Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон

ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ

**ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

        **Дар бораи Феҳристҳои давлат**ӣ

(Аҳбори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 1992, №9, мод. 126; Аҳбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 1996, №23, мод. 356; соли 2002, №4, қ-1, мод. 221; соли 2008, №12, қисми 2, мод.993)

Боби 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

**Моддаи 1. Мақсади Феҳрист**

Қонуни мазкур тартиби таъсис, корбарӣ ва барҳамдиҳии **Феҳристҳои** давлатиро муқаррар менамояд.

Мақсади таъсис ва корбарии **Феҳристи** давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷамъоварӣ ва маҳфуз нигоҳ доштани маълумоти асоснок дар бораи маҷмӯи пурраи объектҳои категорияи муайян барои истифодаи он дар фаъолияти мақомоти ҳокимияти давлатию идора ва дар дигар ҳолатҳои бо Қонуни мазкур пешбинишуда мебошад.(ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

**Моддаи 2. Таърифи Феҳристи давлатӣ**

**Феҳристи** давлатӣ аз маҷмӯи далелҳо иборат мебошад ва дар ҳудуди категорияи аниқ муайянгардида маълумотҳоро дар бораи тамоми объектҳо дар бар мегирад. Таъсис, корбарӣ ва истифодабарии **Феҳристи** давлатӣ бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ва инчунин **дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии** Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки регистрҳои алоҳидаро танзим мекунанд, сурат мегирад. (ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

**Моддаи 21 . Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Феҳристи давлатҷ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Феҳристи давлатҷ ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**(ҚҶТ аз 31.12.08с №459).**

**Моддаи 3. Намудҳои Феҳрист**

1. **Феҳристи** давлатӣ, ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ шуда метавонад.

2. **Феҳристи** ҷумҳуриявӣ объектҳои категорияҳои даҳлдорро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бар мегиранд (**Феҳристи** корҳонаҳо, **Феҳристи** аҳолӣ, **Феҳристи** замин, **Феҳристи** сарватҳои табиӣ ва ғайра).

3. Мақомоти **ҳудидоракунии маҳаллӣ** барои такмили **феҳристи** ҷумҳуриявӣ метавонанд **заҳираҳои** маҳаллиро, ки маҷмӯи маълумотҳоро барои худидоракунии маҳаллӣ дар бар мегиранд, таъсис диҳанд (**Феҳристи** қишлоқҳо, **Феҳристи** биноҳо ва ғайра). (ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

**Боби 2. ТАЪСИСИ ФЕҲРИСТҲОИ ДАВЛАТ**Ӣ

**Моддаи 4. Муассиси Феҳрист ва корбари Феҳрист**

**Феҳристи** Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси дархости мақомоти давлатӣ таъсис дода мешавад. Ҷамъоварӣ, сабту нигоҳдорӣ, назорат ва ташкили истифодабарии маълумотҳоро муассиси **Феҳрист** ё мақоме, ки корбари **Феҳрист** номида мешавад, мебарад. (ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

**Моддаи 5. Таъсиси Феҳристи Ҷумҳурии Тоҷикистон**

1. **Феҳристи** Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси дарҳости мақомоти давлатӣ бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода мешавад. Ҳангоми таъсис додани **Феҳристи** Ҷумҳурии Тоҷикистон мавҷудияти ҳуҷҷатҳои зерин зарур мебошад:

а) лоиҳаи Низомнома дар бораи **Феҳрист**;

б) ҳулосаи мақоми давлатии омор дар ҳусуси зарурати таркиб, ҷамъоварӣ ва истифодабарии маълумотҳо;

в) лоиҳаи **ҳарҷномаи** **Феҳрист**.

2. Таркиби маълумотҳои **Феҳрист** бо розигии муассиси он аз тарафи корбари **Феҳрист** васеъ карда мешавад.

3. **Феҳристе**, ки маълумотҳои шаҳсии шаҳрвандонро дар бар мегирад, бо Қонуни алоҳидаи Ҷумҳурии Тоҷикстон муайян карда мешавад. (ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

**Моддаи 6. Таъсиси Феҳристи маҳаллӣ**

**Феҳристи** маҳаллӣ бо қарори **мақомоти худидоракунии маҳаллҷ** дар худуди таркиби маълумотҳое, ки дар **Феҳристи** давлатӣ пешбинӣ шудаанд, таъсис дода мешавад. Дар ҳолатҳои дигар бошад, **мақомоти ҳудидоракунии маҳаллҷ** ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои гирифтани иҷозати таъсиси **Феҳрист** бо таркиби маълумотҳои васеъ дарҳост, лоиҳаи Низомнома дар бораи **Феҳрист** ва ҳулосаи мақоми давлатии омори ҷумҳуриро дар ҳусуси мувофиқи мақсад будани васеъгардонии таркиби маълумотҳои **Феҳрист** пешниҳод мекунанд. (ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

**Моддаи 7. Эълон кардани тавсифи Феҳрист, мутобиқати он ба меъёрҳо**

Таркиб ва усулҳои истифодабарии маълумотҳои **Феҳрист** дар матбуот чоп карда мешаванд. Тасниф ва кодгузории маълумотҳо бояд ба меъёрҳои **байналмилалӣ** мутобиқат кунанд. (ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

**Моддаи 8. Пешниҳод намудани маълумотҳо**

1. Маълумоте, ки ворид намудани он ба Феҳристи давлати ҳатмӣ мебошад, ба истиснои маълумоте, ки таҳти амали Қонуни Ҷ**умҳурии То**ҷ**икистон** **«Дар бораи бақайдгирии давлатии шаҳсони ҳуқуқи ва соҳибкорони иифирод**ӣ**» қарор мегирад, аз тарафи шаҳсони воқе**ӣ **ва ҳуқуқ**ӣ **пешниҳод карда мешавад.**

**2. Маълумот ба Феҳристи ягонаи давлатии шаҳсони ҳуқуқи ва соҳибкорони инфирод**ӣ **аз тарафи мақомоти анчомдиҳандаи бақайдгирии давлат**ӣ **бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни** Ҷ**умҳурии Точикистон** **«Дар бораи бақайдгирии давлатии шаҳсони ҳукукӣ ва соҳибкорони инфирод**ӣ**» пешниҳод** **карда мешавад. (ҚҶТ аз 29.12.10с №641)**

**Моддаи 9. Барҳамдиҳии Феҳристҳои давлатӣ**

**Феҳристи** давлатӣ аз тарафи мақоме, ки таъсис додааст, бо пешниҳоди корбари **Феҳрист** ва дар сурати мавҷуд будани ҳулосаи мақоми давлатии омори Ҷумҳурии Тоҷикистои дар ҳусуси мувофиқи мақсад будани барҳамдиҳии **Феҳрист**, барҳам дода мешавад.

Маълумотҳое, ки дар **Феҳристи** барҳам додашаванда нигоҳ дошта мешуданд, ба **бойгонӣ** супурда мешаванд ё мувофиқи Низомнома дар бораи **Феҳрист** нобуд карда мешавад. (ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

**Боби 3. Феҳристдорӣ ва истифодаи феҳристи давлатӣ**

         **Моддаи 10. Ҳуқуқ ва вазифаҳои феҳристдор**

1. Агар феҳристдори давлатӣ ба саҳеҳии маълумоти феҳрист шубҳа дошта бошад, ҳақ дорад дар бораи объектҳои бақайдгирифташуда ба маълумотдиҳандагон дарҳост равон намояд.

2. Феҳристдор вазифадор аст маълумотҳоро аз истифода ва интишори ғайриқонунӣ, тағйир додан ва нобуд соҳтан ҳимоя намояд.

3. Феҳристдор вазифадор аст ба талаботу дарҳостҳои дар қисми 1 моддаи 11 Қонуни мазкур зикршуда дар давоми се рўзи корӣ ҷавоб гардонад. (ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

**Моддаи 11. Ҳуқуқ ва вазифаҳои объекти бақайдгирифташуда**

1. Ҳар кадом объекти бақайдгирифташуда ё соҳиби он ҳақ дорад аз корбари **Феҳрист** маълумотҳоеро, ки дар бораи объект дар **Феҳристи** давлатӣ нигоҳ дошта мешаванд, гирад, ҳамчунин ба корбари **Феҳрист** дар ҳусуси мавҷудият, асоснокӣ ё пуррагии он маълумотҳо равон намояд.

2. Объекти бақайдгирифташуда ё соҳиби он вазифадор аст асоснокии маълумотҳои барои ба **Феҳрист** доҳил кардан пешниҳодшуда ва таҷдиди онҳоро мувофиқи тартиби дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқарраргардида таъмин намояд.

3. Объекти бақайдгирифташуда ё соҳиби он вазифадор аст ба дарҳости дар қисми 1 моддаи 10 Қонуни мазкур зикршуда дар давоми даҳ рӯзи корӣ ҷавоб гардонад. (ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

**Моддаи 12. Истифодабарии маълумотҳои феҳрисҳо**

1. Ҳуқуқи истифодаи ҳизматии **Феҳристи** давлатиро шаҳсони **воқеӣ ва ҳуқуқӣ** дар низомнома дар бораи **Феҳрист** муайянгардида доранд.

2. Истифодаи маълумотҳои дар **Феҳристи** давлатӣ мавҷудбуда бо мақсадҳое, ки муҳолифи Конститутсияи **(Сарқонуни)** Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Низомнома дар бораи **Феҳрист** мебошанд, манъ аст.

3. Маълумотҳои дар **Феҳристи** давлатӣ мавҷудбуда барои истифодабарӣ дар кор ба шаҳсони **воқеӣ ва ҳуқуқӣ** метавонанд мувофиқи Низомнома дар бораи **Феҳрист** дода шаванд. Шаҳсе, ки ба ӯ маълумотҳои дар **Феҳрист** мавҷудбуда дода шудаанд, метавонад онҳоро танҳо барои мақсадҳое, ки ҳангоми додани маълумотҳо муайян гардидаанд истифода намояд. Маълумотҳо дар бораи тамоми шаҳсоне, ки ба онҳо маълумотҳои **Феҳрист** дода шудаанд, дар арҳиви **Феҳрист** маҳфуз дошта мешаванд.

4. Барои таъмини саҳеҳии маълумотҳои **феҳристи** давлатӣ дар панҷ сол як маротиба объектҳои **феҳрист** аз нав ба қайд гирифта шаванд. (ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

**Моддаи 13. Додани кодҳо ба объектҳои бақайдгиранда**

Баъди бо тартиби муқаррарнамудаи қонун ба қайд гирифтани **шаҳсоне, ки тахти амали Қонуни** Ҷ**умҳурии То**ҷ**икистон** **«Дар бораи бақайдгирии давлатии шахсони ҳуқуқ**ӣ **ва соҳибкорони инфиродӣ» қарор намегиранд**, муассисаҳои бонкҳо дар сурати мавҷуд будани варақаи бақайдгирии додани кодҳои мақоми омори давлатӣ, ки феҳристи корҳонаю муассисаҳо, фирмаҳо сарфи назар аз шаклҳои моликияташон, инчунин соҳибкорони инфиродиро ба қайд мегиранд, суратҳисоб ва дигар ҳисобномаҳо мекушояд. (ҚҶТ аз 29.12.10с №641)

**Моддаи 14. Ҷавобгарҷ барои вайрон кардани Қонуни мазкур**

Шаҳсони воқеҷ ва ҳуқуқҷ, ки муқаррароти Қонуни мазкурро вайрон мекунанд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарҷ кашида мешаванд. (ҚҶТ аз 31.12.08с №459).

        **Президенти**

Ҷ**умҳурии То**ҷ**икистон    Р. НАБИЕВ**

**11 марти соли 1992 шаҳри Душанбе**

**№ 564**

**ҚАРОРИ ШӮРОИ ОЛИИ**

**ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**Дар ҳусуси татбиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон**

**«Дар бораи Регистрҳои давлатӣ»**

**(Аҳбори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 1992, №9, мод. 127)**

Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон **қарор мекунад:**

1. Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Регистрҳои давлатӣ» аз рӯзи нашр гардиданаш дар амал татбиқ карда шавад.

2. Девони Вазирони Ҷумҳурии Тоҷикистон:

дар ҳусуси даровардани тағйироту иловаҳо ба қонунҳои ҷории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон таклиф пешниҳод кунад;

қарорҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи регистрҳои давлатӣ» мувофиқ намояд.

**Раиси Шӯрои Олии**

**Ҷумҳурии Тоҷикистон    С. КЕНҶАЕВ.**

**11 марта соли 1992 шаҳри Душанбе**

**№ 565**
Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	564	ДАР БОРАИ ФЕҲРИСТҲОИ ДАВЛАТӢ	Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	11.03.1992	Амалкунанда	Word PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ ИСЛОҲОТИ ЗАМИН**

ФАСЛИ I. ҚОИДАҲОИ УМУМӢ

Моддаи 1. Вазифаҳо ва мақсади ислоҳоти замин

Вазифаҳои ислоҳоти замин дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз муҳайё намудани шароит барои тараққиёти баробарҳуқуқи шаклҳои гуногуни хоҷагидорӣ дар замин, ташаккули иқтисодиёти бисёрсоҳа, истифодаи сарфакорона ва ҳифзи замин иборат буда, максадаш зиёд намудани маҳсулоти кишоварзӣ мебошад.

Моддаи 1 (1). Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ислоҳоти замин

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ислоҳоти замин ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат аст (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 2. Мундариҷаи ислоҳоти замин

1. Ислоҳоти замин маҷмўи чорабиниҳои ҳуқуқӣ, иқтисодӣ ва ташкилию техникӣ мебошад, ки ба муносибатҳои сифатан нави заминистафодабарӣ гузаштанро таъмин менамояд.

2. Дар ҷараёни гузаронидани ислоҳоти замин ҳуқуқи ҳар як шаҳрванд ва коллективи меҳнатӣ дар интихоби ихтиёрии шакли заминдорӣ, заминистифодабарӣ ва фаъолияти хоҷагидорӣ дар замин таъмин мегардад.

Талаб кардани заминҳои бобоӣ ва вакф ба эътибор гирифта намешавад.

Қисми 3 моддаи 2 хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 3. Самтҳои асосии ислоҳоти замин

Самтҳои асосии ислоҳоти замин аз инҳо иборатанд:

рўйхатгирии тамоми заминҳо аз рўи гурўҳҳо, тарзҳои заминдорӣ, заминистифодабарӣ ва намудҳои замин (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*);

муайян кардани заминҳои истифоданашаванда ва ғайриоқилона истифодашаванда барои ташкили фонди махсуси замини мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлати бо мақсади азнавтақсимкунии он баҳри самаранок истифода бурдани замин (Қонуни ҶТ аз 4.11.1995 № 134, аз 3.03.2006 *№ 175*);

додани замин ба истифодаи якумраи мероси ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ташкили хоҷагиҳои деҳқонӣ (фермерӣ) ва касбҳои анъанавии мардуми, инчунин қитъаи замини назди ҳавлиги (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*);

сархати чорум хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*);

аз нав тақсимкунии замин дар ҳолатҳои таҷдиди сохтори ташкилоту корхонаҳои кишоварзӣ (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*);

муқаррар ва аниқ кардани cарҳади воҳидҳои маъмурию ҳудуди мaҳалҳои, аҳолинишин ва сохтори замину хоҷагидории онҳо (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*);

ба расмият даровардан ва аз нав ба қайд гирифтан ҳуҷҷатҳое, ки ҳуқуқи истифодабарии қитъаи заминро муайян менамоянд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 4. Марҳилаҳои гузаронидани ислоҳоти замин

Ислоҳоти замин марҳила ба марҳила гузаронида мешавад.

Дар марҳалаи аввал ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлати ҳуқуқи ихтиёрдории замин, аниқ намудани сарҳадҳои маъмури, муайян намудани талаботи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ба замин, ташкил кардани фонди махсуси замин барои аз нав тақсим намудани он дода мешавад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Дар марҳалаи дуюм мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти давлатии заминсозии Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон корҳои ба шахсони воқеи ва ҳуқуқи барои истифодабари додани заминро амали менамоянд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 5. Мақомоте, ки ислоҳоти заминро амали мегардонанд

1. Гузаронидани ислоҳоти замин ба ўҳдаи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлати ва мақоми давлатии заминсозии Ҷумҳурии Тоҷикистон гузошта мешавад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

2. Хадамоти давлатии танзими замини мақоми давлатии заминсозии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти он дар мaҳалҳо оиди таъмини ислоҳоти замин вазифаҳои зайлро анҷом медиҳанд (Қонуни ҶТ аз 20.07.1994 № 1005, аз 3.03.2006 *№ 175*):

бақайдгирии давлатии заминистифодабари ва ба расмият даровардани ҳуқуқи истифодаи замин (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*);

баҳисобгирии давлатии замин, кадастри замин ва мониторинги замин;

амалӣ гардондани корҳои танзими замин, мураттаб сохтани нақшаҳои кулли истифодаи замин, нақшаю лоиҳахои танзими замин, баҳодиҳии замин ва ба харита даровардани гурўҳи заминҳо (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*);

назорати давлати ба истифодаи замин;

сархати панҷуми қисми 2 хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлати дар доираи салоҳияти худ оиди масъалаҳои ислоҳоту танзими замин дар асоси маводи пешниҳодкардаи аз тарафи Хадамоти давлатии танзими замини Вазорати кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор қабул менамоянд (Қонуни ҶТ аз 20.07.1994 № 1005, аз 4.11.1995 № 134, аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 6. Таъмини молиявии ислоҳоти замин

Ислоҳоти замин аз ҳисоби буҷетҳои ҷумҳурияви ва маҳалли, заминистифодабарандагон ва дигар манбаъҳо гузаронида мешавад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*)..

ФАСЛИ II. БАҲИСОБГИРИИ ЗАМИН

Моддаи 7. Вазифаҳо ва гузаронидани баҳисобгирии замин

Баҳисобгирии замин бо мақсади аниқ кардани маълумотҳо оиди мавҷудият ва тақсимоти фонди замини Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешавад.

Баҳисобгирии замин аз рўи гурўҳи, заминдори, заминистифодабари ва намудҳои он гузаронида мешавад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*)..

ФАСЛИ III. ФОНДИ МАХСУСИ ЗАМИНИ МАҚОМОТИ ИҶРОИЯИ МАҲАЛЛИИ ҲОКИМИЯТИ ДАВЛАТИ

(Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*)

Моддаи 8. Ташкили фонди махсуси замин

1. Фонди махсуси замин аз ҳисоби заминҳои зайл ташкил карда мешавад:

заминҳое, ки ҳуқуқи истифодаи онҳо мутобиқи моддаи 37 Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистон қатъ мегардад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

заминҳои кишоварзии аз истифода баромада ё ба қатори заминҳои

қиматашон пасттар гузаронидашуда;

заминҳои эҳтиётӣ;

заминҳoи бе дарахту буттазори фонди ҷангал, ки барои истифода дар истеҳсолоти кишоварзи мувофиқанд;

заминҳое, ки ғайриоқилона истифода бурда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*);

заминҳои дигари ташкилоту корхонаҳои кишоварзӣ, ки пештар дар ислоҳоти кишоварзӣ истифода нашудаанд (Қонуни ҶТ аз 20.07.1994 № 1005, аз 3.03.2006 *№ 175*).

2. Заминҳои фонди махсуси мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, ки дар соли ҷори пурра тақсим нашудаанд, ба фонди захираи давлатӣ дохил карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*)..

Моддаи 9. Таъминоти фонди махсуси замин

Фонди махсуси заминро мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ба мақсади истифодаи кишоварзӣ ва дигар мақсадҳо медиҳанд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 10. Муайян намудани заминҳои истифоданашаванда ва ғайриоқилона истифодашаванда

1. Заминҳои истифоданашаванда ва ғайриоқилона истифодашавандаро мақоми давлатии заминсозии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо роҳи баҳисобгирӣ, инчунин мувофиқи тартиби назорат ва риояи қонунҳои замин, тартибдиҳии нақшаю лоиҳаҳои танзими замин, бурдани кадастри замин ва мониторинги замин муайян менамояд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

2. Ҳуҷҷатҳо оиди муайян намудани заминҳои истифоданашаванда ва ғайриоқилона истифодашаванда барои ҳалли масъалаи мусодира ва ба фонди махсуси замин дохил намудани онҳо ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ пешниҳод карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 11. Гирифтан ва ба фонди махсус дохил намудани замин

(Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*)

Қитъаҳои заминро мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлати аз заминистифодабарандагон ба фонди махсус дар асоси ҳуҷҷатҳои пешниҳодкардаи мақомоти давлатии заминсозии Ҷумҳурии Тоҷикистон мегирад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Барои мусодира намудани қитъаҳои замин ва ба фонди махсус дохил намудани онҳо розигии заминистифодабарандагон талаб карда намешавад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Ҳангоми ба қарори мусодираи замин розӣ набудан заминистифодабаранда метавонад ба суд ё ба суди иқтисодӣ шикоят кунад (Қонуни ҶТ аз 15.05.1997 *№ 421*, аз 3.03.2006 *№ 175*).

То вақти ба заминистифодабарандагони нав супурдани заминҳо онҳоро заминистифодабарандагони собиқ истифода мебаранд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 12. Шартҳои тақсимкунии фонди махсуси замин

1. Қитъаҳои замин аз фонди махсус мувофиқи тартиби танзими замин, чун қоида, яклухт ҷудо карда мешаванд.

2. Қитъаҳои замин аз фонди махсус дар навбати аввал ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои истифодаи кишоварзӣ дода мешаванд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

3. Шаҳрвандони дар мaҳалҳои дахлдор истиқоматдоштае, ки дорои донишу ихтисоси махсуси кишоварзӣ мебошанд ва дар соҳаи кишоварзӣ таҷрибаи кори амалӣ доранд, барои гирифтани қитъаи замин, ҳуқуқи афзалиятнок доранд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Ба хоҷагиҳои кишоварзии ёрирасони корхонаю иттиҳодияҳо ва муассисаю ташкилотҳои саноатӣ ва дигар корхонаю иттиҳодияҳо ва муассисаю ташкилотҳо қитъаҳои замин дар асоси озмун дода мешаванд.

ФАСЛИ IV. ТАҶДИДИ СОХТОРИ ТАШКИЛОТУ КОРХОНАҲОИ КИШОВАРЗӢ ВА ИСЛОҲОТИ ЗАМИН

(Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*)

Моддаи 13. Шаклҳои хоҷагидорӣ

Таҷдиди сохтори ташкилоту корхонаҳои кишоварзӣ новобаста аз тобеияташон бо роҳи ташкил намудани хоҷагии деҳқонӣ, ширкати хоҷагидорӣ, кооперативи истеҳсолӣ ва дигар шаклҳои хоҷагидорӣ бо розигии коллективҳои меҳнатӣ гузаронида мешавад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 14. Ба расмият даровардани қитъаҳои замин ҳангоми таҷдиди сохтори ташкилоту корхонаҳои кишоварзӣ

(Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*)

1. Ба хоҷагии деҳқонӣ, ширкати хоҷагидорӣ, кооперативӣ, истеҳсолӣ, дигар намуди хоҷагидорӣ, ки дар ҷараёни таҷдид ташкил меёбанд, қитъаҳои замин аз ҳисоби заминҳои таҷдидгардида дода мешаванд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

2. Андозаи қитъаи замине, ки барои хоҷагии деҳқонӣ, кооперативҳои кишоварзӣ, коллективҳои иҷоравӣ дода мешавад, аз рўи миқдори заминхои мавҷудаи хоҷагӣ муайян мегардад, ки он ба фонди тақсимшаванда ҷудо карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

3. Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар асоси лоиҳаи заминсозӣ оид ба ҷудо намудани қитъаҳои замин ба заминистифодабарандагони нав қарор қабул мекунад.

Баъди қабули қарор лоиҳаи заминсозӣ амалӣ мегардад ва ҳуқуқи истифодаи замин барои заминистифодабаранда ба расмият дароварда мешавад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 15. Ғайридавлатикунони ва хусусигардонии хоҷагиҳои муассисаҳои илмӣ

Ғайридавлатикунонӣ ва хусусигардонии пойгоҳҳои кишоварзӣ, нуқтаҳои ёрирасони муассисаҳои илмӣ-тадқиқотӣ ва хоҷагиҳои ба онҳо баробар эътирофшуда, хоҷагиҳои махсуси тухмипарварӣ, растанипарварӣ ва зотпарвари танҳо бо розигии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

ФАСЛИ V. МУҚАРРАР НАМУДАНИ САРҲАДИ ВОҲИДҲОИ МАЪМУРИЮ ҲУДУДӢ ВА МАҲАЛҲОИ АҲОЛИНИШИН

(Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*)

Моддаи 16. Аниқ ва муқаррар намудани ҳудудҳои мaҳалҳои аҳолинишин

Аниқу муқаррар намудан ва ё тағйир додани cарҳади мaҳалҳои аҳолинишин дар мавридҳои зайл сурат мегирад:

набудани cарҳадҳои мaҳали аҳолинишин;

тағйир ёфтани нақшаи генералии мaҳали аҳолинишин;

додани замини иловаги барои эҳтиёҷоти мaҳали аҳолинишин.

Барои ҳар як мaҳали аҳолинишин ва воҳидҳои маъмурию ҳудуди cарҳадҳоро тафсир намуда, маводи нақшаю харита тартиб дода мешавад.

Сарҳади маҳалҳои аҳолинишини деҳотро мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлати муайян менамояд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Сарҳадҳои мaҳалҳои аҳолинишин ва воҳидҳои маъмурию ҳудуди, ки мувофиқи тартиби муайяншуда тасдиқ шудаанд, дар асл, бо аломатҳои марзӣ ҷудо карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 17. Додани замин дар маҳалҳои аҳолинишини деҳот

Додани замин ва дигар муносибат дар ҳудуди маҳалҳои аҳолинишини деҳот мутобиқи моддаи 8 Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

ФАСЛИ VI. БАРАСМИЯТДАРОРИ ВА ТАҶДИДИ РАСМИЯТИ ҲУҶЧАТҲОИ ҲУҚУҚИ ИСТИФОДАБАРИИ ҚИТЪАҲОИ ЗАМИН

(Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*)

Моддаи 18. Тартиби азнавбақайдгирии ҳуҷҷатҳо

1. Шахсони воқеи ва ҳуқуқи, ки дар истифодаашон қитъаи замин доранд, дар ҳолати надоштани ҳуҷҷатҳои дахлдори тасдиқкунандаи ҳуқуқи истифодаи замин ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлати бо дархост муроҷиат менамоянд.

2. Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлати дархости воридшударо ба қайд гирифта, барои тайёр намудани пешниҳодот ба мақомоти маҳаллии заминсози мефиристад.

3. Мақоми иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлати вазифадоранд дар муддати як моҳ дархости аз нав барасмиятдарории ҳуҷҷатҳоро барраси намуда, қарори дахлдор қабул намоянд.

4. Мақомоти маҳаллии заминсози оид ба муайян намудани ҳудудҳои заминистифодабари бо дарназардошти гирифтани қитъаи замин ба фонди махсус, инчунин тағйир додани ҳудуди маҳалҳои аҳолинишин корҳои заруриро иҷро менамояд ва ҳуҷҷатҳоро (лоиҳаи заминсозиро) барои тасдиқ ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлати пешниҳод менамояд. Баъди тасдиқи ҳуҷҷатҳо (лоиҳаи заминсозӣ) ва дар маҳал нишон додани сарҳадҳо ба заминистифодабаранда ҳуҷҷати тасдиқкунандаи ҳуқуқи истифодаи замин дода мешавад.

5. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки қитъаи замин доранд, дар сурати доштани ҳуҷҷатҳои шаҳодатдиҳандаи ҳуқуқи истифодаи замин, барои бақайдгирӣ ба мақомоти маҳаллии заминсозӣ бо дархост муроҷиат менамоянд.

6. Мақоми маҳаллии заминсозӣ дархостро баррасӣ намуда, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқи истифодаи заминро ба қайд мегирад ва ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳуҷҷати тасдиқкунандаи ҳуқуқи истифодаи замин медиҳад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 19. Хориҷ карда шуд

(Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*)

Моддаи 20. Ба расмият даровардани ҳуҷҷати ҳуқуқи истифодаи якумраи меросии замин

(Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*)

1. Ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар қаламрави ҷумҳурӣ истиқомат мекунанду дар ихтиёри худ замин доранд ва ин замин ба онҳо ба мақсадҳои дар моддаи 12 Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистон зикршуда дода шудааст асноди тасдиқкунандаи ҳуқуқи истифодаи якумраи меросии замин дода мешавад (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

2. Ҳангоми ба расмият даровардани ҳуҷҷатҳо ба замине, ки барои боғдорӣ ва обчакории дастҷамъӣ ҷудо шудааст ва ба қитъаҳои замине, ки мавриди истифодаи инфиродии аъзоёни рафоқат мебошанд, санадҳои давлатии ҳуқуқи соҳибии якумрии меросӣ дода мешавад.

3. Аъзои рафоқати боғдорӣ ва обчакори ҳуқуқ дорад мувофиқи хоҳиши худ иморату дарахтони ба ў тааллуқдоштаро дар қитъаи замине, ки ба соҳибии якумрии меросӣ дода шудааст, ба шахси дигар фурушад ё ройгон диҳад. Дар ин маврид розигии рафоқат талаб карда намешавад.

Моддаи 21. Нигоҳ доштани ҳуқуқи истифодабарии замин то ба расмият даровардани ҳуҷҷатҳо

То барасмиятдарории ҳуҷҷатҳои истифодаи замин, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии қаблан муайяншуда ҳуқуқи истифодаи қитъаҳои заминро нигоҳ медоранд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Моддаи 22. Масъулият барои вайрон кардани Қонуни мазкур

Барои вайрон кардани Қонуни мазкур шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд (Қонуни ҶТ аз 3.03.2006 *№ 175*).

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Р. НАБИЕВ

ш.Душанбе

5 марти соли 1992, № 594

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	594	ДАР БОРАИ ИСЛОҲОТИ ЗАМИН	Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	05.03.1992	Амалкунанда	Word PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ БИРЖАИ МОЛӢ ВА САВДОИ БИРЖАВӢ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

(Қонуни ҶТ аз, 15.05.1997 № 421, аз 12.12.1997 № 498, аз 28.12.2005 № 148, аз 25.03.2011 № 698)

Ҳамин Қонун асосҳои ташкили, иқтисоди ва ҳуқуқии ташаккул ва инкишофи биржаи моли ва савдои биржавиро дар шароити бозори иқтисоди муайян карда, якҷоя бо дигар қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон амал мекунад.

Биржаҳои моли ва савдои биржави дар муҳайё намудани шароит барои ташаккули бозори воситаҳои истеҳсолот, инкишофи босуръати инфраструктураи тиҷорати, консепсияи талабот ва таклифҳо ва дар ин асос ташаккул ёфтани нархи тавозуни бозори кўмак мерасонад.

ФАСЛИ I. НУҚТАҲОИ УМУМИ

1. Биржаи моли, ки минбаъд Биржа номида мешавад, бозори доимоамалкунандаи молҳои оммавиест, ки мувофиқи стандарту намунаҳо фурўхта мешаванд ва ташкилоти тиҷоратиест, ки дар асоси мустақилияти хоҷаги амал мекунад.

Биржаи моли бо мақсади расонидани ёрии миёнарави барои бастани аҳдномаҳои хариду фурўш, ба низом овардани савдои мол, танзими амалиёти тиҷорати ва ҳалли баҳсҳои тиҷорати, ҷамъ овардан ва нашр намудани маълумот оиди нархҳо, вазъи саноат, савдо, нақлиёт ва дигар омилҳое, ки ба динамикаи нарх таъсир мерасонанд, бунёд мегардад.

Биржа дорои ҳуқуқи шахси юридики буда, амволи махсус дорад, вай метавонад дар муассисаҳои бонк ҳисоби ҷори, асъори ва ғайра, муҳр бо сабти номаш дошта бошад.

2. Биржа дар асоси Қонуни мазкур, дигар қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Оинномаи он, ки дар асоси қонунҳои зикршуда таҳия мегардад, инчунин қоидаҳои савдои биржави амал мекунад.

3. Биржа дар асоси иттиҳоди ихтиёрии шахсони юридикию алоҳидаи ҳавасманди шўрави ва хориҷи (минбаъд шахсони ҳавасманд), ки аз тарафи қонунҳои ҷори манъ карда нашудааст, ба вуҷуд меояд.

4. Биржа дар асоси принсипҳои ҷамъиятҳои саҳмдорон таъсис мегардад, ки одатан ба даст овардани фоидаро мақсади худ қарор намедиҳад.

5. Асоси бастани аҳднома дар Биржа моли нақд (реали) ва муоҳида (шартнома) барои молрасонии минбаъда, ки аз рўи нархҳои озод фурўхта мешаванд, ба ҳисоб меравад.

Дар биржа танҳо маркаҳои (навъҳои) ба қайд гирифташудаи молҳо фурўхта мешаванд. Тартиби дар сексияҳои гуногуни Биржа ба муомилот қабул кардани молро қоидаҳои Биржа муайян мекунанд.

6. Биржа ҳамчун ташкилоти пўшида фаъолият мекунад. Амалиёти биржавиро дар Биржа танҳо аъзоёни Биржа шахсан ё ба воситаи намояндагони ваколатдори худ ва брокерҳои биржави мувофиқи супориши аъзоёни Биржа иҷро карда метавонанд. Ҳар гуна шахсони дигари ҳавасманд амалиётро дар Биржа танҳо ба воситаи миёнаравии аъзоёни Биржа иҷро менамоянд.

7. Муносибатҳои байниҳамдигарии Биржа ва ташкилотҳои дигар дар асоси шартномаҳо сурат мегирад.

ФАСЛИ II. ҲУҚУҚҲОИ БИРЖА

8. Биржа барои ҳалли масъалаҳое, ки дар наздаш истодаанд, ҳуқуқҳои зайлро дорад:

а) дар асоси қонуни мазкур тартибу қойдаи фаъолияти Биржаро нашр мекунад, ҷузъҳои Биржаро ташкил менамояд ва вазифаи коркунони Биржаро бо муайян намудани салоҳияту ваколаташон тасдиқ мекунад;

б) ҷамъомадҳои биржавиро бо ваколатҳое, ки дар қоидаҳои савдои биржави муайян шудаанд, ташкил мекунад ва мегузаронад;

в) бо назардошти стандартҳои давлати стандартҳои биржави ва муоҳидаҳои биржавии типии худро таҳия мекунад;

г) амалиётҳои биржавиро мегузаронад, аҳдномаҳои биржавиро танзим менамояд ва оид ба баҳсҳои биржави қарор қабул мекунад;

д) дар сурате, ки нархҳои аҳдномаҳои биржави дар давоми рўз аз меъёри муайянкардаи Биржа ё мақомоти дахлдори савдо дар бозорҳои ташкилшудаи молҳо паст ё баланд гарданд, муваққатан савдои биржавиро бозмедорад;

е) барои аъзоёни Биржа ҳаққи аъзоги ва дохилшави, инчунин дигар боҷҳои зарурии пулиро муқаррар мекунад, барои хизматҳое, ки Биржа расондааст, ҳақ мегирад;

ж) барои вайрон кардани Оинномаи Биржа ва қоидаҳои савдои биржави ҷарима меситонад;

з) ба тамоми ташкилотҳои давлатию ҳуқумати оид ба масъалаҳое, ки ба фаъолияти Биржа дахл доранд, таклиф пешниҳод мекунад;

и) дар Биржаҳои дигаре, ки дар ҳудуди мамлакатҳои аъзои Иттиҳоди давлатҳои соҳибихтиёр ва берун аз марзи он амал мекунанд, намояндаи худро дошта метавонанд;

к) бюллетени биржави, маълумотнома ва дигар нашрияҳои ахборию рекламавиро мустақилона нашр мекунад.

ФАСЛИ III. ТАЪСИСИ БИРЖА

9. Биржа мувофиқи қарори маҷлиси муассисон ташкил карда мешавад. Тамоми шахсони ҳавасманд, ки ба онҳо ин корро қонунҳои ҷори манъ намекунад, метавонанд муассисони Биржа шаванд.

10. Биржа ҳамчун иттиҳоди ихтиёрии шахсони ҳавасманд, ки минбаъд муассисон ном бурда мешаванд, таъсис мегардад. Иттиҳодия дар асоси додани ҳақуссаҳм ё иштирок дар фаъолияти Биржа сурат мегирад.

Ҳаҷм ва характери ҳақуссаҳмро маҷлиси муассисон муайян мекунад. Дар ҳолати баромадан аз ҳайати муассисон ҳаққи саҳмдори бо назардошти арзиши он ҳангоми баромадан баргардонда мешавад.

11. Тақсимоти ваколату ҳуқуқҳои муассисон ва аъзоёни Биржаро Оинномаи он муайян мекунад.

12. Мувофиқи ҳақуссаҳми супурдашуда дивидендҳо дода мешаванд. Тартиб ва ҳаҷми додани дивидендро маҷлиси умумии аъзоёни Биржа муайян мекунад.

13. Таъсиси Биржа бо роҳи ба имзо расидани ҳуҷҷатҳои таъсиси, ки тартибу принсипҳои бунёди Биржа, ҳайати муассисон, ҳаҷму мўҳлати додани ҳаққи аъзогиро муайян мекунанд, амали мегардад.

14. Муассисон маҷлиси аввалини шахсони ҳавасмандеро, ки рағбати ба Биржа аъзошавиро зохир кардаанд, тайёр мекунанд ва мегузаронанд.

15. Маҷлиси аввалини аъзоёни Биржа якҷоя бо муассисон салоҳияти муассисон ва аъзоёни Биржаро тақсим намуда, Оинномаи Биржаро тасдиқ мекунад, мақомоти иҷроияи Биржаро интихоб ва шумораю тартиби аъзогиро ба Биржа муайян менамояд.

16. Биржа аз лаҳзаи бақайдгирии давлатӣ шахси ҳуқуқии таъсисёфта ба ҳисоб меравад. Биржа мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ" ба қайди давлатӣ гирифта мешавад (Қонини ҶТ аз 25.03.2011 *№ 698*).

17. Маълумот дар бораи филиалҳо ва намояндагиҳои Биржа, ки дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода мешаванд, бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ" бояд дар Феҳристи ягонаи давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ дарҷ карда шавад (Қонини ҶТ аз 25.03.2011 *№ 698*).

ФАСЛИ IV. АЪЗОЁНИ БИРЖА

17. Қайди баҳисобгирии намояндаги ва филиалҳои биржаҳо, ки дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолият мекунанд, дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи бақайдгирии давлатии шахси ҳуқуқи" амали карда мешавад.

18. Тартибу қоидаи қабул ба аъзогии Биржа ва баромадан аз аъзогии онро Оинномаи он муайян мекунад.

19. Аъзоёи Биржа ҳангоми дохилшави ҳаққи аъзогии дохилшавиро месупоранд, ҳаққи аъзогии мазкур арзиши "ҷой"-ро дар Биржа ифода мекунад. Ҷои мазкур моликияти аъзои Биржа буда, тамоми ҳуқуқу ўҳдадориҳои аъзои Биржаро медиҳад, ки онҳоро Қонуну Оинномаи Биржа муайян кардаанд.

20. Аъзои Биржа "ҷои" худро дар ҳолати баромаданаш аз ҳайати Биржа метавонад фурўшад. "Ҷои" мазкур фақат ба Кумитаи Биржа фурўхта мешавад. Арзиши "ҷой"-ро кумитаи биржави бо назардошта талабу таклиф ба он муайян мекунад.

21. Шумораи умумии аъзоёни Биржаро Оинномаи он муайян мекунад.

22. Аъзои Биржа ҳар сол ҳаққи аъзоги месупорад, ки ҳаҷми онро кумитаи (Шўрои директорон) муайян мекунанд. Ҳаққи аъзогии додагии солона моликияти Биржа буда, ҳангоми баромадани аъзо аз ҳайати Биржа баргардонда намешавад.

23. Аъзоёни Биржа шахсони дорои масъулияти маҳдуди ҳуқуқи буда, аз рўи натиҷаи фаъолияти Биржа дар ҳаҷми маблағгузориашон масъулияти молумулки доранд.

24. Дараҷаи масъулияти Биржаро оид ба ўҳдадории аъзоёни Биржа Оинномаи он муайян мекунад.

ФАСЛИ V. ҲУҚУҚ ВА ЎҲДАДОРИИ АЪЗОЁНИ БИРЖА

25. Ҳар як узви Биржа ҳуқуқ дорад:

а) дар рўзу соати гузаштани маҷлисҳои Биржа амалиёти биржави гузаронад;

б) дар ҳалли масъалаҳои фаъолияти Биржа иштирок кунад, ба мақомоти роҳбарикунандаи он интихоб шавад;

в) дар Биржа амалиёти миёнаравиро анҷом диҳад ва ба ивази он боҷи комиссиони гирад;

г) дар Биржа намояндагони худро бо ҳуқуқи гузаронидани амалиёт дошта бошад, ки шумораи онҳоро маҷлиси умуми муқаррар кардааст;

д) аз тамоми хизматҳои Биржа бархурдор бошад.

26. Ҳар як узви Биржа ўҳдадор аст:

а) нуқтаҳои Қонуни мазкур, қоидаҳои амали гардондани амалиёти Биржа ва қарорҳои кумитаи Биржа (Шўрои директорон)-ро риоя кунад;

б) аз рўи хариду фурўши худ мувофиқи қоидаҳои Биржа ҳисобу китоб кунад ва кумитаи Биржа (Шўрои директорон)-ро дар вақташ дар бораи тағйироти вазъи молиявии худ, ки метавонад ба иҷрои ўҳдадориҳои ў таъсири манфи расонад, воқиф созад;

в) ҳаққи аъзогии зарурии дохилшави ва боҷи солонаи аз аъзогир диҳад;

г) аз рўи шакли муқарраркардаи қоидаҳои Биржа оид ба хариду фурўше, ки анҷом медиҳад, ҳисобу китоб барад;

д) тамоми ахбори заруриро ба мақомити назораткунандаи Биржа пешниҳод кунад;

е) дар маҷлиси умумии аъзоёни Биржа иштирок кунад.

27. Дар ҳолате, ки узви Биржа ўҳдадориҳои ба зиммааш гузошташударо иҷро накунад, кумитаи Биржа, (Шўрои директорон) ҳуқуқ дорад аз ў ҷарима ситонад.

ФАСЛИ VI. ИДОРАКУНИИ БИРЖА ВА ТАРКИБИ ОН

28. Мақомоти олии Биржа маҷлиси умумии аъзоёни Биржа мебошад. Мақомоти иҷроияи Биржа кумитаи Биржа (Шўрои директорон) ва мақомоти назораткунандаи Биржа Комиссияи назорат мебошад. Онҳоро маҷлиси умумии аъзоёни Биржа интихоб мекунад. Салоҳияту ваколати онҳоро Оинномаи Биржа муайян менамояд.

29. Агар ҳаҷми солонаи амалиёти биржа, ки дар Биржа гузаронида мешаванд, аз рақами муқарраршуда зиёд шавад, он гоҳ шумораи муайяни аъзоёни кумитаи Биржа (Шўрои директорон)-ро Кумитаи оид ба савдо дар бозорҳои муташаккили мол таъмин мекунад.

30. Тамоми қарорҳои маҷлиси умумии аъзоёни Биржа ва Кумитаи Биржа (Шўрои директорон) оид ба масъалаҳои ташкили дохилии он тасдиқ намегарданд ва агар бар хилофи қонун набошанд, тағйир дода ва бекор карда намешаванд.

31. Барои идоракунин Биржа ва таъмини амали он дар Биржа ва назди он кумитаи Биржа (Шўрои директорон) метавонад подразделнияҳои махсусро таъсис намояд:

Палатаи ҳисоби. Барои ба амал баровардани ҳисобу китоб аз рў аҳдномаҳое, ки дар Биржа баста шудаанд ва назорат кардан аз болои иҷрошавии муоҳидаҳо таъсис меёбад.

Ҳакамияти Биржа. Барои ҳалли фаврии баҳсҳое, ки дар Биржа ба вуҷуд меоянд ва машварати ҳуқуқи оид ба масъалаҳои савдои биржави таъсис меёбад.

Кумитаи бақайдгири. Барои мушоҳида аз болои савдои биржави, бақайдгирию тартиб додани аҳдномаҳо дар Биржа таъсис меёбад.

Кумитаи нархгузори. Барои ҷамъ кардани ахбор дар бораи ҷараёни нарх аз рўи аҳдномаи дар Биржа басташуда, нархмони, тайёр ва нашр намудани бюллетени биржави таъсис меёбад.

Кумитаи оид ба стандарту сифат. Барои таҳияву назорат аз болои стандартҳои биржави, экспертизаи сифати молҳое, ки дар Биржа арзиш доранд, ҳалли масъалаҳои ҳам ба муомилоти Биржа қабул кардани молҳо таъсис меёбад.

Кумитаи оид ба қоидаҳои савдои биржави. Барои таҳия ва тағйири қоидаҳои савдои биржави ва муоҳидаҳои типпи, назорат аз болои иҷроиши онҳо таъсис меёбад.

Гурўҳи брокерҳои расми - ходимони Биржа. Барои миёнарави ҳангоми бастани аҳдномаҳои байни аъзоёни Биржа, тайёр кардани бақайдгирию тартиб додани онҳо (дар ҳайати маҳдуди брокерҳо - аъзоёни Биржа) таъсис меёбад.

Дар Биржа подразделенияҳои дигар ва умури хизматрасоние, ки барои фзъолитяти Биржа зарур аст, метавонанд таъсис ёбанд.

32. Подразделенияҳои Биржа дар асоси Низомномае, ки маҷлиси умумии аъзоёни Биржа тасдиқ кардааст, амал мекунанд.

33. Дар Биржа метавонанд сексияҳои зерин ташкил шаванд ва амал кунанд:

оид ба савдои молҳои нақд (воқеи);

оид ба савдои молҳои минбаъда ё шартномаҳои додугирифт;

оид ба савдо мувофиқи муоҳидаҳои типи;

оид ба амалиёти бартери дар бозори байни ҷумҳурияви;

оид ба фурўши музоидавии молҳо (муоҳидаҳо);

оид ба савдои коғазҳои қимматнок.

Сексияҳои оид ба фурўши коғазҳои қимматнок (шўъбаҳои фонди) ба тартибе, ки барои таъсиси биржаҳои фонди муқаррар шудааст, ташкил меёбанд.

34. Тартиби иҷозат доданро барои гузарониданн амалиёти биржави дар сексияҳои мухталиф Қонуни мазкур, Оинномаи Биржа ва қоидаҳои он муайян мекунанд.

35. Барои бастану бақайдгирии аҳдномаҳои оид ба гурўҳҳои гуногуни молҳо ва навъи мол дар Биржа марказу фурўшгоҳҳои ҷудогонаи дорои ҳайати махсуси хизматрасони ташкил шуда метавонанд.

ФАСЛИ VII. АМВОЛИ БИРЖА

36. Амволи Биржа аз ҳисоби маблағи зерин ташаккул меёбад:

а) ҳаққи аъзогии саҳмдорон, дохилшави ва солона;

б) ҳаққи аъзогии замонати ба пардохти ҳисоби;

в) боҷе, ки аз ҳисоби амалиёти Биржа ба даст меояд;

г) боҷе, ки аз ҳисоби хизматрасонии подразделенияҳои Биржа ва истифодаи аппарати Биржа ба даст меояд;

д) ҷарима барои вайрон кардани қоидаҳои савдои биржави;

е) боҷу воридоти дигари пули.

37. Роҳҳо ва тартиби сарф намудани маблағро маҷлиси умумии аъзоёни Биржа муайян мекунад.

ФАСЛИ VIII. АҲДНОМАҲОИ БИРЖАВИ

38. Аҳдномаҳо дар ҳолате биржави ҳисоб мешаванд, ки агар онҳо ба моли дар Биржаи мазкур ба муомилот роҳ додашуда байни аъзоёни Биржа ё намояндагони онҳо дар маҷлиси Биржа дар мўҳлату тартиби муқарраркардаи ин қонун, Оинномаи Биржа ва қоидаҳои он баста шуда бошанд.

39. Дар Биржа бастани аҳдномаҳое иҷозат дода мешаанд, ки тибқи Қонуни мазкур, Оиннома ва қоидаҳои Биржа сурат мегиранд.

40. Бастани аҳдномаҳои биржави ба шахсоне иҷозат дода мешавад, ки мувофиқи Оинномаи Биржа ба ин кор роҳ дода шудаанд.

41. Аҳдномаҳои биржави дар маҷлиси Биржа дар асоси қоидаҳои савдои биржави ва Регламенти Биржа, ки онро кумитаи Биржа (Шўрои директорон) таҳия намуда, маҷлиси умумии аъзоёни он тасдиқ кардааст, баста мешаванд.

42. Мазмуни аҳдномаи биржави, ба истиснои номгўи мол, миқдор, нарх, макону мўҳлати иҷроиш ошкор карда намешавад. Ахбори мазкур фақат бо талаби мақомоти дахлдори савдо дар бозорҳои муташаккили мол, мақомоти тафтишоти ва қарори суд дода мешавад.

43. Аҳднома аз лаҳзаи бақайдгирии он дар Биржа мувофиқи тартиби муқарраршуда басташуда ҳисоб меёбад.

44. Тамоми баҳсҳое, ки оид ба аҳдномаҳои биржави ба вуҷуд меоянд, барои ҳал кардан ба Ҳакамияти Биржа супурда мешаванд.

Нуқтаи мазкур дар ҳолати зарури ҳуқуқи ба суди иқтисоди ва ё суд муроҷиат кардани тарафҳоро баъди он ки имкоиияти Ҳакамияти Биржа дигар намонд, истисно намекунад (Қонун аз 15.05.97с. *№ 421*).

ФАСЛИ IХ. НАВЪҲОИ АҲДНОМАҲОИ БИРЖАВИ

45. Дар Биржа аҳдномаҳо ба молҳои нақд (воқеи) ва ба мўҳлатҳои муайян (аҳдномаҳои мўҳлатнок ва фючери) баста мешаванд.

46. Аҳдномаҳо бо моли нақд:

а) аҳдномаҳо бо моли нақд бо мақсади хариду фурўши моли мушаххас баста мешаванд;

б) аҳдномаҳо бо моли нақд метавонанд ба низоми зайл баста шаванд:

дар асоси муоинаи пешакии мол;

аз намуди зохири;

аз рўи маълумотҳои фурўшанда, миёнарав, экспертизаи биржави;

бе муоинаи пешакии мол;

аз рўи намунаҳо;

аз рўи стандартҳо;

аз рўи шарти сифати миёна ва ё минималии мол;

шарти пешниҳоди моли мушаххас ҳангоми ворид шудани он ба муомилоти Биржа дар асоси Оинномаи Биржа муайян карда мешаванд;

в) аҳдномаҳо бо моли нақд бо роҳҳои зайл баста мешаванд:

ба моле, ки ҳангоми хариду фурўш дар ҳудуди Биржа, иморатҳо (анборҳо)-и он воқеъ аст ё дар рўзи хариду фурўш то ба итмом расидани маҷлиси Биржа ба Биржа ворид мешаванд, дар сурате ки фурўшанда дар бораи ин то оғози хариду фурўш иброз намояд ва бо ҳуҷҷатҳои дахлдор тасдиқ кунад;

ба моле, ки ҳангоми бастани аҳднома дар роҳ буда, инро мавҷудияти ҳуҷҷатҳои дахлдор тасдиқ мекунад;

ба моли ҳамлу нақлшуда ва омодаи ҳамлу нақл;

ба моли минбаъда ё шартномаи расонидани мол;

г) аҳднома бо моли нақд вобаста ба рағбати мизоҷ бо иҷроиши минбаъдаи он баста мешавад:

мувофиқи нархе, ки дар лаҳзаи бастани аҳднома ба қайд гирифта шудааст;

мувофиқи нархи ахбори, ки дар лаҳзаи оғозу анҷоми Биржа ба қайд гирифта шудааст;

аз рўи нархи ахбори, ки дар Биржа пеш аз рўзи (мархилаи) муайяншудаи Биржа нашр шудааст. Биржа ва рўзи он қаблан дар шартнома қайд карда мешаванд ё дар доираи марҳилаи махвшави мувофиқи хоҳиши харидор ё фурўшанда вобаста ба шартҳои муоҳида интихоб мегарданд.

Рўзи (марҳилаи) Биржа муддатест, ки дар он муқаррар кардани нарх ва нашри бюллетени Биржа сурат мегирад.

Дар ҳолати дар рўзи таъиншуда набудани нархи ахбори ҳисобу китоб мувофиқи нархе сурат мегирад, ки пеш аз рўзи барҳамхури ва дар рўзи нархмони нашр шуда буд. Агар нархмонии моле, ки дар муоҳидаи Биржа сабт шуда, дар зиёда аз се рўзи биржави то рўзи барҳамхури ба қайд гирифта нашудааст, ҳисобу китоб мувофиқи созишномаи тарафҳо сурат мегирад ва агар ба чунин мақсад ноил нашаванд, ҳисобашонро мувофиқи нархи муқарраркардаи Ҳакамияти Биржа якҷоя бо Комиссияи нархмони баробар мекунанд;

д) ҳангоми муомилоти молу навъи молҳо дар Биржа, ки дар он нархашон муқаррар мегардад, аҳдномаҳо аз рўи онҳо мувофиқи нархи ахбори дар асоси нархҳои ахбории молҳои асоси ва гузашту изофа ба онҳо бо сабаби тағйири сифати миёнаи моли асосие, ки дар Биржа нархгузори мегардад, баста мешаванд.

Гузашту иловаро барои молҳои бозоргир Комиссияи оид ба сифат ва стандартҳои биржави вобаста ба тавсифоти муқоисавии сифатии молҳо дар асоси стандартҳои давлати ё стандартҳои Биржа таъин на муқаррар мекунад. Ба молҳое, ки ба Биржа аҳёнаи пешниҳод мешаванд, гузашту иловаҳо мувофиқи созишномаи тарафҳо таъин мегардад;

е) нарх дар аҳдномаҳо барои моли нақд аз рўи вазни холиси мол (нетто) ё вазни мол бо қуттияш (брутто) таъин мегардад;

ж) вобаста ба тақсими хароҷоти нақлиёт аҳдномаҳо бо моли нақд бо нархи "франке" - шаҳри Биржа ё макони дигари доду гирифти мол амали мегарданд.

Муайян намудани нархҳо бо шарти "франке" чунин маъно дорад, ки ҳамлу нақли моли харидашуда то макони таъиншуда бояд аз ҳисоби фурўшанда пардохта шавад. Шарти расондани мол дар муоҳидаҳои типии биржави муайян карда мешаванд. Дар доираи мазкур нархҳои "сиф", "фоб" ва нархҳои дигаре, ки системам "Инкотермс" пешбини намудааст, истифода мешаванд.

з) ҳангоми бастани аҳднома ба моли оянда бо назардошти вақти молфиристони ҳар як тараф ҳуқуқ дорад, ки аз вақти бастани аҳднома то вақти муайян кардани Биржа нисбати мўҳлати иҷрои он ба Биржа мувофиқи нархҳои амалкунанда моли худро фурўшад, агар шарти дигаре ба инобат гирифта нашуда бошад:

аҳднома оид ба фурўши муоҳидаи яке аз тарафҳо бояд ҳатман дар Биржа ба қайд гирифта шавад ва бо қайди супориш қонуни гардад;

и) хароҷоти нигоҳ доштани молро дар иморатҳое, ки ба Биржа мансубанд, то фурўхта шуданаш фурўшанда мепардозад ва баъди фурўши мол, агар шарти дигареро муоҳида ба инобат нагирифта бошад, харидор мепардозад;

к) барои таъмини боэътимодии ҳисобу китоб аз рўи аҳдномаҳо бо моли нақд ҳар ду тараф ҳангоми бақайдгирии аҳднома ба Палатаи ҳисоби ҳаққи амонатро, ки ҳаҷми онро Биржа дар ҳаҷми фоиз аз арзиши аҳднома муқаррар кардааст, мепардозанд.

л) агар Биржа иморатҳои дахлдор дошта бошад, фурўшанда молеро, ки мувофиқи муоҳида барои супоридан муқаррар шудааст, ба замонат мемонад;

м) ҳангоми тағйир ёфтани конъюнктура ва нисбати мизоҷон беэътимод ҳаҷми ҳаққи замонат бо қарори кумитаи Биржа (Шўрои директорон) зиёд шуда метавонад;

н) ҳаққи пулии замонати фурўшанда баъди ба иҷро расидани аҳднома (супурдани мол ё додани ҳуҷҷатҳои тақсимкунандаи мол) ба ў баргардонда мешавад.

Ҳаққи замонати харидор ҳангоми сурат гирифтани ҳисобу китоби охирин оид ба аҳднома бо фурўшанда ба нисбат гирифта мешавад. Дар ҳолати амали нагардидани аҳднома ҳаққи замонати ба харидор баргардонда мешавад.

Дар баробари ин ҳаққи суғурта мувофиқи қарори Ҳакамияти Биржа метавонад ба мақсадҳои зерин истифода шавад:

барои пўшондани хароҷоте, ки дар натиҷаи муоҳидаро иҷро накардани яке аз тарафҳо ба вуҷуд меояд;

баробар кардани фарқи байни нархҳое, ки дар натиҷаи бекор гардидани муоҳида ба вуҷуд меояд;

додани ҷаримаи аҳдшикани;

додани ҷарима;

о) дар ҳолате, ки яке аз тарафҳо маблағи замонатро дар вақташ напардозад, Ҳакамияти Биржа ба дидани чорабиниҳо оиди барҳам додани аҳднома ҳуқуқ дорад.

47. Аҳдномаҳои мўҳлатнок (фючери);

а) аҳдномаҳои мўҳлатнок одатан на бо мақсади хариду фурўши мол, балки баҳри суғуртаи аҳднома бо моли нақд ё дар рафти аз нав фурўхтан ё баъди бекор шудани аҳднома гирифтани фарқияте, ки дар рафти тағйири нарх ба вуҷуд меояд, баста мешаванд;

б) аҳдномаҳои мўҳлатнокро аъзоёни Биржа мувофиқи тартиби муқарраркардаи Биржа барои доираи муайяни молҳо баста метавонанд. Қабул кардани молҳоро ба муомилоти Биржаи мўҳлатнок қоидаҳои Биржа муайян мекунанд;

в) аҳдномаҳои мўҳлатнок аз рўи шартҳои стандартие, ки Биржа таҳия намудааст, баста мешаванд ва бар хилофи он танҳо дар ҳолатҳое, ки қонун иҷозат додааст, амал кардан мумкнн аст.

Шартҳои типиро Биржа барои ҳар як навъи моле, ки ба муомилоти фаврии Биржа қабул шудааст, муқаррар мекунад;

г) муоҳидаи стандарти объекти аҳдномаи мўҳлатнок мебошад, ки он бо назардошти миқдори муайяни моли дорои сифати миёнаи аз меъёр на он қадар дур ва бо шарти муайяни пардохти хароҷоти нақлиёт (одатан бо шарти ,франко,-шаҳр-анбори Биржа) фиристода мешавад. Аҳдномаҳои мўҳлатнок фақат аз рўи миқдори мол, воҳиди мухтассари муқарраршудаи аҳднома, яъне аз рўи миқдори муайяни муоҳидаҳои стандарти баста мешаванд;

д) аҳдномаҳои мўҳлатнок мувофиқи нархҳои муқарраркардаи моддаи 45, банди 2-юми фасли мазкури Қонун бекор шуда метавонанд;

е) ҳангоми супурдани моле, ки аз рўи сифаташ ба моли асосии муоҳидаи типи мувофиқ нест, фурўшанда ба нархи ҳисоботи муоҳида гузашт - иловаро пешниҳод мекунад ё мегирад. Гузашт ва иловаҳоро Биржа нисбати тамоми молҳое, ки ба муомилоти мўҳлатноки (фючерии) Биржа роҳ дода шудаанд, муқаррар мекунад;

ж) мўҳлати бекоркуниро оид ба аҳдномаи мўҳлатнок бо ризоияти тарафҳо дар асоси мўҳлатҳои типие, ки Биржа барои ҳар як муоҳидаи типи муқаррар кардааст, муайян менамояд.

Мўҳлати бекоркуни ҳамчун давраи муайяни вақт барои оянда (моҳи муайян, даҳаи муайяни моҳ ва ғ.) муқаррар карда мешавад.

Аз мўҳлати муайянкардаи Биржа то фаро расидани мўҳлати бекоркуни аҳдномаҳои мўҳлатнок дар марҳалаи мазкур аз эътибор соқит дониста мешаванд;

з) ҳангоми гузаронидани амалиёт дар Биржаи мўҳлатнок (фючери) қоидаҳои Биржа ҳаҷм, мўҳлату тартиби гузаронидани ҳаққи аъзогии ибтидои ба Палатаи ҳисоби ва дар ҳолати ҳаракати номақбули нарх ҳаққи замонати муқаррар мегардад.

48. Ташкили савдо ва тартиби бастани аҳдномаҳо дар сексияҳо оид ба амалиёти бартериро қоидаҳои Биржа муайяи мекунанд.

49. Тартиби фурўши молҳо (муоҳидаҳо)-ро тавассути музоида (ауксион) Низомномаи дахлдор муайян мекунад.

ФАСЛИ Х. ТАРТИБИ ПЕШБУРДИ САВДОИ БИРЖАВИ

50. Танҳо аъзоёни Биржа ва намояндагони ваколатдори онҳо, инчунин брокерҳои расмии Биржа ҳақ доранд, ки ҳамчун миёнаравиро Биржа амал карда, дар Биржа амалиётҳои миёнаравиро ба ҷо оранд.

51. Ҳаҷми подоши комиссиониро барои амалиёти миёнарави қодаҳои Биржа муайян мекунанд.

52. Савдои биржави дар асоси Регламенти Биржа дар шакли хариду фурўши ошкоро аз рўи чунин принсип сурат мегирад: касе, ки ба таклиф ҷавоби мусбат диҳад, яке аз тарафҳои аҳднома дониста мешавад.

53. Таклифҳою ҷавобҳои пешниҳодшударо бақайдгирандаи расми сабт мекунад ва он ба маълумоти аҳли Биржа тавассути таблои ахбори расонда мешавад.

54. Аҳднома аз лаҳзаи аз тарафи бақайдгирандаи биржави дар асоси арзи шифоҳии тарафҳо бо роҳи сабти он дар китоб (карточка)-и бақайдгири ё шаклҳои дигари ҷабҳаҳои асосии аҳднома ба қайд гирифта шуданаш басташуда дониста мешавад. Қатъияи ба расмият даровардани аҳднома мувофиқи қоидаҳои Биржа сурат мегирад.

55. Дар ҳолате, ки яке аз тарафҳо аз бастани муоҳида даст кашад, он гоҳ амали ў ҳамчун вайрон кардани муоҳида қаламдод мешавад ва нисбати ў мувофиқи қоидаҳои Биржа бо қарори намояндаи кумитаи Биржа (Шўрои директорон) чораҳои муайяни ҷазо татбиқ мешаванд.

56. Аҳдномае, ки дар китоб (карточка)-и бақайдгири ва дар шакли дигар сабт шудааст, эътибори юридики дорад ва танҳо бо тартиби муқарраршуда бекор карда мешавад.

57. Дар Биржа чунин аъмол манъ карда мешанад:

бастани аҳдномаҳои доманадор, хариду фурўши мол (муоҳидаҳо) бевосита аз тарафи як шахс ё тавассути шахсони дигар, ки мақсадашон таъсир расондан ба ҷараёни нарх мебошад;

тамоми амалиёти мувофиқатшудаи иштироккунандагони савдои биржави, ки мақсаду нияташон тағйир додану ба қайд гирифтани нархҳои ҷории биржави мебошад;

паҳн карданн овозаҳои бардуруғе, ки боиси тағйироти сунъии вазъият мегарданд.

Бо таҳқиқу пешгири кардани чунин амалиёт Кумитаи оид ба қоидаҳои савдои биржави машғул мешавад.

ФАСЛИ ХI. ТАРТИБИ БЕКОР КАРДАНИ АҲДНОМАҲО

58. Тартиби иҷроишу бекор кардани навъҳои мухталифи аҳдномаҳо, оқибати пурра ё қисман иҷро нашудани муоҳидаҳоро қоидаҳои Биржа муайян мекунанд.

59. Ҳисобу китоб аз рўи аҳднома бо моли воқеи бо тартиби маъмул сурат гирифта метавонад. Ҳисобу китоб аз рўи аҳдномаҳои мўҳлатнок (фючери) танҳо ба воситаи Пардохти ҳисобии Биржа сурат мегирад.

60. Прдохти ҳисоби назоратро аз болои бекоркуни ва иҷроиши муоҳидаҳо амали мегардонад.

ФАСЛИ ХII. ТАРТИБИ ҲАЛЛИ БАҲСҲО

61. Баҳсҳои дорои хусусияти техники, ки онҳоро қоидаҳои Биржа пешбини намудаанд, тавассути Ҳакамияти Биржа ҳал мешаванд. Он барои ҳалли масъалаҳои мазкур коллегияи ҳаками (суди ҳаками)-ро ташкил мекунад.

62. Тартиби муроҷиат ба Ҳакамияти Биржа, мунтазамии ҳалли баҳсҳои биржавиро қоидаҳои Биржа ва Низомнома "Дар бораи Ҳакамияти Биржа ва тартиби ҳалли баҳсҳои биржави", ки маҷлиси умумии аъзоёни Биржа тасдиқ намудааст, муайян мекунанд.

63. Иҷрои қарорҳои Ҳакамияти Биржа барои тамоми аъзоёни Биржа ҳатмист.

64. Аъзоённ Биржа аз ҳалли баҳсҳо дар Ҳакамияти Биржа саркаши карда наметавонанд.

ФАСЛИ ХIII. ЧОРАҲОИ ҶАЗО БАРОИ ВАЙРОН КАРДАНИ ҚОИДАҲОИ САВДОИ БИРЖАВИ

65. Намояндаи Кумитаи Биржа (Шўрои директорон) ҳуқуқ дорад, ки барои вайрон кардани қоидаҳои савдои биржави ба иштирокчиёни ҷамъомади биржави чораҳои зерини ҷазоро раво бинад:

дар ҳаҷми муқарраркардаи Биржа ҷарима ситонад;

гунаҳкорро аз ҷамъомади биржави ронад;

гунаҳкорро аз ҳуқуқи гузаронидани амалиёти биржави дар Биржаи мазкур муваққатан ё доими маҳрум созад;

гунаҳкорро аз ҳуқуқи фурўхтани мол дар ҷамъомади биржавии мазкур маҳрум созад;

пасгардондани замонатро нигоҳ дорад;

молҳоеро, ки дар иморатҳои Биржа маҳфузанд, тавқиф кунад.

ФАСЛИ ХIV. ҚАТЬ ГАРДИДАНИ ФАЪОЛИЯТИ БИРЖА

66. Биржа фаъолияташро мувофиқи қарори маҷлиси умумии аъзоёни Биржа қатъ карда метавонад. Биржа дар асоси ҳалномаи суди иқтисоди дар мавридҳои нуқтаҳои Қонуни мазкур ва қонунҳои ҷории Ҷумҳурии Тоҷикистонро вайрон карданаш барҳам хурда метавонад (Қонун аз 15.05.97с. *№ 421*).

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Р. НАБИЕВ

ш. Душанбе

23 декабри соли 1991 № 452

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	452	ДАР БОРАИ БИРЖАИ МОЛӢ ВА САВДОИ БИРЖАВӢ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН	Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	23.12.1991	Амалкунанда	Word PDF ZIP

Primary tabs

^-A A ⁺A

Ноябр 2024

Дшб	Сшб	Чшб	Пшб	Ҷум	Шнб	Яшб
28	29	30	31	1	2	3

4	5	6	7	8	9	10
	АСОСҲОИ КОНСТИТУТСИОНИИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶИНОЯТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН Сшб, 05/11/2024 - 16:09
11	12	13	14	15	16	17

18	19	20	21	22	23	24

25	26	27	28	29	30	1

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.