нобудсозии воситаҳои нақлиёти автомобилии истифодашуда, шина ва покришкаҳои воситаҳои нақлиёти автомобилӣ, аккумуляторҳо ва равғанҳои муҳаррики истифодашударо Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

**БОБИ 4.**

**НАЗОРАТИ АМНИЯТИ ЭКОЛОГИИ НАҚЛИЁТИ АВТОМОБИЛӢ**

**Моддаи 19. Назорати давлатӣ**

1. Назорати амнияти экологии нақлиёти автомобилӣ аз ҷониби мақомоти дахлдори давлатӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи ваколатҳояшон анҷом дода мешавад.

2. Тартиби ташкил ва гузаронидани назорати экологӣ, инчунин санҷишҳои интихобии мутобиқати воситаҳои нақлиёти автомобилӣ ба меъёрҳои экологии партовҳо, маҳдудсозӣ ва қатъ намудани истифодаи воситаҳои нақлиёти автомобилии дараҷаҳои гуногуни экологиро санадҳои меъёрии ҳукуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамоянд.

3. Назорати мутобиқати воситаҳои нақлиёти автомобилии дар истифода қарордошта ба меъёрҳои экологии партовҳо ҳангоми бақайдгирии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ, инчунин муоинаи давлатии техникии онҳо аз ҷониби мақомоти дахлдори давлатӣ анҷом дода мешавад.

4. Назорати сифати сӯзишвории муҳаррик дар нуқтаҳои фурӯши сӯзишворӣ аз ҷониби мақомоти дахлдори давлатӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи ваколатҳояшон анҷом дода мешавад.

5. Мақомоти дахлдори давлатӣ уҳдадоранд истифодаи воситаҳои нақлиёти автомобилиро дар сурати мутобиқ набудани онҳо ба меъёрҳои амалкунандаи экологии партовҳо боздоранд.

6. Амрномаи мақомоти дахлдори давлатӣ ва талаботи шахсони мансабдори онҳо барои иҷро аз ҷониби шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳатмӣ мебошад.

**Моддаи 20. Назорати истеҳсолӣ**

1. Назорати истеҳсолӣ, аз ҷумла гузаронидани таҳқиқоту озмоишҳои лабораторӣ дар ҷараёни нигоҳдорӣ, таҳвил ва фурӯши воситаҳои нақлиёти автомобилӣ, иҷрои кору хизматрасонӣ, аз ҷониби соҳибкорони инфиродӣ ва шахсони ҳуқуқӣ бо мақсади таъмини амнияти экологӣ ва (ё) безарарии чунин маҳсулот, кор ва хизматрасонӣ ба муҳити зист ва саломатии аҳолӣ амалӣ карда мешавад.

2. Назорати истеҳсолӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қоидаҳои санитарӣ ва стандарти Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад.

3. Шахсоне, ки назорати истеҳсолиро амалӣ менамоянд, барои саривақтӣ, пурра ва аниқ будани он масъул мебошанд.

**Моддаи 21. Назорати ҷамъиятӣ**

Назорати ҷамъиятии таъмини амнияти экологии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

**БОБИ 5.**

**МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 22. Ҳамкории байналмилалӣ оид ба таъмини амнияти экологии воситаҳои нақлиёти**

                       **автомобилӣ**

Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамкории байналмилалиро оид ба таъмини амнияти экологии воситаҳои нақлиёти автомобилӣ мутобиқи принсипҳои муқаррарнамудаи санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон амалӣ менамояд.

**Моддаи 23. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 24. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

**Президенти**

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                     Эмомалӣ РАҲМОН

ш. Душанбе, 8 августи соли 2015,

№ 1214

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	1214	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТАЪМИНИ АМНИЯТИ ЭКОЛОГИИ НАҚЛИЁТИ АВТОМОБИЛӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	08.08.2015	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ ҲИФЗИ ҲУҚУҚҲОИ КӮДАК**

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2015, №3, мод. 218; с. 2018, №1, мод. 21)

(Қонуни ҶТ аз 2.01.2018 № 1489, аз 17.12.2020 № 1740, аз 3.01.2024, № 2034)

Бо қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси

Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 7 январи соли 2015,

№ 1723 қабул гардидааст.

Бо қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси

Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 5 марти соли 2015,

№ 801 ҷонибдорӣ гардидааст.

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқии ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак ва кафолатҳои давлатии амалишавии онҳоро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

- кӯдак - шахсе, ки ба синни ҳаждаҳ нарасидааст;

- кӯдаки маъюб - кӯдаке, дар натиҷаи нуқсёбии саломатӣ бо коҳиши устувори вазифаҳои организм аз беморӣ, ҷароҳат, иллати ҷисмонӣ ва ақлонӣ боиси маҳдуд шудани фаъолияти ҳаётӣ гардидааст ва ба ҳифзи иҷтимоӣ ниёз дорад;

- кӯдаки ятим - кӯдаке, ки падару модараш, падар ё модари танҳояш вафот кардаанд;

- кӯдаки бепарастор - кӯдаке, ки бо сабабҳои маҳдуд ё маҳрум карда шудани падару модар, падар ё модари танҳояш аз ҳуқуқи падарумодарӣ, бедарак ғоиб эътироф ё фавтида эълон гардидани падару модар, ғайри қобили амал (дорои қобилияти маҳдуди амал) дониста шудани онҳо, барои адои ҷазо дар ҷойҳои маҳрумӣ аз озодӣ қарор доштани падару модар, саркашӣ кардани падару модар аз тарбияи кӯдак ё ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои ӯ, аз ҷумла ҳангоми рад кардани гирифтани кӯдаки худ аз муассисаҳои таълимӣ - тарбиявӣ ва ё табобатӣ, инчунин дар дигар ҳолатҳо бе парастории падару модар мондааст;

- намояндаи қонунии кӯдак - падару модар, фарзандхондҳо, васӣ, парастор ё дигар шахсони онҳоро ивазкунанда, ки мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ғамхорӣ, таълим, тарбия, ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои кӯдак ба зиммаи онҳо гузошта шудаанд;

- оилаи (мураббии) парастор - оила ё шахсе, ки кӯдаки ятим ё бепарасторро ба тарбия қабул кардааст;

- таъминоти моддӣ ва иҷтимоии пурраи давлатии кӯдакони ятим ва бепарастор - аз ҷониби давлат ба таври ройгон таъмин намудани кӯдакони ятим ва бепарастор бо ҷойи зист, хӯрок, либос, пойафзол, маблағҳои пулӣ дар шакли грант ва стипендияҳо, хизматрасонии тиббию иҷтимоӣ ва дигар хизматрасонӣ;

- хизматрасонии тиббию иҷтимоӣ ба кӯдакон - маҷмӯи тадбирҳои хизматрасонӣ ба кӯдакон (дастгирии иҷтимоӣ, расонидани ёрии тиббӣ, педагогӣ, равонӣ, ҳуқуқӣ, барқарорсозии иҷтимоии кӯдаконе, ки дар

вазъияти душвори зиндагӣ қарор доранд ва таъмини шуғли чунин кӯдакон то ба синни ҳаждаҳ расидани онҳо) аз ҷониби корхонаҳо, муассисаҳо ва дигар ташкилотҳо, новобаста ба шакли ташкилию ҳуқуқиашон (минбаъд - ташкилотҳо) ва шаҳрвандоне, ки бе таъсис додани шахси ҳуқуқӣ фаъолияти соҳибкории инфиродии хизматрасонии тиббию иҷтимоиро барои кӯдакон иҷро мекунанд.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад (Қонуни ҶТ аз 2.01.2018 № 1489).

БОБИ 2. СИЁСАТИ ДАВЛАТӢ ОИД БА ҲИФЗИ ҲУҚУҚҲОИ КӮДАК

Моддаи 3. Ҳадафҳои сиёсати давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак

1. Сиёсати давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак аз ҳадафҳои зерин иборат аст:

- таъмини ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдак, роҳ надодан ба поймолкунии онҳо;

- таҳкими кафолатҳои асосии ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдак, инчунин барқарор кардани ин ҳуқуқҳо дар сурати поймол карда шудани онҳо;

- ташаккули асосҳои ҳуқуқии кафолатҳои ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдак;

- мусоидат намудан ба рушди ҷисмонӣ, зеҳнӣ, маънавӣ ва ахлоқии кӯдак, тарбияи ӯ дар рӯҳияи ватандӯстӣ, ҳисси баланди шаҳрвандӣ ва сулҳдӯстӣ;

- дастгирии давлатӣ, таъминоти моддӣ ва иҷтимоии пурраи давлатии кӯдакони ятим ва бепарастор;

- таъмини фаъолияти мақсаднок оид ба ташаккули ҷаҳонбинӣ ва маърифати ҳуқуқии кӯдак;

- фароҳам овардани шароити мусоид барои тарбияи кӯдакони ятим ва бепарастор аз ҷониби оилаи (мураббии) парастор.

2. Сиёсати давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак самти афзалиятноки фаъолияти мақомоти давлатӣ ба ҳисоб рафта, бо тарзҳои зерин амалӣ карда мешавад:

- эҳтироми ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, қонуният ва инсондӯстӣ;

- муқаррар намудани ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- дастгирии давлатии оила бо мақсади тарбияи ҳамаҷонибаи кӯдак, ҳифзи ҳуқуқҳои ӯ, омода намудани кӯдак ба зиндагии шоиста дар ҷомеа;

- афзалиятнокии хизматрасонии тиббию иҷтимоӣ ба кӯдак;

- муқаррар ва риоя кардани меъёрҳои давлатии ҳадди ақали иҷтимоӣ барои кӯдак;

- эътирофи афзалияти ҳуқуқу озодӣ ва манфиатҳои қонунии кӯдакони маъюб, ятим ва бепарастор, бо мақсади таъмини шароити мусоид барои таълиму тарбияи онҳо;

- роҳ надодан ба табъизи кӯдакон, новобаста ба мансубияти нажодӣ, миллӣ, ҷинсӣ, динӣ, забонӣ, ҳолати иҷтимоӣ ва молумулкӣ, вазъи саломатӣ ва дигар аломатҳо;

- дастгирии давлатии ташкилотҳое, ки ҳуқуқу манфиатҳои қонунии кӯдаконро ҳифз менамоянд.

Моддаи 4. Муқаррар кардани меъёрҳои давлатии ҳадди ақали иҷтимоӣ барои кӯдак

Меъёрҳои давлатии ҳадди ақали иҷтимоӣ ҳаҷми муқаррарнамудаи ҳадди ақали хизматрасонии зерини иҷтимоиро дар бар мегиранд:

- таъмини кафолатноки таҳсилоти умумӣ ва ибтидоии касбии ройгон;

- таъмини таҳсилоти ройгони миёна ва олии касбӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- хизматрасонии ройгони тиббӣ ба кӯдак мутобиқи меъёрҳои ҳадди ақали иҷтимоӣ;

- таъмини кафолатноки кӯдак бо ҳуқуқи интихоби ихтисос ва соҳаи фаъолият, ҳифзи меҳнат, пардохти музди меҳнат бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- хизматрасонии иҷтимоӣ, аз ҷумла дастгирии кафолатноки моддии кӯдакони маъюб, ятим ва бепарастор бо роҳи пардохти кӯмакпулиҳои давлатӣ, инчунин чораҳои мутобиқгардонӣ ва тавонбахшии иҷтимоии кӯдаконе, ки дар шароити душвори зиндагӣ қарор доранд;

- таъмини ҳуқуқи кӯдак ба манзил мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- ташкили тадбирҳои солимгардонӣ ва истироҳат, аз ҷумла барои кӯдаконе, ки дар шароити хатарнок, инчунин дар минтақаҳои аз ҷиҳати экологӣ номусоид зиндагӣ мекунанд;

- ба назар гирифтани манфиатҳои кӯдакони маъюб, ятим ва бепарастор дар мавриди таҳия ва татбиқи барномаҳои давлатии тараққиёти иҷтимоию иқтисодии кишвар;

- мусоидат намудан ба рушди ҷисмонӣ, ақлонӣ, равонӣ, маънавӣ ва ахлоқии кӯдакони маъюб, ятим ва бепарастор;

- расонидани кӯмаки ҳуқуқӣ ва равонӣ ба кӯдак мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 5. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак мансубанд:

- таҳия, татбиқ ва назорати барномаҳои мақсадноки давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак;

- муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак;

- ҳамоҳанг намудани фаъолияти мақомоти иҷроияи марказӣ ва маҳаллии ҳокимияти давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак;

- иҷрои ӯҳдадориҳои байналмилалии давлат оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдакон ва ҳифзи манфиатҳои онҳо дар ташкилотҳои байналмилалӣ;

- муқаррар кардани меъёрҳои давлатии ҳадди ақали иҷтимоӣ барои кӯдак;

- маблағгузории чорабиниҳои давлатӣ ҷиҳати амалӣ гардонидани сиёсати давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак аз ҳисоби маблағҳои пешбининамудаи буҷети давлатӣ ва дигар манбаъҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст;

- амалӣ намудани дигар ваколатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст.

Моддаи 6. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак

Мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак дорои ваколатҳои зерин мебошад:

- таҳия ва қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак дар доираи ваколатҳои худ;

- ҳамоҳанг намудани фаъолияти мақомоти давлатӣ ва дигар ташкилотҳо оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак;

- таҳия ва барои тасдиқ пешниҳод намудани барномаҳои давлатӣ ва маҳаллӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак бо тартиби муқарраргардида;

- пешниҳод намудани ҳисоботи солона ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак;

- гузаронидани мониторинги меъёрҳои давлатии ҳадди ақали иҷтимоии нишондиҳандаҳои ҳаёти кӯдакон;

- пешниҳод намудани иттилоот оид ба таъмини ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак ба воситаҳои ахбори омма, ҷомеа ва мақомоте, ки ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак машғуланд;

- ба роҳ мондани ҳамкории байналмилалӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак;

- ташкил ва пешбурди Махзани ягонаи давлатии маълумот оид ба кӯдакони маъюб, ятим ва бепарастор дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- дар доираи ваколатҳои худ амалӣ намудани назорати таъминоти моддӣ ва иҷтимоии пурраи давлатии кӯдакони ятим ва бепарастор;

- амалӣ намудани дигар ваколатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст.

Моддаи 7. Ваколатҳои комиссияҳо оид ба ҳуқуқи кӯдак

Комиссия оид ба ҳуқуқи кӯдак дар назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон (комиссияи миллӣ оид ба ҳуқуқи кӯдак) ва комиссия оид ба ҳуқуқи кӯдаки мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ (комиссияи маҳаллӣ оид ба ҳуқуқи кӯдак) ваколатҳоеро амалӣ менамоянд, ки низомномаи онҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи таъмини ҳуқуқ, озодӣ ва манфиатҳои қонунии кӯдакон муқаррар менамоянд.

Моддаи 8. Ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак

1. Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак мутобиқан дорои ваколатҳои зерии мебошанд:

- таъмини амалишавии сиёсати давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак, барномаҳои мақсадноки давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак;

- таъмини рушд ва мустаҳкам намудани заминаи моддию техникии шабакаи муассисаҳои таълимӣ, тандурустӣ, ҳифзи иҷтимоӣ, инчунин муассисаҳои таълимии томактабӣ, ки фаъолияташон ба ташкили таълим, тарбия, фароғат ва тандурустии кӯдакон равона шудааст;

- таъмини фаъолияти комиссияи маҳаллӣ оид ба ҳуқуқи кӯдак, фарогирии кӯдакони маъюб, ятим ва бепарастор бо таълиму тарбия ва тавонбахшию солимгардонӣ тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- амалӣ намудани барномаҳои мақсадноки давлатӣ, таъминоти моддӣ ва иҷтимоии пурраи давлатии кӯдакони ятим ва бепарастор;

- ҳалли масъалаҳо оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои молумулкӣ ва шахсии ғайримолумулкӣ, ташкили шароити мусоид барои ҳаёт ва фаъолияти кӯдакон, инчунин оид ба муқаррар намудани васоят ва парасторӣ ба кӯдакони ятим ва бепарастор тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- таъмини хонандагони мактаб - интернатҳо бо хӯроки ройгон дар доираи маблағҳои пешбининамудаи буҷети маҳаллӣ;

- ҳалли масъалаҳо дар хусуси ба кӯдакони маъюб, ятим, бепарастор додани имтиёзҳо ва кӯмаки давлатӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- назорати риояи меъёрҳои ахлоқ ва тартиботи ҷамъиятӣ нисбат ба кӯдакон дар муассисаҳои фароғатӣ ва ҷойҳои ҷамъиятӣ;

- қабул ва татбиқи барномаҳои маҳаллии таъмини ҳуқуқ, озодӣ ва манфиатҳои қонунии кӯдакони маъюб, ятим, бепарастор ва мониторинги иҷрои онҳо;

- амалӣ намудани дигар ваколатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст.

2. Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ тавассути мақомоти васоят ва парасторӣ дар соҳаи таъмини ҳуқуқ, озодӣ ва манфиатҳои қонунии кӯдакони ятим ва бепарастор ваколатҳои зеринро амалӣ менамоянд:

- дар ҳамкорӣ бо мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, муассисаҳои таълимӣ муайян намудани кӯдакони ятим ва бепарастор ва санҷиши шароити манзилию маишии шахсоне, ки оилаи (мураббии) парастор гардидан мехоҳанд;

- таъмин намудани кӯдакони ятим ва бепарастор бо манзили истиқоматӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- бастани шартнома дар бораи ба тарбияи оилаи (мураббии) парастор додани кӯдакони ятим ва бепарастор;

- ба суд муроҷиат намудан дар бораи бекор кардани шартнома дар бораи ба оилаи (мураббии) парастор додани кӯдакони ятим ва бепарастор бинобар поймол шудани ҳуқуқ, озодӣ ва манфиатҳои қонунии онҳо;

- баҳисобгирии кӯдакони ятим ва бепарастор, оилаҳои (мураббиёни) парастор, ки барои ба тарбия гирифтани кӯдакони мазкур муроҷиат намудаанд;

- назорати таъмини шароити муносиб барои кӯдакони ятим ва бепарастор дар муассисаҳои таълимӣ, тарбиявӣ, тиббӣ, иҷтимоӣ ва муассисаҳои дигар;

- амалӣ намудани дигар ваколатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст.

Моддаи 9. Иштироки шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар татбиқи чорабиниҳо оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак, беҳбудии вазъи кӯдакон, аз ҷумла ташкили низоми муосири ба парасторӣ гирифтани кӯдакони ятим ва бепарастор, чорабиниҳое, ки ба таъмини шароити муносиб барои тарбия, таълим, инкишофи ҳамаҷонибаи кӯдак равона шудаанд, метавонанд иштирок намоянд.

2. Давлат ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки фаъолияташон ба беҳбудии вазъи кӯдакон ва ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои онҳо равона шудааст, мусоидат карда, рушди ҳамаи шаклҳои хайрия, ба парасторӣ гирифтан ва сарпарастиро нисбат ба кӯдакон бо роҳи додани имтиёзҳо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дастгирӣ менамояд.

Моддаи 10. Кӯмаки давлатӣ ба оила

Бо мақсади муҳайё кардани шароити муносиби моддӣ барои тарбияи кӯдак дар оила давлат ба падару модар ё дигар намояндаи қонунии ӯ кӯмаки иҷтимоӣ ва имтиёзҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, дастрас менамояд.

БОБИ 3. ҲУҚУҚУ ОЗОДИҲОИ КӮДАК

Моддаи 11. Ҳуқуқи кӯдак ба зиндагӣ, озодӣ, дахлнопазирӣ, шаъну эътибор ва ҳаёти шахсӣ

1. Ҳар як кӯдак ба зиндагӣ ва шароите ҳуқуқ дорад, ки барои инкишофи мукаммали ҷисмонӣ, равонӣ ва маънавию ахлоқии ӯ заруранд. Кӯдак ба озодӣ, дахлнопазирӣ, шаъну эътибор ва ҳаёти шахсӣ ҳуқуқ дорад. Нисбат ба кӯдак истифода ё таҳдиди истифодаи зӯроварӣ манъ аст (Қонуни ҶТ аз 3.01.2024 № 2034).

2. Ҳамаи кӯдакон, новобаста ба баромади иҷтимоӣ, мансубияти миллӣ ва мазҳабӣ, вазъи иҷтимоӣ ва молумулкӣ, нажод, ҷинс, забон, таҳсилот, эътиқоди динӣ, ҷойи зист, вазъи саломатӣ ва дигар ҳолатҳои ба кӯдак ва падару модар ё дигар намояндагони қонунии ӯ дахлдошта, ҳуқуқҳои баробар доранд.

3. Давлат ба кӯдак барои фароҳам овардани шароити мусоид тавассути маҷмӯи чорабиниҳои иҷтимоию иқтисодӣ тадбирҳо меандешад.

**Моддаи 11¹. Ҳуқуқи кӯдак ба ҳимоя**

1. Ҳар як кӯдак ҳуқуқ ба ҳимоя дорад.

2. Падару модар ё шахсони онӣоро ивазкунанда, мақомоти васояту парасторӣ ва дар ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мақомоту ташкилотҳои дигар уҳдадоранд барои ҳимояи кӯдак чораҷӯйӣ намоянд.

3. Ҳангоми вайрон шудани ҳуқуқ, озодӣ ва манфиатҳои қонунии кӯдак, аз ҷумла иҷро накардан ё ба таври дахлдор иҷро накардани уҳдадориҳо оид ба нигоҳубин, тарбия ва таълими кӯдак аз ҷониби падару модар (яке аз онҳо) ё шахсони онҳоро ивазкунанда ва ё ҳангоми сӯйистифодаи падару модар аз ҳуқуқҳояшон, кӯдаке, ки ақидаҳои худро мустақилона ифода карда метавонад, ҳуқуқ дорад барои ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии худ ба мақомоти васоят ва парасторӣ, инчунин дигар мақомоти ваколатдори давлатӣ бевосита муроҷиат намояд (Қонуни ҶТ аз 3.01.2024 № 2034).

Моддаи 12. Ҳуқуқи кӯдак ба шахсият

Кӯдак аз лаҳзаи таваллуд шуданаш ба насаб, ном ва номи падар, миллат ва шаҳрвандӣ тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ дорад.

Моддаи 13. Ҳуқуқи кӯдак ба ҳифзи саломатӣ

1. Кӯдак ба ҳифзи саломатӣ ҳуқуқ дорад.

2. Давлат бо мақсади таваллуди кӯдаки солим барои ҳифзи саломатии падару модар шароити мусоид муҳайё мекунад.

3. Ҳуқуқи кӯдак ба ҳифзи саломатӣ бо тадбирҳои зерин таъмин карда мешавад:

- қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба ҳифзи саломатии кӯдак;

- тарғибу ташвиқ ва ҳавасмандгардонӣ ба тарзи ҳаёти солими кӯдак;

- дастгирии давлатии таҳқиқоти илмии соҳаи ҳифзи саломатии кӯдак;

- назорати вазъи саломатии кӯдак ва пешгирии бемориҳои кӯдакона;

- расонидани ёрии тиббӣ;

- фароҳам овардани шароити мусоиди зист, ки барои инкишофи солими кӯдак зарур аст;

- назорати истеҳсол ва фурӯши маводи ғизоии хушсифат барои кӯдакон.

4. Давлат ба кӯдак ёрии тиббии ройгонро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон кафолат медиҳад.

5. Ҳама гуна озмоишҳои тиббӣ ва илмӣ нисбат ба кӯдак манъ аст.

Моддаи 14. Ҳуқуқи кӯдак ба озодии сухан ва виҷдон, иттиллоот ва иштирок дар ҳаёти ҷамъиятӣ

1. Ҳар як кӯдак ба озодии сухан ва изҳори ақидаи худ, озодии виҷдон ва инкишофи фаъолнокии ҷамъиятӣ, ба гирифтан ва интишор кардани иттиллооти ба синни ӯ мувофиқ, иштироки ихтиёрӣ дар ташкилотҳо тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ дорад. Ҳуқуқи кӯдак ба изҳори ақида вобаста ба синну сол маҳдуд карда намешавад. Ба кӯдак дар доираи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд имконият дода шавад, ки фикри худро дар шакле, ки ӯ мехоҳад, баён кунад (Қонуни ҶТ аз 3.01.2024 № 2034).

2. Мақомоти давлатӣ ба ташкилотҳое, ки фаъолияташон ба инкишоф додани шахсияти кӯдак, фаъолнокии ҷамъиятӣ ва эҷодкории ӯ дар соҳаи илм, техника, адабиёт, ҳифзи муҳити зист, фарҳанг ва варзиш, инчунин ташкили истироҳати кӯдак равона шудааст, мусоидат менамоянд.

Моддаи 15. Ҳуқуқи кӯдак ба моликият

1. Ҳуқуқи кӯдак ҳамчун соҳибмулк барои ихтиёрдорӣ кардани молу мулки ба ӯ тааллуқдошта мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

2. Маблағе, ки барои кӯдак ба сифати алимент, кӯмакпулӣ ва дигар пардохтҳои иҷтимоӣ муқаррар шудааст, ба ихтиёри падару модар ё дигар намояндаи қонунии ӯ дода шуда, он барои зисту зиндагонӣ, таълим ва тарбияи кӯдак харҷ карда мешавад.

3. Кӯдак метавонад бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мустақилона ё ба воситаи намояндаи қонунии худ шартномаҳо бандад, дар бонкҳо суратҳисоб дошта бошад, музди кор, стипендия ё дигар даромад ва объектҳои ҳуқуқи моликияти зеҳниашро ихтиёрдорӣ намояд ва ҳуқуқҳои дигари молумулкиашро амалӣ гардонад.

4. Падару модар ё дигар намояндаи қонунии кӯдак, инчунин шахсони алоҳида ҳуқуқ доранд ба номи кӯдак дар бонкҳо маблағ гузоранд ва ҷиҳати дастгирии моддии кӯдакони маъюб, ятим ва бепарастор тадбирҳои зарурӣ андешанд.

Моддаи 16. Ҳуқуқи кӯдак ба манзил

1. Кӯдак мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба манзил ҳуқуқ дорад.

2. Ҳуқуқи кӯдакони маъюб, ятим ва бепарастори дар хонаинтернатҳо ва дигар муассисаҳои таълимӣ ё тиббӣ қарордошта ба манзил нигоҳ дошта мешавад, инчунин онҳо ҳуқуқ доранд аз манзили истиқоматӣ (хобгоҳ) истифода баранд ва дар сурати мавҷуд набудани ҷойи зист мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба гирифтани манзил ҳуқуқ доранд.

3. Баровардани кӯдакони маъюб, ятим ва бепарастор аз манзили истиқоматиашон бе додани манзили дигар манъ аст.

Моддаи 17. Ҳуқуқи кӯдак ба таҳсил

1. Кӯдак ба таҳсил ҳуқуқ дорад ва ба ӯ таҳсилоти умумии миёна ва ибтидоии касбии ройгон ва таҳсилоти ройгони миёна ва олии касбӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон кафолат

дода мешавад. Кӯдак аз муассисаи таълимии давлатӣ то гирифтани таҳсилоти умумии миёна ё ибтидоии касбӣ танҳо бо розигии мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак бо риояи тартиби умумӣ хориҷ карда мешавад.

2. Ба кӯдаки маъюбе, ки ба муносибати махсуси педагогӣ эҳтиёҷ дорад, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳсилот кафолат дода мешавад.

Моддаи 18. Ҳуқуқи кӯдак ба меҳнат

1. Кӯдак ба меҳнат, интихоби озодонаи намуди фаъолият ва касбу ҳунар ҳуқуқ дорад.

2. Кӯдак тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо иҷозати падару модар ё дигар намояндаи қонуниаш ҳуқуқ дорад дар вақтҳои фориғ аз таҳсил бо коре машғул шавад, ки ба саломатию инкишофи зеҳнии ӯ мувофиқ буда, ба ҳолати ҷисмонӣ, маънавӣ ва равониаш зарар нарасонад.

3. Тартиби бастан ва қатъ кардани шартномаи меҳнатӣ ва дигар хусусиятҳои муносибатҳои меҳнатӣ, аз ҷумла меъёри зарурии рӯзи кор, истироҳат, музди кор ва шароити кори кӯдакро қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи меҳнат муқаррар мекунад.

4. Кӯдакро ба корҳои вазнин, зеризаминӣ ва шароити меҳнаташон зарарнок қабул ва ҷалб намудан манъ аст.

Моддаи 19. Ҳуқуқи кӯдак ба истироҳат ва фароғат

1. Кӯдак мувофиқи синну сол, вазъи саломатӣ ва талаботаш ба истироҳат ва фароғат ҳуқуқ дорад.

2. Падару модар ё дигар намояндаи қонунии кӯдак аз рӯи имконият барои нигоҳубин ва инкишофи ҳаматарафаи ӯ шароити зарурӣ муҳайё месозанд.

3. Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон маҷмӯи чорабиниҳоро оид ба таъмини ҳифзи ҳуқуқи кӯдакон барои фароғат, солимгардонӣ ва истироҳат, аз ҷумла машғулиятҳои эҷодию фароғатӣ доир мекунанд, майдончаҳои варзишӣ, лагеру осоишгоҳҳо таъсис дода, ташкили фароғати кӯдаконро дастгирӣ менамоянд.

4. Давлат маҷмӯи чорабиниҳоро оид ба таъмини ҳифзи ҳуқуқи кӯдакон ба истироҳату солимгардонӣ ва фароғат амалӣ мегардонад.

Моддаи 20. Ҳуқуқи муттаҳидшавӣ дар ташкилотҳои ҷамъиятии кӯдакон ва ҷавонон

1. Кӯдак ҳуқуқи муттаҳидшавиро дар ташкилотҳои ҷамъиятии кӯдакон ва ҷавонон дорад, ба шарте ки фаъолияти онҳо ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолиф набошад, тартиботи ҷамъиятӣ ва амнияти давлат, ҳуқуқу озодиҳои дигар шахсонро халалдор насозад.

2. Ташкилотҳои ҷамъиятии кӯдакон метавонанд бо ташкилотҳои ҷамъиятии кӯдакони дигар мамлакатҳо робита намоянд ва ба ташкилотҳои байналмилалии кӯдакон дохил шаванд.

3. Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ба фаъолияти ташкилотҳои кӯдакон ва ҷавонон мусоидат менамоянд.

Моддаи 21. Ҳуқуқи кӯдак ба зиндагӣ ва тарбия дар оила

1. Кӯдак ҳуқуқ дорад дар оила зиндагӣ кунад ва тарбия гирад, падару модарашро шиносад, аз ғамхорӣ ва тарбияи онҳо, ба истиснои ҳолатҳое, ки бар хилофи манфиатҳои ӯ мебошанд, баҳраманд шавад.

2. Кӯдак ҳуқуқ дорад бо падару модар ё дигар намояндаи қонуниаш ҳамроҳ зиндагонӣ кунад.

3. Кӯдакро аз падару модар ё дигар намояндаи қонуниаш ҷудо кардан манъ аст. Мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак танҳо дар ҳолатҳои истисноӣ барои аз падару модар ё дигар намояндаи қонуниаш ҷудо кардани ӯ қарор қабул карда мешавад.

4. Кӯдак дар оила аз ҳуқуқҳои муқаррарнамудаи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кодекси оилаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода мебарад (Қонуни ҶТ аз 2.01.2018 № 1489).

5. Тарбия дар оила асоси инкишофи шахсияти кӯдак ба ҳисоб рафта, ҳар як падару модар ё дигар намояндаи қонунии кӯдак барои тарбия, таълим ва инкишофи ӯ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулияти баробар доранд.

Моддаи 22. Ҳуқуқи кӯдак дар муносибат бо падар ё модаре, ки ҷудо зиндагӣ мекунанд

1. Кӯдак ҳуқуқ дорад дар бораи падар ё модаре, ки аз ӯ ҷудо зиндагӣ мекунанд, иттилоъ гирад, бо онҳо вохӯрад ва муносибат намояд, ба истиснои ҳолатҳое, ки чунин вохӯрию муносибатҳо ба ҳаёт ва саломатии ӯ таҳдид намоянд.

2. Падару модар, дигар аъзои оила ва хешовандон барои татбиқи ҳуқуқи кӯдак ба мулоқот бо онҳо набояд мамониат намоянд ва ӯҳдадоранд, ки баъди мулоқот кӯдакро ба ҷойи истиқоматаш баргардонида, ба иваз намудани ҷойи истиқомати ӯ роҳ надиҳанд.

3. Падару модаре, ки аз кӯдак ҷудо зиндагӣ мекунанд, барои иштирок дар тарбияи ӯ ӯҳдадор буда, ҳуқуқ доранд, ки бо кӯдак робита дошта бошанд, агар чунин робита ба тарбияи мӯътадили ӯ халал нарасонад.

4. Баҳсҳо оид ба ҳолатҳои маҳдудкунии ҳуқуқи кӯдак, ки дар ҳамин модда пешбинӣ шудаанд, бо тартиби судӣ ҳал карда мешаванд.

5. Ҷойи истиқомати кӯдак ҳангоми ҷудо зиндагонӣ кардани падару модар бо ризоияти онҳо ва дар сурати розӣ набудан - ба тариқи судӣ муқаррар карда мешавад.

Моддаи 23. Ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдакон дар муассисаҳои махсуси таълимӣ- тарбиявӣ барои ноболиғон

1. Кӯдаконе, ки бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шароити махсуси таълиму тарбия эҳтиёҷ доранд, дар муассисаҳои махсуси таълимӣ - тарбиявӣ барои ноболиғон ҷойгир карда мешаванд.

2. Кӯдаконе, ки нӯшокиҳои спиртдор, маводи нашъадор ва моддаҳои мадҳушкунанда истеъмол мекунанд, инчунин кӯдаконе, ки аз рӯи вазъи саломатӣ дар муассисаҳои махсуси таълимӣ - тарбиявӣ барои ноболиғон ҷойгир намуданашон имконнопазир аст, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои табобат ба муассисаҳои табобатӣ фиристонида мешаванд.

3. Кӯдаконе, ки дар муассисаҳои зикршуда нигоҳ дошта мешаванд, ба гирифтани таҳсилот, омодагии касбӣ, рухсатӣ, мукотиба, мулоқот бо падару модар ё дигар намояндаи қонуниашон, гирифтани фиристаҳо, дастовезҳо ва бастаҳо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд.

Моддаи 24. Ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдакони гуреза

1. Давлат тавассути мақомоти давлатии дахлдор ҷиҳати таъмини ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдакони гуреза чораҳои заруриро дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон меандешад (Қонуни ҶТ аз 2.01.2018 № 1489).

2. Мақомоти давлатии дахлдлор барои ҷустуҷӯи падару модар ё дигар намояндагони қонунии кӯдакони гуреза, ки аз оилаҳояшон ҷудо шудаанд, ҷобаҷокунии чунин кӯдакон дар муассисаҳои дахлдори кӯдакона ё оилаи (мураббии) парастор мусоидат менамоянд.

Моддаи 25. Ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдакони аз офатҳои табиӣ ва садамаҳои техногенӣ зарардида

Ба кӯдаконе, ки дар натиҷаи офатҳои табиӣ ва садамаҳои техногенӣ зарар дидаанд, давлат кӯмаки моддӣ мерасонад. Бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон кӯдакон аз минтақаи хавфнок кӯчонида мешаванд ва ба онҳо расонидани кӯмаки ройгони тиббӣ, иҷтимоӣ, таъминоти нафақа, ҷуброни молу мулки гумшуда ё зарардида ва манзили вайроншуда кафолат дода шуда, барои якҷояшавӣ бо аъзои оилаашон чораҳо андешида мешаванд.

Моддаи 26. Манъи иштироки кӯдакон дар амалиётҳои ҷангӣ ва низоъҳои мусаллаҳона

1. Иштироки кӯдакон дар амалиётҳои ҷангӣ ва низоъҳои мусаллаҳона, инчунин таъсиси ташкилот ва воҳидҳои ҳарбикунонидашудаи кӯдакон, тарғиби ҷанг ва зӯроварӣ дар байни онҳо манъ аст.

2. Давлат барои таъмини ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдакони дар минтақаи амалиётҳои ҷангӣ ва низоъҳои мусаллаҳона қарордошта ва нигоҳубини онҳо ҳамаи чораҳои имконпазирро меандешад. Ба онҳо кӯмаки моддӣ, тиббӣ ва кӯмакҳои дигар расонида шуда, ҳангоми зарурат онҳо дар муассисаҳо барои кӯдакони ятим ва бепарастор ва ё дар муассисаҳои соҳаи маориф ҷойгир карда мешаванд.

Моддаи 27. Ҳифзи кӯдакон аз интиқоли ғайриқонунии онҳо аз сарҳади давлатӣ

Давлат оид ба мубориза бар зидди интиқоли ғайриқонунии кӯдакон аз сарҳади давлатӣ, баровардан ва барнагардонидани кӯдакон аз хориҷа, рабудан, савдо ва қочоқи онҳо бо тартиби муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон тадбирҳо меандешад.

Моддаи 28. Шиносоии кӯдак бо фарҳанги миллӣ ва ҷаҳонӣ

1. Давлат имконияти шиносоии кӯдакро бо фарҳанги миллӣ, таърих, анъанаву арзишҳои маънавии халқи Тоҷикистон ва комёбиҳои фарҳангии ҷаҳонӣ бо роҳи додани имконияти истифодаи фондҳои китобхонаҳо, толорҳои намоишӣ, осорхонаҳо, таъсиси шабакаи муассисаҳои махсуси кӯдаконаи фарҳангӣ, муассисаҳои таълимӣ, тарбиявӣ таъмин менамояд.

2. Давлат ба истеҳсол ва таъмини дастрасии филмҳои бадеӣ ва видеоӣ, барномаҳои телевизионӣ ва радио, асарҳои чопӣ, инчунин паҳнкунии иттилооти дигари муфид, ки барои инкишофи қобилияти эҷодӣ ва зеҳнии кӯдакон пешбинӣ шудаанд, мусоидат менамояд.

3. Дар воситаҳои ахбори омма, адабиёт ва чорабиниҳои оммавии фарҳангию фароғатӣ тарғиб намудани парастиши зӯроварӣ ва бераҳмӣ, паҳн кардани порнография ва иттилооте, ки шаъну эътибори инсониро паст зада, ба тарбияи кӯдак зарар мерасонад, манъ аст.

Моддаи 29. Ҳифзи кӯдак аз таъсири манфии муҳити иҷтимоӣ

1. Мақомоти давлатӣ, падару модар ё дигар намояндаи қонунии кӯдак, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ вазифадоранд кӯдакро аз таъсири манфии муҳити иҷтимоӣ, иттилоотӣ, нӯшокиҳои спиртӣ, маҳсулоти тамоку, маводи нашъадор ва психотропӣ, ки ба саломатӣ, рушди маънавӣ ва ахлоқии ӯ зарар мерасонанд, ҳифз намоянд.

2. Барои кӯдакон намоиш додан, фурӯхтан, тӯҳфа кардан, нусхабардорӣ намудан ва ба кироя додани бозичаҳо, кинофилмҳо, фитаҳои сабти овоз ва видео, интишори адабиёт, маҷаллаву рӯзнома ва дигар воситаҳои ахбори омма, ки мақсади онҳо ба вуҷуд овардани адовати нажодӣ, миллӣ, иҷтимоӣ ва динӣ мебошад, ҷангҷӯӣ ва маҳалгароиро тарғиб намуда, ба зӯран тағйир додани сохти конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон даъват мекунанд, инчунин ба оворагардӣ, гадоӣ, фоҳишагӣ ҷалб намудани кӯдак, интишор, реклама ё ба кӯдак фурӯхтани мавод, расму тасвирҳо, нашрияҳои чопӣ, кино ё видеофилмҳои хусусияти порнографидошта манъ аст.

Моддаи 30. Манъи маҳдудияти ҳуқуқҳои кӯдак

Маҳдуд кардани ҳуқуқҳои кӯдак, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, манъ аст.

Моддаи 31. Хусусияти ҷавобгарии кӯдак

1. Дастгир намудан ва ҳабси кӯдак ҳамчун чораи истисноӣ танҳо дар ҳолатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон татбиқ карда мешаванд. Дар бораи дастгир ва ҳабс намудани кӯдак мақомоти давлатии дахлдор фавран ба падару модар ё дигар намояндаи қонунии ӯ, инчунин мақомоти прокуратура хабар медиҳанд. Якҷоя нигоҳ доштани кӯдак дар як ҳуҷра бо дастгиршудагон, ба ҳабс гирифташудагон ё маҳкумшудагони калонсол манъ аст.

2. Дар ҳолати озод намудани кӯдак аз ҷавобгарии ҷиноятӣ ё аз ҷазо ба ӯ мумкин аст бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳои маҷбуркунии дорои хусусияти тарбиявидошта таъин карда шаванд.

БОБИ 4. ҲИФЗИ ҲУҚУҚҲОИ КӮДАКОНИ ЯТИМ ВА БЕПАРАСТОР

Моддаи 32. Васоят ва парасторӣ

1. Ба кӯдакони ятим ва бепарастор барои ҳифзи ҳуқуқҳои молумулкӣ ва шахсии ғайримолумулкӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон васоят ва ё парасторӣ муқаррар карда мешавад.

2. Давлат барои ҳамаи кӯдакони ятим ва бепарастор шароити баробар муҳайё менамояд.

Моддаи 33. Фарзандхондӣ

Бо мақсади муҳайё кардани шароити рушду камол ва тарбияи кӯдаки бепарастор дар оила ӯро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба фарзандхондӣ қабул кардан мумкин аст.

Моддаи 34. Нигоҳубин ва тарбияи кӯдакони ятим ва бепарастор дар муассисаҳои таълимӣ, тарбиявӣ, табобатӣ ва дигар муассисаҳои ба онҳо монанд

1. Кӯдакони ятим ва бепарастор, дар сурати мавҷуд набудани имконияти дар оила тарбия ёфтан, дар муассисаҳои таълимӣ, тарбиявӣ, табобатӣ ё дигар муассисаҳои ба онҳо монанд ҷойгир карда мешаванд.

2. Алимент, кӯмакпулӣ ва дигар пардохтҳои иҷтимоӣ ба суратҳисоби шахсии кӯдакони ятим ва бепарастор гузаронида шуда, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пардохт карда мешаванд.

3. Ба кӯдакони ятим ва бепарасторе, ки дар муассисаҳои таълимӣ, тарбиявӣ, табобатӣ ва дигар муассисаҳои ба онҳо монанд ҷойгир карда шудаанд, шароити ба муҳити оила монанд муҳайё карда мешавад. Дар

ин муассисаҳо кӯдак ба таъминот, таълиму тарбия, рушду камоли ҳамаҷониба, эҳтироми шаъну эътибор, таъмини манфиатҳои худ, ҳифзи забони модарӣ, фарҳанг, урфу одат ва анъанаҳои миллӣ ҳуқуқ дорад.

4. Кормандони муассисаҳои таълимӣ, тарбиявӣ, табобатӣ ва дигар муассисаҳои ба онҳо монанд, ки нигоҳубини кӯдакони ятим ва бепарасторро ба зимма доранд, барои иҷро накардани ӯҳдадориҳои вазифавиашон мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

5. Ҳуқуқу манфиатҳои кӯдакони ятим ва бепарасторро, ки дар муассисаҳои таълимӣ, тарбиявӣ, табобатӣ ва дигар муассисаҳои ба онҳо монанд қарор доранд, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ҳимоя намуда, барои бо кор таъмин кардани онҳо мусоидат мекунанд.

Моддаи 35. Кафолатҳои давлатии ҳифзи иҷтимоӣ ва ҳуқуқии кӯдакони ятим ва бепарастор

1. Давлат сатҳи шоистаи зиндагиро ба кӯдакони ятим ва бепарастор кафолат дода, ҳуқуқу озодӣ ва манфиатҳои қонунии онҳоро ҳимоя менамояд.

2. Амалигардонии ҳуқуқ ва кафолату ҷубронҳое, ки қонунгузорӣ барои кӯдакони ятим ва бепарастор муқаррар намудааст, аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин карда мешавад.

3. Кафолату ҷубронҳое, ки барои кӯдакони ятим ва бепарастор муқаррар шудаанд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пас аз ба балоғат расидани онҳо низ нигоҳ дошта мешаванд.

4. Дар амалигардонии кафолати давлатии ҳифзи иҷтимоӣ ва ҳуқуқии кӯдакони ятим ва бепарастор ташкилотҳо ва шаҳрвандон низ метавонанд бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон иштирок намоянд.

Моддаи 36. Кафолати давлатии амалӣ намудани ҳуқуқи кӯдакони ятим ва бепарастор ба меҳнат

1. Давлат амалӣ намудани ҳуқуқи кӯдакони ятим ва бепарасторро ба меҳнат кафолат медиҳад.

2. Ҳангоми муроҷиат намудани кӯдакони ятим ва бепарастори аз 15 то 18-сола мақомоти давлатии меҳнат ва шуғли аҳолӣ майлу рағбати онҳоро омӯхта, бо назардошти вазъи саломатӣ ва лаёқатмандиашон самти касбии онҳоро муайян менамоянд.

3. Ба кӯдакони ятим ва бепарастор, ки кор меҷӯянд ва дар мақомоти давлатии меҳнат ва шуғли аҳолӣ ҳамчун бекор ба қайд гирифта шудаанд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон кӯмакпулӣ барои бекорӣ дода мешавад.

4. Кӯдакони ятим ва бепарастор, ки ба синни 15 расидаанд, бо роҳхати мақомоти давлатии меҳнат ва шуғли аҳолӣ аз ҳисоби квотаи ҷойҳои корӣ дар ташкилотҳо дар навбати аввал ва дар сурати маъюб будан, бенавбат бо ҷойи кор таъмин карда мешаванд.

5. Мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо, ки мутахассисони ҷавонро аз

ҷумлаи кӯдакони ятим ва бепарастор бо роҳхати мақомоти дахлдори давлатӣ ба кор қабул мекунанд, ӯҳдадоранд барои онҳо шароити мусоиди корӣ фароҳам оваранд.

Моддаи 37. Кафолати давлатии амалӣ намудани ҳуқуқи кӯдакони ятим ва бепарастор ба манзил

1. Давлат амалӣ намудани ҳуқуқи кӯдакони ятим ва бепарасторро ба манзил тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон кафолат медиҳад.

2. Ҳуқуқи кӯдакони ятим ва бепарастор ба манзили истиқоматии ба онҳо тибқи мерос гузашта дар давоми будубошашон дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти умумӣ ё муассисаҳои хизматрасонии иҷтимоии аҳолӣ, ҳамчунин дар муассисаҳои тамоми намудҳои таҳсилоти касбӣ, новобаста ба шакли моликият, дар давраи хизмат дар сафи Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон, адои ҷазои маҳрум намудан аз озодӣ дар муассисаҳои ислоҳӣ тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон нигоҳ дошта мешавад.

3. Ба кӯдакони ятим ва бепарастори манзили истиқоматӣ надошта, ки таҳти таъминоти пурраи давлат қарор доранд, барои сохтмони манзили шахсӣ дар қитъаи замини ба онҳо ҷудокардашуда қарзҳои имтиёзноки мақсаднок дода мешавад. Тартиби додан ва андозаи чунин қарзҳоро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд (Қонуни ҶТ аз 2.01.2018 № 1489).

Моддаи 38. Кафолати давлатии амалӣ намудани ҳуқуқи кӯдакони ятим ва бепарастор ба ҳифзи саломатӣ

1. Давлат амалӣ намудани ҳуқуқи кӯдакони ятим ва бепарасторро ба ҳифзи саломатӣ кафолат медиҳад.

2. Ба кӯдакони ятим ва бепарастор хизматрасонии тиббӣ, аз ҷумла гузаронидани диспансеризатсия, солимгардонӣ, азназаргузаронии мунтазами тиббӣ дар муассисаҳои нигаҳдории тандурустии давлатӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳури Тоҷикистон ба таври ройгон расонида мешавад.

3. Кӯдакони ятим ва бепарастор бо мақсади барқарор намудани саломатӣ ҳуқуқ доранд соле як маротиба аз имкониятҳои истироҳатгоҳҳои варзишию солимгардонӣ ё муассисаҳои санаторию курортии давлатӣ ройгон истифода баранд.

4. Кӯдакони ятим ва бепарастори маъюб ҳуқуқи дар муассисаҳои иҷтимоию табобатӣ ба таври ройгон ҷойгир шуданро доранд.

5. Кӯдакони ятим ва бепарастор аз пардохти маблағ барои доруворӣ дар ҳудуди меъёрҳое, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд, инчунин аз пардохти хизматрасонии муассисаҳои тиббии давлатӣ ҷиҳати сохтану тармим кардани дандонҳои сунъӣ, аз ҷумла барои таъмин кардан бо навъҳои дигари ёрии протезию ортопедӣ, ба истиснои онҳое, ки аз металлҳои қиматбаҳо сохта шудаанд, озоданд.

6. Кӯдакони ятим ва бепарастори маъюб бо таҷҳизоти тиббии протезию ортопедӣ, аз ҷумла аробаи маъюбӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таври ройгон таъмин карда мешаванд.

Моддаи 39. Кафолати давлатии амалӣ намудани ҳуқуқи кӯдакони ятим ва бепарастор ба таҳсил

1. Давлат амалӣ намудани ҳуқуқи кӯдакони ятим ва бепарасторро ба таҳсил кафолат медиҳад.

2. Кӯдакони ятим ва бепарастор ба интихоби муассисаи таълимӣ ва шакли таҳсил бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд.

3. Таҳсилоти умумии кӯдакони ятим ва бепарастор ба таври ройгон тавассути муассисаҳои таълимии давлатии таҳсилоти миёнаи умумӣ амалӣ мегардад. Рад намудани қабули кӯдакони ятим ва бепарастор ба муассисаҳои таълимии мазкур манъ аст. Таҳсили иловагии кӯдакони ятим ва бепарастор низ дар муассисаҳои таълимии давлатӣ ройгон аст.

4. Кӯдакони ятим ва бепарастор, ки таҳти таъминоти пурраи давлат қарор доранд, дар муассисаҳои таълимии давлатии таҳсилоти ибтидоӣ, умумии асосӣ ва миёнаи умумӣ таҳсил менамоянд, аз ҳисоби давлат бо либос, пойафзол, адабиёт ва асбобу таҷҳизоти таълимӣ, ҷойи хоб, инчунин бо кӯмакпулии яквақта мувофиқи меъёрҳои муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин карда шуда, истироҳати онҳо дар лагерҳои мактабии тобистона ба таври ройгон ба роҳ монда мешавад (Қонуни ҶТ аз 2.01.2018 № 1489).

5. Давлат ба кӯдакони ятим ва бепарастор, ки таҳти таъминоти пурраи давлат қарор доранд, дар зинаҳои таҳсилоти ибтидоии касбӣ, миёнаи касбӣ, олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимии давлатӣ як маротиба гирифтани таълими ройгонро кафолат медиҳад. Қабули кӯдакони ятим ва бепарастор ба муассисаҳои таълимии мазкур дар асоси квотаҳои муқарраргардида бо тартиби тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ монда мешавад (Қонуни ҶТ аз 2.01.2018 № 1489).

6. Қабул ва таҳсили кӯдакони ятим ва бепарастор дар муассисаҳои таълимии ғайридавлатии таҳсилоти ибтидоии касбӣ, миёнаи касбӣ, олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ метавонад ба таври ройгон тибқи фармоиши давлатӣ сурат гирад.

7. Муассисаҳои таълимие, ки дар қисмҳои 4 ва 5 ҳамин модда пешбинӣ шудаанд, ӯҳдадоранд кӯдакони ятим ва бепарасторро бо хобгоҳ, либос, пойафзол, хӯрокворӣ ва стипендия таъмин намоянд. Дар муддати бинобар вазъи саломатӣ дар рухсатии академӣ будани таълимгирандагон, аз ҷумлаи кӯдакони ятим ва бепарастор, нисбат ба онҳо таъминоти моддӣ ва иҷтимоии пурраи давлатӣ нигоҳ дошта шуда, ба шахсони мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон кӯмакпулӣ дода мешавад.

8. Донишҷӯёни муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбӣ, ки аз ҷумлаи кӯдакони ятим ва бепарастор мебошанд ва дар хобгоҳҳои муассисаҳои мазкур истиқомат доранд, аз пардохти хизматрасонии коммуналӣ ва ҳаққи манзили ишғолнамудаашон озод мебошанд.

9. Кӯдакони ятим ва бепарастор, ки дар муассисаҳои таълимии вазоратҳои мудофиа ва корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин дигар вазорату идораҳое, ки дар онҳо хизмати ҳарбӣ пешбинӣ шудааст, таълим мегиранд, дар таъминоти пурраи давлатӣ қарор доранд.

Моддаи 40. Кафолати давлатӣ ба кӯдаконе, ки падар ё модар надоранд

Ба кӯдаконе, ки падар ё модар надоранд, бо тартиби муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон кафолати давлатӣ пешбинӣ карда мешавад.

Моддаи 41. Кафолати давлатии расонидани ёрии ҳуқуқии ройгон ба кӯдакони ятим ва бепарастор

Давлат ба кӯдакони ятим ва бепарастор ҷиҳати ҳифзи ҳуқуқ, озодӣ ва манфиатҳои қонуниашон ёрии ҳуқуқии ройгонро кафолат медиҳад.

Моддаи 42. Кафолати давлатии амалӣ намудани дигар ҳуқуқҳои кӯдакони ятим ва бепарастор

1. Кӯдакони ятим ва бепарастор ба чорабиниҳои фарҳангӣ ва варзишии муассисаҳои давлатӣ, инчунин намоишгоҳҳо ва осорхонаҳои пурра ё қисман аз ҳисоби давлат маблағгузоришаванда ҳуқуқи ройгон даромаданро доранд.

2. Кӯдакони ятим ва бепарастор ҳуқуқ доранд дар муассисаҳои таълимию варзишии давлатӣ ройгон ба варзиш машғул шаванд.

3. Кӯдакони ятим ва бепарастори таҳти таъминоти пурраи давлат қарордошта ҳуқуқ доранд бо пешниҳоди ҳуҷҷати дахлдори мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон аз нақлиёти ҷамъиятӣ (ба истиснои таксӣ), инчунин нақлиёти роҳи оҳан ва ҳавоӣ ройгон истифода баранд. Тартиби пӯшонидани хароҷот барои истифодаи ройгон аз хизматрасонии нақлиётиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд (Қонуни ҶТ аз 17.12.2020 № 1740).

Моддаи 43. Муайян ва ҷобаҷокунии кӯдакони ятим ва бепарастор

Муайян ва ҷобаҷокунии кӯдакони ятим ва бепарастор тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

Моддаи 44. Оилаи (мураббии) парастор

1. Оилаи (мураббии) парастор таҳти ҳимоя ва ғамхории давлат қарор дошта, ба он бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд имтиёзҳо пешбинӣ карда шаванд. Давраи нигоҳубини кӯдакони ятим ва бепарастор тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба собиқаи кории оилаи (мураббии) парастор дохил карда мешавад.

2. Шартҳо ва тартиби барои тарбия ба оилаи (мураббии) парастор додани кӯдакони ятим ва бепарастор, маҳдудиятҳо, талабот нисбат ба шахсоне, ки кӯдакони ятим ва бепарасторро ба тарбия мегиранд, инчунин ҳуқуқу ӯҳдадориҳои онҳо, қоидаҳои ҳатмии шартнома дар хусуси барои тарбия ба оилаи (мураббии) парастор додани кӯдакони ятим ва бепарастор тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.

БОБИ 5. ҲИФЗИ ҲУҚУҚҲОИ КӮДАКИ МАЪЮБ

Моддаи 45. Ҳуқуқи кӯдаки маъюб

1. Кӯдаки маъюб ба ҳаёти мукаммал дар шароите, ки шаъну эътибори ӯро таъмин намуда, барои фаъолона шомил шудан ба ҳаёти ҷамъиятӣ ба ӯ мусоидат мекунад, бо кӯдакони солим ҳуқуқи баробар дорад.

2. Бо мақсади ба кӯдаки маъюб таъмин намудани ҳаёти мукаммал ва мувофиқ ба шароите, ки мустақилияти пурра ва ҳамгироии иҷтимоиро таъмин мекунад, ӯ вобаста ба қобилияти ҷисмонӣ ва зеҳнии худ ҳуқуқ дорад аз нигоҳубин, таҳсил ва тайёрии махсус бархурдор бошад.

3. Кӯдаки маъюб ҳуқуқ дорад мувофиқи қобилияти худ намуди фаъолият ва касберо интихоб кунад, дар фаъолияти ҷамъиятӣ ва эҷодӣ иштирок намояд.

4. Табъизи кӯдак бинобар маъюб буданаш манъ аст.

Моддаи 46. Кафолатҳои давлатӣ оид ба машғулияти кӯдакони маъюб

1. Давлат ба ташкили шароити зарурӣ ба кӯдаки маъюб барои ҳаёти мукаммал ва инкишоф бо назардошти имконият ва манфиатҳои фардӣ мусоидат намуда, ба ӯ додани кӯмаки моддии дахлдор, ба яке аз падару модари кӯдаки маъюб ё дигар намояндаи қонунии ӯ муқаррар намудани имтиёзҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, кафолат медиҳад.

2. Ба кӯдаки маъюб таъминоти моддӣ, маишӣ, иҷтимоӣ, инчунин таъминоти доруворӣ, воситаҳои техникӣ ва дигар воситаҳои тавонбахшӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таври ройгон кафолат дода мешавад.

3. Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот вазифадоранд барои таҳсил, тайёрии касбӣ, интихоби шуғли муносиб ва бо кор таъмин намудани кӯдакони маъюб бо назардошти вазъи саломатӣ, талабот ва имкониятҳояшон чораҳои дахлдор андешанд.

4. Барои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки фаъолияташон ба таъмин намудани машғулияти кӯдакони маъюб, ташкили таҳсилоти касбӣ ва бозомӯзии онҳо равона шудааст, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон имтиёзҳо муқаррар карда мешаванд.

БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 47. Маблағгузории чорабиниҳо оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак

Маблағгузории чорабиниҳо оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак аз ҳисоби буҷети давлатӣ, манбаъҳои ғайрибуҷетӣ ва дигар сарчашмаҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, амалӣ карда мешавад.

Моддаи 48. Ҳамкории байналмилалӣ оид ба масъалаҳои ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак

Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудааш дар ҳамкории байналмилалӣ оид ба ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак иштирок менамояд.

Моддаи 49. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 50. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш.Душанбе

18 марти соли 2015 № 1196

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	1196	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲИФЗИ ҲУҚУҚҲОИ КӮДАК	Маҷлиси Олии ҶТ	18.03.2015	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ НАФТ ВА ГАЗ

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 7 январи соли 2015, № 1729

қабул гардидааст.

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 5 марти соли 2015, № 795

ҷонибдорӣ гардидааст.

(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981)

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ, иқтисодӣ, ташкилӣ ва сиёсати давлатиро дар соҳаи нафт ва газ муқаррар намуда, ба рушди соҳаи мазкур дар Ҷумҳурии Тоҷикистон нигаронида шудааст.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

- **нафт** - моеи равғании сӯзанда, ки дар қабати такшини замин паҳн шуда, аз омехтаи мураккаби карбогидридҳо, баъзе намудҳои сикланҳо, аренҳо ва пайвастагиҳои оксигендор, нитрогендор ва сулфурдор иборат мебошад ва маъдани фоиданок ба ҳисоб меравад;

- **гази табиӣ** - карбогидридҳое, ки дар ҳарорати муайян ва фишори мӯътадили атмосферӣ дар ҳолати омехтаи газмонанд қарор дошта, пас аз ҷудо шудани карбогидридҳои моеъ ҳамчун гази холис боқӣ мемонанд;

- **иншооти лӯлаҳои интиқоли нафт ва газ** - маҷмӯи лӯлаҳо, ки тавассути онҳо нафт ва газ ба истифодабарандагон интиқол дода мешавад(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- **ҳамлу нақли нафт ва газ** - интиқоли нафт ва газ ба иншоот ва воситаҳои махсусгардонидашуда бо мақсади коркард ва истифодабарии минбаъдаи онҳо;

- **иктишоф** - ҳама гуна намудҳои таҳқиқоти геологию геофизикӣ, пармакунии сохторӣ ва параметрии бо ҷустуҷӯ ва кашфи конҳои нафт ва газ алоқаманд;

- **иктишофи сейсмикӣ** - таҳқиқоти геофизикии қаъри замин барои муайян намудани таркиб ва ҳаҷми нафт ва газ;

- **ҳудуди шартномавӣ** - ҳудуди геологию кӯҳии ба қитъа ҷудокардашуда, ки дар он шахси дорои иҷозатнома барои гузаронидани корҳои ҷустуҷӯӣ, сохтмонӣ ва истихроҷии нафт ва газ тибқи шартнома ҳуқуқ дорад;

- **майдонҳои ояндадор** - майдонҳое, ки сохтори геологиашон дар натиҷаи омӯзишӣ геологӣ, иктишофи сейсмикӣ ва арзёбии таҳқиқоти гузаронидашуда муайян карда мешавад;

- **иншооти лӯлаи магистралии нафт ва газ** - иншооти муҳандисие, ки аз қисми хатти лӯла, таҷҳизоти руизаминии ба он алоқаманд барои ҳамлу нақли нафту газ, инчунин лӯлаҳо то нуқтаи бор кардани нафт ва газ иборат аст (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- **амалиёти нафтугазӣ** - маҷмӯи корҳои лоиҳакашӣ, иктишофи сейсмикӣ ва геологӣ доир ба истихроҷ, сохтмон ва истифодабарии конҳо;

- **истихроҷи нафт ва газ** - маҷмӯи корҳое, ки ба истихроҷи нафт ва газ аз қаъри замин, коркарди онҳо, аз ҷумла ашёи минералии дар ҷойҳои нигоҳдории муваққатии нафт ва газ алоқаманд мебошанд;

- **конденсати газ** - омехтаи карбогидрадҳое, ки дар шароити ҳарорату фишори муқаррарӣ дар қабати замин ё ҳангоми истихроҷи конҳои гази табиӣ дар натиҷаи пастшавии фишор ва ҳарорати газ, ба ҳолати моеъ мубаддал мегарданд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- **гази табиии моеъ** - гази табиие, ки ба таври сунъӣ барои осонии нигоҳдорӣ ва интиқол ба ҳолати моеъ табдил дода шудааст;

- **талафоти технологӣ** - талафоти барқарорнашавандаи нафт, газ, конденсати газ, маҳсулоти нафтӣ ва гази табиии моеъ, ки дар натиҷаи пайомадҳои хосиятҳои аввалии физикӣ ва химиявии он, таъсири омилҳои метеорологӣ ва дараҷаи такомули равандҳои технологии истифодашуда, воситаҳои техникӣ ва чорабиниҳои сарфаи нафт, газ, маҳсулоти нафтӣ ва гази табиии моеъ ҳангоми истихроҷ, ҷамъоварӣ, тайёркунӣ, коркард (истеҳсол), интиқол ва нигоҳдорӣ ба амал меоянд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- **мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи нафт ва газ** - мақоми иҷроияи ҳокимияти давлатие, ки танзими давлатии лоиҳакашӣ, ҷустуҷӯ, иктишоф, истихроҷ, коркард, нигоҳдорӣ ва интиқоли маҳсулоти нафт ва газро амалӣ месозад.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи нафт ва газ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи нафт ва газ ба Конститутсия Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

Моддаи 3. Доираи амали Қонуни мазкур

Қонуни мазкур фаъолияти шахсони воқеӣ ва ҳуқуқиро вобаста ба лоиҳакашӣ, ҷустуҷӯ, иктишоф, истихроҷ, коркард, ҳамлу нақл, нигоҳдорӣ, хизматрасонии садамавию наҷотдиҳӣ, аз ҷумла назорати давлатӣ оид ба таъмини бехатарӣ дар соҳаи нафт ва газ фаро мегирад.

БОБИ 2. ТАНЗИМИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ НАФТ ВА ГАЗ

Моддаи 4. Ҳуқуқ ба молу мулк

1. Конҳои нафт ва газ моликияти истисноии давлат мебошанд. Нафт ва гази истихроҷшуда вобаста ба шартҳои иҷозатнома метавонанд, моликияти шахсони ҳуқуқӣ, аз ҷумла моликияти муштараки шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии хориҷӣ бошанд.

2. Молу мулке, ки тибқи шартҳои иҷозатнома арзиши онро давлат дар намуди нафт ва гази истихроҷшуда пардохт намудааст, молу мулки давлатӣ ҳисобида мешавад. Иҷозатномадор ҳуқуқи истисноии истифодабарии ин молу мулкро дошта, дар давоми мӯҳлати амали иҷозатнома барои нигоҳдорӣ ва истифодабарии мақсадноки он масъул аст.

Моддаи 5. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи нафт ва газ

Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи нафт ва газ:

- муайян намудани сиёсати ягонаи давлатӣ дар соҳаи нафт ва газ;

- тасдиқ намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва меъёрии техникӣ дар соҳаи лоиҳакашӣ, ҷустуҷӯ, иктишоф, истихроҷ, интиқол, нигоҳдорӣ ва муомилоти маҳсулоти нафт ва газ (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи нафт ва газ;

- таъсиси Фонди ҷумҳуриявии захиравии конҳои нафт ва газ;

- тасдиқи ҳайати комиссия ва Низомнома оид ба тартиби гузаронидани озмун барои додани ҳуқуқи истифодабарии майдонҳои ояндадори конҳои нафт ва газ;

- тасдиқи қоидаҳои истифодабарии маълумоти геологӣ ва геофизикие, ки моликияти давлатӣ мебошанд, барои мақсадҳои таълимӣ, илмӣ, тиҷоратӣ ва ҷиҳати гузаронидани таҳқиқоти минбаъда барои баровардани онҳо аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- муқаррар намудани тартиби ба тавозуни давлатӣ дохил кардани захираҳои нафт ва газ ва аз тавозуни давлатӣ хориҷ кардани онҳо;

- тасдиқ намудани хатти сохтмони лӯлаҳои магистралӣ (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- дигар салоҳияте, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

Моддаи 6. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи нафт ва газ

*(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981)*

Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи нафт ва газ (минбаъд - мақоми ваколатдори давлатӣ) аз инҳо иборатанд:

- амалӣ намудани сиёсати давлатӣ дар соҳаи нафт ва газ;

- ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои тасдиқ пешниҳод намудани лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва меъёрии техникӣ дар соҳаи лоиҳакашӣ, ҷустуҷӯ, иктишоф, истихроҷ, интиқол, нигоҳдорӣ ва муомилоти маҳсулоти нафт ва газ;

- таҳия ва тасдиқ намудани санадҳои соҳавии меъёрии ҳуқуқӣ, санадҳои меъёрию методӣ, стандартҳо ва маводи дастурӣ;

- додани иҷозатнома барои истеҳсол, коркард, истифодаи шабакаҳои иншооти нафтӣ ва газӣ, нигоҳдорӣ ва фурӯши нафту газ ва маҳсулоти коркарди онҳо тибқи қонунгузории соҳаи иҷозатдиҳии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- мувофиқа намудани лоиҳаҳо, нақшаҳо ва ҳисоботҳо оид ба корҳои омӯзишии геологӣ, иктишофӣ, тадқиқотӣ, геофизикии сохторҳо ва майдонҳои нафту газ, истихроҷ ва коркарди конҳои нафт, конденсати газ ва гази табиӣ, низоми технологӣ, сохтмони иншооти пармакунии чоҳҳо, барҳамдиҳӣ, боздошт, муваққатан хобондани конҳо ва чоҳҳои нафту газ, коркарди нафту газ ва истифодабарии маҳсулоти истеҳсолшаванда, воридоту содироти маҳсулоти нафт ва гази табиии моеъ;

- таҳия ва тасдиқ намудани дастурамал оид ба муайян намудани талафоти табиии маҳсулоти нафтӣ, гази табиии моеъ ва табиӣ ҳангоми интиқол, қабул, нигоҳдорӣ ва фурӯши он, меъёр ва тарзи ҳисобкунии ҳаҷми нафт, газ ва конденсати газ ҳангоми истихроҷ, маблағи зараре, ки дар натиҷаи риоя накардани талабот оид ба истифодабарии мақсадноки конҳои нафт ва газ расонида шудааст, гузаронидани чоҳҳои нафтӣ, газӣ, интиқолӣ ва назоратӣ ба дигар уфуқҳо, талафоти технологии нафт, газ ва конденсати газ ҳангоми истихроҷ;

- таҳия ва тасдиқ намудани қоидаҳо оид ба тартиби барҳамдиҳӣ ва боздошти фаъолияти чоҳҳои нафтӣ ва газӣ;

- муайян намудани қоидаҳои коркарди (истихроҷи) конҳои нафт, газ ва конденсати газ;

- ташкил ва гузаронидани ташхиси лоиҳаҳои ҳуҷҷатҳои шартномавӣ ва бақайдгирии онҳо;

- ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намудани ҳисоботи солона оид ба рафти иҷрои шартномаҳо, конҳои нафт ва газ, рӯйхати иштироккунандагони озмун барои ба даст овардани ҳуқуқи истифодабарии қаъри замин, инчунин ҳайати комиссия ва Низомнома оид ба тартиби гузаронидани озмун барои додани ҳуқуқи истифодабарии майдонҳои ояндадори конҳои нафт ва газ;

- тасдиқ намудани дастурамал оид ба муайян намудани талафоти нафт, маҳсулоти нафтӣ ва гази табиии моеъ дар корхонаҳои коркарди нафт ва газ;

- мувофиқа намудани барномаи иҷрои чораҳо барои гузаронидани корҳои иктишофи сейсмикӣ ва ҷустуҷӯӣ бо мақомоти давлатии дахлдор;

- мувофиқа кардани тағйирот ба барномаи солонаи корҳо, ки аз тарафи иҷозатномадорон пешниҳод гардидааст;

- ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намудани номгӯйи қитъаҳои қаъри замини дорои аҳамияти стратегӣ (нафт зиёда аз 2 миллион тонна ва газ зиёда аз 1 миллиард метри мукааб);

- таъмини истифодабарии мақсаднок ва самараноки қитъаи қаъри замини аҳамияти стратегидошта;

- дигар ваколатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

Моддаи 7. Тартиб, шартҳо, мӯҳлати иҷро ва ҳудуди шартномавӣ

1. Тартиби ба имзо расонидан, иҷро намудан, тағйир додан ё қатъ кардани шартномаҳо оид ба истифодабарии қаъри замин тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба танзим дароварда мешавад.

2. Шартнома оид ба гузаронидани корҳои иктишофӣ ба мӯҳлати то 5 сол ба имзо расонида шуда, дар ҳолатҳои зарурӣ тамдид мегардад.

3. Иҷозатномадор барои тамдид намудани мӯҳлати иҷрои шартнома ҳуқуқи афзалиятнок доранд, ба шарте ки аз тарафи онҳо ӯҳдадориҳои дар шартнома муайянгардида иҷро шуда бошанд.

4. Дар ҳолати муайян шудани захираи нафт ва газ иҷозатномадор ҳуқуқ дорад, ки барои тамдиди мӯҳлати иҷрои шартнома то арзёбии тиҷоратии нафт ва гази кашфшуда ба мақомоти дахлдор муроҷиат намояд.

5. Ҳудуди шартномавӣ метавонад як ва ё якчанд майдонро дар бар гирад. Майдони ба сифати ҳудуди шартномавӣ ҷудокардашуда бо майдон ва чуқурии муайянкардашуда маҳдуд карда мешавад.

6. Агар дар рафти амалиёти нафтугазӣ маълум гардад, ки сарҳади ҷуғрофии кон аз ҳудуди шартномавӣ берун мебарояд, масъалаи мазкур аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ ҳал карда мешавад.

7. Шартҳои баргардонидани ҳудуди шартномавӣ ба ҳолати аввала дар шартнома муайян карда мешаванд.

8. Баргардонидани қисмҳои ҳудуди шартномавӣ бо роҳи аз нав барасмиятдарории қитъаи геологии ҷудокардашуда бо ихтисор кардани қисмҳои баргардонидашуда аз ҳудуди шартномавӣ ва шартнома амалӣ карда мешавад.

БОБИ 3. ТАРТИБИ ПЕШБУРДИ КОРҲО ОИД БА ОМӮЗИШИ ЗАХИРАҲО ВА ИСТИХРОҶИ НАФТ ВА ГАЗ

Моддаи 8. Хусусиятҳои пешбурди корҳо оид ба омӯзиши захираҳо ва истихроҷи нафт ва газ

Иҷозатномадор оид ба омӯзиши захираҳо ва истихроҷи нафт ва газ дар ҳудуди қитъаи замини ҷудошуда ӯҳдадор аст:

- пешбурди корҳоро дар асоси лоиҳаҳои тасдиқшуда тибқи стандартҳо, қоидаҳо ва меъёрҳои тасдиқгардида амалӣ намояд;

- нишондиҳандаҳои кӯҳию техникӣ ва геологию физикии қаъри замини нафт ва газдошта, таркиби нафт, газ, конденсати газ ва омехтаҳои ба он ҳамроҳро муайян намояд;

- тарзу усулҳои омӯзиши геологии сарватҳои зеризаминиро, ки талафшавӣ ва пастшавии сифати нафт ва газро дар қаъри замин пешгирӣ мекунанд, ҷорӣ намояд;

- мувофиқи дастурамалҳои соҳавӣ корҳоро дар чоҳҳо ва дигар иншоот, ки истифодаи минбаъдаашон самаранок намебошад, қатъ намояд;

- корҳои бехатариро пеш барад;

- заминҳои дар натиҷаи амалиёти нафтугазӣ зарардидаро барқарор намояд;

- ҳангоми кашфи конҳои нафт ва газ мақоми ваколатдори давлатиро бетаъхир огоҳ намояд;

- сарватҳои зеризаминӣ ва муҳити зистро ҳифз кунад;

- лоиҳаи сохтмони анборҳои нафт ва газро бо мақоми ваколатдори давлатӣ мувофиқа намояд;

- баъд аз муайян гардидани ҳаҷми захираҳои нафт ва газ лоиҳаи тарзи истифодабарии конҳоро таҳия карда, барои мувофиқа ба мақоми ваколатдор дар соҳаи бехатарии саноат пешниҳод намояд;

- барои истифодабарии сарватҳои зеризаминӣ бо мақсади ҷустуҷӯ ва баҳодиҳӣ пас аз анҷоми корҳои геологию иктишофи сейсмикӣ маълумотҳоро оид ба тақсими маҳсулот дар созишнома нишон диҳанд.

Моддаи 9. Ҷудо намудани қитъаҳои замин бо мақсади истихроҷи нафт ва газ

1. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми ҷудо намудани қитъаҳои замин бо мақсади пешбурди корҳои геологӣ, омӯзишӣ, лоиҳакашӣ, коркард ва истифодабарии қаъри замини нафт ва газдошта дар мадди аввал шартҳои зеринро мегузорад:

- афзалияти истифодабарии қитъаи замини барои намуди муайяни фаъолият ҷудошуда;

- таъмини бехатарии экологӣ ва ҳифзи муҳити зист;

- афзалиятнокии заминҳои таъиноти кишоварзӣ ва таъиноти дигар, ки тибқи Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистон истифодабарии онҳо ба дигар мақсадҳо иҷозат дода намешавад ва ё маҳдуд карда шудааст.

2. Муносибатҳое, ки байни соҳибмулк ва истифодабарандагони қитъаҳои замин оид ба коркард ва истифодабарии қари замини нафт ва газдошта ба миён меоянд, мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба танзим дароварда мешаванд.

Моддаи 10. Барқарор кардани қитъаҳои замине, ки барои пешбурди корҳои геологӣ оид ба омӯзиши захираҳои нафт ва газ ҷудо карда шудаанд

1. Иҷозатномадор ӯҳдадор аст, ки қитъаи замини барои истихроҷи нафт ва газ истифодашударо ба ҳолати аввала баргардонад, инчунин ҷуброни талафи маҳсулоти кишоварзиро тибқи талаботи Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистон пардохт намояд.

2. Пеш аз мӯҳлат даст кашидани шахси иҷозатномадор аз истифодабарии қитъаи замини ба ӯ барои пешбурди корҳои иктишофи қаъри замин ҷудокардашуда, ҳадди ақалли ҳатмии корҳои иктишофиро кам намекунад.

Моддаи 11. Талаботи асосӣ оид ба истифодабарии конҳои нафт ва газ

1. Талаботи асосӣ оид ба истифодабарии конҳои нафт ва газ аз инҳо иборат мебошанд:

- таъмини бехатарии экологӣ ва ҳифзи муҳити зист;

- бунёди сохтори чоҳ, ки ҳифзи боэътимоди қабатҳои нафтдиҳандаи заминро таъмин мекунад;

- таъмини бехатарии пешбурди корҳо ва назорати сохтмон ва истифодабарии чоҳҳо;

- пешгирӣ ва бартарафсозии фаввораҳо;

- таъмини бехатарии лӯлаҳои интиқолии байни конҳои нафт ва газ (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- ҷорӣ намудани низоми ҷамъоварии нафт ва газ ва нигоҳдории фишори қабатҳои нафтдиҳанда;

- истифодабарии техника, технология ва усулҳои муосири истифодабарии қабатҳои нафтдиҳандаи замин барои вусъат бахшидан ба истихроҷи нафт ва газ.

2. Дар як иншоот якҷоя истифода бурдани маводи геологие, ки ҷудокунии техникӣ ва технологии онҳо бе ташкили низоми боэътимоди ченкунии нишондиҳандаҳои технологӣ дар алоҳидагӣ ғайриимкон аст, манъ мебошад.

БОБИ 4. ИНШООТИ ЛӮЛАҲОИ МАГИСТРАЛИИ ИНТИҚОЛИ НАФТ ВА ГАЗ

*(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981)*

Моддаи 12. Муносибатҳои шахсони ҳуқуқӣ - истифодабарандагони лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ бо истеҳсолкунандагон

*(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981)*

Муносибатҳои шахсони ҳуқуқӣ - истифодабарандагони лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ бо истеҳсолкунандагон дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси шартнома танзим карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

Моддаи 13. Лоиҳакашии иншооти лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ

*(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981)*

1. Лоиҳакашии иншооти лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газро ташкилотҳое, ки иҷозатнома доранд, иҷро менамоянд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

2. Экспертизаҳои экологӣ, иқтисодию техникии ҳуҷҷатҳои лоиҳавӣ барои сохтмон ва таҷдиди иншооти лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешаванд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

Моддаи 14. Тартиби истифодабарии иншооти лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ

*(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981)*

1. Соҳибмулкони иншооти лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ дар мувофиқа ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд иншооти лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газро аз истифодабарӣ бароранд ё самти истифодаашонро тағйир диҳанд. Дар сурати дастрас намудани чунин розигии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон онҳо ҳуқуқ пайдо мекунанд, ки иншооти мазкурро фурӯшанд, таъиноти истифодабариашонро иваз ё таҷзия намоянд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

2. Соҳибмулкони иншооти лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ ҳуқуқ доранд иншооти худро мустақилона ва ё дар асоси шартномаҳои интиқоли нафт ва газ барои пешбурди хоҷагидорӣ истифода баранд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

3. Истифодабарии лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ дар асоси иҷозатнома амалӣ карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

4. Истифодабарандагони лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ ӯҳдадоранд корҳои зеринро ба анҷом расонанд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981):

- гузаронидани назорати ташхисии ҳолати техникии лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ тибқи қоидаҳои техникӣ (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- баҳисобгирии ҳаҷми нафт ва гази тавассути лӯлаҳои магистралӣ интиқолшаванда (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

БОБИ 5. ТАЪМИНИ БЕХАТАРИИ ИСТИФОДАБАРИИ ИНШООТИ ИСТИХРОҶ ВА ЛӮЛАҲОИ МАГИСТРАЛИИ ИНТИҚОЛИ НАФТ ВА ГАЗ

*(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981)*

Моддаи 15. Талабот оид ба бехатарии истифодабарии иншооти истихроҷ ва лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ

*(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981)*

Талаботи асосӣ оид ба таъмини бехатарии иншооти истихроҷ ва лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ инҳо мебошанд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981):

- истифодабарии иншооти истихроҷ ва лӯлаҳои магистралии интиқоли нафту газ ва таъмини нигоҳдории воситаҳои бехатарии онҳо мутобиқи лоиҳа, меъёрҳо, қоидаҳо ва шартҳои техникӣ (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- ба лоиҳа ворид намудани меъёрҳо, шартҳои техникӣ, қоидаҳо ва чорабиниҳои махсус оид ба таъмини бехатарии фаъолият;

- пешгирӣ намудани оқибатҳои ҳолатҳои садамавии эҳтимолӣ;

- манъ кардани дахолати шахси бегона ба фаъолияти иншооти истихроҷ ва лӯлаҳои магистралии интиқоли нафту газ, ки ба эҳтимоли халалдоршавии бехатарии кори онҳо оварда мерасонад (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- гузаронидани экспертизаи давлатӣ оид ба арзёбии дараҷаи бехатарии иншооти истихроҷ ва лӯлаҳои магистралии интиқоли нафту газ дар давраи лоиҳакашӣ ва ба истифода супоридани он (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- таъмини назорати истифодаи бехатарии иншооти истихроҷ ва лӯлаҳои магистралии интиқоли нафту газ ва ҳолати техникии онҳо (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981);

- тибқи тартиби муқарраргардида гузаронидани санҷиши малакаю дониши коргарони хизматрасон дар қитъаҳои хатарнокиашон баланд;

- гузаронидани экспертизаи экологии давлатии ҳуҷҷатҳо оид ба арзёбии дараҷаи таъсиррасонии иншооти истихроҷ ва лӯлаҳои магистралии интиқоли нафту газ ба муҳити зист (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

Моддаи 16. Ташкили корҳо доир ба бартарафсозии оқибатҳои садама

1. Иҷозатномадор барои истифодабарии лӯлаҳои магистралӣ ӯҳдадоранд барои бартараф намудани оқибатҳои садамае, ки сабаби вайроншавии иншооти мазкур мегардад, бояд чораҳои бетаъхиру самаранок андешида, оид ба ин ҳолат мақоми давлатии дахлдорро хабардор намоянд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

2. Иҷозатномадор барои истифодабарии лӯлаҳои магистралӣ хараҷоти зарари ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ расонидашударо тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн менамоянд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

Моддаи 17. Тартиби истифодабарии қитъаи замин аз тарафи шахсони ҳуқуқии дорои лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ

*(Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981)*

1. Шахсони ҳуқуқии дорои лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ дар ҳудуди қитъаи замини ҷудошуда бо назардошти минтақаи муҳофизатӣ ҳуқуқ доранд, корҳои хизматрасонӣ ва таъмири асосии таҷҳизот, пешгирии садамаҳо ва бартарафсозии оқибатҳои онҳоро тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ намоянд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

2. Лоиҳаҳои аҳамияти ҷумҳуриявидошта барои ҷудо намудани қитъаи замин дорои ҳуқуқҳои афзалиятнок мебошанд. Қитъаҳои замин барои сохтмони иншооти лӯлаҳои магистралии интиқоли нафт ва газ тибқи талаботи Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷудо карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1981).

БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 18. Тартиби ҳалли баҳсҳо

Баҳсҳо аз тарафи суд тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал карда мешаванд.

Моддаи 19. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 20. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш.Душанбе

18 марти соли 2015 № 1190

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	1190	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ НАФТ ВА ГАЗ	Маҷлиси Олии ҶТ	18.03.2015	Амалкунанда	word pdf zip

Primary tabs

^-A A ⁺A

Ноябр 2024

Дшб	Сшб	Чшб	Пшб	Ҷум	Шнб	Яшб
28	29	30	31	1	2	3

4	5	6	7	8	9	10

11	12	13	14	15	16	17

18	19	20	21	22	23	24

25	26	27	28	29	30	1

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.