ҚОНУНИ

ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Дар бораи иттилоот

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2002, №4, қ. 2, мод. 320; с. 2012, №7, мод. 698;

Қонуни ҶТ аз 27.11.2014 с., № 1164)

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқиифаъолияти иттилоотӣ, мақсад, вазифа,принсип, субъект ва объектҳои муносибатҳои иттилоотиро ба танзим дароварда, сиёсати давлатии иттилоотиро дар ҷомеъа муқарар менамояд. (ҚҶТ аз 3.07.12с., №848)

БОБИ 1.

МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Мафҳумҳои асосие, ки дар Қонуни мазкур истифода мегаванд:

-иттилоот - маълумот дар бораи шахc, ашё, воқеаҳо, падидаҳо ва ҷараёнҳо сарфи назар аз шакли пешниҳоди онҳо;

-фаъолияти иттилоотӣ - маҷмӯи амалиётест, ки барои қонеъ гардонидани эҳтиёҷоти иттилоотии субъектҳои муносибатҳои иттилоотӣ равона гардидааст;

-соҳаҳои иттилоотӣ - маҷмӯи маълумоти эълоншуда оид ба соҳаҳои нисбатан мустақили ҳаёту фаъолияти ҷомеа ва давлат;

-иттилооти омории давлатӣ- иттилооти ҳуҷҷатии расмии давлатиест, ки ба воқеаҳо ва падидаҳои дар иқтисодиёт, иҷтимоиёт, фарҳанг ва дигар соҳаҳои ҳаёти Ҷумҳурии Тоҷикистон рухдода тавсифоти миқдорӣ медиҳад;

-иттилооти оммавӣ - иттилоотест, ки ба таври оммавӣ тавассути нашрияҳо, воситаҳои сабти овоз ва видео паҳн карда мешавад;

-иттилооти ҳуқуқи - маҷмӯи маълумоти ҳуҷҷатӣ ё ба таври оммавӣ эълоншуда оид ба ҳуқуқ, системам он, манбаъҳои татбиқ ва далелҳои ҳуқуқӣ, муносибатҳои ҳуқуқӣ, тартиботи ҳуқуқӣ, вайрон кардани ҳуқуқ ва мубориза бо он, пешгирии қонуншиканӣ ва ғайра;

-иттилоот оид ба шахсият - маҷмӯи маълумоти ҳуҷҷатӣ ё ба таври оммавӣ эълоншуда оид ба шахсият;

-иттилооти дорои хусусияти маълумотию энсиклопедӣ -маълумоти муназзам, ҳуҷҷатӣ ё маълумоти ба таври оммавӣ эълоншуда дар бораи ҳаёти ҷамъиятӣ, давлатӣ ва муҳити табиии зист;

-иттилооти ҳуҷҷатикунонида (аснод) - иттилооти дар манбаи моддии иттилоот қайдшуда бо маълумотҳое(реквизитҳое), ки барои ҳаммонандкунии он имкон медиҳанд;

-иттилооти мақомоти системаҳои давлатии идоракунӣ - иттилооти расмии ҳуҷҷатӣ, ки дар ҷараёни фаъолияти ҷории ҳокимияти қонунгузор, иҷроия, судӣ ва мақомоти ҳокимияти маҳаллӣ ташкил карда мешавад;

-иттилооти иҷтимоишиносӣ - маълумоти сотсиалогии ҳуҷҷатӣ ё ба таври оммавӣ эълоншуда оид ба муносибатҳои шаҳрвандони алоҳида ё гурӯҳҳои иҷтимоӣ нисбат ба воқеа ва рӯйдодҳои ҷамъиятӣ, ҷараёнҳо ва далелҳо;

-иттилоот дар бораи шаҳрвандон (маълумоти шахсӣ) - маълумот дар бораи далелҳо, воқеаҳо ва ҳолатҳои зиндагии шаҳрванд, ки ба ҳаммонандкунии шахсияти ӯ имкон медиҳад;

– иттилооти махфӣ – маълумоти дорои сирри давлатии дар моддаҳои 13 - 18 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи сирри давлатӣ» пешбинӣ гардида, ки ифшо ё гум кардани онҳо ба амнияти миллӣ ва иқтидори мудофиавии Ҷумҳурии Тоҷикистон зарар мерасонад ё расонида метавонад; (ҚҶТ аз 27.11.14г., №1163)

-иттилооти пинҳонӣ (конфиденсиалӣ) - маълумот дар соҳибӣ, истифода ё ихтиёрдории шахсони алоҳидаи воқеӣ ё ҳуқуқӣқарордошта, ки метавонанд бо хоҳиши молик ба таркиби маълумоти давлатӣ дохил карда шаванд;

-санади ибтидоӣ - санадест, ки иттилооти аввалияро дар бар мегирад;

-Санади дуюмдараҷа - санадест, ки натиҷаҳои коркарди таҳлилӣ ё коркарди як ё якчанд манбаи дигари иттилоотиро дар бар мегирад;

-ҷараёни иттилоотӣ - ҷараёни ҷамъоварӣ, коркард, захиракунонӣ, нигоҳдорӣ, ҷустуҷӯ ва паҳн намудани иттилоот;

-системаи иттилоотӣ - маҷмӯи асноди аз нигоҳи ташкилӣ танзимшуда, ҳаҷми аснод ва технологияи иттилоотӣ, аз ҷумла бо истифодаи воситаҳои техникаи ҳисоббарор ва алоқа, ки ҷараёни иттилоотиро татбиқ месозанд;

-захираҳои иттилоотӣ - асноди алоҳида, ҳаҷми ҷудогонаи аснод ва ҳаҷми аснод дар системаҳои иттилоотӣ (китобхонаҳо, бойгониҳо, фондҳо, махзанҳои маълумот ва дигар системаҳои иттилоотӣ);

-маҳсулоти иттилоотӣ - натиҷаи моддии фаъолияти иттилоотӣ, ки барои қонеъ намудани эҳтиёҷоти иттилоотии шаҳрвандон, мақомоти давлатӣ, корхонаю муассиса ва ташкилот пешбинӣ гардидааст;

-хизматрасонии иттилоотӣ - дар шакли муайяннамудаи Қонунҳои мазкуранҷом додани фаъолияти иттилоотӣҷиҳати расонидани маҳсулоти иттилоотӣ то истифодабароадагон бо мақсади қонеъгардонии эҳтиёҷоти иттилоотии онҳо;

-ҳуқуқи моликият ба иттилоот- муносибатҳои ҷамъиятии қонунан танзимшуда оид ба соҳибӣ, истифода ва ихтиёрдории иттилоот;

-молики захираҳои иттилоотӣ, системаҳои иттилоотӣ, технология ва воситаҳои таъмини онҳо - субъекте, ки объектҳои зикршударо соҳибӣ ва истифода намуда, ваколатҳои ихтиёрдории онҳоро дар доираи муқаррарнамудаи қонунгузорӣ татбиқ менамояд;

-истифодабарандаи иттилоот - субъекте, ки ба системаи иттилоот ё ба миёнарав барои гирифтани маълумоти зарурӣ муроҷиат мекунад. (ҚҶТ аз 3.07.12с., №848)

Моддаи 2. Мақсад ва вазифаҳоиҚонуну мазкур

Қонуни мазкурмеъёрҳои умумии ҳуқуқӣ гирифтан, истифода намудан, паҳн кардан ва ҳифз намудани иттилоотро муқаррар менамояд, ҳуқуқи субъекти муносибатҳои иттилоотиро ба иттилоот дар ҳамаи соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ ва давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин системаи иттилоот ва манбаҳои онро таҳким бахшида, мақоми иштирокчиёни муносибатҳои иттилоотиро муайян мекунад, дастрас намудани иттилоотро танзим ва ҳифзи онро таъмин, шахсият ва ҷомеаро аз иттилооти бардуруғ муҳофизат менамояд.

Моддаи 3. ҚонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистондар бораи иттилоот

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи иттилоот ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 4. Принсипҳои асосии муносибатҳои иттилоотӣ

Принсипҳои асосии муноcибатҳои иттилоотӣ аз инҳо иборатанд:

-ҳуқуқи кафолатнок ба иттилоот;

-ошкоро ва дастрас будани иттилоот ва мубодилаи озоди он;

-Ҳақонӣ ва саҳеҳ будани иттилоот;

-мукаммалӣ, саривақтӣ ва дақиқ, будани иттилоот;

-қонунӣ будани гирифтан, истифода намудан, паҳн кардан ва ҳифз намудани иттилоот.

Моддаи 5. Субъектҳои муносибатҳои иттилоотӣ

Субъектҳои муносибатҳои иттилоотӣ инҳо мебошанд:

-шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон;

-шахсони ҳуқуқӣ;

-давлат.

Мувофиқи Қонуни мазкур дигар давлатҳо, шаҳрвандони онҳо, шахсони ҳуқуқӣ, ташкилотҳои байналмилалӣ, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд низ метавонанд субъектҳои муносибатҳои иттилоотӣ бошанд.

Моддаи 6. Объектҳои муносибатҳои иттилоотӣ

Иттилооти ошкоршаванда дар бораи шахc, воқеаҳо ва падидаҳо дар соҳаи сиёсат, иқтисод, фарҳанг, илму техника, иҷтимоиёт, экология, соҳаҳои байналмилалӣ ва дигар соҳаҳо объектҳои муносибатҳои иттилоотӣ мебошанд.

Моддаи 7. Сиёсати давлатии иттилоотӣ

Сиёсати давлатии иттилоотӣ аз маҷмӯи самтҳои асосӣ ва усулҳои фаъолияти давлат ва дигар субъектҳо оид ба гирифтан, истифода намудан, паҳн кардан ва ҳифз намудани иттилоот иборат мебошад.

Самтҳо ва усулҳои асосии сиёсати давлатии иттилоотӣ аз инҳо иборатанд:

-ғамхории давлат ва дигар субъектҳои муносибатҳои иттилоотӣ дар бораи таъсиси саривақтӣ, фаъолияти зарурӣ ва рушди системаҳои иттилоотӣ, шабакаҳо, маҳзан ва манбаи маълумот дар тамоми самтҳои фаъолияти иттилоотӣ;

-таъмини ворид шудани саривақтии шаҳрвандон ба иттилоот;

-дар асоси ғайриинҳисорӣ таъсис додани система ва шабакаҳои миллии иттилоот;

-таҳкими асосҳои моддию техникӣ, молиявӣ, ташкилӣ, ҳуқуқӣ ва илмии фаъолияти иттилоотӣ;

-таъмини истифодаи самарабахши иттилоот;

-мусоидат ба навсозӣ, ғанигардонии доимӣ ва ҳифзи захираҳои миллии иттилоотӣ;

-ташкили системаи ҳифзи иттилоот;

-мусоидат ба ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи иттилоот ва кафолат додани мустақилияти иттилоотии Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Сиёсати давлатии иттилоотиро мақомоти ҳокимияти давлатӣ, инчунин идораҳои дахлдори иттилоотӣ таҳия ва татбиқ менамоянд.

Моддаи 8. Ҳуқуқ ба иттилоот

Субъектҳои муносибатҳои иттилоотӣ ба имконияти озодона гирифтан, истифода намудан, паҳн кардан ва ҳифз намудани маълумоте, ки ҷиҳати татбиқи ҳуқуқ, озодӣ ва манфиатҳои қонунӣ, анҷом додани мақсад ва вазифаҳои онҳо заруранд, ҳуқуқ доранд.

Татбиқи ҳуқуқ, ба иттилоот аз ҷониби субъектҳои муносибатҳои иттилоотӣ набояд ҳуқуқҳои ҷамъиятӣ, сиёсӣ, иқтиcодӣ, иҷтимоӣ, маънавӣ, экологӣ ва дигар ҳуқуқҳо, озодӣ ва манфиатҳои қонунии дигар шаҳрвандон, ҳуқуқ ва манфиатҳои шахсони ҳуқуқиро вайрон кунад ва ба манфиатҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон зарар оварад.

Ба ҳар як шаҳрванд, ба иcтиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистон, озодона дастрас намудани иттилоот, ки шахсан ба ӯ дахл дорад, таъмин карда мешавад.

Моддаи 9. Кафолати ҳуқуқ ба иттилоот

Ҳуқуқ ба иттилоот чунин таъмин карда мешавад:

-бо баамалбарории тартиби татбиқи ҳуқуқ ба иттилоот;

-бо роҳи амалӣ намудани назорати давлатии риояи қонунгузорӣ оид ба иттилоот;

-муқаррар намудани масъулият барои вайрон кардани қонунгузорӣ оид ба иттилоот.

БОБИ 2.

ФАЪОЛИЯТИ ИТТИЛООТӢ

Моддаи 10. Фаъолияти иттилоотӣ

Бо мақсади татбиқи қаноатбахши фаъолияти иттилоотӣ мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва дигар мақомоти хадамоти иттилоотӣ системаҳо, шабакаҳо, манбаъ ва маҳзани маълумот таъсис медиҳанд.

Тартиби таъсис, сохтор, ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои онҳо аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикиcтон муайян карда мешавад.

Моддаи 11. Самтҳои асосии фаъолияти иттилоотӣ

Самтҳои асосии фаъолияти иттилоотӣ аз соҳаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, фарҳангӣ, иҷтимоӣ, маънавӣ, экологӣ, илмию техникӣ, байналмилалӣ ва дигар cоҳаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ иборатанд.

Давлат, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикиcтон, озодии фаъолияти иттилоотиро дар ин самтҳо ба ҳамаи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар доираи ҳуқуқ ва озодӣ, вазифа ва салоҳияти онҳо кафолат медиҳад.(ҚҶТ аз 3.07.12с., №848)

Моддаи 12. Шаклҳои асосии фаъолияти иттилоотӣ

Шаклҳои асосии фаъолияти иттилоотӣ инҳоянд:

- гирифтани иттилоот - ба даст овардан ва мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикиcтон ҷамъ намудани иттилоот дар бораи шахc, ашё, далелҳо, воқеаву падидаҳо ва ғайра, сарфи назар аз шакли пешниҳоди онҳо;

- истифода намудани иттилоот - конеъгардонии эҳтиёҷоти иттилоотии давлат, шахсони воқеӣва ҳуқуқӣ;

- паҳн кардани иттилоот - интишор ва мубодилаи иттилоот тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- ҳифз намудани иттилоот - таъмини ҳолати зарурии иттилоот, ифодакунандагони моддии он ва баҳисобгирии онҳо.

(ҚҶТ аз 3.07.12с., №848)

Моддаи 13. Маълумоти касбӣ дар соҳаи фаъолияти иттилоотӣ

Дар Ҷумҳурии Тоҷикиcтон барои гирифтани маълумоти касбӣ дар соҳаи фаъолияти иттилоотӣ тавассути системаҳои муассисаҳои таълимии он шароит фароҳам оварда мешавад.

Тартиби таъсиси муассисаҳои таълимии самти иттилоотӣ (рӯзноманигорӣ, омор, корҳои китобхонавӣ ва бойгонӣ, фаъолияти илмию иттилоотӣ, информатика, техникаи ҳисоббарор ва ғайра) ва принсипҳои фаъолияти онҳоро Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикиcтон «Дар бораи маориф» ва дигар санадҳои меъёрииҳуқуқӣ муайян менамоянд.

Моддаи 14. Ташкили тадқиқоти илмӣ дар соҳаи фаъолияти иттилоотӣ

Барои таъмини фаъолияти самарабахш ва рушди cистемаҳои миллии иттилоотӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикиcтон дар соҳаи фаъолияти иттилоотӣ тадқиқоти ҷустуҷӯӣ, бунёдӣ ва амалии илмӣ анҷом дода мешавад.

Бо ин мақсад муассисаҳои илмӣ, сохторҳои илмию истеҳсолӣ, иттиҳодияҳо, ассотсиатсияҳо, марказҳои технологияи нави иттилоотӣ ва дигар воҳидхо, аз ҷумла бо иштироки шарикони хориҷӣ, таъсис дода мешавад.

Маблағгузории тадқиқоти ҷустуҷӯӣ ва бунёдии илмӣ, барномаҳои илмӣ, лоиҳаҳои дорои аҳамияти давлатӣ дар муассисаҳои илмию тадқиқотӣ ва таълимӣ аз ҳисоби маблағгузориҳои буҷег, маблағҳои худӣ ва фармоишгарон анҷом дода мешавад.

Маблағгузории тадқиқоти амалӣ, коркардҳо чун қоида дар асоси шартнома ё қарордод анҷом дода шуда, натиҷаи онҳо метавонад мавзӯи муносибатҳои молӣ бошад.

БОБИ 3.

НАМУДҲО, МАНБАЪҲОИ ИТТИЛООТ ВА НИЗОМИ ВОРИД ШУДАН БА ОН

Моддаи 15. Намудҳои иттилоот

Намудҳои асосии иттилоот иборат аз:

-иттилооти оморӣ;

-иттилооти оммавӣ;

-иттилооти фаъолияти мақомоти давлатӣ;

-иттилооти ҳуқуқӣ;

-иттилоот оид ба шахсият;

-иттиллооти дорои хусусияти маълумотию энсиклопедӣ;

-иттилооти иҷтимоишиносӣ, шиносоӣ, иқтисодӣ, тиҷоратӣ, экологӣ, хизматӣ, истеъмолӣ, бойгонӣ, илмӣ, илмӣ-техникӣ ва ғайра.

Моддаи 16. Иттилооти давлатии оморӣ

Иттилооти давлатии оморӣ бояд ба таври мунтазам ошкоро интишор гардад. Озодона ворид шудани шаҳрвандон, муассисаҳои илмӣ ва дигар ташкилотҳои манфиатдор ба маълумоти омории интишорнашуда, ки таҳти маҳдудиятҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикиcтон қарор нагирифтаанд, таъмин карда мешавад.

Системаи иттилооти оморӣ, манбаъҳо ва низоми он тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи омори давлатӣ» ва дигар санадҳои меъёрииҳуқуқӣ оид ба ин соҳа муайян карда мешавад.

Моддаи 17. Иттилооти оммавӣ

Воcитаҳои чопии ахбори омма ин матбуоти даврӣ, рӯзномаҳо, маҷаллаҳо, бюллетенҳо ва нашрияҳои яквақта бо нусхаҳои муайян ба шумор мераванд.

Воситаҳои электронии ахбори омма иборатанд аз радио, телевизион, кино, сабти овоз ва сабти видео.

Тартиби таъсис ва ташкили фаъолияти воситаҳои алоҳидаи ахбори омма тибқи санадҳои қонунгузорӣ оид ба ин воситаҳо муайян карда мешаванд.

Моддаи 18. Иттилооти фаъолияти мақомоти идораи давлатӣ

Иттилооти мақомоти фаъолияти идораи давлатӣ бо роҳҳои зерин ба маълумоти шахсони манфиатдор расонида мешаванд:

-интишори онҳо дар нашрияҳои расмӣ ё паҳн намудани онҳо аз ҷониби хадамоти иттилоотии мақомот ё ташкилотҳои дахлдори давлатӣ;

-интишори онҳо дар воситаҳои чопии ахбори омма ё эълони оммавӣ, аудиоӣ ва аудиовизуалии воситаҳои ахбори омма;

-бевосита расонидани онҳо ба маълумоти шахсоне манфиатдор (ба таври шифоҳӣ, хаттӣ ё тартиби дигар);

-фароҳам овардани имконияти шиносоӣ бо маводи бойгонӣ, ҳисобот, санадҳои натиҷаҳои санҷиш ва ғайра;

-ошкор намудани онҳо тавасcути маърӯзаҳои оммавии шахсони мансабдор.

Манбаъҳо ва тартиби гирифтан, истифода намудан, паҳн кардан ва ҳифз намудани иттилооти расмии мақомоти давлатӣ ва мақомоти маҳаллии ҳокимият тибқи асноди қонунгузорӣ ба ин мақомот муайян карда мешавад.

Моддаи 19. Иттилооти ҳуқуқӣ

Манбаъҳои иттилооти ҳуқуқӣ Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои меъёрииҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ, иттилооти воситаҳои ахбори омма, маърӯзаҳои оммавӣ, дигар манбаъҳои иттилоот оид ба масъалаҳои ҳуқуқӣ мебошанд.

Бо мақсади таъмини шаҳрвандон бо санадҳои меъёрииҳуқуқӣ давлат интишори расмии онҳоро мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи санадҳои меъёрииҳуқуқӣ» ба танзим медарорад.

Моддаи 20. Иттилоот оид ба шахсият

Маълумоти асосӣ ба шахсият (маълумоти инфиродӣ) иборат аст аз: миллат, маълумот, вазъи оилавӣ, вазъи моддӣ, мансубият ба дин, вазъи саломатӣ, инчунин суроға, сана ва маҳалли таваллуд.

Манбаъҳои иттилооти ҳуҷҷатӣ оид ба шахсият санадҳои ба номи ӯ додашуда, санадҳои аз ҷониби ӯ имзогардида, инчунин маълумот оид ба шахсият ба ҳисоб мераванд, ки мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва маҳалли ҷамъ овардаанд.

Ҷамъоварӣ, ҳифз, истифода ва паҳн намудани иттилоот оид ба ҳаёти шахсӣ, ҳамчунин иттилооте, ки сирри шахсӣ ва оилавӣ, махфияти гуфтушуниди телефонӣ, муросилоти почта, телеграф ва дигар маълумоти оид ба шахсиятро бидуни розигии ӯ ошкор месозад, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ аст. Ҳар як шахcҳуқуқ дорад бо иттилооти доир ба ӯҷамъовардашуда шинос шавад.

Иттилоот оид ба шахсият ба гурӯҳи иттилооти пинҳонӣ марбут буда, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳифз карда мешавад.

Моддаи 21. Иттилооти дорои хусусияти маълумотию энсиклопедӣ

Манбаъҳои асосии ин иттилоот энсиклопедия, луғатҳо, маълумотномаҳо, иттилооти рекламавӣ, эълонҳо, роҳнамоҳо, маводи картографӣ, инчунин маълумотномаҳое ба ҳисоб мераванд, ки аз ҷониби мақомоти ҳокимияти давлатӣ ё маҳаллии ба он ваколатдор ва иттиҳодияҳои ҷамъятии шаҳрвандон, ташкилот, муассисаҳои бойгонӣ ва кормандони онҳо, инчунин системаҳои автоматикунонидашудаи иттилоотӣ дода мешаванд.

Системаи ин иттилоот, ворид шудан ба он тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.

Моддаи 22. Иттилооти иҷтимоишиносӣ

Манбаъҳои асосии иттилооти иҷтимоишиносӣ маълумоти ҳуҷҷатӣ ё ба таври оммавӣ эълоншудае ба ҳисоб мераванд, ки дар онҳо натиҷаҳои пурсиши иҷтимоӣ, мушоҳидаҳо ва дигар тадқиқотҳои иҷтимоӣ инъикос ёфтаанд.

Тадқиқотҳои иҷтимоишиноcӣ аз ҷониби мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятии шаҳрвандон, ки тибқи тартиби муқарраргардида ба қайд гирифта шудаанд, сурат мегиранд.

Моддаи 23. Манбаъҳои иттилоот

Манбаъҳои иттилоот аз ифодакунандаҳои моддии қайдшудаи иттилоот бо маълумотҳои (реквизитҳо), ки ба ҳаммонандкунии он имкон медиҳанд, инчунин аз хабарҳои воситаҳои ахбори омма ва маърӯзаҳои оммавӣ иборат мебошанд.

Моддаи 24. Низоми ворид шудан ба иттилоот

Низоми ворид шудан ба иттилоот ин тартиби гирифтан, истифода намудан, паҳн кардан ва ҳифз намудани иттилоот мебошад, ки санадҳои меъёрииҳуқуқӣ пешбинӣ намудаанд.

Иттилоот аз рӯи воридшавӣ ба иттилооти ошкоро ва иттилооти воридшавии маҳдуд ҷудо карда мешавад.

Давлат низоми воридшавӣ ба иттилоотро назорат мекунад.

Вазифаи назорати низоми воридшавӣ ба иттилоот аз таъмини риояи талаботи қонунҳо дар бораи иттилот аз ҷониби ҳамаи мақомоти давлатӣ, корхонаҳо, муассисаҳо ва.ташкилотҳо, роҳ надодан ба беасос мансуб донистани маълумот ба гурӯҳи иттилооти воридшавии маҳдуд иборат мебошад.

Назорати давлатии риояи низоми муқаррарнамуда аз ҷониби мақомоти махсусе, ки онҳоро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд, сурат мегирад.

Моддаи 25. Воридшавӣ ба иттилооти ошкоро

Воридшавӣ ба иттилооти ошкоро бо роҳҳои зерин таъмин карда мешавад:

-нашри мунтазами он дар нашрияҳои расмӣ (бюллетенҳо, маҷмӯаҳо);

-паҳн намудани он тавассути ахбори омма;

-бевосита додани он ба шаҳрвандони манфиатдор, мақомоти давлатӣ ва шахсони ҳуқуқӣ.

Тартиб ва шартҳои мувофиқи дархост ба шаҳрвандон, мақомоти давлатӣ, шахсони ҳуқуқӣ ва намояндагони аҳли ҷомеъа додани маълумот тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад. Маҳдуд сохтани ҳуқуқ барои гирифтани иттилооти ошкоро манъ аст. Аз ҳуқуқи гирифтани иттилоот он шаҳрвандоне истифода мебаранд, ки чунин иттилоот барои иҷрои ӯҳдадориҳои касбиашон зарур аст.

Моддаи 26. Иттилооти дастрасиаш маҳдуд

Иттилооти дастрасиаш маҳдуд тибқи низоми ҳуқуқӣ ба пинҳонӣ ва махфӣҷудо карда мешавад.

Шахсони воқеӣва ҳуқуқие, ки дорои иттилооти пинҳонии касбӣ, корӣ, истеҳсолӣ, бонкӣ, тиҷоратӣ ва хусусияти дигар дошта мебошанд, онҳоро тавассути маблағҳои худӣ ба даст оварданд ё натиҷаи амали касбӣ, корӣ, истеҳсолӣ, бонкӣ, тиҷоратӣ ё дигар манфиатҳои онҳо буда, сирри мувофиқи қонун пешбининамударо вайрон накарда, низоми дастрасӣ ва ҳифзи онро муайян мекунанд.

Мансуб донистани иттилоот ба гурӯҳи маълумоти махфии дорои сирри давлатӣ ва дастрасии шаҳрвандон ба онҳо мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи сирри давлатӣ» сурат мегирад.

Тартиби муносибат бо иттилооти махфӣ ва ҳифзи он аз ҷониби мақомоти дахлдори давлатӣ бо шарти риояи талаботи муқаррарнамудаи ҳамин Қонун муайян карда мешавад.

Тартиб ва мӯҳлати ошкор намудани иттилооти махфӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

Моддаи 27. Дастрасии шаҳрвандон ба маълумот дар бораи худ

Шаҳрвандон ҳуқуқ доранд:

-дар давраи ҷамъоварии иттилоот донанд, ки кадом маълумот, аз тарафи кӣ дар бораи онҳо ва бо кадом мақсад ҷамъ гардид, чӣ тавр, кай ва бо кадом мақсад мавриди истифода қарор мегирад;

-иттилооти мансуб ба худро дастрас намоянд, бо он шинос шаванд, пуррагӣ ва мувофиқии онро талаб намоянд.

Мақомоти идораи давлатӣ, мақомоти ҳокимияти иҷроия дар маҳаллҳо (ҳукуматҳо), муассисаҳои бойгонӣ, ки системаи иттилоотии онҳо маълумотро оид ба шаҳрвандон дар бар мегирад, вазифадоранд бо талаби шахсоне, ки ин иттилоот ба онҳо дахл дорад, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонун пешбинӣ намудааст, бидуни монеа онро пешниҳод намоянд, инчунин ҷиҳати пешгирии ғайриқонунии ба даст овардани он тадбирҳо андешанд. Дар сурати вайрон кардани ин талабот, қонун ҳифзи шаҳрвандонро аз зарари вобаста ба истифодаи чунин иттилоот расониданшуда кафолат медиҳад.

Дастрасии шахсони бегона ба маълумоти оид ба дигар шахсе, ки мутобиқи санадҳои меъёрииҳуқуқии ҷорӣ аз ҷониби мақомоти давлатӣ, ташкилотҳо ва шахсони мансабдор ҷамъоварӣ шудааст, дар мавриди набудани розигии шахсе, ки нисбат ба ӯ чунин маълумот ҷамъоварӣ гардидааст ва агар ӯ дар қайди ҳаёт набошад, бидуни розигии ворисони ӯ манъ аст. Дар мавриди набудани ворисон дастрасӣ ба чунин иттилоот бо иҷозати мақомоти давлатӣ, ташкилот ё мақомоти ҳокимияти маҳаллӣ, ки молики иттилоот мебошанд, иҷозат дода мешавад.

Ҳамаи ташкилотҳое, ки оид ба шаҳрвандон маълумот ҷамъоварӣ менамоянд, бояд то оғози кор бо онҳо тибқи тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бақайдгирии давлатии манбаъҳои дахлдори маълумотро анҷом диҳанд.

Теъдоди зарурии маълумот оид ба шаҳрвандон, ки онро метавон бо роҳи қонунӣ ба даcт овард, бояд то ҳадди ақал маҳдуд карда шавад ва танҳо бо мақсадҳои қонунан муқарраргардида мавриди истифода кунад.

Ради додани иҷозат дар бораи дастрасӣ ба чунин иттилоот, пинҳон кардани он, ҷамъоварии ғайриқонунӣ, истифода, ҳифз ё ғайриқонунӣ паҳн намудани он метавонад ба суд шикоят кунад.

Моддаи 28. Дархосг дар хусуси дастрасӣ ба санадҳои расмӣ ва додани иттилооти хаттӣ ё

шифоҳӣ

Таҳти мафҳуми дархости иттилоотӣ (минбаъд дархост) дар хусуси дастрасӣ ба санадҳои расмӣ дар Қонуни мазкур муроҷиат бо талаботи фароҳам овардани имконияти шиносшавӣ бо санадҳои расмӣ дар назар дошта шудааст. Дархост метавонад инфиродӣ ё умумӣ бошад. Он дар шакли хаттӣ пешниҳод карда мешавад.

Шаҳрванд ҳуқуқ дорад ба мақомоти давлатӣ муроҷиат намуда, пешниҳоди ҳамагуна санади расмиро, сарфи назар аз мансубияти ин ҳуҷҷат ба ӯ талаб намояд, ба истиснои ҳолатҳои маҳдудияти дастрасӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст.

Таҳти мафҳуми фароҳам овардани иттилооти хаттӣ ё шифоҳӣ дар Қонуни мазкур муроҷиат ба талаби фароҳам овардани иттилооти хаттӣ ё шифоҳи оид ба фаъолияти мақомоти қонунгузорӣ, иҷроия ва судии Ҷумҳурии Тоҷикистон, шахсони мансабдори он оид ба масъалаҳои алоҳида дар назар дошта шудааст.

Шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикиcтон, мақомоти давлатӣ, ташкилот ва иттиҳодияҳои шаҳрвандон (минбаъд - дархосткунанда) ба мақоми дахлдори қонунгузорӣ, иҷроия, ҳокимияти судӣ ва бойгонӣ, шахсони мансабдори онҳо дархост пешниҳод менамоянд.

Дар дархост насаб, ном, номи падари дархосткунанда, ҳуҷҷат, маълумоти хаттӣ ё шифоҳие, ки ба ӯ зарур аст ва нишонии худ, ки ҷавобро мехоҳад ба даст орад, бояд зикр гардад.

Мақомоти ҳокимияти қонунгузорӣ, иҷроия ва судии Ҷумҳурии Тоҷикиcтон, шахсони мансабдори онҳо вазифадоранд оид ба иттилооти марбут ба фаъолияти онҳо ба таври хаттӣ, шифоҳи, тавассути телефон ё бо истифодаи маърӯзаҳои оммавии шахсони мансабдори худ иттилоот пешниҳод намоянд.

Моддаи 29. Мӯҳлати баррасии дархост дар бораи дастрасӣ ба асноди расмӣ

Мӯҳлати барраcии дархост вобаста ба имконияти қонеъ намудани он набояд аз cӣ рӯзи тақвимӣ бештар бошад.

Дар мӯҳлати дар қисми якуми моддаи мазкурнишондодашуда муассисаи давлатӣ ба дархосткунанда оид ба ҷавоби дархости ӯ ба таври хаттӣ маълумот пешниҳод менамояд. (ҚҶТ аз 3.07.12с., №848)

Моддаи 30. Рад ва ба таъхир гузоштани қонеъгардонии дархост дар хусуси дастрасӣ ба

асноди расмӣ

Радди қонеъгардонии дархост ба маълумоти дархосткунанда дар шакли хаттӣ бо тавзеҳи тартиби шикоят намудан аз қарори қабулгардида расонида мешавад. Дар раддия бояд инҳо зикр гарданд:

1) шахси мансабдори муассиcаи давлатие, ки қонеъгардонии дархостро рад намудааст;

2) санаи раддия;

3) аcосноккунии раддия.

Ба таъхир андохтани қонеъгардонии дархост дар ҳолате иҷозат дода мешавад, ки агар санади дархостшавандаро дар мӯҳлати як моҳ барои ба шиносоӣ пешниҳод намудан имконнопазир бошад. Огоҳонӣ дар мавриди ба таъхир гузоштани дархост ба маълумоти дархосткунанда дар шакли хатти ба тавзеҳи тартиби шикоят намудан аз қарори қабулгардида расонида мешавад. Дар ахбор дар хусуси ба таъхир андохтани иҷрои дархост ин ҳолатҳо бояд зикр гарданд:

1) шахси мансабдори муаcсисаи давлатие, ки қонеъгардонии дархостро дар мӯҳлати як моҳи муқарраргардида рад намудааст;

2) санаи ирсол ё додани ахбор дар бораи ба таъхир гузошгани дархост;

3) сабабҳое, ки вобаста ба он санади дархостшавандаро наметавон дар мӯҳлатҳои муқаррарнамудаи ҳамин Қонун дод;

4)  мӯҳлате, ки дархост қонеъ гардонида хоҳад шуд. Раддия ё батаъхиргузории қонеъгардонии дархост оид ба додани иттилооти хаттӣ низ ба ҳамин тартиб сурат мегирад.

Моддаи 31. Норизоӣ аз рад ё батаъхиргузории қонеъгардонии дархост оид ба дастрасӣ ба

асноди расмӣ

Дар сурати рад намудани дархости ҳуҷҷат барои шиносшавӣ ё батаъхиргузории қонеъгардонии дархост дархосткунанда ҳуқуқ дорад нисбат ба раддия ё батаъхиргузорӣ ба мақомоти болоӣ ё суд шикоят кунад.

Агар ба шикояти ба мақомоти болоӣ додашуда ҷавоби манфӣ ирсол гардад, дархосткунанда ҳуқуқ дорад нисбати ин раддия бо тартиби суди шикоят намояд.

Суд ҳуқуқ дорад барои таъмини пуррагӣ ва объективии баррасии парванда санадҳои расмиеро, ки имконияти шиносшавӣ бо онҳо рад шуда буд, талаб кунад ва пас аз омухтани онҳо дар мавриди асоснокии (ё беасосии) амали шахсони мансабдори муаcсисаи давлатӣқарор қабул намояд.

Агар рад ё батаъхиргузорӣ беасос бошад, суд муассиcаи давлатиро вазифадор менамояд, ки ба дархосткунанда имконияти шиносоӣ бо санадҳои расмиро фароҳам оварад ва нисбат ба шахсони мансабдоре, ки ба дархосткунанда ҷавоби рад додаанд, таъиноти хусусӣ барорад.

Радди беасос оид ба фароҳам овардани имконияти шиносоӣ бо санадҳои расмӣ ё вайрон кардани мӯҳлати муайяни фароҳам овардани он бидуни сабабҳои узрнок тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон боиси ҷавобгарии шахсони мансабдори муассисаҳои давлатӣ мегардад.(ҚҶТ аз 3.07.12с., №848)

Шикоят нисбат ба рад ё батаъхиргузории қонеъгардонии дархост дар хусуси иттилооти хаттӣ бо тартиби дар ҳамин модда зикршуда сурат мегирад.

Моддаи 32. Тартиби ҷуброни хароҷот оид ба қонеъгардонии дархостҳои вобаста ба дастрасӣ

 ба асноди расмӣ ва пешниҳоди иттилооти хаттӣ

Дархосткунанда бояд пурра ё қисман хароҷоти вобаста ба иҷрои дархостҳо оид ба дастрасӣ ба асноди расмӣ ва пешниҳоди иттилооти хаттиро ҷуброн намояд.

Тартиби пардохти нусхаи асноди дархостшаванда аз ҷониби муаcсисаи давлатӣ муайян карда мешавад.

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиб ва андози пардохти корҳоро вобаста ба ҷамъоварӣ, ҷустуҷӯ, таҳия, таъсис ё пешниҳод намудани иттилооти хаттии дархостшаванда, ки набояд аз хароҷоти воқеии вобаста ба иҷрои дархост бештар бошад, муайян мекунад.

Корҳои оид ба ҷустуҷӯи асноди расмӣ пардохта намешаванд.

Моддаи 33. Ҳуҷҷатҳо ва иттилооте, ки тибқи дархост барои шиносшавӣ дода намешаванд

Аз рӯи дархости иттилооти санадҳои расмии дорои мазмуни зайл мавриди пешниҳод барои шиноcшавӣқарор намегиранд:

-иттилооте, ки тибқи тартиби муқарраргардида дорои сирри давлатӣ эътироф гардидааст;

-иттилооти пинҳонӣ;

-иттилоот дар бораи корҳои фаврию тафтишотии мақомоти таҳқиқ ва суд дар ҳолатҳое, ки ошкор намудани онҳо метавонанд ба чорабиниҳои фаврӣ, таҳқиқ ё тафтиши пешакӣ зарар расонад, ҳуқуқи инсон барои баррасии одилона ва объективии парвандаи судии ӯ вайрон гардад, ба ҳаёт ва саломатии ягон шахc таҳдид ба миён оварад;

-иттилооти марбут ба ҳаёти шахсии шаҳрвандон;

-ҳуҷҷатҳое, ки муросилоти хизмати дохилиидоравиро ташкил медиҳанд (маълумотномаҳо, муросилоти байни воҳидҳои сохторӣ ва ғайра), агар онҳо бо коркарди самти фаъолияти муассиса, ҷараёни қабули қарорҳо алоқаманд буда, барои қабули онҳо замина гардидаанд;

-иттилооте, ки тибқи дигар қонунҳо ё санадҳои меъёрӣ набояд ошкор карда шававд. Муассисае, ки ба он дархост пешниҳод шудааст, метавонад ҳуҷҷати дорои иттилоотеро, ки дар асоси санади меъёрии дигар муаcсисаи давлатӣ бояд ошкор карда нашавад, барои шиносшавӣ пешниҳод накунад ва он муаcсисаи давлатие, ки дархостро баррасӣ менамояд, ҳуқуқ надорад масъалаи ошкор намудани онро арзёбӣ кунад;

-иттилооти муассисаҳои молиявӣ, ки барои идораҳои тафтишу молиявӣ таҳия гардидаанд.

Моддаи 34. Ҳуқуқи моликият ба иттилоот

Иттилоот объекти ҳуқуқи моликияти давлат, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣмебошад. Иттилоот метавонад ҳам дар ҳаҷми пурра ва ҳам танҳо вобаста ба соҳибӣ, истифода ё ихтиёрдорӣ объекти ҳуқуқи моликият бошад.

Асосҳои ба миён омадани моликият ба иттилоот аз инҳо иборатанд:

-ташаккули иттилоот бо қувваи худ ва аз ҳиcоби худ;

-шартнома дар бораи ба даст овардани иттилоот;

-шартномае, ки шартҳои ба дигар шахc гузаштани ҳуқуқи моликият ба иттилоотро дар бар мегирад.

Иттилооте, ки аз ҷониби якчанд шаҳрванд ё шахсони ҳуқуқи таъсис шудааст, моликияти умумии муассисон мебошад. Тартиб ва қоидаҳои истифодаи чунин моликият мувофиқи шартномаи байни моликон басташуда муайян карда мешавад.

Иттилооте, ки аз ҷониби ташкилотҳо (шахсони ҳуқуқӣ) таъсис шудааст, ё бо роҳи дигари қонунӣ ба даст дароварда шудааст, моликияти ин ташкилотҳо мебошад.

Иттилооте, ки аз ҳиcоби маблағҳои буҷети давлатӣҳосил шудааст, моликияти давлатӣ ба ҳисоб меравад. Иттилооте, ки дар асоси ҳуқуқи моликияти инфиродӣҳосил шудааст, дар ҳолати дар асосҳои шартномавӣ барои нигоҳдорӣ супурдани он ба махзанҳои дахлдори маълумот, фондҳо ва бойгониҳо метавонад ба моликияти давлатӣ мансуб дониста шавад.

Молики иттилоот ҳуқуқ дорад шахси амалкунандаи соҳибӣ, истифода ва ихтиёрдории иттилоотро таъйин намуда, қоидаи коркарди иттилоот ва дастрасӣ ба онро муайян карда, инчунин дигар шартҳоро нисбат ба иттилоот муқаррар намояд.

Моддаи 35. Иттилоот ҳамчуи мол

Маҳсулоти иттилоотӣ ва хизматрасонии иттилоотии шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки ба фаъолияти иттилоотӣ машғуланд, метавонад объекти муносибатҳои молӣ гардад, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим карда мешаванд.(ҚҶТ аз 3.07.12с., №848)

Нарх ва нархгузорӣ ба маҳсулоти иттилоотӣ ва хизматрасонии иттилоотӣ, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонун, тибқи шартнома муқаррар карда мешавад.

БОБИ 4.

ҲИФЗИ ҲУҚУҚ БА ИТТИЛООТ, РОҲ НАДОДАН БА СУИИСТИФОДА АЗ ҲУҚУҚ БА ИТТИЛООТ

Моддаи 36. Ҳифзи ҳуқуқ ба иттилоот

Ҳуқуқ ба иттилооттибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонҳифз карда мешавад. Давлат ба ҳама иштироккунандагони муносибатҳои иттилоотӣҳуқуқҳои баробар ва имконияти баробар барои дастрасӣ ба иттилоот кафолат медиҳад.

Ҳеҷ кас ҳуқуқ надорад, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи моддаи 33 Қонун мазкурҳуқуқи шахсро дар интихоби шакл ва манбаи гирифтани иттилоот маҳдуд созад.(ҚҶТ аз 3.07.12с., №848)

Субъекти ҳуқуқ ба иттилоот метавонад рафъи ҳама гуна ҳуқуқвайронкуниҳои нисбат ба ӯ рухдодаро талаб намояд.

Мусодираи нашрияҳо, нигораҳо, махзанҳои иттилоотӣ, ҳуҷҷатҳои фондҳои бойгонӣ, китобхонаҳо, осорхонаҳо ва несту нобуд кардани онҳо дар заминаи мавқеи идеологӣ ва сиёсӣ манъ аст.

Моддаи 37. Роҳ надодан ба суиистифода аз ҳуқуқ ба иттилоот

Истифодаи иттилоот ба муқобили асосҳои сохти конститутсионӣ ва амнияти давлат, ба муқобили амнияти иттилоотӣ, барои барангехтани кинаюадовати нажодӣ, миллӣ, маҳалгаронӣ, динӣ, забонӣ, ҷанг, зулму зӯроворӣ, фаъолияти террористӣ ва экстремистӣ, хусумати иҷтимоӣ, таҷовуз ба шахсият, ҳуқуқ ва озодиҳоиинсон ва шаҳрванд, таблиғи фаҳшу фуруҷ (порнаграфия) манъ  аст.(ҚҶТ аз 3.07.12с., №848)

Моддаи 38. Ҷавобгарӣ барои вайрон кардани Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки муқаррароти Қонуни мазкурро вайрон мекунанд, мутобиқи санадҳои ҳуқуқию меъёрӣ ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Шахсон дар ҳолатҳои зерин барои вайрон намудани қонунгузорӣ дар бораи иттилоот ҷавобгар мебошанд:

беасос рад намудани пешниҳоди иттилоотӣ дахлдор;

пешниҳод намудани иттилооте, ки ба ҳақиқат мувофиқат намекунад;

сари вақт пешниҳод накардани иттилоот;

дидаю дониста пинҳон доштани иттилоот;

маҷбурсозӣ ба паҳн намудан ё муқобилат ба паҳн намудан, ё радди беасоси паҳн намудани иттилооти дахлдор;

паҳн намудани иттилооте, ки ба ҳақиқат мувофиқ набуда, обрую эътибори шахсро паст мезанад;

истифода ва паҳн намудани иттилоот оид ба ҳаёти шахсии шаҳрванд, бидуни розигии ӯ аз ҷониби шахсе, ки вобаста ба иҷрои ӯҳдадориҳои хизматии шахсӣ молики иттилооти дахлдор мебошад;

ошкор намудани сирри давлатӣ ё дигар сирри қонунан ҳифзшаванда аз ҷониби шахсе, ки бояд ин сирро ҳифз намояд;

вайрон кардани тартиби нигоҳ доштани иттилоот;

дидаю дониста несту нобуд кардани иттилоот, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонун;

беасос ба гурӯҳи маълумотӣ воридшавии маҳдуд марбут донистани навъҳои алоҳидаи иттилоот.

Шикоят аз рӯи амали ғайриқонунии шахсони мансабдор ба мақомоти сатҳи болоие, ки ин шахсони мансабдор ба он тобеанд, пешниҳод карда мешавад.

Дар сурати ба шаҳрванд, шахси ҳуқуқӣ ва ба мақомоти давлатӣ расонидани зарари моддӣ ва маънавӣ ва дар ҳолати қонеъ нагардонидани шикояте, ки ба мақоми болоӣ кардааст, шаҳрванд ва шахси ҳуқуқӣҳақ дорад нисбат ба амали ғайриқонунии шахси гунаҳкор ба суд шикоят кунад.

БОБИ 5.

ФАЪОЛИЯТИ ИТТИЛООТИИБАЙНАЛМИЛАЛӢ, ҲАМКОРӢ БО ДИГАР ДАВЛАТҲО, ТАШКИЛОТҲОИ ХОРИҶӢВА БАЙНАЛМИЛАЛӢДАР СОҲАИ ИТТИЛООТ

Моддаи 39. Фаъолияти иттилоотии байналмилалӣ

Фаъолияти иттилоотии байналмилалӣ аз таъмини шахсонӣ воқеӣ ва ҳуқуқӣбо иттилооти расмӣ ё ба таври оммавӣ эълонгардида оид ба фаъолияти сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, воқеа ва падидаҳое, ки дар дигар кишварҳо рух медиҳанд, инчунин мақсаднок берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон паҳн намудани иттилооти ҳамаҷониба дар бораи Ҷумҳурии Тоҷикистон тавассути мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои шаҳрвандон, воситаҳои ахбори омма ва шаҳрвандон иборат мебошад.

Шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон барои озодона ва бемамониат ба даст овардани иттилоот тавассути манбаъҳои хориҷӣ, аз ҷумла пахши мустақими телевизион, радио, матбуот ва системаҳои иттилоотӣҳуқуқ доранд.

Вазъи ҳуқуқӣ ва фаъолияти касбии хабарнигорони хориҷии дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аккредитатсияшуда ва дигар намояндагони воситаҳои ахбори омма хориҷӣ, инчунин фаъолияти иттилоотии намояндагони дипломатмӣ, консулгарӣ ва дигар намояндагони расмии хориҷӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи қонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф намудааст, танзим могардад.

Таъсис ва фаъолияти ташкилотҳои муштарак дар соҳаи иттилоот бо иштироки шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣҶумҳурии Тоҷикистон ва давлатҳои хориҷӣ тибқи қонунгузорииҶумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон эътироф намудааст, танзим мегардад.

Моддаи 40. Ҳамкории байналмилалӣ

Ҳамкории байналмилалӣ дар cоҳаи иттилоот оид ба масъалаҳои дорои манфиати муштарак дар асоси шартномаҳои байналмилалӣ, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шахсони ҳуқуқии машғул ба фаъолияти иттилоотӣ ба имзо расонидаанд, сурат мегирад.

Моддаи 41. Воридот ва содироти маҳсулоти (хизматрасонии) иттилоотӣ

Воридот ва cодироти маҳсулоти (хизматраеонии) иттилооти тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи фаъолияти иқтиcодии хориҷӣ анҷом дода мешавад.

Моддаи 42. Мустақилияти иттилоотӣ

Асоси мустақилияти иттилоотии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқӣ моликият ба захираҳои миллии иттилоотӣ мебошад.

Ба захираҳои иттилоотии Ҷумҳурии Тоҷикистон тамоми иттилооти марбутаи он, сарфи назар аз мазмун, шакл, вақт ва макони ташаккул, дохил мешаванд.

Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қаламрави худ захираҳои иттилоотиро мустақилона ташаккул дода, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонунҳо ва шартномаҳои байналмилалӣ, онро озодона ихтиёрдорӣ менамояд.

Моддаи 43. Кафолатҳои истиқлоли иттилоотии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Истиқлоли иттилоотии Ҷумҳурии Тоҷикистон чунин таъмин мегардад:

боҳуқуқи мустаснои моликии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба захираҳои иттилоотие, ки аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлат ташаккул меёбанд;

бо ҳифзи системаҳои миллии иттилоотӣ;

бо муқаррар кардани низоми дастрасии дигар давлатҳо ба захираҳои иттилоотии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

бо истифодаи захираҳои иттилоотӣ дар асоси ҳамкориҳои баробарҳуқуқ бо дигар давлатҳо.

Моддаи 44. Мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмиаш мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                                   Эмомалӣ Раҳмонов

ш. Душанбе, 10 майи соли 2002

№ 55

ҚОНУНИ

ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ГУРЕЗАҲО

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с.2002, №4, қ.1, мод.305; с.2010, №1, мод.14;

с.2012, №12, мод.1013; Қонуни ҶТ аз 26.07.2014 с., № 1124)

 Қонуни мазкур асосҳо ва тартиби дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гуреза донистани шахсони паноҳҷўянда, инчунин мақоми ҳуқуқии гурезаҳоро муайян намуда, кафолатҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ, ҳуқуқӣ ва манфиатҳои онҳоро муқаррар мекунад.

Моддаи 1. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи гурезаҳо

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи гурезаҳо ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонун мазкур, дигар санадҳои меъёрию ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин  санадҳои ҳуқуқии байналмилале, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад. (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919)

Моддаи 2. Мафҳуми асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

– гуреза – шахсе, ки шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон набуда, дар қаламрави он қарор дорад ва бинобар сабабҳои комилан асосноки дар давлати мансубияти шаҳрвандии худ бо аломатҳои нажодӣ, эътиқоди динӣ, шаҳрвандӣ,  мансубият ба гурўҳи муайяни иҷтимоӣ ё эътиқоди сиёсӣ дучори таъқиб гашта, аз таъсири ин сабабҳо наметавонад ё намехоҳад аз ҳимояи он давлат истифода намояд, ё шахсе, ки шаҳрвандии муайян надошта, бинобар чунин ҳолатҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор дорад ва бо сабаби мавҷуд будани ҳамин гуна хавф наметавонад ё намехоҳад ба давлати истиқомати доимии худ баргардад;

– шахси паноҳҷўянда- шаҳрванди хориҷӣ ё шахси бешаҳрванде, ки давлати шаҳрвандии худ ё ҷои истиқомати пештараашро  бо мақсади пешниҳод намудани дархост барои гирифтани мақоми  гуреза дар Ҷумҳурии Тоҷикистон тарк намудааст;

– ҷойи зисти муваққатӣ – ҷойи сукунати муваққатии шахсони паноҳҷӯянда ва аъзои оилаи онҳо, ки дар хусуси гуреза дониста шуданашон дархост пешниҳод намудаанд ё гуреза дониста шудаанд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– шаҳодатномаи муваққатии паноҳҷӯянда – ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсияти шахсони паноҳҷўянда ва вазъи ҳуқуқии онҳо, ки мувофиқи Қонуни мазкур ҷиҳати дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гуреза дониста шуданашон дархост пешниҳод мекунанд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– маркази ҷойгиркунии муваққатӣ – Маркази махсусгардонидашудаи мақомоти корҳои дохилӣ барои ҷойгиркунии муваққатии шахсони паноҳҷӯянда ва аъзои оилаи онҳо, ки дар бораи гирифтани мақоми гуреза дар давраи гузаронидани чорабиниҳои ибтидоии айнияткунонӣ ва бақайдгирии пешбинигардида дархост пешниҳод намудаанд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– ҳуҷҷати сафарӣ – ҳуҷҷате, ки аз ҷониби мақомоти корҳои дохилӣ ба шахсони гуреза донисташуда барои аз қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон берун баромадан ва ба қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид шудан дода мешавад; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– шаҳодатномаи гуреза – ҳуҷҷати намунааш муқарраргардида, ки шахсияти шахсони паноҳҷўяндаи дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гуреза донисташударо тасдиқ менамояд;

– мақоми гуреза – вазъи ҳуқуқии (маҷмўи ҳуқуқҳои умумӣ, озодиҳо, ўҳдадориҳо ва манфиатҳои қонунии муайяннамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон) шахсони паноҳҷўянда, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гуреза дониста шудаанд.

Моддаи 3. Шахсони ба ҳимояи байналмилалӣ сазовор набуда ё эҳтиёҷ надошта

1. Муқаррароти Қонуни мазкур нисбат ба шахсони паноҳҷӯянда ва гурезаҳо  дар ҳолатҳои зерин татбиқ намегарданд: 

- агар асосҳои кофӣ мавҷуд бошанд, ки онҳо эҳтимол ҷиноятҳои ҳарбӣ ё ҷиноятҳо ба муқобили сулҳ ва амнияти инсониятро содир намудаанд, ки онҳоро санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Тоҷикистон пешбинӣ намудаанд; 

- агар асосҳои кофӣ мавҷуд бошанд, ки онҳо эҳтимол пеш аз ворид шудан ба қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон берун аз ҳудуди он ҷинояти вазнини хусусияти сиёсинадошта содир кардаанд; 

- агар асосҳои кофӣ мавҷуд бошанд, ки онҳо эҳтимол дар содир намудани кирдори хилофи мақсад ва принсипҳои Созмони Милали Муттаҳид гунаҳгоранд; 

- агар онҳо аз ҳимоя ё кӯмаки мақомот ё муассисаҳои Созмони Милали Муттаҳид, ғайр аз Раёсати Комиссари Олии Созмони Милали Муттаҳид оид ба кор бо гурезаҳо истифода баранд.

2. Муқаррароти Қонуни мазкур ҳамчунин нисбат ба шахсоне татбиқ намегардад, ки давлати мансубияти шаҳрвандии худро (маҳалли истиқомати пештараи худро) бинобар сабабҳои иҷтимоию иқтисодӣ  дар натиҷаи гуруснагӣ, эпидемия ё ҳолатҳои фавқулоддаи табиӣ ва хусусияти техногенидошта тарк намудаанд.

(ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

Моддаи 3¹. Принсипҳои кор бо шахсони паноҳҷӯянда ва гурезаҳо 

Кор бо шахсони паноҳҷӯянда ва гурезаҳо дар асоси принсипҳои зерин амалӣ гардонида мешавад:

- ғайритабъиз;

- берун накардан;

- муттаҳидшавии оила;

- маҳрамият;

- афзалияти ҳимояи манфиатҳои шахсони осебпазир.

(ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

Моддаи 4. Мақомоти идораи давлатӣ оид ба масъалаҳои гурезаҳо

Мақомоти идораи давлатӣ, ки татбиқи сиёсатро нисбати гурезаҳо таъмин мекунанд, инҳоянд:

– мақомоти корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

– мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

– мақомоти корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

– мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ.

(ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

Моддаи 5. Ваколат ва ҳамкории мақомоти идораи давлатӣ

1. Мақомоти корҳои дохилӣ:

– фаъолияти мақомоти идораи давлатиро оид ба масъалаи гурезаҳо ҳамоҳанг месозад;

– фаъолияти воҳидҳои мақомоти дахлдори корҳои дохилиро дар маҳалҳо роҳбарӣ ва назорат менамояд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– тибқи тартиби муқарраргардида маълумотро дар хусуси вазъи сиёсӣ, иҷтимоию иқтисодӣ, санитарию эпидемиологӣ дар кишвари мансубияти шаҳрвандии (маҳалли истиқомати пештараи) шахси дар хусуси гуреза дониста шудан дархост карда, инчунин маълумотро оид ба тағйирот дар низоми шиносномавию раводидии (визавии) давлатҳои хориҷӣ ва қоидаҳои истиқомати шахсони паноҳҷўянда  дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мегирад ва ба мақомоти дахлдори корҳои дохилӣ ирсол менамояд; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590).

– ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Низомномаи шаҳодатномаи гуреза, намунаҳои бланкаҳои шаҳодатномаи гуреза, ҳуҷҷати сафарӣ, инчунин ҷиҳати такмили санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар ин соҳа таклифҳо пешниҳод менамояд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– барои шахсони паноҳҷӯянда ва аъзои оилаи онҳо марказҳои ҷойгиркунии муваққатӣ таъсис дода, фаъолияти онҳоро таъмин менамояд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– аз шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ сарфи назар аз шакли моликият ба тарзи ройгон иттилоотеро мегирад, ки барои тафтиши маълумоти пешниҳоднамуда оид ба дархости  шахси паноҳҷўянда дар хусуси гуреза донистанаш зарур мебошад; (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919)

– ба шахсе, ки дар хусуси гуреза дониста шудан дархост намудааст ё гуреза донисташуда, ки ба синни ҳаждаҳсолагӣ нарасидааст ва бе ҳамроҳии намояндаи қонунии худ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон омадааст, дар дастрас намудани маълумот оид ба мавҷуд будан ва ҷои истиқомати падару модар, ё дигар намояндагони қонунӣ, ё хешовандонаш ёрӣ мерасонад; (ҚҶТ аз 28.12.12с.. № 919)

– дар асоси қарори комиссияи муштараки доимоамалкунандаи назди мақомоти корҳои дохилӣ оид ба муайян намудани мақоми гуреза барои пешниҳод намудани мақоми гуреза дар Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозат медиҳад ё додани иҷозатро рад менамояд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– дар асоси ҳуҷчатҳои бақайдгирии шахсонеро, ки барои гуреза дониста шудан дархост пешниҳод намудаанд, санҷида, дурустии маълумоти додаи онҳоро муайян менамояд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– шаҳодатномаи муваққатии паноҳҷӯяндаро медиҳад; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– ба шахсоне, ки мақоми гуреза гирифтаанд, шаҳодатномаи гуреза, инчунин ҳуҷҷати сафарии намунааш муқарраршуда медиҳад; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– азнавбақайдгирии ҳарсолаи гурезаҳоро якҷоя бо воҳидҳои  дахлдор анҷом медиҳад; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– мувофиқи муқаррароти Қонуни мазкур дар хусуси аз даст додани мақоми гуреза ё дар бораи маҳрум намудан аз мақоми гуреза  қарор қабул менамояд;

– бо мақомоти идораи давлатӣ, мақомоти  иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, шахсони воқеї ва ҳуқуқӣ сарфи назар аз шакли моликияташон оид ба масъалаҳои дигаре, ки ба салоҳияти он вогузор гардидаанд, ҳамкорӣ мекунад; (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919)

– шахсони паноҳҷӯянда ва гурезаҳоро ба қайд мегирад ва мӯҳлати бақайдгирии онҳоро тамдид менамояд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– барои шахсоне, ки мувофиқи тартиби муқарраргардида гуреза дониста шудаанд ва аъзои оилаи онҳо мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозати муваққатии зистро ба расмият дароварда, ба онҳо месупорад ва мўҳлати амали онро дароз мекунад;

– ҳангоми зарурат расмиёти айниятгардонии (идентификатсияи) шахсияти онҳоеро, ки барои гуреза дониста шудан дархост намудаанд ва ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсият надоранд, анҷом медиҳад;

– дактилоскопияи (нақши панҷаҳо) шахсонеро, ки барои гуреза дониста шудан дархост намудаанд, анҷом медиҳад; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

– дар сурати қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистонро ихтиёран тарк накардани шахсони паноҳҷӯянда ва гурезаҳо, дар доираи ваколати худ маҷбуран берун кардани онҳоро мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба иҷро мерасонад. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

2.Мақомоти амнияти миллии  Ҷумҳурии Тоҷикистон: (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

-дар доираи салоҳияти худ оид ба ҳолатҳои пешбининамудаи моддаҳои 3 ва 7 Қонуни мазкур доир ба шахсони паноҳҷўянда, ки изҳори хоҳиши гуреза дониста шудан намудаанд ё дар хусуси гуреза дониста шуданашон дархост кардаанд, ба мақомоти корҳои дохилӣ   маълумот пешкаш менамояд; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

-дар мувофиқа бо Прокуратураи генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи хориҷ кардани шахсоне, ки нисбати онҳо қарори ниҳоӣ дар хусуси рад намудани бақайдгирии дархости гуреза донистани онҳо, дар хусуси рад намудани гуреза донистан, дар бораи беэътибор донистани мақоми гуреза ё маҳрум намудан аз мақоми гуреза ва аъзои оилаи онҳо, ки аз Ҷумҳурии  Тоҷикистон дар мўҳлати муқарраргардида нарафта бошанд, қарор қабул мекунад;

-хориҷ кардани шахсонеро, ки нисбати онҳо дар бораи хориҷ карда шуданашон қарор кабул шудааст, амалӣ менамояд, дар сурате, ки хориҷшавандагон дар мўҳлати як ҳафтаи баъди қабули қарор дар ин бора ба мақомоти болоӣ ё ба суд шикоят накарда бошанд;

– мувофиқи тартиби муқарраргардида ҳангоми убури Сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз гузаргоҳҳо ё берун аз онҳо шахсони паноҳҷўяндаро, ки барои ворид шудан ба Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозатнома надоранд, вале бинобар ҳолатҳои пешбининамудаи сархати дуюми моддаи 2 Қонуни мазкур дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гуреза дониста шуданро изҳор намудаанд, бозмедорад ва дар мўҳлати на дертар аз 72 соат вазифадор аст бо риояи принсипи берун накардан дар ин хусус воҳидҳои мақомоти дахлдори корҳои дохилиро огоҳ созад. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590; аз 26.07.14с., № 1024)

3.Мақомоти корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон:

-дар музокирот, таҳия ва омодасозии лоиҳаҳои аҳдномаю созишномаҳо ва ворид намудани пешниҳодот оид ба бастани онҳо байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар давлатҳо дар масъалаи гурезаҳо иштирок менамояд;

-вазъи сиёсӣ, иҷтимоию иқтисодӣ, санитарию эпидемиологиро дар ин ё он кишвари мансубияти шахсони паноҳҷўянда, оид ба гуреза дониста шудан дархост намудаанд, таҳлил намуда, ҳамоҳанг месозад ва дар ин хусус  маълумот пешниҳод менамояд;

-дар бораи тағйиротҳои шиносномавию раводидӣ (визавӣ) ва қоидаҳои зист дар кишварҳои хориҷӣ маълумот тайёр менамояд;

-ҷараёни иҷрои аҳдномаи байналмилалӣ ва шартномаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистонро оид ба масъалаҳои гурезаҳо назорат менамояд;

-якҷоя бо дигар мақомоти ваколатдор масъалаҳои ҳолати ҳуқуқии шахсони паноҳҷўяндаро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасӣ менамояд;

-барои шахсоне, ки мувофиқи тартиби муқарраргардида гуреза дониста шудаанд ва аъзои оилаи онҳо ҳуҷҷатҳои хориҷ шудан аз Ҷумҳурии Тоҷикистон ва баргаштан ба Ҷумҳурии Тоҷикистонро мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиб дода, ба онҳо месупорад ва мўҳлати амали онҳоро дароз мекунад;

-дар доираи ваколатҳои худ ва иҷрои талаботи Қонуни мазкур, таъмини аз Ҷумҳурии Тоҷикистон хориҷ кардани шахсоне, ки гуреза донистани онҳо рад шудааст, аз мақоми гуреза маҳрум гардида ё мақоми гурезаро аз даст додаанд, мусоидат менамояд.

 4.Мақомоти  иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ: (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

-ҷои сукунати муваққатии шахсонеро, ки дархости гуреза донистани онҳо аз ҷониби мақомоти корҳои дохилӣ ба қайд гирифта шудааст, муайян мекунанд; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

-ба ҳамгироии шахсони гуреза дониста шуда, бо назардошти мавҷуд будани ҷойҳои холии корӣ ва вазифаҳои ишғолнагардида дар бозори меҳнат  кўмак мерасонанд;

-ба шахсони гуреза донисташуда, ки имконияти мустақилона сокин шудан надоранд, барои истиқомати муваққатӣ ҷойи зист пешниҳод мекунанд.

Моддаи 6. Тартиби муроҷиат ва баррасии дархост дар бораи гуреза донистани шахсони

                      паноҳҷўянда

1.Шахсе ки хоҳиши  дар Ҷумҳурии Тоҷикистон паноҳ ҷустан  дорад, метавонад ба намояндагиҳои дипломатӣ ё консулии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давлати сукунати вай бо дархост оид ба гирифтани мақоми гуреза муроҷиат намояд.

2.Шахси паноҳҷўянда, ки изҳори хоҳиши гуреза дониста шудан намуда, ба синни ҳаждаҳ расидааст, ўҳдадор аст шахсан ё ба воситаи намояндаи ваколатдоршуда ба мақомоти зерин бо дархости хаттӣ муроҷиат намояд: (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– дар гузаргоҳи Сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба  мақомоти амнияти миллӣ ва мақомоти корҳои дохилӣ дар сурати убури иҷбории ғайриқонунии Сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давоми як шабонарўз аз лаҳзаи убури Сарҳади давлатӣ. Дар сурати ҷой доштани ҳолатҳои аз шахсони паноҳҷўянда вобаста набуда, ки барои сари вақт бо дархост оид ба гуреза дониста шудани ў муроҷиат намуданаш монеъ мешаванд, мўҳлати муроҷиат метавонад аз ду шабонарўз зиёд бошад, вале на бештар аз давраи ҷой доштани ҳолатҳои бамиёномада; (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919)

– шахси дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон қонунӣ қарордошта, бинобар ҳолатҳои дар кишвари мансубияташ бавуҷудомада, метавонад бо тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур бо дархост дар бораи гирифтани мақоми гуреза муроҷиат намояд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– ба мақомоти корҳои дохилӣ дар ҳолатҳои ба таври қонунӣ омадан ба Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мўҳлати на дертар аз як моҳ. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

3.Агар шахси паноҳҷўянда бинобар вазъи саломатӣ имкони шахсан дар хусуси гуреза дониста шудан муроҷиат кардан надошта бошад, ин корро метавонад намояндаи ваколатдори ў бо пешниҳоди ҳуҷҷати тиббӣ оид ба вазъи саломатии пешниҳодшаванда анҷом диҳад.

4. Шахсе, ки Сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро иҷборан ғайриқонунӣ убур намудааст ва дар хусуси дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гуреза дониста шудан изҳори хоҳиш кардааст, бе истифодаи чораҳои ҷазои муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон нисбати ў барои ғайриқонунӣ ворид шудан ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ё ғайриқонунӣ қарор доштан дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби ҷузъу томҳои қӯшунҳои сарҳадии мақомоти амнияти миллӣ боздошт мешавад. (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919; аз 26.07.14с., № 1024)

5. Ҷузъу томҳои қӯшунҳои сарҳадии мақомоти амнияти миллӣ дар хусуси хоҳиши шахсони паноҳҷўянда барои гуреза дониста шудан ба наздиктарин мақомоти дахлдори корҳои дохилӣ барои баррасии масъалаи бақайдгирии дархост дар муддати 72 соат хабар медиҳанд. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590; аз 26.07.14с., № 1024)

6. Маълумот дар бораи аъзои оилаи шахсони паноҳҷўяндаи ба синни ҳаждаҳ нарасида, ки ҳамроҳи ў омадаанд, ба дархости падар ё модар, дар сурати набудани падару модар ба дархости намояндаи қонунии онҳо ё ба дархости яке аз аъзои оилаи онҳо, ки ба синни ҳаждаҳсолагӣ расидааст ва ихтиёран масъулияти ахлоқу тарбия ва нигоҳубини аъзои оилаи синнашон ба шонздаҳ нарасидаро ба зиммаи  худ гирифтааст, ворид карда мешавад. (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919; аз 26.07.14с., № 1024)

7. Дар ҳолати  бе ҳамроҳии намояндаи қонунӣ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид шудани шахсоне, ки ба синни ҳаждаҳ нарасидаанд ва хоҳиши гуреза дониста шуданро изҳор намудаанд, мақомоти корҳои дохилӣ бо онҳо пурсиш гузаронида,  варақаи пурсишнома пур мекунад. То қабули қарор оид ба муайян намудани вазъи ҳуқуқии онҳо мувофиқи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ба мақомоти васоят ва парастории Ҷумҳурии Тоҷикистон супурдани ин шахсон тадбирҳо андешида мешаванд. (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919; аз 26.07.14с., № 1024)

8. Вазъи ҳуқуқии шахсони паноҳҷўянда, ки ғайри қобили амал дониста шудаанд ва хоҳиши гуреза дониста шуданро доранд, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

9. Баррасии дархости шахсони паноҳҷўянда, ки аъзои як оила мебошанд, нисбат ба ҳар як узви ба синни ҳаждаҳ расидаи оила, дар алоҳидагӣ бо назардошти талаботи Қонуни мазкур анҷом дода мешавад. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

10. Дар сурати ҷой надоштани ҳолатҳои пешбининамудаи Қонуни мазкур нисбати яке аз аъзои ба синни ҳаждаҳ расидаи оила, бо мақсади таъмини муттаҳидшавии оила ин узви оила низ бо хоҳиши ў гуреза дониста мешавад. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

11. Қарор дар бораи бақайдгирии дархости шахс, дар хусуси гуреза донистани ў аз ҷониби комиссияи муштараки доимоамалкунандаи назди мақомоти корҳои дохилӣ оид ба муайян намудани мақоми гуреза дар мўҳлати даҳ рўзи корӣ пас аз лаҳзаи пешниҳод гардидани дархост тибқи натиҷаҳои тартиб додашудаи анкетавии шахси паноҳҷўянда, тартиб додани варақаи баёнот дар асоси доир намудани сўҳбати инфиродӣ, инчунин тибқи натиҷаҳои тафтиши дурустии маълумотҳои бадастомада дар бораи ин шахс ва аъзои оилаи ў, ки ҳамроҳаш омадаанд, қабул карда мешавад. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

12. Маълумот дар бораи аъзои оилаи ба синни ҳаждаҳ нарасидаи шахсони паноҳҷўянда, ба шаҳодатномаи падар ва модар, дар сурати набудани волидайн – ба шаҳодатномаи намояндаи қонунии онҳо ё ба шаҳодатномаи яке аз аъзои оилаи онҳо, ки ба синни ҳаждаҳсолагӣ расидааст ва ихтиёран масъулияти ахлоқу тарбия ва нигоҳубини аъзои оилаи синнашон ба шонздаҳ нарасидаро ба зиммаи худ гирифтааст, сабт карда мешавад. (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919; аз 26.07.14с., № 1024)

13. Ҳамчунин ба шахси паноҳҷўяндаи ба синни ҳаждаҳ нарасида, ки бе ҳамроҳии намояндаи қонунӣ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид шудааст ва дар хусуси гуреза дониста шудан дархост пешниҳод намудааст, бо назардошти таклифҳои мақомоти васоят ва парасторӣ метавонад шаҳодатнома супурда шавад. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

14. Шаҳодатнома барои бо тартиби муқарраргардида дар мақомоти корҳои дохилии ҷои истиқомат ба қайд гирифтани шахс ва аъзои оилаи ў, ки дар хусуси гуреза дониста шудан дархост пешниҳод намудаст, дар мўҳлати дида баромадани дархост асос мегардад.

15. Шаҳодатнома ҳамчунин дар сурати зарурат барои сукунати муваққатӣ роҳхат гирифтани шахси паноҳҷўянда ва аъзои оилаи ў асос мебошад;

16. Комиссияи муштараки доимоамалкунандаи назди мақомоти корҳои дохилӣ оид ба муайян намудани мақоми гуреза аз намояндагони Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти корҳои дохилӣ, мақомоти тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, мақомоти меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, мақомоти амнияти миллӣ, мақомоти корҳои хориҷӣ иборат мебошад. Тартиби ташкил ва фаъолияти комиссияи муштараки доимоамалкунандаи назди мақомоти корҳои дохилӣ оид ба муайян намудани мақоми гуреза аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

Моддаи 7. Маҳдудкунии ҳуқуқҳои шахсони паноҳҷўянда, ки дар хусуси гуреза  донистан

                     дархост пешниҳод намудаанд

Ҳуқуқҳои шахсони паноҳҷўяндае, ки дар хусуси гуреза донистан дархост пешниҳод намудаанд, мумкин аст танҳо дар ҳолатҳои пешбининамудаи қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, бо мақсади таъмини  ҳимоя ва амнияти давлат, ҳифзи асосҳои сохти конститутсионӣ, ахлоқ, саломатии аҳолӣ, ҳуқуқ ва озодиҳои дигар шахсон маҳдуд карда шаванд. (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919)

Моддаи 8. Асосҳо барои рад кардани додани мақоми гуреза ба шахси паноҳҷӯянда

                             (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

Барои рад кардани додани мақоми гуреза ба шахси паноҳҷӯянда ҳолатҳои зерин асос мешаванд, агар: (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

-дархости шахс комилан беасос бошад ё хусусияти сўиистифода дошта бошад;

-ҳолатҳои истиснокунандаи тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур ошкор гарданд;

-дархости шахс пештар дар бораи гуреза дониста шудани ў бинобар мавҷуд набудани ҳолатҳои хавфи дучории таъқиб гаштан рад шуда бошад, дар сурате, ки вазъият дар кишвари мансубияти шаҳрвандии ў (маҳалли истиқомати пештараи ў) аз рўзи радия гирифтан то рўзи пешниҳоди дархости нав тағйир наёфта бошад;

-шахс шаҳрванди давлати сеюме бошад, ки метавонад аз ҳимояи он истифода намояд ё ҳуқуқ дорад дар асоси қонунӣ дар қаламрави кишвари сеюм бе хавфи дучори  таъқиб шудан дар ин кишвар истиқомат кунад;

– шахс бевосита аз қаламрави кишвари сеюми бехатар омада бошад, ки то ворид шудан ба Ҷумҳурии Тоҷикистон муваққатан дар қаламрави он таҳти таъқиб қарор надошт ё метавонист мувофиқи тартиби муқарраргардида паноҳгоҳ ё мақоми гуреза гирад; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– шахс давлати мансубияти шаҳрвандии (маҳалли истиқомати пештараи) худро бинобар хавфи ҷазо гирифтан мутобиқи қонунгузории ин давлат барои ғайриқонунӣ берун шудан аз қаламрави он ё барои содир намудани дигар ҷиноят дар қаламрави он тарк намуда бошад ва бо ҳамин сабабҳо намехоҳад ба давлати мансубияти шаҳрвандии  (маҳалли истиқомати пештараи)  худ баргардад;

– шахс иҷборан ғайриқонунӣ Сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро бо мақсади пешниҳод намудани дархост дар хусуси гуреза дониста шудан убур намуда бошад ва мутобиқи тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур бе сабабҳои узрнок бо дархост дар бораи хоҳиши гуреза дониста шуданаш муроҷиат накарда бошад; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– шахс аз додани маълумот дар бораи худ саркашӣ намояд, дар бораи худ ё ки дар бораи ҳолатҳои ба Ҷумҳурии Тоҷикистон омаданаш маълумоти бардурўғ пешниҳод намояд;

– шахс бо шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қайди никоҳ бошад ва мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон имкон дорад барои истиқомати доимӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозат гирад;

– шахс барои истиқомати доимӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозатнома (иҷозатномаи зист) дошта бошад.

Моддаи 9. Оқибати рад кардани додани мақоми гуреза

                           (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

1. Дар сурате, ки агар ба шахси паноҳҷӯянда додани мақоми гуреза рад карда шавад, мақомоти корҳои дохилӣ дар мӯҳлати то панҷ рӯзи корӣ пас аз рӯзи қабули қарор дар ин хусус ба ӯ бо зикри сабабҳои радкунӣ ва тартиби овардани шикоят аз рӯи қарори қабулшуда, инчунин шарҳи вазъи ҳуқуқии минбаъдаи ӯ ва аъзои оилааш дар Ҷумҳурии Тоҷикистон огоҳинома месупорад ё ирсол менамояд. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

2. Мақомоти корҳои дохилӣ,  мақомоти амнияти миллиро дар хусуси қабули қарори ниҳоӣ дар бораи рад намудани бақайдгирии дархости шахс дар хусуси гуреза донистани ў дар Ҷумҳурии Тоҷикистон хабардор менамояд. Ҳамзамон ба мақомоти дахлдор дар бораи ба ин шахс додани раводиди хуруҷ ба мўҳлате, ки барои шикоят намудан аз болои қарор дар хусуси рад намудани бақайдгирии дархости ў дар хусуси гуреза донистан вақт медиҳад,  дархост менамояд. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

3.Шахсе, ки ба мақомоти корҳои дохилӣ дар хусуси гуреза дониста шуданаш дархост намудааст ва дар бораи рад гардидани бақайдгирии дархост огоҳинома гирифтааст, вале ҳуқуқи шикоят аз болои ин қарорро мутобиқи Қонуни мазкур истифода набурдааст ва дар сурати надоштани дигар асосҳои қонунӣ барои истиқомат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, ўҳдадор аст дар мўҳлати на дертар аз як моҳи пас аз рўзи гирифтани огоҳинома дар хусуси рад гардидани  дархосташ, якҷоя бо аъзои оилаи худ Ҷумҳурии Тоҷикистонро тарк намояд. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

Моддаи 10. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои шахсони паноҳҷӯянда ва аъзои оилаи онҳо

                               (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

1. Шахси паноҳҷӯянда ва аъзои оилаи ӯ ҳуқуқҳои зерин доранд: (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

-гирифтани иттилоот оид ба тартиби гуреза донистани онҳо ва оид ба ҳуқуқу ўҳдадориҳои худ мувофиқи Қонуни мазкур;

-истиқомат дар давраи баррасии дархост дар маҳалҳои сукунати муваққатӣ бо роҳхати мақомоти корҳои дохилӣ ё сокиншавии мустақилона дар оилаи шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ё шаҳрванди хориҷӣ ва шахси бешаҳрванди дар Ҷумҳурии Тоҷикистон истиқомати доимӣ дошта; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

-ёрии таъҷилии тиббӣ дар муассисаҳои давлатии тиббӣ;

-гирифтани маълумоти ибтидоӣ ва миёна;

– гирифтани ёрии иҷтимоӣ бо тартиби муайяннамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– ҳуқуқ ба меҳнат ва фаъолияти соҳибкорӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

-пешниҳоди ариза дар хусуси қатъи баррасии дархост.

2. Шахсони паноҳҷӯянда, инчунин аъзои оилаи онҳо ӯҳдадоранд: (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

-талаботи Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро риоя намоянд; (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919)

– мақомоти корҳои дохилиро дар давоми се рӯзи корӣ дар бораи иваз намудани маҳалли истиқомат дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ва оид ба мақсади аз қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон берун рафтан огоҳ созанд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

-тартиби муқарраргардидаи истиқоматро риоя намоянд ва талаботи муқарраргардидаи меъёрҳои санитарию гигиении истиқомат дар маҳалли сукунати муваққатиро иҷро кунанд;

– тибқи тартибе, ки мақомоти тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ муайян менамояд, фавран аз муоинаи ҳатмии тиббӣ гузаранд; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– ба мақомоти муҳоҷират маълумоти саҳеҳро барои қабули қарор дар асоси дархост пешниҳод намоянд;

– аз тағйироти маълумотҳои анкетавӣ ва маҳалли истиқомат ба мақомоти муҳоҷират хабар диҳанд.

Моддаи 11. Тартиби гуреза донистани шахсони паноҳҷўянда

1. Асосҳо ва тартиби гуреза дониста шудани шахси дар Ҷумҳурии Тоҷикистон паноҳҷӯянда аз ҷониби мақомоти корҳои дохилӣ бо роҳи муқаррар намудани талаботи зерин муайян карда мешаванд: (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– натиҷаи маълумотҳои анкетавии шахси паноҳҷўянда дар асоси доир намудани сўҳбатҳои инфиродӣ; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

– дурустии маълумоти бадастомада дар бораи шахси паноҳҷўянда ва аъзои оилааш, ки ўро ҳамроҳӣ мекунанд;

-сабабҳои ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид шудан;

-мазмуни ҳуҷчатҳои пешниҳодшуда;

-баёноти ба тариқи расмӣ таҳияшуда, агар онҳо мавҷуд бошанд;

-дигар ҳуҷчатҳо.

2. Дархости гуреза донистани шахс дар мўҳлати на дертар аз се моҳи пас аз ба қайд гирифта шудани он аз ҷониби мақомоти корҳои дохилӣ  баррасӣ карда мешавад. Мўҳлати амали бақайдгирӣ низ ба ҳамин муддат дароз карда мешавад. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

3. Мўҳлати баррасии дархост дар сурати мавҷуд будани мушкилот дар муайян намудани асоснокии хавфи таҳти таъқиб қарор гирифтани аризадиҳанда аз ҷониби мақомоти корҳои дохилӣ мумкин аст, дароз карда шавад, вале на бештар аз 3 моҳи пас аз ба қайд гирифта шудани дархост дар хусуси гуреза донистан. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

4. Расмиёти гуреза донистан метавонад дар ҳар марҳила боздошта шавад, агар дар ҷараёни баррасии дархост маълум гардад, ки шахс дидаю дониста дар бораи худ маълумоти бардурўғ пешниҳод намудааст ё кирдоре содир намудааст, ки амнияти давлати истиқоматро таҳти хатар мегузорад ё тартиботи ҷамъиятиро халалдор месозад.

5. Қарор дар бораи гуреза донистан ё дар хусуси рад намудани гуреза донистан аз ҷониби мақомоти корҳои дохилӣ дар асоси хулосаи комиссияи муштараки доимоамалкунандаи назди мақомоти корҳои дохилӣ оид ба муайян намудани мақоми гуреза, ки бо назардошти расмиёти анчомдодаи баррасии дархост ва ҳуҷҷатҳои парвандаи шахсони паноҳҷўянда пешниҳод гардидааст, қабул карда мешавад. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590; аз 26.07.14с., № 1024)

6. Ба шахси паноҳҷўяндаи гуреза донисташуда, ки ба синни ҳаждаҳ расидааст, мақомоти корҳои дохилӣ мутобиқи Дастурамали шаҳодатномаи гуреза, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ намудааст, шаҳодатномаи намунааш муқарраргардида медиҳад. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590) (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

7. Ҳамчунин ба шахси гуреза донисташудаи ба синни ҳаждаҳ расидае, ки бе ҳамроҳии намояндаи қонунӣ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид шудааст, бо назардошти фикру мулоҳизаҳои мақомоти васоят ва парасторӣ метавонад шаҳодатнома супурда шавад. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

8. Шаҳодатнома дар баробари пешниҳодоти мақомоти корҳои дохилӣ барои гирифтани иҷозати зист ба мўҳлати гуреза донистани шахси гуреза донисташуда ва аъзои оилаи ў асос мебошад. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

9. Шахси паноҳҷӯянда ба мӯҳлати 3 сол гуреза дониста шуда, ба ӯ ба ин муддат шаҳодатномаи гуреза дода мешавад. Ҳангоми дар давлати мансубияти шаҳрвандии (ё маҳалли истиқомати пештараи) ӯ боқӣ мондани ҳолатҳое, ки ӯ мавриди таъқиб қарор гирифта буд, дар асоси қарори комиссияи муштараки доимоамалкунандаи назди мақомоти корҳои дохилӣ оид ба муайян намудани мақоми гуреза мӯҳлати гуреза дониста шудани ӯ ва мӯҳлати амали шаҳодатномаи гуреза ба ҳар 3 соли минбаъда тамдид карда мешавад. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

10. Мақомоти корҳои дохилӣ мақомоти дахлдорро аз қабули қарори ниҳоӣ дар хусуси рад намудани гуреза донистани шахс хабардор сохта, онро аз қайд мебарорад ва ба вай ва ба аъзои оилааш барои додани раводиди хуруҷ аз Ҷумҳурии Тоҷикистон дархост мекунад. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

11. Шахсе, ки тибқи талаботи Қонуни мазкур дар бораи рад гардидани гуреза донистан огоҳинома гирифтааст, дар сурати надоштани дигар асосҳои қонунӣ барои истиқомат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, ўҳдадор аст дар мўҳлати на дертар аз як моҳ пас аз гирифтани огоҳинома дар хусуси рад гардидани дархосташ якҷоя бо аъзои оилаи худ Ҷумҳурии Тоҷикистонро тарк намояд.

12. Шахсе, ки гуреза донистани ӯ рад карда шудааст, бинобар пайдо шудани ҳолатҳои нав ҳуқуқ дорад бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур такроран барои гирифтани мақоми гуреза ба мақомоти корҳои дохилӣ дархост пешниҳод намояд. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

Моддаи 12. Ҳуқуқ ва ўҳдадориҳои шахси гуреза донисташуда

1.Шахси  гуреза донисташуда ва аъзои оилаи ў, ки ҳамроҳаш омадаанд, ҳуқуқҳои зеринро доранд:

-гирифтани иттилоот дар бораи ҳукуқ ва ўҳдадориҳои худ, инчунин иттилооти дигар мувофиқи  Қонуни мазкур;

-истиқомат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи гуреза будан дар маҳалҳои аҳолинишине, ки номгўи онҳоро Ҳукумати  Ҷумҳурии Тоҷикистон, муайян кардааст;

-сокиншавии мустақилона дар оилаи шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ё шаҳрванди хориҷӣ ва шахси бешаҳрванд мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

-иштирок дар барномаҳои ҳамгироие, ки мақомоти корҳои дохилӣ таҳия менамояд; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

-ёрии тиббӣ, таъминшавӣ бо кор, кор дар асоси кироя ё фаъолияти соҳибкорӣ, мутобиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, агар тартиби дигар муқаррар нашуда бошад;

-гирифтани тањсилоти ибтидоӣ ва миёна; (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919)

-кўмаки мақомоти корҳои дохилӣ дар дарёфти маълумот дар бораи хешовандоне, ки дар давлати мансубияти шаҳрвандии (маҳалли истиқомати пештараи) шахси гуреза истиқомат мекунанд; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

– муроҷиат ба мақомоти корҳои дохилӣ дар маҳалли будубоши худ бо мақсади расонидани кӯмак ба ӯ ва аъзои оилааш дар барасмиятдарории ҳуҷҷатҳои сафарӣ дар мувофиқа бо мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

-аз мақомоти корҳои дохилии маҳалли истиқомат мувофиқи тартиби муқарраргардида гирифтани иҷозати зист ва дигар ҳуҷҷатҳои дахлдор;

-бо ариза муроҷиат намудан дар хусуси додани иҷозат барои истиқомати доимӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо асосҳое, ки ба мақоми гуреза вобастагӣ надоранд ё мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон соҳиб шудан ба мақоми  шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

-ихтиёран баргаштан ба давлати мансубияти шаҳрвандии (маҳалли истиқомати пештараи) худ;

-рафтан ба давлати дигар барои истиқомат;

-гирифтани ёрдампулӣ ва дигар навъи кўмак тибқи тартибе, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд;

-истифода аз дигар ҳуқуқҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванди ба таври доимӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон истиқоматкунанда пешбинӣ намудааст.

2.Шахси гуреза донисташуда ва аъзои оилаи ў, ки ўро ҳамроҳӣ мекунанд, ўҳдадоранд:

-талаботи Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро риоя намоянд; (ҚҶТ аз 28.12.12с., № 919)

-ҳангоми сокиншавии мустақилона дар мўҳлати на дертар аз се рўзи корӣ пас аз  гирифтани шаҳодатнома дар   мақомоти корҳои дохилии маҳалли истиқомат аз қайд гузаранд;

-пас аз гирифтани роҳхат барои сукунати муваққатӣ аз мақомоти корҳои дохилӣ дар мўҳлати на дертар аз се рўз ба маҳалли аҳолинишини нишондодашуда омада, баъди расидан дар мўҳлати на дертар аз се рўзи корӣ дар мақомоти маҳаллии корҳои дохилӣ аз кайд гузаранд; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

-дар мўҳлати на дертар аз як ҳафтаи корӣ ба мақомоти корҳои дохилӣ дар хусуси тағйири ному насаб, ҳайати оила, вазъияти оилавӣ, дар бораи соҳиб шудан ба шаҳрвандии дигар давлат ва дар бораи гирифтани иҷозат барои истиқомати доимӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон маълумот пешниҳод кунанд; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

-аз мақсади тағйир додани ҷойи истиқомат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ё кўчида рафтан берун аз Ҷумҳурии Тоҷикистон мақомоти корҳои дохилиро хабардор намоянд; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

– дар сурати иваз намудани ҷойи истиқомат аз қайди мақомоти корҳои дохилӣ бароянд ва дар давоми се рўзи корӣ пас аз расидан ба маҳалли нави истиқомат дар мақомоти корҳои дохилии он маҳал аз қайд гузаранд; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

-дар мўҳлатҳое, ки мақомоти корҳои дохилӣ муқаррар менамояд, ҳар сол аз нав аз қайд гузаранд; (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

-дигар ўҳдадориҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои шаҳрванди хориҷӣ ва шахси бешаҳрванди дар Ҷумҳурии Тоҷикистон доимӣ истиқоматкунанда пешбинӣ намудаанд, иҷро кунанд.

Моддаи 13. Қатъ гардидани  мақоми гуреза ва маҳрум намудан аз он

                             (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

1. Мақоми гуреза қатъ мегардад, агар шахс: (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

-барои истиқомати доимӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозат гирифта бошад;

-шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё дигар давлатро соҳиб шуда бошад;

-барои истиқомати доимӣ аз Ҷумҳурии Тоҷикистон рафта бошад;

– ихтиёран аз ҳимояи давлати мансубияти шаҳрвандӣ ё истиқомати худ аз нав истифода барад; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

- ихтиёран ба кишвари мансубияти худ, ки қаблан бинобар хавфи таъқибот тарк карда буд, баргардад; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

-аз ҳимояи давлати мансубияти шаҳрвандии худ бо сабабҳое, ки ў гуреза дониста шуда буд, даст кашида натавонад, агар ин сабабҳо дигар вуҷуд надошта бошанд.

2.Шахс дар ҳолатҳои зерин аз мақоми гуреза маҳрум карда мешавад, агар :

-дидаю дониста маълумоти бардурўғ ё ҳуҷҷатҳои қалбакие пешниҳод намуда бошад, ки барои гуреза донистани  ў асос шуда бошанд;

– яке аз ҳолатҳои пешбининамудаи моддаи 3 Қонуни мазкур ошкор гардад; (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

-ба амнияти миллӣ, асосҳои сохти конститутсионӣ, тартиботи ҷамъиятӣ, саломатӣ ва ахлоқии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳдид намояд.

3. Қарор дар бораи қатъ гардидани мақоми гуреза ё маҳрум намудан аз мақоми гуреза аз ҷониби комиссияи муштараки доимоамалкунандаи назди мақомоти корҳои дохилӣ оид ба муайян намудани мақоми гуреза қабул карда мешавад. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

4. Огоҳинома оид ба қарори комиссияи муштараки доимоамалкунандаи назди мақомоти корҳои дохилӣ оид ба муайян намудани мақоми гуреза дар бораи қатъ гаштани мақоми гуреза ё  маҳрум намудан аз мақоми гуреза бо нишон додани сабабҳои қабули қарор дар ин бора ва тартиби шикоят овардан аз рӯи қарор аз ҷониби мақомоти корҳои дохилӣ на дертар аз панҷ рӯзи корӣ пас аз қабули қарор ба ин шахс супорида ё ирсол карда мешавад. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

5. Мақомоти корҳои дохилӣ мақомоти дахлдорро аз қарори қабулгардида дар бораи аз даст додани мақоми гуреза ё дар бораи аз мақоми гуреза маҳрум намудани шахс хабардор намуда,  онро аз қайд мебарорад, ҳамзамон дар хусуси ба расмият даровардани раводиди хуруҷи ў ва аъзои оилааш аз Ҷумҳурии Тоҷикистон дархост менамояд. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

6.Дар сурати аз даст додани мақоми гуреза ё маҳрум гардидан аз ин мақом, шаҳодатнома ба мақомоти корҳои дохилӣ супурда шуда, он беэътибор дониста мешавад. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

7.Шахсе, ки бинобар ҳолатҳои пешбининамудаи қисми якум ва дуюми ҳамин модда мақоми гурезаро аз даст додааст ё аз мақоми гуреза маҳрум гардидааст ва ҳуқуқи пешниҳод намудани даъворо нисбати ин қарор мутобиқи Қонуни мазкур истифода намекунад, инчунин барои сукунат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дигар асосҳои қонунӣ надорад, ўҳдадор аст дар мўҳлати на дертар аз як моҳ пас аз гирифтани огоҳинома дар хусуси мақоми гурезаро аз даст додан ё дар бораи аз мақоми гуреза маҳрум намудан якҷоя бо аъзои оилаи худ Ҷумҳурии Тоҷикистонро тарк намояд.

8.Шахсе, ки бинобар ҳолатҳои пешбининамудаи қисми якум ва дуюми ҳамин модда мақоми гурезаро аз даст додааст ё аз мақоми гуреза маҳрум гаштааст ва аъзои оилаи ў баъд аз қарори ниҳоӣ ҳуқуқи истифодаи истиқоматгоҳеро, ки мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ барои истиқомати муваққатӣ пешниҳод намудаанд, аз даст медиҳад. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

Моддаи 14. Кафолатҳои ҳуқуқии шахсони  паноҳҷўянда ва гуреза донисташуда

1.Шахсони паноҳҷўянда, ки дар хусуси гуреза донистан дархост пешниҳод намудаанд, гуреза дониста шудаанд, мақоми гурезаро аз даст додаанд ё аз мақоми гуреза маҳрум карда шудаанд, хилофи иродаи онҳо ба қаламрави давлате, ки дар он ба ҳаёт ё озодии онҳо бинобар нишонаҳои нажодӣ, эътиқоди динӣ, шаҳрвандӣ, мансубият ба гурўҳи муайяни иҷтимоӣ ё ақидаҳои сиёсӣ хатари таъқиб таҳдид мекунад, баргардонида намешаванд.

2.Муқаррароти дар банди якуми ҳамин модда нишондодашуда ба гурезаҳое, ки бо асосҳои муайян сабаби хавфи бехатарии давлате, ки дар ҳудуди он мебошанд, шуда метавонанд ё маҳкумшудагоне, ки мувофиқи ҳукм ба гурўҳи содиркунандагони ҷинояти махсусан вазнин дохил шуда, барои давлат хатари умумӣ доранд,  татбиқ карда намешавад.

3.Маълумот дар бораи шахсоне, ки дар хусуси гуреза донистан дархост пешниҳод намудаанд, ё ин  ки гуреза дониста шудаанд, ба мақомоти ҳокимият ва ташкилотҳои ҷамъиятии давлати мансубияти шаҳрвандии (маҳалли истиқомати пештараи) онҳо бе розигии хаттии ин шахсон пешниҳод карда намешавад.

4.Нисбати қарор ва амалҳои (беамалии) мақомоти идораи давлатӣ ва шахсони мансабдор вобаста ба иҷрои Қонуни мазкур ба мақомоти болоӣ ё суд шикоят пешниҳод намудан мумкин аст.

5.Мўҳлати пешниҳоди шикоят аз рўзи гирифтани огоҳинома дар бораи рад гардидани бақайдгирии дархост дар хусуси гуреза донистан, дар хусуси аз даст додани мақоми гуреза, дар бораи маҳрум гардидан аз мақоми гуреза ба мақомоти болоӣ ё ба суд набояд аз як моҳ зиёд бошад. Шикоят ба мақомоти болоӣ шикояти судиро истисно намегардонад. Дар сурати шикоят ба мақомоти болоӣ баъди гузаштани мўҳлати на дертар аз як моҳ агар шахс ҷавоб нагирифта бошад ё ҷавоби рад гирифта бошад, ҳуқуқ дорад ба суд муроҷиат намояд.

6. То қабули қарор тибқи шикоят шахси шикоят пешниҳоднамуда ва аъзои оилаи ў дорои ҳуқуқҳо ва ўҳдадориҳои пешбининамудаи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд. Зимнан мӯҳлати амали шаҳодатномаи муваққатии шахси паноҳҷӯянда ё шаҳодатномаи гуреза аз ҷониби мақомоти корҳои дохилӣ ба мӯҳлати баррасии шикоят ва қабули қарор аз тарафи мақомоти суд тамдид карда мешавад. Ҳамзамон, аз тарафи мақомоти корҳои дохилӣ мӯҳлати бақайдгирии шахси паноҳҷӯянда ё мӯҳлати амали шаҳодатномаи гуреза ва иҷозати зисти онҳо тамдид карда мешавад. (ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

 7. Шахсе, ки дар бораи рад гардидани бақайдгирии дархост дар хусуси гуреза донистан, дар бораи рад гардидани гуреза донистан, дар бораи аз даст додани мақоми гуреза ё дар бораи маҳрум гардидан аз мақоми гуреза мувофиқи Қонуни мазкур огоҳинома гирифтааст ва ҳуқуқи пешниҳод намудани шикоятро нисбати ин қарор мутобиқи ҳамин модда истифода намудааст, ўҳдадор аст   Ҷумҳурии Тоҷикистонро якҷоя бо аъзои оилаи худ дар мўҳлати на дертар аз як моҳ пас аз гирифтани огоҳинома дар бораи рад гардидани шикоят, дар сурати набудани дигар асосҳои қонунӣ барои истиқомат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, тарк намояд.

Моддаи 15. Сокин намудани шахсони паноҳҷўянда ва гуреза донисташуда

1.Шахсони паноҳҷўянда, ки дар хусуси гуреза донистан дархост пешниҳод намудаанд ва барои мустақилона сокин шудан имконият надоранд, аз ҷониби мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар маҳалли ҷойгиршавии мақомоти дахлдори корҳои дохилӣ, ки дархостро ба қайд гирифтааст, сокин карда мешаванд. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590)

2. Барои сокиншавии шахсоне, ки дар хусуси гуреза донистан дархост намудаанд, метавонанд марказҳои ҷойгиркунии муваққатӣ таъсис дода шаванд. Ин ҷойҳо бо пешниҳоди мақомоти корҳои дохилӣ ва бо мувофиқаи вазорату идораҳои дахлдор дар асоси қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода мешаванд. (ҚҶТ аз 12.01.10с., №590; аз 26.07.14с., № 1024)

3.Шахсоне, ки гуреза дониста шудаанд ва имконияти мустақилона сокин шудан надоранд, мутобиқи квотаҳои қабули гурезаҳо барои ҳар як вилоят ва ноҳияи ҷумҳурӣ, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар сол муқаррар менамояд, тақсим карда мешаванд.

4.Истиқоматгоҳ барои сукунати муваққатии шахсоне, ки гуреза дониста шудаанд, аз ҷониби раисони вилоятҳо ва ноҳияҳо тибқи квотаҳои муқарраргардида дар асоси шартномаи иҷора, ки бо ин гуна шахсон баста мешаванд, барои мўҳлати гуреза будани онҳо пешниҳод карда мешавад.

5. Қарор дар бораи ба шахси гуреза донисташуда додани истиқоматгоҳ барои сукунати муваққатӣ аз ҷониби мақомоти дахлдор мувофиқи тартибе, ки тибқи Низомномаи истиқомати гурезаҳо дар Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар гардидааст, қабул карда мешавад.

6.Дар сурати ба таври оммавӣ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид шудани шахсони паноҳҷўянда, ки дар хусуси гуреза дониста шудан бинобар ҳолатҳои пешбининамудаи ҳамин Қонун дархост пешниҳод кардаанд, сокин намудани ин шахсон ва шароити нигоҳдории онҳоро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд.

Моддаи 16. Маблағгузори  вобаста ба татбиқи Қонуни мазкур

Маблағгузорӣ оид ба  қабул, расонидани кўмак ба шахсони  паноҳҷўянда, гуреза ва аъзои оилаи онҳо ва инчунин хароҷоти вобаста ба хориҷ кардани онҳо аз Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар мавриди рад гардидани дархости гуреза донистани онҳо, аз даст додани мақоми гуреза, маҳрум гардидан аз мақоми гуреза ва аъзои оилаи онҳо тибқи тартиб ва андозаҳое, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд, инчунин аз ҳисоби маблағҳое, ки аз созмонҳои байналмилалӣ ва дигар давлатҳо дар асоси шартномаҳои (созишномаҳои) бо Ҷумҳурии Тоҷикистон басташаванда ворид мегарданд ва хайрияҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ анҷом дода мешавад.

Моддаи 17. Ҳамкории байналмилалӣ оид ба масъалаҳои гурезаҳо

Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дигар давлатҳо, Раёсати Комиссари Олии Созмони Милали Муттаҳид оид ба гурезаҳо ва дигар созмонҳои байналмилалӣ бо мақсади ҳалли масъалаҳои гурезаҳо ҳамкорӣ менамояд.

Моддаи 18. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни  мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

(ҚҶТ аз 26.07.14с., № 1024)

Моддаи 19. Дар бораи беэътибор донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон

                       «Дар бораи гурезаҳо»

Қонуни Ҷумҳурии  Тоҷикистон аз 20 июли  соли 1994   «Дар бораи гурезаҳо» (Ахбори  Шўрои Олии Ҷумҳурии  Тоҷикистон, с.1994, №15-16, мод.243; Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 1997, № 9, мод. 117 ;  с. 2001, № 4, мод. 182) аз эътибор соқит дониста шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                     Э.Раҳмонов

ш. Душанбе, 10 майи соли 2002,

№ 50