Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон

ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ НОМҲОИ ОБЪЕКТҲОИ ҶУҒРОФ**Ӣ

**(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2006, №4, мод. 198, ҚҶТ аз 19.03.2013с. №945)**

Бо Қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 29-уми марти соли 2006, № 287 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2006, № 3, моддаи 177) қабул гардидааст.

Бо Қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 21-уми апрели соли 2006, № 205 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2006, № 4, моддаи 213) ҷонибдорӣ гардидааст.

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқии фаъолияти номгузорӣ ва номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ, инчунин муқаррарсозӣ, танзим, бақайдгирӣ, баҳисобгирӣ, истифодабарӣ, ҳифз ва нигоҳдории номҳои объектҳои ҷуғрофиро ҳамчун қисми таркибии мероси таърихӣ ва фарҳангии халқи Тоҷикистон муқаррар менамояд.

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои зерин истифода бурда мешаванд:

**-объектҳои ҷуғрофии устувори мавҷудаи замин** – кўҳҳо, қаторкўҳҳо, қуллаҳо, дарёҳо, кўлҳо, обанборҳо, пиряхҳо, биёбонҳо ва дигар объектҳо; фурудгоҳҳо ва объектҳои амсоли онҳо;

**-номгузории объектҳои ҷуғрофӣ** – номҳои ба объектҳои ҷуғрофӣ додашаванда, ки барои аз якдигар фарқ кардану шинохтани онҳо хизмат мекунанд;

**-муқаррар намудани номҳои объектҳои ҷуғрофӣ** – муайян намудани номҳои объектҳои ҷуғрофии мавҷуда, номгузорӣ ва номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ;

**-танзими номҳои объектҳои ҷуғрофӣ** – интихоби номҳои бештар истифодашавандаи объектҳои ҷуғрофӣ ва муайян намудани тарзи навишти номҳои объектҳои мазкур ба забони давлатӣ ва ба он забоне, ки истифода мегарданд;

**-Феҳристи давлатии номҳои объектҳои ҷуғрофӣ** - рўйхат ё номгўй, ба қайд ва ба ҳисоб гирифтану нигоҳ доштани номҳои мавҷуда ва номҳои ба обьектҳои ҷуғрофӣ гузошташаванда.

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи номҳои объектҳои ҷуғрофӣ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**Моддаи 3. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ**

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ инҳо дохил мешаванд:

-муайян намудани сиёсати давлатӣ оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ;

-номгузорӣ ва номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

-муайян намудани талабот, меъёр ва қоидаҳои ягона оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ, инчунин тартиб додан ва ҷорӣ намудани Феҳристи давлатии номҳои объектҳои ҷуғрофӣ;

-таҳия ва қабули барномаи давлатӣ оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ;

-муайян намудани мақомоти ваколатдори давлатӣ оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ ва салоҳияти он;

-муайян намудани тартиби маблағгузории фаъолият оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ;

-ҳамкориҳои байналмилалӣ оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ.

**Моддаи 4. Салоҳияти мақомоти ваколатдор оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ**

Салоҳияти мақомоти ваколатдор оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ аз инҳо иборат аст:

-тартиби ошкор намудани номҳои объектҳои ҷуғрофии мавҷударо муқаррар месозад;

-талабот, меъёр ва қоидаҳои ягонаро оид ба номҳои объектҳои ҷуғофӣ тибқи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд;

-пешниҳодҳоро оид ба номгузорӣ ва номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ мутобиқи талаботи Қонуни мазкур ва тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дида мебарояд;

-номҳои объектҳои ҷуғрофиро ба қайд ва ба ҳисоб мегирад;

-корҳоро оид ба тартиб додани Феҳристи давлатии номҳои объектҳои ҷуғрофӣ ва амалӣ намудани он ба анҷом мерасонад;

-фаъолиятро оид ба **номгузори ва номивазкуни** объектҳои ҷуғрофӣ якҷоя бо мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар доираи ваколатҳои онҳо амалӣ мегардонад**.(ҚҶТ аз 19.03.2013с.№945)**

Дигар салоҳияти мақомоти ваколатдорро оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ мутобиқи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

**Моддаи 5. Муқаррар намудани номҳои мавҷудаи объектҳои ҷуғрофӣ**

Номҳои мавҷудаи объектҳои ҷуғрофӣ мувофиқи маълумоти нашрияҳои расмии харитасозӣ ва иттилоотӣ, дигар сарчашмаҳо, инчунин тавассути пурсиши олимон, мутахассисон, кишваршиносон ва аҳолии минтақаҳои дахлдор муқаррар карда мешаванд.

**Моддаи 6. Танзим ва истифодаи номҳои объектҳои ҷуғрофӣ**

Танзими номҳои объектҳои ҷуғрофӣ мувофиқи қоида ва анъанаҳои истифодаи номҳои объектҳои ҷуғрофӣ ба забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.

Номҳои танзимгардидаи объектҳои ҷуғрофӣ дар маълумотномаю луғатҳои номҳои объектҳои ҷуғрофӣ ба забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон нашр карда мешаванд.

Номҳои объектҳои ҷуғрофии дар ҳуҷҷатҳо, нашрияҳои харитасозӣ ва дигар нашрияҳои ба забони хориҷӣ тартибёфта, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва берун аз он истифода мегарданд, бо алифбои лотинӣ навишта мешаванд.

Тартиби дигари танзими номҳои объектҳои ҷуғрофиро Қонуни мазкур ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ муайян менамоянд.

Номҳои танзимгардидаи объектҳои ҷуғрофӣ дар ҳуҷҷатҳо, нашрияҳои харитасозӣ ва дигар нашрияҳо ба забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода мегарданд.

Навиштани номҳои объектҳои ҷуғрофӣ бо ҳарфҳои алифбои лотинӣ бо тартиби муқарраршуда дар асоси номҳои объектҳои ҷуғрофӣ, ки ба танзим дароварда шудаанд, ба забони давлатӣ амалӣ мегардад. Номҳои объектҳои ҷуғофӣ дар аломатҳои роҳ ва дигар аломатҳо дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ба забони давлатӣ навишта мешаванд. Ҳангоми зарурат номҳои объектҳои ҷуғрофӣ бо дарназардошти манфиатҳои аҳолии минтақаҳои дахлдор ба дигар забонҳо навишта шуда, метавонанд бо ҳарфҳои алифбои лотинӣ низ такрор ёбанд.

**Моддаи 7. Тартиби номгузорӣ ва номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ**

Пешниҳодҳо оид ба номгузорӣ ё номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ метавонанд аз ҷониби мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва худидоракунии маҳаллӣ, инчунин дигар шахсони воқеию ҳуқуқӣ амалӣ гарданд.

Пешниҳодҳо оид ба номгузорӣ ё номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ ба мақомоти ваколатдори давлатӣ оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ ирсол мегарданд.

Пешниҳодҳо оид ба номгузорӣ ё номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ аз ҳуҷҷатҳои асосноки замимагардида, ҳисоби хароҷот оид ба номгузорӣ ё номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ иборат буда, тибқи муқаррароти санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ тартиб дода мешаванд.

Номе, ки ба объекти ҷуғрофӣ дода мешавад, бояд аломатҳои хоси объекти ҷуғрофӣ, маҳалли воқеи он, хусусиятҳои этнографию миллӣ ва фаъолияти аҳолии минтақаи дахлдорро инъикос намуда, чун қоида аз се калима зиёд набошад ва ба тарзи муқаррарӣ ба низоми амалкунандаи номҳои объектҳои ҷуғрофӣ дохил шавад.

Ба объектҳои ҷуғрофӣ номи шахсоне дода мешаванд, ки бевосита дар кашф, омўзиш, азхудкунӣ ё бунёди объектҳои ҷуғрофӣ иштирок намудаанд. Номи ходимони барҷастаи ҷамъиятӣ, сиёсӣ ва давлатӣ, арбобони илму фарҳанг, ки дар қайди ҳаёт нестанд, ба объектҳои ҷуғрофие, ки ном надоранд, тибқи тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон гузошта мешаванд.

Додани номи якхела ба ду ва ё зиёда объектҳои ҷуғрофии ба ҳам монанд дар доираи як воҳиди марзиву маъмурӣ манъ аст.

Номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ фақат дар ҳолатҳои зерин мумкин аст, агар:

-номи объекти ҷуғрофӣ бо аббревиатура (навишти мухтасари номи объекти чуғрофӣ), рақам ё ибора ишора шуда, вазифаи номҳои ҷуғрофиро иҷро намояд, аммо номи аслии объекти ҷуғрофӣ набошад;

-ду ва ё зиёда объектҳои ҷуғрофии ба ҳам монанд дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон номи якхела дошта бошанд. (ҚҶТ аз 19.03.2013с.№945)

Номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ ҳамчунин бо мақсади баргардонидани номи баъзе объектҳои ҷуғрофӣ, ки ба таври васеъ дар гузашта ва имрўза маълуму машҳуранд, иҷозат дода мешавад.

**Моддаи 8. Бақайдгирӣ ва бахисобгирии номҳои объектҳои ҷуғрофӣ**

**Феҳристи давлатии номҳои объектҳои ҷуғрофӣ**

Номҳои мавҷуда ва номҳои ба объектҳои ҷуғрофӣ гузошташаванда бояд ба қайд ва ба ҳисоб гирифта шаванд.

Бо мақсади таъмини истифодаи ягона ва доимии номҳои объектҳои ҷуғрофӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва нигоҳ доштани номҳои зикршуда Феҳристи давлатии номҳои объектҳои ҷуғрофӣ тартиб дода мешавад.

Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар доираи салоҳияти худ таҳия ва нашри маълумотномаю луғатҳои номҳои объектҳои ҷуғрофӣ, инчунин харита ва атласҳои Ҷумҳурии Тоҷикистонро амалӣ мегардонад.

Матни маълумотномаю луғатҳои номҳои объектҳои ҷуғрофӣ пеш аз нашри онҳо бо мақомоти ваколатдори давлатӣ оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ мувофиқа карда мешавад.

Тартиби бақайдгирӣ ва баҳисобгирии номҳои объектҳои ҷуғрофӣ, нашри маълумотномаю луғатҳои номҳои объектҳои ҷуғрофӣ, инчунин иҷрои корҳо оид ба тартиб додан ва амалӣ намудани Феҳристи давлатии номҳои объектҳои ҷуғрофӣ, тартиби истифодаи онро мақомоти ваколатдори давлатӣ оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ муқаррар менамояд.

Номгузори ва номивазкунии воҳидҳои марзиву маъмурӣ ва маҳалаҳои аҳолинишин бо тартиби муқарарнамудаи Қонуни конститутсиони Ҷумҳурии Тоҷкистон «Дар бораи тартиби ҳалли масъалаҳои сохти марзиву маъмурии Ҷумҳурии Тоҷикистон» амалӣ карда мешавад. (ҚҶТ аз 19.03.2013с.№945)

**Моддаи 9. Маблағгузории корҳо оид ба номҳои объектҳои ҷуғрофӣ**

Маблағгузории корҳо оид ба муқаррарсозӣ ва танзими номҳои объектҳои ҷуғрофӣ, таҳия ва нашри маълумотнома ва луғатҳои номҳои объектҳои ҷуғрофӣ ба забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ё ба забонҳои дигар аз ҳисоби маблағи буҷети давлатӣ, ки барои фаъолияти мақомоти ваколатдори давлатӣ бо ҳамин мақсад ҷудо карда мешавад, амалӣ мегардад.

Маблағгузории корҳо оид ба номивазкунии объектҳои ҷуғрофӣ, ворид намудани тағйирот ва нашри маълумотномаю луғатҳои номҳои объектҳои ҷуғрофӣ ба забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё ба забонҳои дигар аз ҳисоби маблағҳои мақомоти давлатии дахлдор амалӣ гардонида мешавад.

**Моддаи 10. Ҳифз намудани номҳои объектҳои ҷуғрофӣ**

Номҳои объектҳои ҷуғрофӣ ҳамчун қисми таркибии мероси таърихӣ ва фарҳангии халқи Тоҷикистон аз тарафи давлат ҳифз карда мешаванд. Худсарона иваз намудан ва истифодаи ғалати номҳои объектҳои ҷуғрофӣ манъ аст.

**Моддаи 11. Ҷавобгарӣ барои вайрон кардани Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои вайрон кардани Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 12. Тартиби мавриди амал карор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал карор дода шавад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                                                 Э.Раҳмонов

          **ш. Душанбе 29 апрели соли 2006**

         **№ 185**

                                                               _______________________________

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	185	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ НОМҲОИ ОБЪЕКТҲОИ ҶУҒРОФӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	29.04.2006	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ ФАЪОЛИЯТИ НАҚЛИЁТИЮ ЭКСПЕДИТСИОН**Ӣ

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 2006, №3, мод. 155)

Бо Қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 20-уми декабри соли 2005, № 205 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2005, № 12, моддаи 729) қабул гардидааст.

Бо Қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 24-уми феврали соли 2006, № 181 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2006, № 2, моддаи 43) ҷонибдорӣ гардидааст.

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ, иқтисодӣ ва ташкилии танзими фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ ва усулҳои амалӣ гардонидани онро бо мақсади муҳайё сохтани шароит барои таъмини талаботи аҳолӣ ва иқтисодиёт ба хизматрасонии нақлиётию экспедитсионӣ ва рушди минбаъдаи он дар Ҷумҳурии Тоҷикистон   муайян менамояд.

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

- **фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ**–шакли махсусгардонида-шудаи фаъолият оид ба хизматрасонии нақлиётию экспедитсионӣ мебошад, ки экспедитор тавассути шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ амалӣ мегардонад;

- **хизматрасонии нақлиётию экспедитсионӣ**- шакли хизматрасонӣ оид ба ташкили расонидани бор, иҷрои амалиётҳои вобаста ба расонидани бор мувофиқи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ мебошад;

-**экспедитор** – шахси воқеӣ ё ҳуқуқӣ буда, хизматрасонии нақлиётию экспедитсиониро мувофиқи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ анҷом медиҳад;

-**мизоҷ** – шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки мутобиқи шартномаи бо экспедитор басташуда хизматрасонии нақлиётию экспедитсиониро истифода мебаранд;

-**боринтиқолдиҳанда** –шахси воқеӣ ё ҳуқуқие, ки вазифадор аст борро ба ҷои таъиншуда расонад ва онро ба борқабулкунанда ё намояндаи вай супорад;

-**терминал**-маҷмўи воситаҳои техникию муҳандисие мебошад, ки барои ҳамоҳангсозии кори намудҳои гуногуни нақлиёт ҳангоми амалисозии интиқоли бор, амалиётҳои расонидани бор ва идоракунии он пешбинӣ шудааст;

- **боркашонии интермодалӣ**- як намуди боркашонии байналмилалӣ, ки он бе ивази зарф бо намудҳои гуногуни нақлиёт интиқол додани борро ифода менамояд;

- **санади умумии суғурта** – санадест, ки мувофиқи шартҳои он ҳамаи борҳои қабулшаванда ва ё интиқолшаванда дар давоми вақти муайян ва дар ҳаҷми муайян таҳти масъулияти суғуртакунанда қарор дорад.

**Моддаи 2. Қонунгузорӣ дар бораи фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ**

Қонунгузорӣ дар бораи фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

**Моддаи 3. Мақсади фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ**

Мақсади фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ аз инҳо иборат аст:

-таъмини сатҳи кафолатноки сифати хизматрасонии нақлиётию экспедитсионӣ ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ;

-ҳавасмандгардонии инкишофи фаъолияти нақлиётию экспедитсионии миллӣ бо мақсади таъмини фаъолияти устувори комплекси хоҷагии кишвар, воридшавии Тоҷикистон ба иқтисодиёти ҷаҳонӣ ба ҳайси шарики баробарҳуқуқ.

**Моддаи 4. Вазифаҳои фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ**

Вазифаҳои асосии фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ аз инҳо иборатанд:

- таъмини баробарии ҳуқуқу масъулияти шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳангоми амалӣ гардонидани фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ;

-муҳайё кардани шароит барои инкишофи соҳибкорӣ ва   рақобати солим дар соҳаи фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ;

- рақобатпазир гардондани ташкилотҳои нақлиётию экспедитсионии маҳаллӣ дар бозори байналмилалӣ;

-ташкил намудани фазои ягонаи экспедитсияи нақлиётӣ дар саросари қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси талабот ва меъёри ягонаи фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ;

-ҳавасмандгардонӣ барои ҷорӣ кардани технологияҳои пешқадами хизматрасонии нақлиётию экспедитсионӣ, боркашонии контейнерӣ ва контрейлерӣ;

-таъмини мутобиқсозӣ ва ҳамгироии кори намудҳои мухталифи нақлиёт, пеш аз ҳама дар марказҳои умумишабакавии нақлиётӣ;

-муҳайё намудани шароит барои ташкили боркашонии мустақими омехта, инкишофи интиқоли интермодалӣ дар гузаргоҳҳои байналмилалии нақлиётӣ;

-зиёд намудани номгўи хизматрасонӣ ва беҳтар кардани сифати хизматрасонии нақлиётию экспедитсионӣ ба мизоҷон;

-барои мизоҷон муҳайё намудани шароити интихоби озоди экспедитор ва инчунин ба экспедитор муҳайё намудани шароит барои интихоби озоди боринтиқолдиҳанда;

-таъмини бехатарии фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ дар асоси ҷорӣ кардани меъёри ягонаи стандартҳо ва системаи сертификатсиякунонӣ.

**Моддаи 5. Аккредитатсияи давлатии фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ**

Аккредитатсияи давлатии фаъолияти ташкилотҳои нақлиётию экспедитсионӣ аз тарафи мақоми ваколатдор бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешавад.

**Моддаи 6. Сертификатсияи фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ**

Воситаҳои нақлиёт, терминалҳо ва дигар ҷузъҳои фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ ва ҳамчунин хизматрасонии нақлиётию экспедитсионӣ сертификатсия карда мешаванд.

Иншоотҳои ташкилотҳои нақлиётию экспедитсионӣ ва хизматрасонии нақлиётию экспедитсионӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон сертификатсия карда мешаванд.

**Моддаи 7. Қоидаҳои фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ**

1. Қоидаҳои фаъолияти нақлиётию экспедитсиониро мақоми ваколатдори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ менамояд.

2. Дар қоидаҳои фаъолияти нақлиётию экспедитсионӣ талаботи зерин муайян карда мешаванд:

- рўйхати ҳуҷҷатҳои экспедитор (ҳуҷҷатҳое, ки баста шудани шартномаи экспедитсияи нақлиётиро тасдиқ мекунанд);

- талабот нисбати сифати хизматрасонии нақлиётию экспедитсионӣ;

- тартиби хизматрасонии нақлиётию экспедитсионӣ.

**Моддаи 8. Ҳуқуқҳои экспедитор ва мизоҷ**

1. Экспедитор ҳуқуқ дорад бори дар ихтиёраш бударо то пардохтани музд ва ҷуброни маблағи ба манфиати мизоҷ харҷкардааш ё то замони    ўҳдадориашро оид ба пардохти музд ва ҷуброни хароҷот ба таври бояду шояд   иҷро кардани мизоҷ боздорад. Дар ин ҳолат мизоҷ хароҷоти нигоҳ доштани амволро низ мепардозад. Ҷавобгарии боре, ки бинобар дар мавридҳои пешбининамудаи ҳамин қисм барои онро нигоҳ доштан экспедитор зарар дидааст, ба зиммаи мизоҷ аст.

2. .Экспедитор метавонад то пешниҳод кардани ҳуҷҷатҳои зарурӣ, аз ҷумла маълумот дар бораи хусусиятҳои бор, дар бораи шартҳои ҳамлу нақли он ва дигар маълумоте, ки ба экспедитор барои иҷрои вазифаҳояш заруранд, ба иҷрои ўҳдадориҳои пешбининамудаи шартномаи   экспедитсияи нақлиётӣ шурўъ накунад.

Экспедитор ҳамчунин ҳуқуқ дорад дурустии ҳуҷҷатҳои зарурӣ ва   маълумоти пешниҳодкардаи мизоҷро дар бораи хусусияти бор, шартҳои ҳамлу нақли он ва дигар маълумоти барои иҷрои вазифаҳояш зарурро, ки дар шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ пешбинӣ гардидааст, тафтиш намояд.

3. Агар дар шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад, экспедитор метавонад бо назардошти манфиати мизоҷ намуди нақлиёт, хатти сайри боркашонӣ, навбати боркашониро бо навъҳои гуногуни нақлиёт интихоб намояд ё тағйир диҳад. Дар ин маврид экспедитор вазифадор аст,ки мизоҷро бо тартиби муайянкардаи шартнома аз тағйироти дар қисми 6 моддаи мазкур зикршуда фавран огоҳ гардонад.

4. Экспедитор ҳуқуқ дорад дар ҳолатҳои зерин бо назардошти манфиати мизоҷ аз риояи дастури ў даст кашад:

- агар   дар ҳолатҳои ба ў новобаста розигии мизоҷро дар бораи риоя накардани тартиботи муайянкардаи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ пешакӣ напурсида бошад ё худ дар давоми як шабонарўз ҷавоби дархосташро гирифта натавониста бошад;

- агар дастурҳои мизоҷ носаҳеҳ ё худ ба шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ номувофиқ бошанд ва экспедитор дар ҳолатҳои ба вай новобаста имконияти аниқ кардани дастури мизоҷро надошта бошад.

5. Экспедитор ҳуқуқ надорад аз номи мизоҷ, агар ин дар шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ пешбинӣ нашуда бошад, дар бораи суғуртаи бор шартнома бандад.

6. Мизоҷ ҳуқуқ дорад, ки:

- хатти сайри боркашонӣ ва навъи нақлиётро интихоб намояд;

- аз экспедитор, агар ин дар шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ пешбинӣ шуда бошад, пешниҳод кардани маълумотро дар бораи рафти боркашонӣ талаб кунад;

- ба экспедитор мувофиқи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ дастур диҳад.

**Моддаи 9. Ўҳдадориҳои экспедитор**

Экспедитор ўҳдадор аст:

- мутобиқи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ хизмат расонад;

- оид ба риоя накардани дастури мизоҷ ва ё дар давоми як шабонарўз нагирифтани ҷавоби дархосташ мизоҷро аз риоя нашудани дастураш бо тартиби муайянкардаи шартнома огоҳ намояд;

- ба мизоҷ ҳуҷҷати экспедиторӣ ва ҳамчунин нусхаҳои асли шартномаҳоеро диҳад, ки мутобиқи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ аз номи мизоҷ дар асоси ваколатномаи ў бастааст.

**Моддаи 10. Ўҳдадориҳои мизоҷ**

Мизоҷ ўҳдадор аст:

- ба экспедитор барои иҷрои ўҳдадориҳои дар шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ пешбинигардидаи ў, ки ҷиҳати назорати гумрукӣ, санитарӣ ва дигар намудҳои назорати давлатӣ заруранд, дар бораи хусусиятҳои бор, шартҳои ҳамлу нақли он маълумоти пурра, аниқ ва дуруст пешниҳод намояд;

- ба экспедитор аз рўи тартиби пешбининамудаи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ музд диҳад ва ҳамчунин хароҷоти ба манфиати мизоҷ кардаи ўро ҷуброн намояд.

**Моддаи 11. Асосҳои умумии ҷавобгарӣ**

1. Экспедитор ва мизоҷ барои иҷро накардан ё номатлуб иҷро кардани вазифаҳои пешбининамудаи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ ва Қонуни мазкур дар асоси боби 24 Кодекси граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ба андозаи муайянкардаи он ҷавобгаранд.

2. Дар боркашонии равобити байналмилалӣ ҳадди ҷавобгарии экспедитор барои иҷро накардан ё номатлуб иҷро кардани ўҳдадориҳои пешбининамудаи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ аз 666,7 (ҳадди ҷавобгарии экспедитор барои иҷро накардани шартнома аз ҳисоби 1000 воҳиди шартӣ) воҳиди ҳисобкунии як ҷой ё воҳиди дигари борбардорӣ, ба истиснои ҷавобгарии экспедитор, ки дар қисми 2 моддаи 14 ҳамин Қонун пешбинӣ шудааст, зиёд буда наметавонад.

3. Барои мақсадҳои Қонуни мазкур ҳангоми хизматрасонии экспедитсионие, ки бо боркашонии равобити байналмилалӣ алоқаманд аст, таҳти мафҳуми воҳиди ҳисобкунӣ воҳиди ҳуқуқи махсуси иқтибосии муайянкардаи Фонди байналмилалии асъор ҳисобида мешавад. Арзиши асъори миллӣ дар воҳидҳои ҳуқуқи махсуси иқтибосӣ аз рўи тарзу усули муайян намудани арзише, ки Фонди байналмилалии асъор ба санаи дахлдор барои аҳдҳо ва муомилоти худ татбиқ менамояд, ҳисоб карда мешавад. Арзиши асъори миллӣ дар рўзи қабул гардидани қарори суд ё дар рўзи муқаррарнамудаи созишномаи тарафҳо ба арзиши воҳидҳои ҳуқуқи махсуси иқтибосӣ мутобиқ гардонида мешавад.

4. Агар экспедитор исбот карда натавонад, ки бори барои экспедитсияшавӣ қабул карда гирифтааш ба сабаби амал ё беамалии ў қасдан ва ё бинобар беэҳтиётии дағалона гум ё камомад шудааст ва ё зарар дидааст (вайрон шудааст), қоидаҳои маҳдудкунии ҷавобгарӣ, ки дар қисми 2 ҳамин модда ва қисми 2 моддаи 12 Қонуни мазкур пешбинӣ гардидаанд, татбиқ карда намешаванд.

5. Дар сурати яктарафа даст кашидан аз иҷрои шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ мизоҷ ё экспедитор ба ҷониби дигар товони зарари бекор кардани шартномаро медиҳад ва ба андозаи муқаррарнамудаи шартнома ҷарима месупорад.

Моддаи 12. Асос ва андозаи ҷавобгарии экспедитор дар назди мизоҷ барои гум шудан, камомад ё зарар дидани (вайрон шудани) бор

1. Экспедитор дар назди мизоҷ барои гум шудан, камомад ё зарар дидани (вайрон шудани) бор дар асоси шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ ба андозаи зерин ҷавобгар мебошад:

- бо зикри қимати он ҳангоми гум шудан ё камомади бор- ба андозаи қимати зикршуда ё як қисми қимати зикргардида мутаносиби қисми камомади бор;

- бе зикри қимати он ҳангоми гум шудан ё камомади бор - ба андозаи қимати воқеии бо ҳуҷҷат тасдиқшудаи бор ё қисми камомади он;

- бо зикри қимати он ҳангоми зарар дидани (вайрон шудани) бор- ба андозаи паст фуромадани қимати зикршуда ва дар сурати набудани имконияти барқарор кардани бори зарардида, ба андозаи қимати зикршуда;

- бе зикри қимати он ҳангоми зарар дидани (вайрон шудани) бор - ба андозаи паст фуромадани қимати воқеии бо ҳуҷҷат тасдиқшудаи бор ва дар сурати набудани имконияти барқарор кардани бори зарардида ба андозаи қимати воқеии бо ҳуҷҷат тасдиқшудаи бор.

Экспедитор музди пешпардохтаи мизоҷро, ки ба қимати бор дохил нашудааст, мутаносиби қимати бори гумшуда, камомад ё зарардида (вайроншуда) тибқи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ бармегардонад, ҳамчунин дар баробари ҷуброни зарари воқеӣ ба мизоҷ ба андозаи муқаррарнамудаи ҳамин модда товони фоидаи аз дастрафтаро медиҳад.

2. Ҳангоми хизматрасонии экспедитсионӣ, ки бо боркашонии равобити байналмилалӣ алоқаманд аст, андозаи ҷавобгарии зерин муаяйн карда мешавад:

- ҷавобгарии экспедитор барои ҳар килограмми вазни умумии бори гумшуда, камомад ё зарардида (вайроншуда), аз ду воҳиди ҳисобкунӣ (воҳиди ҳуқуқи махсуси иқтибосии муаяйнкардаи Фонди байналмилалии асъор) зиёдтар буда наметавонад;

- фоидаи аз дастрафта пурра, вале на бештар аз андозаи ҷавобгарии муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ҷуброн карда мешавад.

3. Арзиши воқеии бо ҳуҷҷат тасдиқшудаи бор бо нархе муайян карда мешавад, ки дар шартнома ё суратҳисоби фурўшанда зикр ёфтааст ва дар сурати набудани ин гуна нарх он бо нархи миёнаи ҳамин гуна моли дар он ҷо мавҷудбуда, ки бор бояд дар рўзи қонеъгардонии ихтиёрии чунин талаб ё, агар талаб ихтиёран қонеъ гардонида нашуда бошад, дар рўзи қабул гардидани қарори суд дода мешуд, муайян карда мешавад.

4. Баъди сӣ рўзи гузаштани мўҳлати боррасонӣ, ки дар шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ муайян карда шудааст ва ё агар чунин мўҳлат дар шартнома муайян карда нашуда бошад, дар давоми мўҳлати маъқули барои расонидани бор зарурӣ ва аз рўзи барои ҳамлу нақл борро қабул карда гирифтани экспедитор гумшуда ҳисоб меёбад. Агар экспедитор мизоҷро аз тартиби муайяннамудаи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ сари вақт огоҳ гардонида бошад, боре, ки расонида шудааст, вале ба ихтиёри боргирандаи дар шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ зикргардида ё ба шахси ваколатдори ў ба сабаби напардохтани музди экспедитор супурда нашудааст, гумшуда ҳисоб намеёбад.

**Моддаи 13. Огоҳ кардан аз гум шудан, камомад ё зарар дидани (вайрон шудани) бор**

1. Боргирандаи дар шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ зикршуда ё шахси ваколатдори ў экспедиторро аз гум шудан, камомад ё зарар дидани (вайрон шудани) бор хаттӣ огоҳ менамояд.

2. Дар сурати бо усули маъмулӣ қабул карда гирифтани бор, агар муқаррар намудани гум шудан, камомад ё зарар дидани (вайрон шудани) онро муайянкардан имконнопазир бошад, экспедитор на дертар аз сӣ рўзи тақвимии қабул карда гирифтани бор огоҳ карда мешавад. Рўзи чунин огоҳномаро гирифтани экспедитор рўзи огоҳ гаштани ў ҳисобида мешавад.

Моддаи 14. Асос ва ҳадди ҷавобгарии экспедитор барои вайрон кардани мўҳлати иҷрои ўҳдадорӣ аз рўи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ

1. Экспедитор зарареро, ки ба мизоҷ барои вайрон кардани мўҳлати иҷрои ўҳдадории шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ расидааст, ба истиснои ҳолатҳои рафънопазир, ҷуброн мекунад.

2. Барои риоя нашудани мўҳлати иҷрои ўҳдадории шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ, экспедитор ба мизоҷ барои ҳар шабонарўз (зимнан шабонарўзҳои нопурра ҳамчун шабонарўзҳои пурра ҳисоб мешаванд) ё соати (агар мўҳлат бо соат зикр шуда бошад) гузаронидани мўҳлат ба андозаи муқаррарнамудаи шартнома, вале на зиёдтар аз ҳаштод фоизи музди (хизматонаи) экспедитор ноустуворона (ҷарима) месупорад ва ҳамчунин агар бар асари қувваи рафънопазир ё бо айби мизоҷ риоя нашудани мўҳлати иҷрои ўҳдадории шартномавиро исбот карда натавонад, зарари аз ин ба мизоҷ расидаро ҷуброн менамояд.

**Моддаи 15. Асос ва ҳадди ҷавобгарии мизоҷ дар назди экспедитор**

1. Мизоҷ дар назди экспедитор дар ҳолатҳои зерин ҷавобгар мебошад:

- барои зараре, ки бинобар иҷро нашудани ўҳдадорӣ оид ба пешниҳоди маълумоти дар Қонуни мазкур зикрёфта ба экспедитор расидааст;

- барои даст кашидан аз пардохти хароҷоти экспедитор ба мақсади иҷрои вазифаҳои пешбининамудаи шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ ва супоридани ҷарима ба андозаи муқаррарнамудаи шартнома.

2. Мизоҷ барои сари вақт напардохтани хизматонаи экспедитор ва дер ҷуброн кардани хароҷоте, ки экспедитор ба нафъи мизоҷ кардааст,   барои ҳар рўзи гузарондани мўҳлати пардохт ба андозаи муқаррарнамудаи шартнома, вале на бештар аз хизматонаи экспедитор ва хароҷоти ба манфиати мизоҷ кардаи ў ноустуворона месупорад.

**Моддаи 16. Иддао ва даъво**

Ҳангоми вайрон шудани шартҳои шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ тарафҳо ҳуқуқи пешниҳод намудани иддао ва даъворо тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон доранд.

**Моддаи 17. Суғурта кардан**

Хизматрасониро оид ба бастани шартномаи суғуртаи бор экспедитор амалӣ мекунад, агар он бевосита дар шартномаи экспедитсияи нақлиётӣ пешбинӣ шуда бошад.

Экспедиторе, ки санади умумии суғурта дорад, барои ба расмият даровардани шартномаи суғурта барои ҳар як гурўҳи борҳо ўҳдадор намебошад.

**Моддаи 18. Ҷавобгарӣ барои вайрон кардани Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки талаботи Қонуни мазкурро вайрон мекунанд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 19. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                                                    Э.Раҳмонов

             **ш. Душанбе 3 марти соли 2006**

             **№165**

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	165	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ФАЪОЛИЯТИ НАҚЛИЁТИЮ ЭКСПЕДИТСИОНӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	03.03.2006	Аз эътибор соқитшуда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ**

**ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ ҲИФЗИ ВА ИСТИФОДАИ ОБЪЕКТҲОИ МЕРОСИ ТАЪРИХИЮ ФАРҲАНГӢ**

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2006, №3, мод. 168; с. 2012, №12, қ. 1, мод. 1015; (Қонуни ҶТ аз 30.05.2017 с., №1429)

Бо Қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 8-уми феврали соли 2006, № 251 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2006, № 2, моддаи 71) қабул гардидааст.

Бо Қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 24-уми феврали соли 2006, № 194 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2006, № 2, моддаи 56) ҷонибдорӣ гардидааст.

Қонуни мазкур *муносибатҳои ҷамъиятиро* оид ба ҳифз, истифода, нигаҳдорӣ ва тарғиби объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ танзим менамояд. (ҚҶТ аз 28.12.12с. №921; (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМ**Ӣ

**Моддаи 1. Мақсадҳои Қонуни мазкур**

**Мақсадҳои Қонуни мазкур аз инҳо иборатанд:**

- танзими ҳуқуқии таъмини ҳифз ва истифодаи самараноки объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ, рушди минбаъдаи онҳо ба манфиати ҷомеа;

- муайян намудани низоми ҳуқуқии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ҳамчун намуди хоси молу мулки ғайриманқул ва сарвати умумимиллӣ;

**- муқаррар намудани назорати давлатӣ оид ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;**

**- татбиқи сиёсати давлатӣ оид ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;**

- таъмини иҷрои ӯҳдадориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳифз ва истифодаи самараноки объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;

- ҳимояи ҳуқуқи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ва муайян намудани ӯҳдадориҳои онҳо оид ба ҳифз ва истифодаи самараноки объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;

**- муҳайё кардани шароити мусоид барои нигаҳдорӣ ва барқарорсозии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;**

- муайян намудани ҷавобгарӣ барои амал ё беамалие, ки дар натиҷаи он ба объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ зарари мустақим ё ғайримустақим расонида мешавад .(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

**Моддаи 1¹. Мафҳумҳои асосӣ**

**Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:**

- объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ - объектҳо ё ашёи таърихии фарҳанги моддӣ ва маънавӣ, ки аҳамияти таърихӣ, илмӣ ва фарҳангии умумибашарӣ, умумидавлатӣ ё маҳаллӣ доранд;

- ҳифзи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ - низоми чораҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ, молиявӣ, иттилоотӣ, моддию техникӣ ва ғайраи аз тарафи давлат ***амалишаванда***, ки барои дарёфт, баҳисобгирӣ, омӯзиш, пешгирии вайроншавӣ ва нобудшавӣ, назорати нигаҳдорӣ, истифода ва тарғиби объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ***равона*** **гардидаанд;** (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

- экспертизаи таърихию фарҳангӣ - тадбирҳои ташкилӣ, илмӣ ва техникӣ барои муайянкунӣ ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;

- Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ - номгӯи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ, ки барои таҳияи махзани маълумот ё низомҳои иттилоотӣ дар бораи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ва истифодаи онҳо манбаи асосии иттилоот ба ҳисоб меравад;

- минтақаҳои ҳифзи объектҳои ғайриманқули мероси таърихию фарҳангӣ - ҳудуди тибқи қонунгузорӣ муайяншудае, ки дар онҳо объектҳои мазкур ҷойгиранд ё корҳо оид ба дарёфт ва муайянкунӣ ҷараён доранд;

- барқарорсозии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ - маҷмӯи чорабиниҳо оид ба омода намудани объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ барои истифода, аз ҷумла омӯзиш, ҳифз, консерватсия ва таъмири онҳо; (ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат аст. (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

**Моддаи 3. Объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Ба объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ объектҳои манқул ва ғайриманқул, осори рассомӣ, муҷассамасозӣ, санъати амалии ороишии ба онҳо марбут, инчунин дигар ашёи фарҳанги моддӣ, ки аз назари таърих, бостоншиносӣ, фарҳанг, меъморӣ, шаҳрсозӣ, санъат, эстетика арзиши муайян доранд, дохил мешаванд. **(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)**

**Моддаи 4. Навъҳои объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ шомили ёдгориҳои манқул ва ғайриманқул мебошанд.

Ёдгориҳои манқул иборатанд аз: (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

- объектҳои алоҳида - бозёфтҳои бостоншиносӣ, ашёи қадимӣ, унсурҳои ба ҷузъҳо тақсимшавандаи ёдгориҳои ғайриманқул, маводи антропологӣ ва этнологӣ, муқаддасоти таърихӣ, асарҳои бадеии (мусаввараҳо, қаламкориҳо, санъати амалӣ, синамо ва суратҳо) маҳфуз дар осорхонаҳои гуногуни давлатӣ ва ғайридавлатӣ, фондҳо, китобхонаҳо, ганҷинаҳо, коллексияҳо, асноди шомили фонди миллии бойгонӣ - дастнависҳо, чопи мошинӣ, осори қаламӣ, асноди филмбардорӣ ва аккосишуда, осори тасвирию савтӣ, нашрияҳои нодир, ҳамчунин забонҳо ва номҳои ҷуғрофии таърихӣ;

- объектҳои маҷмаавӣ - маҷмааҳои таърихан ташаккулёфта, фондҳо ва коллексияҳои объектҳои алоҳидаи мазкур ба сифати таркиби ягонаи кул, ҳамчунин маҷмааҳо, фондҳо ва коллексияҳои дорои арзишҳои илмию табиатшиносӣ, ки дар маҷмўъ арзиши таърихӣ доранд.

Ёдгориҳои ғайриманқул иборатанд аз: (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

- ёдгориҳои таърихӣ - биноҳо, иншоот, ҷойҳои ёдгорӣ, дахмаҳои таърихӣ, муҷассамаҳо ва ёдгориҳое, ки ба муҳимтарин рўйдодҳои таърихи ҳаёти халқ, рушди ҷомеа, давлат ва зисту рўзгори халқҳо, ҳамчунин ба ҳаёту фаъолияти ходимони барҷастаи ҷамъиятию сиёсӣ ва илму фарҳанг алоқаманданд;

- ёдгориҳои бостоншиносӣ - ғорҳо, бошишгоҳҳо, димнаҳо, теппаҳо, бозмондаҳои ҷойгоҳҳои бостонӣ, истеҳкомҳо, иншооти мудофиавӣ, конҳои қадимӣ, корезҳо ва шабакаҳои обёрӣ, роҳҳо ва пулҳо, қўрғонҳо ва дахмаҳои ҷудогона, тасвирҳои рўи санг ва катибаҳо:

- ёдгориҳои шаҳрсозӣ ва меъморӣ - ансамблҳо ва маҷмааҳои меъморӣ, марказҳои таърихӣ, маҳаллаҳо, майдонҳо, кўчаҳо, осори тарҳу сохтмонҳои қадимӣ, шаҳрҳо ва дигар маҳалоти маскунӣ, иншооти меъмории мулкӣ, низомӣ, саноатӣ, парастишгоҳҳо, ҳунарҳои меъмории халқӣ, ҳамчунин осори тасвирӣ, ороишию амалӣ, гулбоғҳо ва дигар навъҳои ба онҳо алоқаманди санъат ва ҳунарро дар бар мегиранд;

- манзараҳо - офаридаҳои муштараки инсон ва табиат, ҳамчунин мавзеъҳо, аз ҷумла макони бостоние, ки аз нигоҳи таърихӣ, эстетикӣ, этнологӣ ва антропологӣ арзиш ва аҳамияти бузург доранд.

**Моддаи 5. Дараҷабандии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ дорои чунин дараҷаҳо мебошанд:

- объектҳои мероси таърихию фарҳангии аҳамияти умумидавлатӣ, ки дорои арзиши баланди таърихӣ, илмӣ, меъморӣ ва бадеӣ мебошанд, аз он ҷумла объектҳои бостоншиносӣ;
- объектҳои мероси таърихию фарҳангии аҳамияти маҳаллӣ, ки дар ҳудуди маҳал (шаҳр, ноҳия) дорои арзиши муайяни таърихӣ, илмӣ, меъморӣ ва бадеӣ мебошанд;
- объектҳои мероси таърихию фарҳангии аҳамияти байналмилалӣ, ки ба Номгӯи мероси фарҳанги умумиҷаҳонӣ дохил шудаанд. (ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

Дараҷабандии объектҳои мероси таърихию фарҳангии дорои аҳамияти умумидавлатӣ ва маҳаллӣ дар асоси хулосаи экспертизаи таърихию фарҳангӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ тасдиқ карда мешавад. (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

Дараҷабандии объектҳои мероси таърихию фарҳангии дорои аҳамияти умумиҷаҳонӣ тибқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, муқаррар карда мешавад. (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

**Моддаи 5¹. Ҳудуди объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Ҳудуди объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ қитъаи замине ҳисобида мешавад, ки аз ҷиҳати функсионалӣ, банақшагирии меъморӣ, сохтори хатҳои муҳандисӣ ва марзҳои қаблан муқарраршуда ба объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ марбут аст. Ҳудуди объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ қисми таркибии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ буда, қитъаи замини он тақсимнашаванда мебошад.

Тарҳи ҳудуди объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва бо назардошти санадҳои таърихию ҳуқуқӣ (лоиҳаҳои меъморӣ, тасвирҳо, ҳуҷҷатҳои расман тасдиқшудае, ки ба истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ҳуқуқ медиҳанд) муайян карда мешавад.

Дар ҳудуди объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ сохтмони объектҳои нав, ба истиснои объектҳое, ки ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ марбутанд, манъ аст. Сохтмони объектҳои наве, ки ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ марбутанд, бо розигии мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи фарҳанг ва мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи меъморию сохтмон анҷом дода мешавад. (ҚҶТ аз 28.12.12с. №921; (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

**Моддаи 6.** **Вазъи ҳуқуқии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Эътирофи объектҳо, ҳамчун мероси таърихию фарҳангӣ, бо ворид намудани онҳо ба Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангие, ки нашрашон ҳатмӣ мебошад, муайян карда мешавад.

Номгўи объектҳои манқули мероси таърихию фарҳангие, ки моликияти хусусӣ мебошанд, бо ризоияти молики онҳо нашр мешавад.

Ҳама гуна ёдгориҳои бостоншиносӣ, ки дорои арзиши таърихию фарҳангӣ ва илмӣ мебошанд, дар мақоми ёдгориҳои таъриху фарҳанг қарор мегиранд.

Объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи қонунгузорӣ ба таври ҳатмӣ ҳифз ва нигаҳдорӣ карда мешаванд, дорои низоми махсуси ҳуқуқи истифода, тағйири ҳуқуқи моликият ба онҳо ва маҳрум намудан аз вазъи ҳуқуқӣ мебошанд. (ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

**Боби 2. Идоракунии давлатии ҳифз ва истифодаи**

**объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

**Моддаи 7. Мақомоти идоракунии давлатии ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Идоракунии давлатии ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва **мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи фарҳанг (минбаъд - мақоми ваколатдори давлатӣ)** ва мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ амалӣ мегардад. (ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

**Моддаи 8.** ***Сало***ҳ***ияти*** **Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

(ҚҶТ аз 30.05.17 с., №1429)

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон:

- самтҳои асосии сиёсати давлатиро оид ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ амалӣ мегардонад;

- тартиби маблағгузорӣ, сабт, кашф, таҳқиқ, ҳифзу нигаҳдорӣ, тармиму таҷдид, тарғиб ва ба осорхонаҳо табдил додани объектҳои мероси таърихию фарҳангии дорои аҳамияти **умумидавлатӣ ва байналмилалиро** муқаррар менамояд; **(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)**

- барномаҳои ҳифзу нигаҳдорӣ, таҳқиқ, тарғиб ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангиро тасдиқ мекунад;

- тартиби ***пешбурди*** Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангиро муайян менамояд; (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

- низоми истифодаи ҳудуд ва мавзеъҳои муҳофизати объектҳои мероси таърихию фарҳангии дорои аҳамияти ҷумҳуриявӣ, аз ҷумла объектҳои ба номгўи мероси фарҳанги ҷаҳонӣ шомилро тасдиқ мекунад;

- тартиби ташкил ва низоми нигаҳдории мамнўъгоҳҳои таърихию фарҳангӣ, осорхонаҳо-мамнўъгоҳҳо ва макони таърихиро муайян менамояд;

- тартиби анҷоми экспертизаи таърихию фарҳангии объектҳои мероси фарҳангиро муқаррар менамояд;

- дигар салоҳ***ият***ро тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардонад. (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

**Моддаи 9. Ваколати** **мақоми ваколатдори давлатӣ**

Мақоми ваколатдори давлатӣ:

- назорати давлатиро тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ аз ҷониби шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ таъмин менамояд;

- дар мувофиқа бо дигар шахсони манфиатдоре, ки объектҳои мероси таърихию фарҳангиро дар ихтиёр доранд, ҳифз ва истифодаи онҳоро ба роҳ мемонад;

- вазоратҳо, идораҳо, муассисаҳои илмӣ ва иттиҳодияҳои ҷамъиятии дахлдорро барои ҳифз, тармим ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ҷалб менамояд;

- барои ба ҷавобгарӣ кашидани шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки низоми қонунгузориро оид ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ вайрон кардаанд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон чора меандешад;

- бо супориши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон шартномаҳои байниҳукуматиро ба имзо мерасонад ва ба созишномаҳои байниҳукуматӣ дар бораи ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ҳамроҳ мешавад;

- барномаҳои давлатиро таҳия ва дар ташаккулу татбиқи сиёсати давлатӣ оид ба ҳифз, нигаҳдорӣ ва истифодаи ёдгориҳои таърихию фарҳангӣ иштирок менамояд;

- дар мувофиқа бо мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ роҳбарони мақомоти маҳаллиро оид ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ба вазифа таъйин ва аз вазифа озод менамояд;

- Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангиро таҳия намуда, пешбурди онро таъмин менамояд ва ба объектҳои мероси таърихию фарҳангии ба Феҳристи мазкур воридкардашуда шиноснома медиҳад; (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

- экспертизаи таърихию фарҳангии объектҳои мероси таърихию фарҳангиро ташкил ва дар амал татбиқ мекунад;

- ҷиҳати тайёр кардани мутахассисон, муҳайё намудани шароит барои барқарорсозии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ мунтазам чораҳо меандешад; (ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

***- дигар ваколатҳоро тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамояд.*** (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

Моддаи 10. Ваколатҳои мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ

(ҚҶТ аз 30.05.17 с., №1429)

Мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар доираи ваколати худ:

- объектҳои мероси таърихию фарҳангиро кашф ва сабт намуда, ҳифз, тармим ва истифодаи онҳоро таъмин мекунад;

- риояи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро оид ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ таъмин менамояд;

- иттиҳодияҳои ҷамъиятиро дар баргузории корҳои тадорукотӣ оид ба ҳифз, нигаҳдорӣ, тарғиб ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ҷалб менамояд; (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

- ваколатҳои дигареро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар кардааст, амалӣ мегардонад.

Мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот барои нигоҳдорӣ, истифодаи мақсадноку босамар, пешгирӣ намудан аз вайроншавӣ ва нобудшавӣ, тарғиботи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ, ҷалби шаҳрвандон ва аҳли ҷомеа чораҳо меандешанд. (ҚҶ**Т аз 30.05.17 с., №1429)**

**Боби 3. Ҳифзи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

**Моддаи 11. Таъмини ҳифзи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Ҳифзи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ аз маҷмўи тадбирҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ, молиявӣ, иттилоотӣ, моддию техникӣ ва дигар тадбирҳое, ки мақоми ваколатдори давлатӣ амалӣ мегардонад, иборат аст.

Ҳифзи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ бо роҳҳои зерин таъмин карда мешавад:

- сабти давлатии объектҳои дорои арзиши таърихию фарҳангӣ ва танзими Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;

- анҷом додани экспертизаи таърихию фарҳангӣ;

- таҳияи лоиҳаҳои минтақаҳои ҳифзшавандаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;

- иҷозатномадиҳӣ барои фаъолияти барқарорсозии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият»;

- иҷозат додан барои анҷоми корҳои таҳқиқотӣ дар объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;

- гузоштани нишонаҳои ҳифозатӣ;

- анҷом додани мониторинги ҳолати объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ.

**Моддаи 12. Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ маълумоти аввалияро дар бораи ном, макон, сана, дараҷаи таҳқиқ, ҳолат, ҳаҷм, шакли моликияти объектҳои ғайриманқули мероси таърихию фарҳангӣ дар бар мегирад.

Барои объектҳои манқули мероси таърихию фарҳангӣ ҳамчунин дар назар гирифтани навъ, мавод, усули истеҳсол ва хусусиятҳои услуби истеҳсолкунанда зарур аст.

Моддаи 13. Ворид намудани объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ба Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ

Объектҳои дорои арзиши таърихию фарҳангӣ ба Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ аз ҷониби **мақоми ваколатдори давлатӣ** дар асоси пешниҳоди мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва ҳамчунин шахсони ҳуқуқӣ ва воқеӣ аз ҳисоби маблағҳои давлатӣ ворид карда мешаванд.

Объектҳои мероси таърихию фарҳангии манқул, ки дар осорхонаҳо, хазинаҳо ва дигар ҷойҳои махсуси нигаҳдошти давлатӣ қарор доранд, тибқи феҳристи тартибдодаи ин муассисаҳо ва ташкилотҳо ба Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ворид карда мешаванд.

Объектҳои дорои арзиши таърихию фарҳангӣ аз лаҳзаи додани хулосаи экспертизаи таърихию фарҳангӣ дар бораи зарурати ворид намудани онҳо ба Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ҳамчун объектҳои кашфшудаи мероси таърихию фарҳангӣ ҳисобида мешаванд.

Ёдгориҳои бостоншиносӣ аз замони кашфашон ба объектҳои кашфшудаи мероси таърихию фарҳангӣ ворид карда мешаванд.

**Мақоми ваколатдори давлатӣ** вазифадор аст, ки молики объекти мероси таърихию фарҳангиро дар давоми даҳ рўзи пас аз қабули қарор дар бораи ворид намудани объекти зикршуда ба Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ огоҳ намояд. **(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)**

**Моддаи 14. Шиносномаи объекти мероси таърихию фарҳангӣ**

Ба объекти мероси таърихию фарҳангии ба Феҳристи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ воридшуда шиноснома дода мешавад, ки дар он акс ва маълумоти асосӣ дар бораи ҳифзи объекти мазкур сабт карда мешавад. Барои соҳибмулкони хусусӣ ба шиноснома ҳамчунин ўҳдадориҳои муҳофизатӣ замима мегардад.

Моддаи 15. Хориҷ намудани объекти мероси таърихию фарҳангӣ аз Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ

Объекти мероси таърихию фарҳангӣ аз Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ аз ҷониби **мақоми ваколатдори давлатӣ** дар асоси хулосаи экспертизаи таърихию фарҳангӣ ҳангоме хориҷ карда мешавад, ки агар объект воқеан пурра нобуд гардида ва ё арзиши он ҳамчун объекти мероси таърихию фарҳангӣ аз байн рафта бошад. **(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)**

Қарор дар бораи хориҷ кардани объекти мероси таърихию фарҳангӣ аз Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ дар воситаҳои ахбори омма нашр мегардад.

**Моддаи 16. Назорати ҳолати объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

**Мақоми ваколатдори давлатӣ**, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ вазифадоранд ҳолати объектҳои мероси таърихию фарҳангии ба Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ воридшударо назорат кунанд ва дар панҷ сол як маротиба бо мақсади таҳияи барномаҳои ҷорӣ ва дурнамои нигаҳдории объектҳои мазкур ҳолати онҳоро таҳқиқ ва муайян намоянд. (ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

**Моддаи 17. Ворид намудани объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ба Номгўи мероси фарҳанги умумиҷаҳонӣ**

Расмиёти ворид намудани объектҳои мероси таърихию фарҳангии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Номгӯи мероси фарҳанги умумиҷаҳонӣ тибқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, сурат гирифта, аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ташкилоти дахлдори байналмилалӣ пешниҳод карда мешавад.

Ҳуҷҷатҳо ва маводҳои зарурӣ вобаста ба ворид намудани объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ба Номгӯи мероси фарҳанги умумиҷаҳонӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар мувофиқа бо мақомоти дахлдор омода карда шуда, хароҷоти он аз ҳисоби буҷети давлатӣ пардохт карда мешавад. (**ҚҶТ аз 30.05.17 с., №1429)**

**Моддаи 18. Экспертизаи таърихию фарҳангӣ**

Экспертизаи таърихию фарҳангӣ бо мақсадҳои зерин анҷом дода мешавад:

- муайян намудани объекти мероси таърихию фарҳангӣ ва арзиши он;

- овардани далелу асосҳо барои ворид кардани объекти мероси таърихию фарҳангӣ ба Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;

- муайян намудани дараҷаи объекти мероси таърихию фарҳангӣ;

- овардани далелу асосҳо барои тағйир додани дараҷаи объекти мероси таърихию фарҳангӣ;

- овардани далелу асосҳо барои хориҷ кардани объекти мероси таърихию фарҳангӣ аз Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;

- муайян намудани мутобиқати лоиҳаҳои мавзеъҳои муҳофизати объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ, ҳуҷҷатгузории шаҳрсозӣ ва лоиҳакашӣ, ҳамчунин корҳои заминсозӣ, сохтмонӣ, обёрӣ, хоҷагӣ ва корҳои дигари вобаста ба ҳифзи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ;

"- пешниҳоди объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ барои дохил намудан ба Номгӯи мероси фарҳанги умумиҷаҳонӣ.(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

**Моддаи 19. Мавзеъҳои муҳофизатии объектҳои ғайриманқули мероси таърихию фарҳангӣ**

Низоми ҳифз ва нигаҳдории объектҳои ғайриманқули мероси таърихию фарҳангӣ, мавзеъҳои муҳофизатӣ, мавзеъҳои танзими бунёди сохтмонҳо, мавзеъҳои муҳофизати объектҳои табиӣ ё манзараҳои таърихӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

Лоиҳаҳои мавзеъҳои муҳофизатӣ бо супориши **мақоми ваколатдори давлатӣ** тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия мегарданд. .(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

Ҳудудҳои мавзеъҳои муҳофизатӣ ва низоми нигаҳдории онҳоро, тибқи пешниҳоди **мақомоти ваколатдори давлатӣ**, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

Анҷом додани ҳама гуна корҳои сохтмонӣ ва хоҷагӣ дар ҳудуди мавзеъҳои зикршуда манъ аст.

Мавзеъҳои муҳофизатӣ ба нақшаҳои асосӣ, лоиҳаҳои муфассали банақшагирӣ, обёрӣ, сохтмони роҳҳо, пулҳо ва маҳалҳои аҳолинишин дохил карда мешаванд.

Объекти ғайриманқули мероси таърихию фарҳангӣ ба шахсони ҳуқуқӣ ва воқеӣ якҷо бо мавзеи ҳифзшаванда дар ҳолате дода мешавад, ки агар кафолати риояи низоми нигаҳдории он мавҷуд бошад.

Агар хатти ҳаракати нақлиёт аз мавзеъҳои муҳофизатӣ гузарад ва он барои ёдгориҳо хатарнок бошад, бо қарори мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ҳаракати нақлиёт дар ин мавзеъҳо маҳдуд ё манъ карда мешавад.

**Боби 4. Маблағгузории ҳифзи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

**Моддаи 20. Маблағгузории ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Манбаҳои маблағгузории ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ маблағҳои буҷетӣ ва ғайрибуҷетӣ мебошанд.

Маблағгузории ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангие, ки моликияти шахсони ҳуқуқӣ ва воқеӣ мебошанд, аз ҳисоби моликон ва истифодабарандагони онҳо сурат мегирад.

Маблағе, ки аз ҳисоби истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангии давлатӣ, хизматрасонии онҳо, маблағгузориҳои ихтиёрӣ ва хайрияҳои шахсони ҳуқуқӣ ва воқеӣ ба даст меояд, дар сметаи ягонаи даромаду хароҷоти **мақомоти ваколатдори давлвтӣ** пешбинӣ шуда, дар ҳисоби буҷети давлатӣ инъикос меёбад. .(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

**Моддаи 21. Тадбирҳои барқарорсозии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ва барои истифода омода намудани онҳо**

**Тадбирҳои барқарорсозии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ва барои истифода омода намудани онҳо чунинанд:** **(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)**

- таҳқиқи муқаддимавии объекти мероси таърихию фарҳангӣ – маҷмўи корҳои таҳқиқотӣ, лоиҳакашӣ ва истеҳсолӣ оид ба ошкор ва ташхис намудани сифат ва хусусияти объектҳо;

- ҳифзи объекти мероси таърихию фарҳангӣ – маҷмўи корҳои таҳқиқотӣ, лоиҳакашӣ ва истеҳсолӣ, ки бо мақсади нигаҳдории ҳолати кунунии объекти мероси таърихию фарҳангӣ ва пешгирии вайроншавии ҳолати он анҷом дода мешавад;

- таъмири объекти мероси таърихию фарҳангӣ – маҷмўи корҳои таҳқиқотӣ, лоиҳакашӣ ва истеҳсолӣ бо мақсади ҳифзи объекти мероси таърихию фарҳангии дар ҳолати истифода бо дарназардошти ҳифзи хусусиятҳои аслии он;

- тармими объекти мероси таърихию фарҳангӣ – маҷмўи корҳои таҳқиқотӣ, лоиҳакашӣ ва истеҳсолӣ, ки бо мақсади ошкор ва ҳифзи арзиши эстетикӣ ва таърихии объекти мероси таърихию фарҳангӣ ва таъмини нигаҳдории он иҷро мешавад;

- таҷдиди объекти мероси таърихию фарҳангӣ – маҷмўи тадбирҳое, ки барои барқарор намудани умумият ва тарҳи гумшудаи сохт ва таркиби объектҳо, асосан объектҳои маҷмаавӣ, нигаронида шудаанд;

- бозсозии мероси таърихию фарҳангӣ – маҷмўи корҳои таҳқиқотӣ, лоиҳакашӣ ва истеҳсолӣ, ки бо мақсади беҳтар намудани ҳолати техникӣ ва арзиши амалии объектҳо, бо дарназардошти ворид кардани дигаргуниҳои ҷузъӣ дар сохти он, ки хусусияти объектро чандон тағйир намедиҳанд, ба амал бароварда мешавад;

- барои истифодаи кунунӣ мутобиқнамоии объекти мероси таърихию фарҳангӣ– маҷмўи корҳои таҳқиқотӣ, лоиҳакашӣ ва истеҳсолӣ, ки бо мақсади ба вуҷуд овардани шароити истифодаи кунунии объекти мероси таърихию фарҳангӣ, бидуни тағйир додани арзиш ва ҳифзи таърихию бадеии он, дар асоси тармими унсурҳои он, ки арзиши фарҳангию таърихиро моликанд, ба ҷо оварда мешавад.

Бо дарназардошти хусусиятҳои хоси анҷоми корҳо дар ҳифзи объекти мероси таърихию фарҳангӣ аз ҷониби **мақомоти ваколатдори давлатӣ**, дар мувофиқа бо идораҳои дахлдор, меъёрҳои муваққатӣ ва арзиши ин корҳо муайян карда мешавад. **(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)**

**Моддаи 22. Бозсозии объекти харобшуда ва ё азбайнрафтаи мероси таърихию фарҳангӣ**

Бозсозии объекти харобшуда ва ё азбайнрафтаи мероси таърихию фарҳангӣ дар ҳолатҳои истисноӣ, аз роҳи тармим вобаста ба арзиши махсуси таърихӣ, илмӣ, бадеӣ, шаҳрсозӣ ва дигар арзиши ҷамъиятии объекти мазкур сурат мегирад.

Қарори бозсозии объекти харобшуда ва ё азбайнрафтаи мероси таърихию фарҳангиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон (барои ёдгориҳои ғайриманқул ҳатман дар ҷои пештараашон) бо пешниҳоди **мақоми ваколатдори давлатӣ** дар асоси хулосаи экспертизаи таърихию фарҳангӣ, дар мувофиқа бо мақомот ва ташкилотҳои манфиатдор қабул менамояд. **(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)**

**Моддаи 23. Таҳқиқи ёдгориҳои бостоншиносӣ**

Корҳои таҳқиқотии (ҳафриёт ва ҷустуҷўи) ёдгории бостоншиносӣ танҳо бо иҷозати **мақомоти ваколатдори давлатӣ**, дар асоси пешниҳоди Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, ба роҳ монда мешаванд.

Дар ҳолати соҳибӣ кардани ҳудудҳо (сохтмони манзилгоҳ ва объектҳои саноатӣ, сохтмони канал ва роҳҳо, зери об монондани ҳудуд ва ғ.) ташкилоти сохтмонӣ вазифадор аст ба **мақомои ваколатдор давлатӣ** барои таҳқиқи ҳудуди номбурда ҷиҳати ҳифзи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ муроҷиат намояд.

Шахсоне, ки таҳқиқи ёдгориҳои бостоншиносиро анҷом медиҳанд, вазифадоранд ҳифз ва нигаҳдошти аввалияи онҳоро таъмин намоянд.

Баъди анҷоми корҳои таҳқиқотӣ (ҳафриёт ва ҷустуҷў), вале на дертар аз замони ба поён расидани мўҳлати иҷозат, шахсоне, ки таҳқиқи ёдгориҳои бостоншиносиро анҷом медиҳанд, вазифадоранд аз натиҷаи кори худ ба **мақомоти ваколатдорӣ давлатӣ** ҳисобот пешниҳод намоянд ва тибқи муқаррарот ашёи дар натиҷаи ҳафриёт ва ҷустуҷў ёфтшударо, ки дорои арзиши таърихӣ, илмӣ, фарҳангӣ ё арзиши дигар мебошад, баъди бақайдгирӣ **барои истифодаи минбаъда дар осорхонаҳои давлатӣ ба мақоми ваколатдори давлатӣ** супоранд. (ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

**Боби 5. Ҳуқуқи моликият ба объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

**Моддаи 24. Ҳуқуқи моликият ба объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ метавонанд моликияти давлатӣ ва хусусӣ бошанд.

Хусусӣ кардани объектҳои мероси таърихию фарҳангие, ки моликияти давлатӣ мебошанд, манъ аст.

Шахсе, ки ашёи пурқиматро пайдо кардааст, ӯҳдадор аст онро ба мақоми ваколатдори давлатӣ супорад. Подош барои бозёфт ва нигаҳдорӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пардохт карда мешавад. (ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

Истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ба мақсади низомӣ манъ аст.

**Моддаи 25. Ӯҳдадориҳои молик**

Моликони объектҳои таърихию фарҳангӣ ўҳдадоранд аз **мақомои ваколатдори давлатӣ** шиносномаҳои муқарраршударо роҷеъ ба ҳифзи ёдгориҳо дарёфт намоянд.

Дар санади муҳофизатии шиноснома чунин ўҳдадориҳои молик ҳатман бояд зикр гардад:

- таъмини ҳифзи пурраи ёдгориҳо;

- тармими ёдгориҳо аз ҷониби **мақомоти ваколатдори давлатӣ**: ёдгориҳои манқул - дар ҷойи зисти молик, ёдгориҳои ғайриманқул - дар макони ҷойгиршавии онҳо; **(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)**

- сари вақт огоҳонидани **мақомоти ваколатдори давлатӣ**:

- эҳтимоли ворид гардидани тағйирот дар ҳуқуқи молик, аз ҷумла дар шароити нигаҳдорӣ ва истифодаи ёдгориҳо;

- анҷом додани корҳо дар бозсозии ёдгориҳо.

**Моддаи 26. Маҳдудияти ҳуқуқи моликият ба объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Шарти истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ метавонад аз ҷониби **мақоми ваколатдори давлатӣ** ба ҳамон андозае маҳдуд карда шавад, ки он барои таъмини ҳифз, нигаҳдорӣ, тарғиб ва истифодаи объекти мазкур, муҳити табиӣ, риояи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии шахсони ҳуқуқӣ ва воқеӣ ва ҳамчунин давлат зарур бошад.(ҚҶТ аз 28.12.12с. №921)

Ҳуқуқи истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангие, ки моликияти хусусӣ мебошанд, дар асоси муқаррароти қонунгузорӣ ва бо қарори суд маҳдуд карда мешавад.

Дар сурати бартараф намудани вазъият ё шароите, ки сабаби маҳдудияти истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ гардидааст, ҳуқуқи пурраи истифодаи объекти мазкур барқарор карда мешавад.

**Моддаи 27. Қатъ гардидани ҳуқуқи моликият ба объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Ҳуқуқи моликият ба объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад қатъ гардад.

**Моддаи 28. Баровардан, ворид кардан ва баргардондани объекти мероси таърихию фарҳангӣ**

Тартиби баровардан, ворид кардан ва баргардондани объекти мероси таърихию фарҳангӣ тибқи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

**Боби 6. Ҳудудҳои таърихию фарҳангии махсус ҳифзшаванда**

**Моддаи 29. Ташкили ҳудудҳои таърихию фарҳангии махсус ҳифзшаванда**

Дар ҳудуди объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ, ки дорои арзиши махсуси таърихӣ, илмӣ, бадеӣ ва дигар арзишҳо мебошанд ва ба Феҳристи давлатии объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ ворид гардидаанд, метавонанд ҳудудҳои таърихию фарҳангии махсус ҳифзшаванда ташкил дода шаванд.

Ҳудудҳои таърихию фарҳангии махсус ҳифзшаванда дар шакли мамнўъгоҳҳо, маконҳои таърихӣ ва дигар шаклҳо тибқи муқаррароти қонунгузорӣ ташкил карда мешаванд.

Тартиби ташкил ва низоми нигаҳдории ҳудудҳои таърихию фарҳангии махсус ҳифзшаванда аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

**Моддаи 30. Мамнўъгоҳҳои таърихию фарҳангӣ**

Мамнўъгоҳҳои таърихию фарҳангӣ ҳудуд ва ё як қисми ҳудудест, ки дар он ёдгориҳо ва манзараҳо ҷойгир буда, дар он ҷо реҷаи махсуси ҳифзи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ дар якҷоягӣ бо муҳити таърихии атроф ва тамомияти ҳудуди мамнўъгоҳи таърихию фарҳангӣ муқаррар карда мешавад.

Дар мавриди таъсиси осорхонаҳо дар объектҳои мероси таърихию фарҳангие, ки ба мамнўъгоҳи таърихию фарҳангӣ ва манзараҳои табиии ба он алоқаманд тааллуқ доранд, ҳамчунин ҳангоми зарурати ташкил намудани истеҳсолоти анъанавӣ ва дигар навъи фаъолият дар ҳудуди мамнўъгоҳи мазкур, вай ба худ мақоми осорхона-мамнўъгоҳро мегирад.

**Моддаи 31. Макони таърихӣ**

Макони таърихӣ ҷоест, ки дар ҳудуди он объектҳои мероси таърихию фарҳангии дорои арзиши таърихӣ, эстетикӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ, бостоншиносӣ, меъморӣ ва шаҳрсозӣ мавҷуд буда, дар ҳифзи арзишҳои суннатии мардум аҳамияти муҳим ва дар тамаддуни ҷаҳонӣ саҳми муайян дорад.

Дар макони таърихӣ тамоми объектҳои арзишманди шаҳрсозӣ ҳифз карда мешаванд: тарҳрезӣ, иморатсозӣ, композитсия, манзараи табиӣ, қабати бостонӣ, таносуби байни фазоҳои гуногуни шаҳр (кушод, кабудизоршуда), сохтори ҳаҷму фазо, мероси ҷузъиёти харобаҳои шаҳрсозӣ, шакл ва намуди берунии биноҳову иншоот, андоза, хаҷм, сохтор, услуб, масолеҳ ва рангу унсурҳои ороишӣ.

Дар макони таърихӣ таносуби муҳити табиӣ бо муҳити офаридаи инсон, мақоми гуногуни макони таърихӣ, ки дар ҷараёни пешрафт ба даст омадаанд, ҳамчунин дигар унсурҳои арзишманд нигоҳдорӣ мешаванд.

**Боби 7. Муқаррароти хотимавӣ**

**Моддаи 32. Ҳаллу фасли баҳсҳо вобаста ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ**

Баҳсҳо вобаста ба ҳифз ва истифодаи объектҳои мероси таърихию фарҳангӣ тибқи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳаллу фасл мешаванд.

**Моддаи 33. Ҷавобгарӣ барои вайрон кардани Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки муқаррароти Қонуни мазкурро вайрон мекунанд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 34. Аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи муҳофизат ва истифодаи ёдгориҳои таърих ва маданият»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 19 июли соли 1978 «Дар бораи муҳофизат ва истифодаи ёдгориҳои таърих ва маданият» (Ведомостҳои Совети Олии РСС Тоҷикистон, соли 1978, № 14, моддаи 138; соли 1984, № 3, қисми 1 моддаи 31) аз эътибор соқит дониста шавад.

**Моддаи 35. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                                                 Э.Раҳмонов

ш. Душанбе 3 марти соли 2006

№178

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	178	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲИФЗИ ВА ИСТИФОДАИ ОБЪЕКТҲОИ МЕРОСИ ТАЪРИХИЮ ФАРҲАНГӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	03.03.2006	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Primary tabs

^-A A ⁺A

Ноябр 2024

Дшб	Сшб	Чшб	Пшб	Ҷум	Шнб	Яшб
28	29	30	31	1	2	3

4	5	6	7	8	9	10

11	12	13	14	15	16	17

18	19	20	21	22	23	24

25	26	27	28	29	30	1

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.