Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон

ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ**

**ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ ҲИФЗИ МУҲИТИ ЗИСТ**

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

(Ахбори маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2011, № 7-8, мод. 614; с. 2014, №11, мод. 669; Қонуни ҶТ аз 18.07.2017 с., №1449)

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқии сиёсати давлатиро дар соҳаи ҳифзи муҳити зист муайян намуда, ба таъмини рушди устувори иҷтимоию иқтисодӣ, кафолатҳои ҳуқуқи инсон ба муҳити зисти солим ва мусоид, таҳкими тартиботи ҳуқуқӣ, пешгирии таъсири номатлуби фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият ба муҳити зист, ташкили истифодаи оқилонаи захираҳои табиат ва таъмини амнияти экологӣ равона шудааст.

**БОБИ 1.**

**МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода шудаанд:

- *муҳити зист* - муҳити зисти инсон, маҷмӯи ҷузъиёти муҳити табиӣ, объектҳои табиӣ ва табиии антропогенӣ, инчунин объектҳои антропогенӣ;

- ***объекти антропогенӣ*** - объекте, ки инсон барои таъмини эҳтиёҷоти иҷтимоии худ сохтааст ва он дорои хусусиятҳои объектҳои табиӣ намебошад;

- ***гуногунии биологӣ*** - шаклҳои гуногуни организмҳои зиндаи мансуб ба ҳама манбаъҳо, аз ҷумла, экосистемаҳои заминӣ ва обӣ ва комплексҳои экологӣ, ки организмҳои зинда ҷузъи онҳо мебошанд; мафҳуми мазкур гуногуниро дар доираи намуд, байни намудҳо ва гуногунии экосистемаҳо дар бар мегирад;

- *муҳити зисти мусоид* - муҳити зисте, ки сифати он фаъолияти устувори системаҳои экологии табиӣ, объектҳои табиӣ ва табиии антропогениро таъмин менамояд;

- зарар ба муҳити зист – тағйирёбии номатлуби ҳолати муҳити зист дар натиҷаи ифлосшавии он, ки ба таназзули системаҳои экологӣ ва коҳишёбии захираҳои табиӣ сабаб мегардад; (**ҚҶТ аз** 18.07.17 с., №1449)

- ***парки дендрологии давлатӣ*** - гурӯҳи растаниҳое, ки арзиши илмӣ, фарҳангӣ ва таърихӣ доранд, намудҳои табиии набототи боғу гулгаштҳо (паркҳо);

- ***моддаи ифлоскунанда*** - модда ё омехтаи моддаҳое, ки миқдор ва (ё) таркиби онҳо аз меъёри барои моддаҳои кимиёвӣ, аз ҷумла радиоактивӣ, дигар моддаҳо ва микроорганизмҳо муқарраргардида зиёд мебошад ва ба муҳити зист таъсири манфӣ мерасонанд;

- ***ифлосшавии муҳити зист*** - воридшавии моддаҳои эҳтимолан хатарноки кимиёвӣ ва биологӣ, моддаҳои радиоактивӣ, партовҳои истеҳсолӣ ва истеъмолӣ ба муҳити зист, инчунин таъсири садо, ларзиш, майдонҳои магнитӣ ва дигар таъсири манфии физикӣ ба муҳити зист;

- ***минтақаи муҳофизатӣ (буферӣ)*** - ҳудуди замин ва қисми фазо, ки бо мақсади кам кардани таъсири номатлуби беруна дар атрофи ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда ташкил карда мешавад;

- ***минтақаҳои санитарии муҳофизатӣ*** - ҳудудҳои табиие, ки барои таъмини меъёрҳои гигиении зарурии ғилзати моддаҳои ифлоскунанда дар қабати рӯизаминии атмосфера, ҳифзи манбаъҳои об, кам кардани таъсири манфии хатҳои интиқоли барқ ба аҳолии маҳал таъин гардидаанд;

- ***сифати муҳити зист*** - ҳолати муҳити зист, ки бо нишондиҳандаҳои физикӣ, кимиёвӣ, биологӣ, нишондиҳандаҳои дигар ва (ё) маҷмӯи онҳо ифода мегардад;

- ***ҷузъҳои муҳити табиӣ*** - замин, қаъри он, хок, обҳои рӯизаминӣ ва зеризаминӣ, ҳавои атмосфера, олами набототу ҳайвонот ва дигар организмҳо, инчунин қабати озони атмосфера ва фазои кайҳонии атрофи Замин, ки дар маҷмӯъ шароити мусоидро барои мавҷудияти ҳаёт дар рӯи Замин таъмин мекунанд;

- ***назорат дар соҳаи ҳифзи муҳити зист (назорати экологӣ)*** - маҷмӯи чорабиниҳое, ки ба пешгирӣ, ошкор ва рафъ кардани ҳолатҳои вайронкунии қонунгузорӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, таъмини риояи талабот, аз ҷумла меъёрҳо ва ҳуҷҷатҳои меъёрии соҳаи ҳифзи муҳити зист аз ҷониби субъектҳои фаъолияти хоҷагидорӣ ва ғайра равона шудаанд;

- *Китоби Сурх* - маҷмӯи маълумотҳо оид ба намудҳои нодир, нобудшаванда ё таҳти таҳдиди нобудшавӣ қарордоштаи растаниҳо ва ҳайвонот, ки бо мақсади ҷорӣ намудани низоми ҳифозати махсус ва азнавбарқароркунии минбаъдаи онҳо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад;

- ***лимити истифодаи захираҳои табиӣ*** - миқдори ниҳоии гирифтан ва истеъмол кардани захираҳои табиӣ, ихроҷи моддаҳои зараровар ***ифлоскунанда*** ба муҳити зист, ки бо мақсади ҳифзи захираҳои табиӣ, истифодаи оқилонаи онҳо, пешгирӣ ва рафъи таъсири номатлуби онҳо муқаррар карда мешавад; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- ***меъёрҳои ихроҷи партови моддаҳо ва микроорганизмҳои ифлоскунанда (минбаъд - меъёрҳои ихроҷ ва партов)*** - маҳдудияти ихроҷ ва партови моддаҳо ва микроорганизмҳои ифлоскунанда ба муҳити зист, ки барои давраи гузаронидани чорабиниҳои ҳифзи муҳити зист, аз ҷумла ҷорӣ намудани технологияҳои беҳтарини мавҷуда, бо мақсади ноил гардидан ба меъёрҳои ҳифзи муҳити зист муқаррар карда мешаванд;

- ***мониторинги муҳити зист (мониторинги экологӣ)*** - системаи комплексии мушоҳида, арзёбӣ ва ешгӯии тағйироти ҳолати муҳити зист таҳти таъсири омилҳои табиӣ ва антропогенӣ;

- ***меъёрҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист (минбаъд - меъёрҳои ҳифзи табиат)*** - меъёрҳои муқарраргардидаи сифати муҳити зист ва меъёрҳои таъсири имконпазир ба он ки дар сурати риояи онҳо муҳити мусоиди зист барои ҳаёти инсон, фаъолияти устувори системаҳои табиии экологӣ таъмин гардида, гуногунии биологӣ ҳифз карда мешавад;

- ***меъёрҳои имконпазири фишори антропогенӣ ба муҳити зист*** - меъёрҳое, ки мутобиқи андозаи таъсири маҷмӯии имконпазири ҳама манбаъҳо ба муҳити зист ва (ё) ҷузъиёти алоҳидаи муҳити табиат дар доираи минтақаҳои мушаххас муқаррар карда шудаанд ва дар сурати риояи онҳо фаъолияти устувори системаҳои экологии табиӣ таъмин ва гуногунии биологӣ ҳифз карда мешавад;

- ***ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда*** - қитъаҳои замин, об ва фазои он ки дар онҳо комплексҳо ва объектҳои табиии дорои аҳамияти махсуси ҳифзи олами набототу ҳайвонот ва муҳити зист, илмӣ, фарҳангӣ, маърифатӣ, истироҳатӣ ва солимгардонӣ ҷойгиранд ва бо тартиби муқаррарнамудаи қонун пурра ва ё қисман аз истифодаи ҳоҷагидорӣ гирифта шудаанд ва барои онҳо низоми ҳифозати махсус муайян гардидааст;

- ***ҳифзи муҳити зист*** - системаи чорабиниҳои давлатӣ ва ҷамъиятии дорои хусусияти ҳуқуқӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, технологӣ, маърифатӣ ва байналмилалӣ, ки ба таъмини ҳамоҳангии муносибати мутақобилаи ҷамъият ва табиат дар асоси ҳифз ва барқарорсозии муҳити табиӣ, истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ, беҳтар намудани сифати муҳити зисти инсон, пешгирӣ ва рафъи таъсири манфии фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият ба муҳити зист ва бартараф намудани оқибатҳои он равона гардидаанд;

- *арзёбии таъсир ба муҳити зист* - намуди фаъолият оид ба ошкор намудан, таҳлил кардан ва ба ҳисоб гирифтани оқибатҳои таъсири мустақим ва ғайримустақими фаъолияти ба нақша гирифташудаи хоҷагидорӣ ва фаъолияти дигар ба муҳити зист бо мақсади қабули қарорҳо оид ба имконпазир ё имконнопазир будани анҷомдиҳии он;

- ***объекти табиии антропогенӣ*** - объекти табиӣ, ки дар натиҷаи фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият тағйир ёфтааст ва (ё) объекте, ки аз тарафи инсон сохта шуда, дорои хусусияти объекти табиӣ мебошад ва аҳамияти рекреатсионӣ ва муҳофизатӣ дорад;

- *объекти табиӣ* - системаи экологии табиӣ, ландшафти табиӣ ва ҷузъҳои таркибии онҳо, ки хусусиятҳои табиии худро нигоҳ доштаанд;

- ***комплекси табиӣ*** - маҷмӯи объектҳои табиии аз ҷиҳати функсионалӣ ва табиӣ ба ҳам алоқаманде, ки бо нишонаҳои географӣ ва нишонаҳои дигари марбута муттаҳид мебошанд;

***- ландшафти табиӣ*** - мавзее, ки дар натиҷаи фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият тағйир наёфтааст ва ба навъҳои муайяни релефи маҳал, хок, растании дар шароити ягонаи иқлимӣ ташаккулёфта мувофиқ мебошад;

- ***захираҳои табиӣ*** - ҷузъиёти табиии муҳити зист, объектҳои табиӣ ва табиии антропогение, ки инсон истифода мебарад (энергияи офтоб, гармии дохилизаминӣ, ҳавои атмосфера, захираҳои замин, об, ҷангал ва маъдан, маводи радиоактивӣ, олами набототу ҳайвонот ва маҳсули онҳо, дигар неъматҳои табиӣ);

- ***истифодаи захираҳои табиат*** - фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият (аз ҷумла низомӣ) бо истифодаи намудҳои алоҳидаи захираҳои табиӣ, инчунин таъсири ин фаъолият ба муҳити зист;

- *истифодабарандаи табиат* - шахси воқеӣ ё ҳуқуқие, ки ҳамчун ташаббускор ё фармоишгари фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият амал намуда, бо муҳити зист ва захираҳои табиӣ созгор аст;

- ***системаи ҳифзи муҳити зист*** - маҷмӯи барнома ***ва чорабиниҳои давлатӣ, регламентҳои техникӣ***, мақоми ваколатдори ***давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи*** ҳифзи муҳити зист, воҳидҳои зерсохтори он, шабакаҳои дар соҳаи муҳити зист, сарфи назар аз шакли ташкилию ҳуқуқӣ ва моликият, амалкунандаи муассисаю ташкилотҳо, ки ба татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи муҳити зист нигаронида шуда, барои иҷрои мақсаду вазифаҳои ягона, афзун гардонидани саҳми ин соҳа дар рушди иҷтимоию иқтисодии кишвар, таъмини амнияти экологӣ ва муҳити зисти барои инсон мусоид муттаҳид карда шудаанд; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- ***меъёри технологӣ*** - меъёри имконпазири ихроҷ ва партови модда ва микроорганизмҳо, ки барои манбаъҳои статсионарӣ (доимӣ), сайёр ва дигар манбаъҳо, равандҳои технологӣ ва таҷҳизот муқаррар карда мешаванд ва андозаи имконпазири ҳаҷми ихроҷ ва партови моддаҳо ва микроорганизмҳоро ба муҳити зист ба ҳисоби воҳиди маҳсулоти истеҳсолшаванда инъикос менамояд;

- ***қабати озон*** - қабати атмосферӣ дар сатҳи сайёра дар баландии 7-8 км дар қутбҳо ва 17-18 км дар Экватор бо тамаркузи зиёди молекулаҳои озон, ки нурҳои ултрабунафши барои организмҳои зинда ҳалокатоварро аз кайҳон намегузаронад;

- ***системаи экологӣ*** - маҷмӯи ягона, устувор, мустақилона инкишофёбанда ва танзимшавандаи ҷузъиёти зинда ва ғайризиндаи муҳити зист дар ҳудуди қитъаи муайяни биосферӣ, ки тавассути мубодилаи моддаҳо, энергия ва иттилоот байни ҳам алоқаманд мебошанд;

- ***иттилооти экологӣ*** - ҳама гуна иттилоот дар шакли хаттӣ, визуалӣ, акустикӣ, электронӣ ё ҳама гуна шакли дигари моддӣ дар бораи ҳолати муҳити зист ва ҷузъиёти он, инчунин робитаи мутақобилаи байни ин ҷузъиёт, омилҳо, ба монанди моддаҳо, энергия, садо, радиатсия, амалҳо, аз ҷумла чорабиниҳои маъмурӣ, созишномаҳои экологӣ, қонунгузорӣ, нақшаҳо ва барномаҳои марбут ба муҳити зист, хароҷоту даромадҳо ва дигар тадқиқоти иқтисодӣ ва дурнамоҳое, ки дар қабули қарорҳо оид ба муҳити зист истифода мегарданд;

- *амнияти экологӣ* - ҳолати муҳофизавии манфиатҳои муҳими ҳаётии шахс, ҷомеа, муҳити зист ***аз таҳдидҳое***, ки дар натиҷаи таъсиррасонии антропогенӣ ва табиӣ ба муҳити зист, аз ҷумла ба офату фалокатҳои табиӣ алоқаманданд; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- *хатари экологӣ* - эҳтимолияти фарорасии ҳолате, ки барои муҳити зист оқибати номусоид дошта, дар натиҷаи таъсири манфии фаъолияти хоҷагидорӣ ва фаъолияти дигари манфӣ, ҳолатҳои табиӣ ва техногенӣ ба вуҷуд меояд;

- ***экспертизаи экологӣ*** - муқаррар намудани мутобиқатӣ ё номутобиқатии ҳуҷҷати лоиҳавӣ ва дигар ҳуҷҷатҳо фавқулоддаи дорои хусусияти ба талаботи қонунгузорӣ оид ба ҳифзи муҳити зист ва истифодабарии оқилонаи захираҳои табиӣ, аз он ҷумла ***санадҳои меъёрии техникӣ***; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- ***аудити экологӣ*** - таҳлили мутобиқати фаъолият ва ҳисоботи субъекти ҳоҷагидорӣ ба қонунгузории амалкунанда, ҳуҷҷатҳои меъёрию методӣ, дастурӣ ва танзимкунандаи соҳаи ҳифзи муҳити зист ва истифодаи захираҳои табиӣ.

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифзи муҳити зист**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифзи муҳити зист ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 3. Доираи амали Қонуни мазкур**

1. Қонуни мазкур муносибатҳои марбут ба алоқамандии мутақобилаи ҷамъият ва муҳити зистро дар раванди фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолияте, ки ба муҳити зисти ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсир мерасонанд, танзим менамояд.

2. Масъалаҳои ҳифз ва истифодаи замин, қаъри замин, об, ҳавои атмосфера, олами набототу ҳайвонот, аз ҷумла ***гуногунии биологӣ,*** ҷангалҳо, инчунин объектҳои муҳити атрофи дорои арзиши махсуси экологӣ, илмӣ, таърихӣ ва фарҳангӣ, мавзеъҳои табиии махсус ҳифзшавандаро дар қисмате, ки дар Қонуни мазкур танзим намегарданд, қонунҳои дахлдор ва қонунҳои дигари дар асоси он амалкунанда ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба танзим медароранд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

3. Муносибатҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист дар қисмати барои таъмини бехатарии санитарӣ-эпидемиологии аҳолӣ зарурро қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи бехатарии санитарӣ-эпидемиологии аҳолӣ ва ҳифзи саломатии аҳолӣ, инчунин дигар санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба таъмини муҳити зисти барои инсон мусоид нигаронида шудаанд, ба танзим медароранд.

***Моддаи 4. Сиёсати давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист***

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

1. Сиёсати давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист маҷмӯи тадбирҳои ҳуқуқӣ, иқтисодӣ, ташкилӣ, маърифатӣ, фарҳангӣ, иттилоотӣ, иҷтимоиву инфрасохторӣ ва дигар тадбирҳои таъсиррасонии давлатӣ мебошанд, ки ба таъмини ҳифз ва истифодаи оқилонаю самараноки захираҳои об ва замин, сарватҳои зеризаминӣ, фазои ҳавоӣ, олами набототу ҳайвонот ва дигар захираҳои табиӣ барои манфиати халқ равона карда шудаанд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Барои татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист системаи ҳифзи муҳити зисти Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода мешавад, ки он ба таъмини ҳуқуқи шаҳрвандон барои муҳити зисти солим ва мусоид нигаронида шудааст. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

3. Асоси ташкили сиёсати давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист аз санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла консепсия, барнома, стратегия, дурнамо ва нақшаҳои амал оид ба ҳифзи муҳити зист иборат мебошанд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 5. Принсипҳои асосии ҳифзи муҳити зист**

Фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолияти мақомоти ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ***мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот,*** шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки ба муҳити зист таъсир мерасонанд, дар асоси принсипҳои зерин анҷом дода мешавад: **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- таъмини волоияти Конститутсия ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист;   **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- афзалияти ҳифзи ҳаёт ва саломатии инсон, риояи ҳуқуқи он ба муҳити мусоиди зист;

- барқарор сохтан ва нигоҳ доштан, истифодаи устувор ва оқилонаи муҳити зист бо мақсади баланд бардоштани сатҳи зиндагӣ, таъмини муҳити мусоиди зист барои кору истироҳати аҳолӣ;

- пайвасти илман асосноки манфиатҳои ҳуқуқӣ, экологӣ, иқтисодию иҷтимоии инсон, ҷамъият ва давлат, андешидани чораҳои самаранок бо мақсади ноил шудан ба рушди устувор;

- музднок будани истифодабарии захираҳои табиӣ ва ҷуброни зарари ба муҳити зист расонидашуда;

- мустақилияти назорат дар соҳаи ҳифзи муҳити зист;

- эҳтимолияти хатари экологии фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолияти ба нақша гирифташаванда;

- арзёбии таъсир ба муҳити зист ҳангоми қабули қарорҳо оид ба фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият;

- афзалияти нигоҳдории системаҳои экологӣ, ландшафт ва комплексҳои табиӣ;

- имконпазирии таъсири фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият ба муҳити ***табиӣ, аз ҷумла гуногунии биологӣ,*** бо назардошти талабот дар соҳаи ҳифзи муҳити зист; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- ҳатмӣ будани иштироки мақомоти ҳокимияти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва дигар муассисаҳои ғайритиҷоратӣ, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар фаъолият оид ба ҳифзи муҳити зист;

- риояи ҳуқуқи ҳар як шахс барои дарёфти маълумоти дақиқ оид ба ҳолати муҳити зист, инчунин иштироки шаҳрвандон дар қабули қарорҳои марбут ба ҳуқуқи онҳо ба муҳити зисти мусоид тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- ҳавасманд ва дастгирӣ кардани ҳамкории ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва шаҳрвандон бо мақомоти ҳокимияти давлатӣ дар масъалаҳои ҳифзи муҳити зист ва истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ;

- ногузир будани ҷавобгарӣ барои риоя накардани қонунгузорӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист;

- ташкил ва рушди системаи маърифати экологӣ, тарбия ва ташаккули фарҳанги экологӣ;

- ҳамкории байналмилалӣ.

**Моддаи 6. Объектҳои ҳифзи муҳити зист**

1. Аз ифлосшавӣ, вайроншавӣ, осеб дидан, камшавӣ, харобшавӣ ва дигар таъсири номатлуби фаъолияти хоҷагидорӣ ва фаъолияти дигари шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ инҳо ҳифз карда мешаванд:

- замин, қаъри он, хок;

- обҳои рӯизаминӣ ва зеризаминӣ;

- ҳавои атмосфера, қабати озонии Замин;

- олами набототу ҳайвонот, аз ҷумла ***гуногунии биологӣ,*** тамоми намудҳои ҷангал, инчунин фонди генетикии онҳо. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Мамнӯъгоҳҳои табиии давлатӣ, аз ҷумла биосферӣ, минтақаҳои муҳофизатӣ (буферӣ), парваришгоҳҳои табиии давлатӣ, ёдгориҳои табиӣ, паркҳои табиӣ, миллӣ ва дендрологӣ, боғҳои ботаникӣ, дигар комплексҳо ва объектҳои табиӣ, ки моҳияти махсуси ҳифзи табиат, илмӣ, таърихию фарҳангӣ, эстетикӣ, истироҳатӣ ва тандурустӣ доранд, инчунин объектҳои олами набототу ҳайвоноти нодир ё зери хатари нобудшавӣ қарордошта, дигар организмҳо ва макони зисту сабзиши онҳо таҳти муҳофизати махсус қарор дода мешаванд.

3. Ба объектҳои муҳофизати махсус ҳамчунин минтақаҳои ташаккулёбии обҳои зеризаминӣ (водии дарёҳо, даҳанаи селроҳа, шелфи доманакӯҳҳо), бозёфтҳои нодири геологӣ ва ташкилаҳои минералогӣ, объектҳои палеонтологӣ ва дигар қитъаҳои қаъри замин, ки арзиши махсуси илмӣ, фарҳангӣ ва ғайра доранд, замини назди соҳил ва минтақаҳои ҳифзи объектҳои об, ҳавзҳои хоҷагиҳои моҳипарварӣ, қитъаҳои муҳофизатии ҷангалҳо ва дигар минтақаҳое, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд, мансубанд.

**Моддаи 7. Барнома, консепсия, стратегия*, дурнамо*** **ва нақшаҳои амал дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

1. Барои ташкили фаъолияти мақсаднок ва пурсамар ҷиҳати таъмини сифати мусоиди муҳити зист, идоракунии устувор, таъмини амнияти экологӣ, татбиқи муқаррароти конвенсия ва созишномаҳои байналмилалии экологӣ, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, барнома, консепсия, стратегия, ***дурнамо*** инчунин дар асоси онҳо нақшаҳои амал, ки тадбирҳои ҳифзи муҳити зист, истифодаи устувору оқилона ва барқарорсозии захираҳои табиӣ, солимгардонии муҳити зистро барои ояндаи дарозмӯҳлат пешбинӣ менамоянд, таҳия карда мешаванд.

Бо мақсади аз байн бурдани такрори айнан як фаъолият ва беҳтар истифода бурдани имкониятҳо нисбати ду ва зиёда конвенсия ва созишномаҳои байналмилалии экологӣ, ки Тоҷикистон эътироф кардааст, барнома, консепсия, стратегия***, дурнамо*** ва нақшаҳои амали ягона таҳия карда мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Барнома, консепсия, стратегия***, дурнамо*** ва нақшаҳои амали давлатӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори ***давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи*** ҳифзи муҳити зист бо иштироки вазорату идораҳои манфиатдор, инчунин аҳли ҷомеа таҳия ва аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мегарданд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

3. Нақшаҳои амал оид ба ҳифзи муҳити зист бо назардошти дурнамоҳои давлатии рушди иқтисодию иҷтимоӣ ва дар асоси тадқиқотҳои илмие, ки ба ҳалли масъалаҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист равона гардидаанд, таҳия карда мешаванд.

4. Шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродие, ки фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолияти ба муҳити зист таъсири манфӣ расонандаро анҷом медиҳанд, вазифадоранд чорабиниҳои ҳифзи муҳити зистро бо тартиби муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба нақша гиранд ва амалӣ гардонанд.

**БОБИ 2. ИДОРАКУНИИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ ҲИФЗИ МУҲИТИ ЗИСТ**

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

**Моддаи 8. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист инҳоянд:

***- пешбурди сиёсати давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист;*** **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- муқаррар намудани тартиби таҳия ва тасдиқи ҳуҷҷатҳои меъёрӣ ва талабот дар соҳаи ҳифзи муҳити зист нисбати фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият;

- ҳавасмандгардонии кашфиёт ва тадқиқоти илмӣ, илмии техникӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, таъмини бехатарии экологӣ ва идоракунии устувори истифодаи табиат, аз байн бурдан ва пешгирӣ кардани коҳиши муҳити зист;

- муқаррар намудани андоза ва тартиби ситонидани пардохти маблағҳо барои истифодабарии захираҳои табиӣ;   **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**(Сархати 5 хориҷ карда шуд бо ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- муайян намудани тартиб ва шартҳои суғуртаи ҳатмии экологии шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ;

- муайян намудани тартиби ташкил ва гузаронидани экспертизаи давлатии экологӣ ва расмиёти арзёбии таъсири фаъолияти ба нақша гирифташаванда ба муҳити зист;

- қабули қарорҳо дар хусуси истифодаи захираҳои табиӣ, бастани шартномаҳо ва қарордодҳо, аз ҷумла консессияҳо;

- тасдиқи барнома, консепсия, стратегия***, дурнамо*** ва нақшаҳои амал оид ба ҳифзи муҳити зист, ҳисобот ва гузоришҳои миллӣ оид ба ҳолати муҳити зист, инчунин нақшаҳои комплексии истифода, барқарорсозӣ ва ҳифзи захираҳои табиӣ, тартиби пешбурди кадастрҳои давлатии захираҳои табиӣ; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- маблағгузорӣ ва таъминоти моддию техникии чорабиниҳои ҳифзи муҳити зист дар доира ва ҳаҷми муқаррарнамудаи буҷети давлатӣ;

- муқаррар намудани сохтор, мӯҳтаво ва тартиби мониторинги давлатии муҳити зист ва захираҳои табиӣ, ташаккули системаи давлатии мушоҳидаи вазъи муҳити зист ва таъмини фаъолияти ин система;

- тасдиқи номгӯи гурӯҳҳои маҳсулот, иҷрои корҳо ва хизматрасонӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, ки бояд ҳатман стандартизатсия ва сертификатсия шаванд;

- тасдиқи номгӯи объектҳои муҳити зисти дорои аҳамияти махсуси экологӣ, илмӣ, таърихӣ ва фарҳангӣ, ташкили мамнӯъгоҳҳои давлатӣ, паркҳои миллӣ***, дендрологӣ*** ва табиии давлатӣ, инчунин дигар минтақаҳои махсус муҳофизатшавандаи табиӣ; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- муайян намудани тартиб ва шартҳои ҷамъоварӣ, таҳлил, ҷамъбаст, пешниҳоди иттилоот ва пешбурди омори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист;

- муқаррар намудани тартиби назорати давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист;

- муайян намудани мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва тасдиқи низомномаи он;   **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- анҷом додани дигар салоҳиятҳо мутобиқи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 9. Ваколати *мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон* дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

1. Ба ваколати мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист мансубанд:

- татбиқи сиёсати давлатии экологӣ ва идоракунии комплексӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва истифодаи самараноки захираҳои табиӣ, ҳамоҳангсозии фаъолияти вазорату идораҳо, ***мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот,*** шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ;  **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- амалӣ сохтани назорати давлатии фаъолияти объектҳои хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият, новобаста ба шаклҳои моликият ва мансубияти идоравӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва истифодаи оқилонаи ахираҳои табиӣ;

- таҳияи лоиҳаи қонун ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, инчунин назорати иҷрои онҳо;

- таҳия ва тасдиқи меъёрҳо, ***регламентҳои техникӣ*** ва дигар ҳуҷҷатҳои меъёрӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- таҳияи лоиҳаҳои барнома, консепсия, стратегия***, дурнамо*** ва нақшаҳои амал оид ба ҳифзи муҳити зист, ҳисобот ва гузоришҳои миллӣ оид ба ҳолати муҳити зист, инчунин нақшаҳои комплексии истифода, барқарорсозӣ ва ҳифзи захираҳои табиӣ, иштирок дар татбиқи онҳо; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- ширкат дар таҳия ва татбиқи барномаҳои экологии байнидавлатӣ ва минтақавӣ;

- ширкат дар амалисозии чорабиниҳои ҳифзи табиат ва дигар чорабиниҳое, ки барои беҳбуди вазъи муҳити зист андешида мешаванд, аз ҷумла дар минтақаҳои офати экологӣ;

- ташкил ва гузаронидани экспертизаҳои давлатии экологии фаъолияти ба нақша гирифташаванда;

- анҷом додани амалҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мавриди ба ҷавобгарии маъмурӣ ва дигар ҷавобгарӣ кашидани шахсони гунаҳкор;

- ба суд пешниҳод намудани даъво дар хусуси ситонидани ҷарима, ҷуброни товони зараре, ки дар натиҷаи риоя накардани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист расонида шудааст, ҳамчунин пардохти ҳатмии маблағҳо барои ифлос кардани муҳити зист ва дигар намудҳои таъсири зарарнок ба он;

- таҳияи пешниҳодҳо оид ба таъсиси мавзеъҳои махсус муҳофизатшавандаи табиӣ, идора кардани чунин мавзеъҳо, назорати ҳифз ва истифодаи онҳо;

- иштирок дар ташкил, татбиқ ва рушди маърифати экологӣ ва ташаккули фарҳанги экологӣ дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- бо тартиби муқаррарнамуда маҳдуд кардан, боздоштан ва қатъ гардонидани фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолияте, ки бо риоя накардани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳифзи муҳити зист анҷом дода мешавад;

- ташкил ва пешбурди мониторинги давлатии муҳити зист, таъмини фаъолияти хадамоти давлатии азорати муҳити зист;

- бо тартиби муқарраргардида таъмин кардани аҳолӣ бо иттилоот оид ба вазъи муҳити зист дар ***ҳудуди*** Ҷумҳурии Тоҷикистон;   **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- ройгон дастрас намудани иттилооти экологӣ аз вазоратҳо, идораҳо, ***мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот,*** корхонаҳо ва муассисаю ташкилотҳо;   **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- таҳия ва пешбурди Китоби Сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон, тасдиқи Низомнома ва ҳайати Комиссияи доимоамалкунандаи он;

- додани иҷозатномаҳо ба баъзе намудҳои фаъолият ё ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ барои пешбурди фаъолият ё амали муайян дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва истифодаи захираҳои табиӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи иҷозатномадиҳӣ ба баъзе намудҳои фаъолият» ва «Дар бораи низоми иҷозатдиҳӣ; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- барои субъектҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудани лимит ва квотаҳои истифодаи захираҳои табиӣ, аз ҷумла объектҳои олами набототу ҳайвонот, маҳсулоти ҷангал, партовҳо ба ҳавои атмосфера, манбаъҳои об, рӯи замин ва қабати он, ҷойгиронии партовҳо;

- додани иҷозат барои ҳуқуқи ҷамъоварӣ кардан, аз сарҳад гузаронидан ва гӯронидани партови истеҳсолӣ ва истеъмолӣ, ихроҷ ва ҷойгиронии моддаҳои ифлоскунандаи муҳити зист, парма кардани чоҳҳои об ва истифодабарии мақсадноки захираҳои табиӣ;

- ташкил кардан ва гузаронидани сертификатсияи экологии объектҳои муҳити зист, захираҳои табиӣ, маҳсулот, мавод ва ашёи хом, партовҳои истеҳсолӣ ва истеъмолӣ, равандҳои технологӣ ва хизматрасонӣ, ки барои пешгирӣ ва бартараф кардани зарар ба муҳити зист ва таъмини амнияти экологӣ   равона карда шудаанд;

- муқаррар ва тасдиқ намудани андозаи пардохти маблағҳо барои истифодаи захираҳои табиӣ, ифлос кардани муҳити зист ва ҷойгиронии партовҳо;

- ҳамоҳангсозии фаъолияти дигар мақомоти ваколатдори давлатӣ оид ба ҳифзи муҳити зист ва истифодаи захираҳои табиӣ;

- таъсис ва пешбурди кадастри давлатии захираҳои табиӣ, баҳисобгирӣ ва арзёбии захираҳои табиӣ;

- анҷом додани ҳамкориҳои байналмилалӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, бехатарии экологӣ, омӯзиш, ҷамъбаст ва интишори таҷрибаи байналмилалӣ, таъмини иҷрои ӯҳдадориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки онҳоро Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист эътироф намудааст;

- ҷамъоварӣ ва баррасии иттилооти экологӣ, таҳия ва нашри ҳисоботу гузоришҳои миллӣ оид ба вазъи муҳити зист;

- анҷом додани дигар вазифаҳои таъмини ҳифзи самараноки муҳити зист ва истифодаи захираҳои табиӣ дар доираи салоҳияти худ.

2. Иҷрои қарорҳои мақоми ваколатдори ***давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон*** дар соҳаи ҳифзи муҳити зист оид ба масъалаҳои таҳти салоҳияти он қароргирифта барои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳатмӣ буда, аз рӯи онҳо бо тартиби муқаррарнамудаи қонун шикоят кардан мумкин аст. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 10. Ваколатҳои мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

1. Мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар доираи ваколатҳои худ:

- дар минтақаҳои дахлдор самтҳои асосии ҳифзи муҳити зисти табиӣ ва истифодаи захираҳои табииро муайян месозанд ва барномаҳои экологиро тасдиқ менамоянд;

- хароҷоти ҳифз ва солимгардонии муҳити зистро дар буҷети маҳаллӣ тасдиқ мекунанд;

- ҳисоботи роҳбарон ва дигар шахсони мансабдори мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, сохторҳои мақомоти марказии иҷроияи ҳокимияти давлатӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳоро оид ба вазъи ҳифзи муҳити зист ва истифодаи захираҳои табиат мешунаванд;

- дар доираи ваколати худ доир ба масъалаҳои солимгардонии муҳити зист, ҳифз, барқарорсозӣ ва оқилона истифода бурдани захираҳои табиӣ, ҳифзи объектҳои муҳити зисти дорои арзиши махсуси экологӣ, илмию фарҳангӣ қоидаҳои иҷрояшон ҳатмӣ қабул мекунанд.

2. Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар доираи ваколатҳои худ корҳои зеринро анҷом медиҳанд:

- назорати давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва танзими истифодаи захираҳои табиат;

- таҳия ва татбиқи барномаҳо ва нақшаҳои амал оид ба ҳифзи муҳити зист ва истифодаи табиат дар минтақаҳои марбута, сохтмон ва азнавсозии объектҳои ҳифзи муҳити зист;

- пешниҳоди таклиф ба мақоми ваколатдори ***давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон*** оид ба ҳифзи муҳити зист дар хусуси ҳифзи объектҳои муҳити зист, ки дорои арзиши махсуси экологӣ, таърихӣ, илмӣ ва фарҳангӣ мебошанд, инчунин оид ба таъсиси мавзеъҳои махсус муҳофизатшаванда; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- таблиғи ҳифзи муҳити зист, анҷом додани корҳои тарбия ва ташаккули маърифати экологии аҳолӣ;

- амалӣ сохтани дигар ваколатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 11. Ваколатҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

Мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар доираи ваколатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷрои қонунҳо ва санадҳои дигари меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарорҳои мақоми ваколатдори ***давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон*** дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, инчунин иштироки аҳолиро дар ҳалли масъалаҳои беҳбуди муҳофизати муҳити зист таъмин менамоянд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**БОБИ 3.**

**ҲУҚУҚ ВА ӮҲДАДОРИҲОИ ШАҲРВАНДОН, ИТТИҲОДИЯҲОИ ҶАМЪИЯТӢ**

**ВА ТАШКИЛОТҲОИ ДИГАРИ ҒАЙРИТИҶОРАТӢ ДАР СОҲАИ ҲИФЗИ МУҲИТИ ЗИСТ**

**Моддаи 12. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои шаҳрвандон дар соҳаи   ҳифзи муҳити зист**

1. Шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ба зиндагӣ дар шароити барои саломатӣ ва ҳаёт мусоид ва истифода аз неъматҳои он, ба ҳифзи муҳити зист аз таъсири номатлуби фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият, ҳолатҳои фавқулоддаи хусусияти табиӣ ва техногенидошта ҳуқуқ доранд.

2. Шаҳрвандон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ҳуқуқ доранд:

- иттиҳодияҳо ва дигар ташкилотҳои ғайритиҷоратии фаъолияташон вобаста ба ҳифзи муҳити зистро таъсис диҳанд;

- ба мақоми ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ***мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот,***, дигар ташкилот ва шахсони мансабдор барои гирифтани иттилооти саривақтӣ, пурра ва дақиқи вобаста ба вазъи муҳити зисти маҳалли истиқомати худ, чораҳои вобаста ба ҳифзи он муроҷиат намоянд ва чунин иттилоотро дастрас кунанд. Агар ошкор кардани иттилооти экологӣ ба ҳифзи сирри давлатӣ ё ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳифзшаванда таъсири манфӣ расонад, дархост метавонад рад карда шавад; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- дар ҷамъомаду гирдиҳамоиҳо, намоишу роҳпаймоиҳо дар масъалаҳои ҳифзи муҳити зист ва дар дигар чорабиниҳо, ки хилофи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон намебошанд, ширкат варзанд; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- дар раванди баррасии лоиҳаҳои нақшаҳо, барномаҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии марбут ба муҳити зист, арзёбии таъсир ба муҳити зист ва дигар масъалаҳои муҳими экологӣ ширкат варзанд, натиҷаҳои таҳқиқот, таклиф ва фикру ақидаҳои худро нисбат ба лоиҳаҳои мазкур пешниҳод намоянд; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- экспертизаи ҷамъиятии экологиро талаб кунанд ва дар гузаронидани он тибқи тартиби муқарраргардида ширкат варзанд;

- оид ба масъалаҳои марбут ба ҳифзи муҳити зист, таъсири манфӣ ба он бо шикоят, ариза ва пешниҳодҳо ба мақоми ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин ба дигар ташкилотҳо муроҷиат кунанд, ҷавобҳои баҳангом ва асоснок гиранд;

- оид ба ҷуброни зараре, ки ба муҳити зист, моликияти шахсӣ ва саломатии онҳо расидааст, ба суд даъво оваранд;

- ҳаёт, саломатӣ ва молу мулки худро аз таъсири манфии муҳити зист, ки дар натиҷаи фаъолияти хоҷагидорӣ ё дигар фаъолият ба вуҷуд меояд, суғурта кунанд;

- шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон инчунин дигар ҳуқуқҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, амалӣ менамоянд.

3. Шаҳрвандон ӯҳдадоранд:

***- муҳити зист ва захираҳои табииро ҳифз ва эҳтиёт кунанд;*** **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**(Сархати 2 хориҷ карда шуд бо ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- ба мақоми ***ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон*** дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар ҳалли масъалаҳои ҳифзи муҳити зист мусоидат кунанд; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- дигар талаботро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, риоя кунанд.

4. Истифодаи ***захираҳои табиӣ*** аз ҷониби шаҳрвандон бар зарари муҳити зист, ҳуқуқ ва манфиатҳои дигар шаҳрвандон, корхонаю муассисаҳо ва ташкилотҳо иҷозат дода намешавад. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 13. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва дигар ташкилотҳои**

                      **ғайритиҷоратӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

1. Иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва дигар ташкилотҳои ғайритиҷоратӣ ҳуқуқ доранд, ки:

- мувофиқи тартиби муқарраргардида дар таҳия, таблиғ ва татбиқи барномаҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист иштирок намоянд, ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии шаҳрвандонро дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ҳимоя кунанд, дар асоси ихтиёрӣ шаҳрвандонро ба фаъолияти соҳаи ҳифзи муҳити зист ҷалб намоянд;

- аз ҳисоби маблағи худ ва маблағи ҷалбгардида фаъолияти вобаста ба соҳаи ҳифзи муҳити зист, барқарорсозии захираҳои табиӣ, таъмини ***амнияти*** экологиро иҷро ва таблиғ кунанд;  **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- ба мақомоти маҳаллӣ ва марказии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, корхона, муассиса, ташкилотҳо ва шахсони мансабдор барои дастрас кардани иттилооти баҳангом, пурра ва дақиқ оид ба вазъи муҳити зист, чораҳои ҳифзи он, ҳолат ва далелҳои фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолияте, ки ба муҳити зист, ҳаёт, саломатӣ ва моликияти шаҳрвандон таҳдид мекунанд, муроҷиат намоянд. Дархост оид ба иттилооти экологӣ дар ҳолате, ки ошкор кардани он ба ҳифзи сирри давлатӣ ё ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳифзшаванда таъсири манфӣ расонад, метавонад рад карда шавад;

- мутобиқи тартиби муқарраргардида дар муҳокима ва қабули қарорҳои хоҷагӣ ва дигар қарорҳое, ки татбиқи онҳо метавонад ба муҳити зист, ҳаёт, саломатӣ ва моликияти шаҳрвандон таъсири манфӣ расонад, ширкат варзанд;

- ба мақомоти марказӣ ва маҳаллии ҳоқимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ва дигар ташкилоту идораҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо арзу шикоят ва пешниҳодҳо оид ба масъалаҳои беҳтар намудани ҳифзи муҳити зист, таъсири манфӣ ба муҳити зист муроҷиат кунанд, ҷавоби баҳангом ва асоснок гиранд; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- экспертизаи ҷамъиятии экологиро мутобиқи тартиби муқарраргардида ташкил кунанд ва гузаронанд, намояндагони худро барои ширкат дар экспертизаи давлатии экологӣ тавсия намоянд;

- дар хусуси бекор кардани қарор оид ба лоиҳакашӣ, ҷойгиронӣ, сохтмон, навсозӣ, ба истифода додани объектҳо, ҳамчунин оид ба маҳдудсозӣ, боздоштан ва қатъ кардани фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият, ки ба муҳити зист таъсири манфӣ мерасонад, ба мақомоти ваколатдори давлатӣ ва суд муроҷиат кунанд;

- бо мақсади ҳифзи манфиатҳои шаҳрвандон оид ба ҷуброни товони зарари ба муҳити зист расонидашуда ба суд даъво пешниҳод кунанд.

2. Иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва дигар ташкилотҳои ғайритиҷоратӣ ӯҳдадоранд:

- талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар соҳаи ҳифзи муҳити зист риоя кунанд;

- ба мақоми ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар ҳалли масъалаҳои ҳифзи муҳити зист мусоидат намоянд;

3. Иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва дигар ташкилотҳои ғайритиҷоратӣ ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои дигарро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, доранд.

4. Аз тарафи иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва дигар ташкилотҳои ғайритиҷоратӣ истифода кардани муҳити зист ба зарари он, ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии дигар шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ манъ аст.

**Моддаи 14. Кафолатҳои ҳуқуқи шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ дар соҳаи ҳифзи**

                       **муҳити зист**

1. Давлат тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шаҳрвандон ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ татбиқи ҳуқуқҳои дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ба онҳо додашударо кафолат медиҳад.

2. Шахсоне, ки ба ҳуқуқу ӯҳдадориҳои дар Қонуни мазкур нишон додашударо иҷро кардани иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва шаҳрвандон монеъ мегарданд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

***Моддаи 15. Системаи чорабиниҳои давлатӣ оид ба таъмини ҳуқуқ ба муҳити зисти мусоид***

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

1. Системаи чорабиниҳои давлатӣ оид ба таъмини ҳуқуқ ба муҳити зисти мусоид маҷмӯи чораҳои ташкилӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ, техникӣ ва технологиро дар бар мегирад. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

***2. Бо мақсади таъмини ҳуқуқ ба муҳити зисти мусоид аз тарафи давлат чораҳои зерин амалӣ карда мешаванд:*** **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

***- таъмини амнияти экологӣ ва беҳсозии сифати муҳити зист;*** **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- мӯътадилгардонии ҳолати муҳити зист, ҳифз ва нигоҳдории гуногунии биологӣ, истифодаи оқилона ва барқарорсозии захираҳои табиӣ; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

***- пешгирӣ ва бартарафкунии зарар ба муҳити зист ва ҳаёти инсон;*** **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- таъмини идоракунии бехатари фаъолият оид ба ҷамъоварӣ, истифода, безараргардонӣ, интиқол ва ҷойгиркунонии партовҳои хатарнок; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

***- такмили усул ва технологияҳои ҳифзи муҳити зист ва истифодабарии захираҳои табиӣ;*** **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

***- рушди системаи иттилоотӣ ва усулҳои назорати ҳифзи муҳити зист;*** **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

***- тарғиби донишҳои экологӣ ва баланд бардоштани маърифати экологии аҳолӣ.*** **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

3. Мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, шахсони мансабдор барои таъмини ҳуқуқҳои шаҳрвандон ба муҳити зисти мусоид масъул мебошанд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

4. Ҷойгиронии объектҳое, ки фаъолияти онҳо метавонад ба муҳити зист зарар расонад, бо назардошти фикру ақидаи аҳолии минтақаи дахлдор амалӣ карда мешавад. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**БОБИ 4.**

**ТАНЗИМИ ИҚТИСОДӢ ДАР СОҲАИ ҲИФЗИ МУҲИТИ ЗИСТ**

**Моддаи 16. Усулҳои танзими иқтисодӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

1. Вазифаҳои механизми иқтисодии ҳифзи муҳити зист рушди ҳавасмандгардонии моддиву маънавии аъолияти вазорату идораҳо, ***мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот,*** корхонаҳо, ташкилоту муассисаҳо, сарфи назар аз шаклҳои моликият ва тобеият, кормандони онҳо ва шаҳрвандон ба таҳия, банақшагирӣ ва амалӣ сохтани чорабиниҳои амнияти экологӣ, истифодаи самаранок, нигоҳдорӣ ва барқарорсозии захираҳои табиӣ мебошад. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Ба усулҳои танзими иқтисодии соҳаи ҳифзи муҳити зист инҳо мансубанд:

- таҳияи дурнамои давлатии рушди иқтисодию иҷтимоӣ дар асоси дурнамои экологӣ;

- таҳияи барнома, консепсия, стратегия***, дурнамо*** ва нақшаҳои амал дар соҳаи ҳифзи муҳити зист; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- таҳия ва гузаронидани чорабиниҳои ҳифзи муҳити зист бо мақсади пешгирӣ ва рафъи зарар ба муҳити зист;

- муқаррар намудани пардохти маблағҳо барои таъсири манфӣ ба муҳити зист;

- муқаррар намудани лимитҳо, квотаҳо ва ***тартиби*** ситонидани пардохти маблағҳо барои истифодаи захираҳои табиӣ, аз ҷумла объектҳои олами набототу ҳайвонот, маҳсулоти ҷангал, партовҳо ба ҳавои атмосфера, манбаъҳои обӣ, рӯи замин ва қабати он, ҷойгиронии партовҳо ва дигар намудҳои таъсироти манфӣ ба муҳит зист; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- арзёбии иқтисодии объектҳои табиӣ ва табиии антропогенӣ, ҳамчунин таъсири фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият ба муҳити зист;

- дастгирии давлатии фаъолияти соҳибкорӣ, инноватсионӣ ва дигар фаъолият (аз ҷумла суғуртаи экологӣ), ки ба ҷорӣ кардани технология ва истеҳсолоти беҳтарину пешқадам, навъҳои ғайрианъанавии энергия, истифодаи захираҳои мустаъмал ва коркарди партовҳо, инчунин дигар тадбирҳои самараноки ҳифзи муҳити зист нигаронидашуда;

- бо тартиби муқарраргардида ҷуброн намудани ***зараре***, ки ба муҳити зист расонида шудааст; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- усулҳои дигари танзими иқтисодии такмил ва ҳифзи самараноки муҳити зист.

3. Танзими иқтисодии фаъолият оид ба ҳифзи муҳити зист тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.

**Моддаи 17. Баҳисобгирӣ ва арзёбии иҷтимоию иқтисодии захираҳои табиӣ**

1. Мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист якҷоя бо мақомоти давлатии омор ва истифодабарандагони табиат ҳисоботи миқдор ва сифати захираҳои табиӣ, ашёи мустаъмал, инчунин маҳсулоти ғайриасосии фаъолияти ҳоҷагидорӣ ва дигар фаъолиятро таҳия мекунанд, арзёбии иҷтимоию иқтисодии онҳоро анҷом медиҳанд.

2. Пешбурди кадастрҳои давлатии захираҳои табиӣ, минтақаҳо ва объектҳои махсус муҳофизатшаванда ба зиммаи мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист гузошта мешавад.

**Моддаи 18. Маблағгузории чорабиниҳои ҳифзи муҳити зист**

Чорабиниҳои ҳифзи муҳити зист аз ҳисоби манбаъҳои зерин маблағгузорӣ карда мешаванд:

- буҷети давлатӣ;

- ҳақгузориҳои ихтиёрии шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ;

- дигар манбаъҳои молиявие, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.

***Моддаи 19. Лимиту квотаҳои истифодабарии захираҳои табиӣ***

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

1. Лимиту квотаҳои истифодабарии захираҳои табиӣ барои истифодабарандагони табиат бо мақсади муайян кардани андозаҳои ниҳоии истифодабарии захираҳои табиӣ, ихроҷи моддаҳои ифлоскунанда ва ҷойгиронии партовҳо дар ҳудуд ва мӯҳлати муайян муқаррар карда мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Лимиту квотаҳои истифодаи захираҳои табиӣ барои истифодабарандагони табиат аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист бо мақсади тадриҷан расидан ба андозаҳои меъёрии истифодаи захираҳои табиӣ, ҳадди имконпазири ихроҷи моддаҳои ифлоскунанда ба муҳити зист ва ҷойгиронии партовҳо бо назардошти вазъи экологии ҳудуд муқаррар карда мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 20. Пардохти маблағҳо барои истифодаи захираҳои табиӣ ва расонидани таъсири**

                       **манфӣ ба муҳити зист**

1. Пардохти маблағҳо барои истифодаи захираҳои табиӣ (замин, об, сарватҳои зеризаминӣ, ҷангал, олами набототу ҳайвонот, захираҳои рекреатсионӣ ва дигар захираҳо) дар мавридҳои зерин ситонида мешавад:

- барои ҳуқуқи истифодаи захираҳои табиӣ;

- барои истифодаи захираҳои табиӣ дар доираи лимиту квотаҳои муқарраршуда;

- барои аз лимиту квотаҳои муқарраршуда зиёд истифода бурдани захираҳои табиӣ;

2. Пардохти маблағҳо барои расонидани таъсири манфӣ ба муҳити зист дар мавридҳои зерин ситонида мешавад:

- барои ***партофтан**, ихроҷи моддаҳои*** ифлоскунанда, ҷойгиркунии партовҳо ва расонидани дигар намудҳои таъсир ба муҳити зист дар доираи лимиту квотаҳои муқарраршуда; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- барои аз лимит ва квотаҳои муқарраршуда зиёд партофтани маводи ифлоскунанда, ҷойгиркунии партовҳо ва расонидани дигар намудҳои таъсир ба муҳити зист.

3. Тартиби ҳисоб ва татбиқ кардани меъёри пардохти маблағҳо барои истифодаи захираҳои табиӣ ва таъсири манфӣ ба муҳити зистро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

4. Пардохти маблағҳои истифодаи захираҳои табиӣ ва расонидани таъсир ба муҳити зист истифодабарандагони табиатро аз иҷрои чорабиниҳои ҳифзи муҳити зист, ҷуброни товони зарарҳои ба муҳити зист расонидашуда озод намекунад.

**Моддаи 21. Фондҳои ҳифзи муҳити зист**

1. Барои хароҷоти пешбининашудаи вобаста ба ҳифз ва солимгардонии муҳити зист, барқарор кардани талафоти муҳити зист ва ҷуброни товони ***зарари*** ба он расонидашуда, фондҳои маҳаллӣ ва ҷумҳуриявии ҳифзи муҳити зист таъсис дода мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Фондҳои мазкур аз ҳисоби маблағҳои барои истифодаи захираҳои табиӣ, ихроҷи (партофтан, ҷойгиронӣ) ***моддаҳои ифлоскунанда*** ба муҳити зист, пардохташуда, хайрияҳои ихтиёрии шахсони воқеӣ ва ҳукуқӣ ва дигар манъбаҳо ташаккул меёбанд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

3. Тартиби ташкилу истифодаи фондҳои ҳифзи муҳити зист аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

**Моддаи 22. Фондҳои суғуртаи ҳифзи муҳити зист**

1. Фондҳои суғуртаи ҳифзи муҳити зист барои пӯшонидани хароҷот оид ба барқарорсози талафоти муҳити зист, ҷуброни товони зарари ба саломатию молу мулки шаҳрвандон дар натиҷаи офатҳои табиӣ, садамаю фалокат ва дигар хатарҳои экологӣ расида таъсис дода мешаванд.

2. Фондҳои мазкур аз ҳисоби маблағҷудокунии давлат, корхонаҳо. ташкилоту муассисаҳо, сарфи назар аз тобеъият ва шаклҳои моликияташон, инчунин аз маблағи хайрияи ихтиёрии шаҳрвандон таъсис дода мешаванд.

3. Шартҳои суғуртакунӣ, тартиби ворид намудани пардохти маблағҳои суғуртавӣ мувофиқи онунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.

**БОБИ 5.**

**БАМЕЪЁРДАРОРИИ МУҲИТИ ЗИСТ**

**Моддаи 23. Бамеъёрдарории сифати муҳити зист**

1. Бамеъёрдарории сифати муҳити зист бо мақсади муайян кардани ҳадди имконпазири меъёри аз ҷиҳати илмӣ асоснокшудаи таъсир ба муҳити зист, ки бехатарии экологӣ ва ҳифзи саломатии аҳолӣ, ҳифзи ҳавои атмосфера, об, замин, олами набототу ҳайвонот, истифодаи оқилона ва барқарорсозии захираҳои табииро кафолат медиҳад, анҷом дода мешавад.

2. Бамеъёрдарории сифати муҳити зист системаи ***меъёрҳои*** сифати муҳити зист мебошад, ки бо тартиби пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 24. Таҳияи меъёрҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист**

Таҳияи меъёрҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист инҳоро дар бар мегирад:

- иҷрои корҳои тадқиқотӣ-илмӣ ҷиҳати асосноккунии меъёрҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист;

- бо тартиби муқарраргардида гузаронидани экспертиза, тасдиқ ва нашри меъёрҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист;

- муайян кардани асосҳои таҳия ё аз нав дида баромадани меъёрҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист;

- ташаккул ва пешбурди махзани ягонаи иттилоотии меъёрҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист;

- арзёбӣ ва пешгӯӣ кардани натиҷаҳои экологӣ, иҷтимоию иқтисодии меъёрҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист.

**Моддаи 25. Меъёрҳои сифати муҳити зист**

1. Меъёрҳои сифати муҳити зист барои арзёбии вазъи муҳити зист ба манфиати саломатии инсон, нигоҳдории системаҳои экологии табиӣ ва фонди генетикии олами набототу ҳайвонот муқаррар карда мешаванд.

2. Ба меъёрҳои сифати муҳити зист инҳо мансубанд:

- меъёрҳое, ки мутобиқи нишондиҳандаҳои кимиёвии вазъи муҳити зист муқаррар карда шудаанд, аз ҷумла меъёрҳои ҳадди имконпазири ғилзати моддаҳои кимиёвӣ, инчунин моддаҳои радиоактивӣ;
- меъёрҳое, ки мутобиқи нишондиҳандаҳои физикии вазъи муҳити зист муқаррар карда шудаанд, аз ҷумла мутобиқи нишондиҳандаҳои дараҷаи радиоактивӣ ва ҳарорат;

- меъёрҳое, ки мутобиқи нишондиҳандаҳои биологии вазъи муҳити зист муқаррар карда шудаанд, аз ҷумла навъ ва гурӯҳҳои растанӣ, ҳайвонот ва дигар организмҳое, ки ҳамчун индикаторҳои сифати муҳити зист истифода бурда мешаванд, инчунин меъёрҳои ҳадди имконпазири ғилзати микроорганизмҳо;

- дигар меъёрҳои сифати муҳити зист.

3. Барои минтақаҳои алоҳида (мамнӯъгоҳҳо, парваришгоҳҳо, паркҳои миллии табиӣ, минтақаҳои осоишию курортӣ ва истироҳатӣ) бо назардошти хусусиятҳои табиию иқлимӣ, ҳамчунин арзиши махсуси онҳо меъёрҳои нисбатан қатъии сифати муҳити зист муайян карда мешаванд.

**Моддаи 26. Меъёрҳои ҳадди имконпазири ихроҷ ва партофтани моддаҳои** ***ифлоскунанда***

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

1. Меъёрҳои ҳадди имконпазири ихроҷ ва партофтани моддаҳои ***ифлоскунанда***, аз ҷумла микроорганизмҳои патогенӣ ва дигар моддаҳои биологии ҳаво ва обу заминро ифлоскунанда бо назардошти воридоти умумии партовҳо аз ҳамаи объектҳои истеҳсолӣ, маълумотҳои инвентаризатсияи ихроҷ ва партофтани моддаҳои ***ифлоскунанда*** аз ҳар як манбаи ифлоскунанда, меъёрҳои ҳадди имконпазири ғилзати моддаҳои ***ифлоскунанда*** дар муҳити зист ва ифлосии мавҷудаи он муайян карда мешавад. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Ихроҷ ва партофтани моддаҳои ***ифлоскунанда***, дигар модда ва микроорганизмҳо ба муҳити зист дар доираи лимитҳои муқарраргардидаи имконпазири ихроҷ ва партофтани моддаҳо ва микроорганизмҳо дар асоси иҷозати мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист мумкин аст. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 27. Меъёрҳои ҳадди имконпазири дараҷаи садо, ларзиш, майдонҳои магнитӣ ва**

                       **дигар таъсири номатлуби физикӣ**

1. Меъёрҳои ҳадди имконпазири дараҷаи садо, ларзиш, майдонҳои магнитӣ ва дигар таъсири номатлуби физикӣ ба андозаи таъминкунандаи ҳифзи саломатӣ ва қобилияти меҳнатии одамон, ҳифзи олами набототу ҳайвонот ва муҳити зисти барои зиндагӣ мусоид муайян карда мешавад.

2. Меъёрҳои мазкур ва усулҳои муайян кардани онҳо аз ҷониби мақомоти назорати давлатии санитарию эпидемиологӣ якҷоя бо мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист таҳия ва аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд.

**Моддаи 28. Меъёрҳои ҳадди имконпазири дараҷаи таъсири радиатсионӣ**

1. Меъёрҳои ҳадди имконпазири дараҷаи таркиби бехавфи моддаҳои радиоактивӣ дар муҳити зист ва озуқа, ҳадди имконпазири дараҷаи шуоъафкании радиатсионӣ ба андозае муайян карда мешаванд, ки саломатии инсон ва насли ояндаи одамон, нигаҳдории олами набототу ҳайвонот ва ҳолати мусоиди зист кафолат дода шаванд.

2. Меъёрҳои мазкур ва усулҳои муайян кардани онҳо аз ҷониби мақомоти назорати давлатии санитарию эпидемиологӣ якҷоя бо мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист таҳия ва аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд.

**Моддаи 29. Меъёрҳои истифодабарии нурӣ** ва **заҳрдоруҳои кимиёвӣ ва дигар**

                       **моддаҳои кимиёвӣ**

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

Меъёрҳои истифодаи нуриҳои минералӣ ва органикӣ, дигар моддаҳои кимиёвӣ ва воситаҳои нумӯи растаниҳо дар соҳаҳои кишоварзӣ, ҷангалпарварӣ ва дигар соҳаҳои иқтисодиёт ба андозае муқаррар карда мешаванд, ки талаботи ҳадди имконпазири бақияи моддаҳои кимиёвӣ дар таркиби озуқа ва организми одам, инчунин ҳифзи саломатии инсон, фонди генетикии он ва олами набототу ҳайвонот таъмин карда шаванд.

**Моддаи 30. Меъёрҳои ҳадди имконпазири бақияи моддаҳои кимиёвӣ ва микроорганизмҳои**

                     **зарарноки биологӣ дар озуқа**

1. Меъёрҳои ҳадди имконпазири бақияи моддаҳои зарарноки кимиёвӣ, заҳрдоруҳои кимиёвӣ ва микроорганизмҳои зарарноки биологӣ дар озуқа бо роҳи муайян кардани меъёри камтарини имконпазири барои саломатии инсон безарар, барои ҳар як намуди моддаи кимиёвӣ, заҳрдоруҳои кимиёвӣ ва микроорганизмҳои зарарноки биологӣ ва ҳар як намуди озуқа муайян карда мешаванд.

2. Меъёрҳои мазкур аз ҷониби мақомоти назорати давлатии санитарию эпидемиологии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти стандартҳои пешбининамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия ва аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд.

**Моддаи 31. Стандартҳои экологӣ**

1. Дар стандартҳо барои техника, технология ва маводу ашъёи нав, дигар маҳсулоте, ки метавонанд ба табиат, саломатӣ ва фонди генетикии инсон таъсири зарарнок расонанд, талаботи экологие муқаррар карда мешаванд, ки риояи меъёрҳои ҳадди имконпазири таъсиррасонӣ ба муҳити зистро дар ҷараёни истеҳсолот, барқарорсозӣ, нигоҳдорӣ, ҳамлу нақл, истифода (истеъмол) ва нобудсозии маводу маҳсулоти мазкур бояд таъмин намоянд.

2. Стандартҳои мазкур, усулҳои муайян кардани онҳо ва намудҳои техника, технология, масолеҳ, моддаҳо ва дигар маҳсулоте, ки барои онҳо таҳия мешаванд, аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист дар мувофиқа бо мақомоти назорати давлатии санитарию эпидемиологӣ тасдиқ карда мешаванд.

**Моддаи 32. Меъёрҳои имконпазири шиддати антропогенӣ ба муҳити зист**

1. Меъёрҳои имконпазири шиддати антропогенӣ ба муҳити зист барои субъектҳои фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият бо мақсади арзёбӣ ва танзими таъсири ҳама манбаъҳои статсионарӣ, сайёр ва дигар манбаъҳои ба муҳити зист таъсиррасон, ки дар ҳудуди минтақаи мушаххас ҷойгиранд, муқаррар карда мешаванд.

2. Меъёрҳои имконпазири шиддати антропогенӣ ба муҳити зист барои ҳар як намуди таъсири фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият ба муҳити зист ва таъсири муштараки ҳамаи манбаъҳои дар ҳудуди ин минтақа ҷойгирбуда муқаррар карда мешаванд.

3. Ҳангоми муқаррар намудани меъёрҳои имконпазири шиддати антропогенӣ ба муҳити зист хусусиятҳои муҳити зисти минтақаҳои мушаххас***, аз ҷумла гуногунии биологӣ*** ба инобат гирифта мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 33. Меъёрҳои минтақаҳои санитарӣ ва муҳофизатӣ**

1. Меъёрҳои минтақаҳои санитарӣ, муҳофизатӣ, санитарию ***муҳофизат***ӣ барои ҳифзи обанбор ва дигар манбаъҳои обтаъминкунӣ, минтақаҳои курортӣ, муолиҷавию солимгардонӣ, маҳалҳои аҳолинишин ва дигар ҳудудҳо аз ифлосшавӣ ва дигар таъсири номатлуб муқаррар карда мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Меъёрҳои мазкур аз ҷониби мақомоти назорати давлатии санитарию эпидемиологӣ ва ҳифзи муҳити зист якҷоя бо дигар мақоми ваколатдори давлатӣ таҳия карда, мавриди амал қарор дода мешаванд.

**Моддаи 34.Сертификатсияи экологӣ**

1. Сертификатсияи экологӣ бо мақсади таъмини фаъолияти аз ҷониби хоҷагидорӣ ва дигар фаъолияти аз ҷиҳати экологӣ бехатари шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ гузаронида мешавад.

2. Сертификатсияи экологӣ метавонад ҳатмӣ ё ихтиёрӣ бошад.

3. Сертификатсияи экологии ҳатмӣ мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад.

**БОБИ 6.**

**АРЗЁБИИ ТАЪСИР БА МУҲИТИ ЗИСТ ВА ЭКСПЕРТИЗАИ ЭКОЛОГӢ**

**Моддаи 35. Арзёбии таъсир ба муҳити зист**

1. Фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолияти ба нақша гирифташавандаи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки ба муҳити зист, аз ҷумла ба саломатии аҳолӣ мустақиман ё ғайримустақим таъсир мерасонад, арзёбӣ карда мешавад.

2. Арзёбии таъсир ба муҳити зист расмиёти ҳатмӣ буда, ҳангоми таҳияи ҳама гуна вариантҳои алтернативии ҳуҷҷатҳои пешазлоиҳавӣ, аз ҷумла пеш аз сармоягузорӣ, ки фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолияти ба нақша гирифташавандаро асоснок мекунад, бо иштироки ҷомеъа гузаронида мешавад.

3. Номгӯи навъҳои фаъолият ва талабот нисбати маводи арзёбии таъсир ба муҳити зист дар низомнома, ки онро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мекунад, муқаррар карда мешавад.

***Моддаи 36.*** Э***кспертизаи экологӣ***

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

1. Экспертизаи экологӣ барои санҷиши асоснокӣ ва мутобиқати фаъолияти хоҷагидорӣ ва фаъолияти дигари ба нақша гирифташуда ба талаботи меъёрҳои сифати муҳити зисти табиӣ, қонунгузории ҳифзи муҳити зист ва амнияти экологии ҷомеа гузаронида мешавад.

2. Сохтмон, мавриди истифода қарор додан, инчунин амалӣ сохтани фаъолияти дигари хоҷагидорӣ бе хулосаи мусбии экспертизаи экологӣ манъ аст.

3. Вазифаҳо ва тартиби гузаронидани экспертизаи экологиро Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи экпертизаи экологӣ" муқаррар мекунад.

**БОБИ 7.**

ТАЛАБОТИ ЭКОЛОГӢ ҲАНГОМИ ҶОЙГИРОНӢ, ЛОИҲАКАШӢ, СОХТМОН, АЗНАВСОЗӢ, МАВРИДИ ИСТИФОДА ҚАРОР ДОДАНИ КОРХОНА, ИНШООТ ВА ДИГАР ОБЪЕКТҲО

**Моддаи 37. Талаботи умумии экологӣ ҳангоми ҷойгиронӣ, лоиҳакашӣ, сохтмон, азнавсозӣ,**

                       **мавриди истифода қарор додани корхона, иншоот ва дигар объектҳо**

1. Ҳангоми ҷойгиронӣ, лоиҳакашӣ, сохтмон, таҷдид, мавриди истифода қарор додан, муваққатан ***боздоштан*** (консерватсия кардан) ва барҳамдиҳии корхона, иншооту дастгоҳҳо, ҳангоми гузаронидани хатҳои интиқоли барқ ва алоқа, қубурҳо, каналҳо, роҳҳои нақлиётӣ ва дигар объектҳое, ки ба муҳити зист мустақиман ва ғайримустақим таъсир расонида метавонанд, бояд талабот оид ба ҳифзи муҳити зист, аз ҷумла ҳифзи саломатии инсон риоя гардида, барои ҳифз ва солимгардонии муҳити зист, истифодаи оқилона ва барқарорсозии захираҳои табиӣ тадбирҳо андешида шаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Вайрон кардани талабот оид ба ҳифзи муҳити зист боиси тибқи амри мақомоти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист муваққатан боздоштан, маҳдуд кардан ё пурра қатъ гардонидани фаъолияти ҷойгиронӣ, лоиҳакашӣ, сохтмон, азнавсозӣ, мавриди истифода қарор додан, муваққатан боздоштан ва барҳам додани объектҳои аз ҷиҳати экологӣ зарарнок, сарфи назар аз шакли моликият ва тобеъият, мегардад.

**Моддаи 38. Талабот дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ҳангоми ҷойгиронии корхонаҳо, иншоот**

                       **ва дигар объектҳо**

1. Ҳангоми ҷойгиронии корхонаҳо, иншооту объектҳои дигар, сарфи назар аз шаклҳои моликият ва тобеъият, иҷрои талабот оид ба ҳифзи муҳити зист, истифодаи оқилона ва барқарорсозии захираҳои табиӣ, амнияти экологӣ, ба назар гирифтани оқибатҳои наздиктарин ва дури экологӣ, генетикӣ, иқтисодӣ, демографӣ, маънавӣ ва дигари фаъолияти объектҳои мазкур бояд таъмин карда шавад.

2. Ҷойҳои сохтмони корхона, иншооту дигар объектҳо, сарфи назар аз шаклҳои моликият ва тобеият, тибқи қонунгузории амалкунанда, дар сурати мавҷуд будани хулосаи мусбии экспертизаи давлатии экологӣ муайян карда мешаванд.

3. Ҳангоми ҷойгиронии биноҳо, иншоот ва дигар объектҳо тамоми чораҳои имконпазир оид ба халалдор нагаштани манфиатҳои қонунии шаҳрвандон андешида мешаванд.

**Моддаи 39. Талаботи экологӣ нисбати сохтмону азнавсозии корхона, иншоотҳо ва дигар**

                       **объектҳо**

1. Иҷрои корҳои омодасозӣ дар маҳал, сохтмон, таъмиру таҷдиди объектҳо, сарфи назар аз шакли моликияту тобеияташон, бе хулосаи мусбии экспертизаи давлатии экологӣ манъ аст. Тағйир додани лоиҳа ё арзиши корҳои тасдиқшуда бар зарари муҳити зист иҷозат дода намешавад.

2. Корҳои дар қисми экологии лоиҳа пешбинишуда дар навбати аввал иҷро карда мешаванд.

3. Ҳангоми иҷрои корҳои сохтмонӣ ҷиҳати ҳифзу истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ, рекултиватсияи заминҳо ва барқарорсозии захираҳои дигари табиӣ, ободонии атроф ва солимгардонии муҳити зист бояд тадбирҳо андешида шаванд.

4. Риоя накардани талаботи моддаи мазкур боиси дар асоси амрияи мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, назорати давлатии санитарию эпидемиологӣ, назорати бехатарии корҳо дар саноат ва назорати кӯҳкорӣ манъ кардани корҳои сохтмонӣ то бартараф кардани норасоиҳои қайдшуда мегардад.

**Моддаи 40. Риоя намудани талаботи экологӣ ҳангоми хусусигардонии молу мулки давлатӣ**

1. Корхона ва дигар объектҳо бо назардошти натиҷаҳои санҷиши вазъи экологии онҳо хусусӣ гардонида мешаванд. Санҷиши вазъи экологии корхона ё объекти дигари хусусигардонидашаванда тибқи нақшаи хусусигардонӣ пешбинӣ карда мешавад ва аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист анҷом дода мешавад. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Чорабиниҳо оид ба тоза ва безараргардонии корхона ва дигар объекти хусусигардонӣ аз ҳисоби давлат ва (ё) бо розигии молики нав аз манбаъҳои зерин маблағгузорӣ карда мешаванд:

- маблағи барои сохтмон, таҷдид ва азнавҷиҳозонии объектҳои ҳифзи муҳити зист бозсармоягузорӣ намудаи молики нави корхона;

- аз ҳисоби маблағе, ки ба корхона ва дигар объекти хусусигардонидашуда дар шакли қарзҳои мақсаднок, қарзҳои бефоиз ва маблағгузории мақсадноки эҳтиёҷоти вобаста ба ҳифзи муҳити зист ворид мешаванд;

- аз ҳисоби маблағе, ки корхона тавассути системаи суғуртаи экологӣ мегирад;

- аз ҳисоби дигар манбаъҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.

**Моддаи 41. Риоя намудани талабот ва ӯҳдадориҳои экологӣ ҳангоми муфлисшавӣ**

1. Ҳангоми оғоз намудани парванда оид ба муфлисшавӣ нисбати шахси ҳуқуқӣ - истифодабарандаи табиат санҷиши вазъи экологии он гузаронида мешавад.

2. Ӯҳдадории гузаронидани санҷиши вазъи экологии корхона ва дигар объекти муфлисшуда ба зиммаи мақомоти анҷомдиҳандаи санатсия ё идоракунандаи берунӣ вогузор карда мешавад.

3. Объекти санҷиш натиҷаҳои фаъолияти хоҷагидории корхона, ки боиси муфлисшавӣ гаштааст, инчунин риояи талаботи экологӣ аз ҷониби он ***мебошад***. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

4. Ҳангоми баррасии парванда оид ба муфлисшавии шахси ҳуқуқӣ - истифодабарандаи табиат манфиати кредиторон нисбати ӯҳдадориҳои экологӣ ба инобат гирифта мешавад.

**Моддаи 42. Риоя намудани талабот ва ӯҳдадориҳои экологӣ ҳангоми барҳамдиҳӣ ва**

                      **азнавташкилдиҳии шахси ҳуқуқӣ**

1. Шахси ҳуқуқӣ - истифодабарандаи табиат бо назардошти талаботи экологӣ дар асоси маълумоти санҷиши ҳолати корхона, бо инъикоси ҳатмии натиҷаҳои онҳо дар баланси барҳамдиҳӣ, ки ҳангоми азнавташкилдиҳии шахси ҳуқуқӣ мураттаб мегардад, барҳам дода ва аз нав ташкил карда мешавад.

2 Ҳолати экологии шахси ҳуқуқии барҳамдодашаванда ё аз нав ташкилдодашаванда аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист мавриди санҷиш қарор мегирад.

3. Ҳангоми азнавташкилдиҳии шахси ҳуқуқӣ ворисони ҳуқуқии молики нав нисбати ӯҳдадориҳои экологӣ мутобиқи тавозуни тақсимотӣ таъмин карда мешаванд.

4. Шахси ҳуқуқӣ бо назардошти манфиатҳои қарздиҳандагон нисбати ӯҳдадориҳои экологӣ барҳам дода мешавад.

**Моддаи 43.Талаботи экологӣ ҳангоми мавриди истифода қарор додани корхона, иншоот ва**

                      **дигар объектҳо**

1. Корхона, иншоот ва дигар объектҳо бо шарти дар ҳаҷми пурра иҷро кардани талаботи экологии дар лоиҳа пешбинишуда, тибқи санадҳои комиссияҳои қабул, ки бо иштироки намояндагони ***мақоми*** ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист таъсис меёбанд, мавриди истифода қарор дода мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Мавриди истифода қарор додани корхона, иншоот ва дигар объектҳо, ки бо воситаҳои назорати ифлосшавии муҳити зист, иншооту таҷҳизоти зарурии тоза ва безараргардонӣ ва нобуд кардани партовҳои зарарнок, ихроҷ ва партофтани моддаҳои ифлоскунанда то ҳадди меъёрҳои ҷоиз таъмин нестанд, бе анҷом додани корҳои лоиҳавии рекултиватсияи замин, барқарорсозии захираҳои дигари табиӣ ва солимгардонии муҳити зист манъ аст.

**БОБИ 8.**

**ТАЛАБОТИ ЭКОЛОГӢ ҲАНГОМИ ИСТИФОДАИ КОРХОНАҲО, ИНШООТ,**

**ОБЪЕКТҲОИ ДИГАР ВА ИҶРОИ ФАЪОЛИЯТИ ДИГАР**

**Моддаи 44. Талаботи экологӣ ҳангоми истифодаи корхонаҳо, иншоот ва дигар объектҳо**

1. Корхона, ташкилоту муассисаҳо ва шаҳрвандон вазифадоранд, ки оид ба риояи низоми технологӣ ва иҷрои талаботи ҳифзи муҳити зист, истифодаи оқилона ва барқарорсозии захираҳои табиӣ ва солимгардонии муҳити зист тадбирҳои самаранок андешанд.

2. Корхонаҳо ва ташкилоту муассисаҳо дар асоси кори самараноки иншоотҳои партовтозакунӣ, таҷҳизот ва воситаҳои назорат, безараргардонӣ ва истифодаи партови мустаъмал, гузаштан ба технология ва истеҳсолоти аз ҷиҳати экологӣ бехавф меъёрҳои муқарраршудаи сифати муҳити зистро риоя мекунанд, оид ба ҳифз ва барқароркунии маҳсулнокии системаҳои экологии табиӣ, ҳифзи замин, хок, сарватҳои қаъри замин, об, ҳавои атмосфера, олами набототу ҳайвонот ва барқарорсозии захираҳои табиӣ тадбирҳо меандешанд.

3. Риоя накардани талаботи экологӣ ҳангоми истифодаи корхона, иншоот ва объектҳои дигар, боиси боз доштан, маҳдуд сохтан ва қатъ кардани фаъолияти корхонаҳо, ташкилоту муассисаҳо ё сех, шӯъба, филиалҳо ва таҷҳизоти онҳо бо қарори мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист мегардад.

4. Самти фаъолияти объектҳо, қисматҳои алоҳидаи он ё коргоҳҳо, истифода бурдани технология ва техникаи нави аз ҷиҳати экологӣ зарарнок дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист дигар карда мешавад.

**Моддаи 45. Талаботи экологӣ дар соҳаи кишоварзӣ ва ҳоҷагии ҷангал**

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии дар соҳаи кишоварзӣ ва хоҷагии ҷангал фаъолияткунанда вазифадоранд нисбати ҳифзи хок, обанборҳо, ***олами*** ***наботот ва*** ***ҳайвонот*** аз таъсири зараровари офатҳои табиӣ, оқибати номатлуби истифодаи техника, моддаҳои кимиёвӣ ва омилҳои дигаре, ки ҳолати муҳити зистро бад мекунанд ва ба саломатии инсон зарар мерасонанд, тадбирҳо андешанд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

2. Фермаву комплексҳои чорводорӣ, корхонаҳои коркарди маҳсулоти кишоварзӣ ва хоҷагии ҷангал бояд талаботи санадҳои меъёрии санитарию муҳофизатӣ, минтақаҳои ҳифзи об ва иншоотҳои партовтозакуние, ки ифлос ва касифшавии замин, обҳои рӯизаминиву зеризаминӣ, нобуд ва харобшавии ҷангалу чарогоҳҳо, инчунин ба ҷузъиёти дигари муҳити зист расонидани зарарро истисно менамоянд, риоя кунанд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

3. Иҷро накардани талаботи мазкур ва расонидани зарар ба муҳити зист, аз ҷумла ба саломатии инсон, боиси дар асоси амрияҳои ***мақоми*** ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва назорати давлатии санитарию эпидемиологӣ боздоштан, маҳдуд ё қатъ кардани фаъолияти аз ҷиҳати экологӣ зарарноки объектҳои соҳаи кишоварзӣ, хоҷагии ҷангал ва дигар объектҳо мегардад. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 46. Талаботи экологӣ ҳангоми банақшагирӣ, лоиҳакашӣ ва иҷрои корҳои**

                       **мелиоративӣ**

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳангоми банақшагирӣ, лоиҳакашӣ, иҷрои корҳои мелиоративӣ ва истифодаи системаҳои мелиоративӣ оид ба риояи мувозинати об, истифодаи оқилона ва ҳифзи замин, наботот, аз ҷумла ҷангалзор, истифодаи сарфакоронаи об, пешгирӣ аз зериобмонӣ, ботлохшавӣ, шӯршавӣ, эрозияи замин, роҳ надодан ба нобудшавии ҷойҳои тухммонӣ, парваришёбӣ, зимистонгузаронӣ ва кӯчидани моҳиён ва таъсири дигари зараровар ба муҳити зист бояд тамоми тадбирҳоро андешанд.

2. Риоя накардани талаботи мазкур боиси дар асоси амрияҳои мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист боздоштани иҷрои корҳои лоиҳакашӣ, сохтмон ё истифодабарии ин системаҳо то бартараф намудани норасоиҳо ё қатъ гардонидани чунин корҳо ва ҳамзамон қатъ кардани маблағгузории чунин корҳо аз ҷониби муассисаҳои бонкӣ мегардад.

**Моддаи 47.Талаботи экологӣ нисбати объектҳои энергетикӣ**

1. Ҷойгиронӣ, лоиҳакашӣ, сохтмон ва мавриди истифода қарор додани корхона, дастгоҳ ва дигар объектҳои энергетикӣ, инчунин дарғот, сарбанд ва обанборҳо, мувофиқи талаботи моддаҳои 38-45 Қонуни мазкур сурат мегирад.

2. Таҳияи консепсияҳо ва барномаҳои рушди энергетика бо назардошти зарурати кам кардани таъсири манфии оқибатҳои экологӣ ва таъсири объектҳои энергетикӣ ба муҳити зист, аз ҷумла ба саломатии аҳолӣ анҷом дода мешавад.

3. Ҳангоми ҷойгиронӣ, лоиҳакашӣ, сохтмони нерӯгоҳҳои барқи обӣ ва дигар объектҳои энергетикӣ зарурати иқтисодӣ, релефи маҳалли ҷойгиронии объект, тадбирҳои бештар эҳтиёт кардани замин, ҷангал, конҳо, маҳалҳои аҳолинишин, ёдгориҳои табиӣ, таърихӣ ва фарҳангӣ, ҳифзи самараноки захираҳои моҳӣ, қабати ҳосилхези замин ва роҳ надодан ба тағйироти манфӣ дар муҳити зист ҳангоми тоза намудан ва бо об пур кардани обанбор бояд ба назар гирифта шаванд.

4. Риоя накардани талаботи мазкур боиси дар асоси амрияҳои мақоми ваколатдори ***давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон*** дар соҳаи ҳифзи муҳити зист боздоштани корҳои лоиҳакашӣ, сохтмон ё ин ки қатъ гардонидани истифодабарии объектҳои энергетикӣ то бартараф намудани норасоиҳо мегардад. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 48. Талаботи экологӣ ҳангоми лоиҳакашӣ, сохтмон, азнавсозии шаҳрҳо ва дигар**

                       **маҳалҳои аҳолинишин**

1. Лоиҳакашӣ, сохтмон, азнавсозии шаҳрҳо ва дигар маҳалҳои аҳолинишин бояд ба талаботи моддаҳои 38-45 Қонуни мазкур мувофиқат кунад ва шароити мусоиди экологиро барои зиндагӣ ва кору истироҳати аҳолӣ таъмин намояд.

2. Сохтмони объектҳои нав ва зиёд кардани иқтидорҳои объектҳои амалкунандаи хоҷагидорӣ, сарфи назар аз шаклҳои

моликият ва тобеъият, дар минтақаҳое, ки олудагии муҳити зист аз меъёрҳои муқарраршуда зиёд аст, манъ мебошад.

3. Ҳангоми лоиҳакашӣ, сохтмон, азнавсозии шаҳрҳо ва дигар маҳалҳои аҳолинишин таъмини об, кабудизоркунӣ, канализатсия, бунёди фарши кӯчаҳо, безараргардонӣ, анборкунӣ, аз назари экологӣ ва санитарӣ бехавф кашонидан, нобуд сохтан ва гӯр кардани партовҳо, равона сохтан ва тоза кардани селобаҳо бояд ба назар гирифта шавад.

4. Бо мақсади ҳифзи муҳити зист дар атрофи шаҳрҳои азим, марказҳои саноатӣ ва объектҳои азими аз ҷиҳати экологӣ хавфнок боғу ҷангалзор, минтақаҳои муҳофизатӣ, иншоотҳои селгардон ва мустаҳкамкунандаи соҳилҳо бунёд карда мешаванд.

**Моддаи 49. Талаботи экологӣ нисбати истифодаи маводи радиоактивӣ**

1. Корхонаҳо, ташкилоту муассисаҳо ва шаҳрвандон ӯҳдадоранд, ки қоидаҳои истеҳсол, нигоҳдорӣ, кашонидан, истифодабарӣ, нобуд сохтан ва гӯронидани маводи радиоактивӣ (манбаъҳои иондори нурафкан ва маводи ядроӣ)-ро риоя кунанд, ба баланд гаштани меъёрҳои ҳадди ҷоизи радиатсия роҳ надиҳанд, дар сурати баланд шудани он фавран ба мақомоти дахлдор, ки бехатарии радиатсиониро таъмин мекунанд, дар хусуси сатҳи баланди радиатсия, ки барои саломатии инсон ва уҳити зист хавфнок аст, хабар диҳанд, барои рафъи манбаъҳои заҳролудшавӣ тадбирҳо андешанд.

2. Корхонаю муассисаҳо, ташкилот ва шаҳрвандоне, ки қоидаҳои муносибат бо маводи радиоактивиро риоя намекунанд, мувофиқи қарори мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, назорати давлатии санитарию эпидемиологӣ аз ҳуқуқи истифодаи ин мавод маҳрум ё фаъолияташон оид ба истифодаи ин мавод то бартараф кардани норасоиҳо қатъ карда мешавад.

3. Ворид намудани партовҳо ва маводи радиоактивӣ, инчунин ҳамлу нақли (транзити) онҳо ***тавассути*** ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ аст. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 50. Талаботи экологӣ ҳангоми истифодаи маводи кимиёвӣ ва маводи дигар дар**

                       **фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият**

1. Корхонаю муассиса, ташкилотҳо, шахсони мансабдори онҳо ва шаҳрвандон вазифадоранд, ки қоидаҳои истеҳсол, нигоҳдорӣ, кашонидан ва ба кор бурдани маводи кимиёвӣ, воситаҳои ҳимояи растанӣ ва нумӯяи он, нуриҳои минералӣ, ки дар фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият истифода мешаванд, риоя кунанд, меъёрҳои муқарраршудаи истифодаи онҳоро риоя карда, барои пешгирии оқибати зарарноки онҳо ба муҳити зист, аз ҷумла ба саломатии инсон чораҳо андешанд.

2. Мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист дар мувофиқа бо мақоми назорати давлатии санитарию эпидемиологии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар сол рӯйхати мавод ва доруҳои кимиёвиеро, ки ба овардан ва истифода бурдани онҳо ба ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозат дода шудааст, тасдиқ менамояд. Ба воридот, истеҳсол ва истифодаи маводи эҳтимолан хатарноки кимиёвӣ, инчунин маводи бори аввал ба ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид ва истифодашаванда, баъд аз тадқиқи зарурии экологӣ ва токсикӣ-гигиенӣ, танзими гигиении муносибат бо онҳо, муқаррар намудани меъёрҳои токсикӣ-гигиенӣ ва экологӣ, бақайдгирии давлатии ин моддаҳо бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозат дода мешавад.

3. Истифодаи маводи заҳрноки кимиёвии таҷзиянашаванда, ки ба муҳити зист ва саломатии инсон таъсири манфӣ мерасонад, манъ аст.

4. Қоидаҳои ҳифзи муҳити зист ба манфиати ҳифзи саломатии инсон аз таъсири маводи зарарноки кимиёвие, ки дар фаъолияти хоҷагидорӣ ва фаъолияти дигар ба кор бурда мешаванд, аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист дар мувофиқа бо мақоми назорати давлатии санитарию эпидемиологии Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд.

**Моддаи 51. Ҳифзи муҳити зист аз таъсири зарарноки биологӣ**

1. Ҳангоми ҷойгиронӣ, лоиҳакашӣ, сохтмон, ба истифода додан ва истифодабарии корхонаҳо, иншооту объектҳои дигар, сарфи назар аз шаклҳои моликияту тобеият, ки ба муҳити зист таъсири биологӣ мерасонанд, бояд меъёрҳои ҳадди ҷоизи ғилзати микробҳо дар муҳит, бемориҳои замбӯруғӣ, вирусҳо ва дигар микроорганизмҳо ва маводи биологии ба таври сунъӣ ҳосилкардашуда, ки онҳоро мақоми назорати давлатии санитарӣ-эпидемиологӣ тасдиқ менамояд, риоя карда шаванд.

2. Истеҳсол, парвариш ва дар муҳити зист ҷойгир кардани объектҳои биологии ба табиати маҳал бегона, аз ҷумла бо усули сунъӣ ҳосилшуда, инчунин истифодаи онҳо ҳангоми мавҷуд будани хулосаи мусбии экспертизаи давлатии экологӣ иҷозат дода мешавад.

3. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки ба муҳити зист таъсири биологӣ мерасонанд ва ё имконияти чунин таъсиррасониро доранд, вазифадоранд истеҳсол, офаридан, нигоҳдорӣ, ҳамлу нақл, истифода ва нобуд кардани микроорганизмҳо ва маводи биологии аз ҷиҳати экологӣ безарарро таъмин намуда, ҷиҳати рафъи садамаву фалокатҳо, пешгирӣ ва барҳам додани оқибати таъсири зарарноки биологӣ ба муҳити зист ва саломатии инсон ва фонди генетикии он чораҳо андешанд.

4. Мушоҳида, ба ҳисоб гирифтани манбаъҳо ва назорати дараҷаи таъсири биологӣ ба муҳити зист аз ҷониби мақомоти назорати давлатии санитарӣ-эпидемиологӣ сурат мегирад.

**Моддаи 52. Ҳифзи муҳити зист аз** ***таъсири*** **садо, ларзиш, майдонҳои магнитӣ ва дигар таъсироти** **зарарноки физикӣ**

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ӯҳдадоранд, ки барои пешгирӣ ва рафъи садою ларзишҳои зарарноки истеҳсолӣ, таъсири манфии майдонҳои магнитӣ ва дигар таъсироти зарарноки физикӣ дар биноҳои истеҳсолӣ, ҷамъиятӣ, истиқоматӣ, дар кӯчаҳо, ҳавлиҳо, майдонҳои шаҳр ва дигар маҳалҳои аҳолинишин, минтақаҳои истироҳати аҳолӣ, ҷойҳои ҷамъшавии зиёди ҳайвонот ва паррандаҳои ваҳшӣ тадбирҳои зарурӣ андешанд.

2. Барзиёдии аз меъёрҳои ҳадди ҷоизи дараҷаи таъсири садою ларзишҳои истеҳсолӣ ва нақлиётӣ, ларзиш, майдонҳои магнитӣ ва таъсири дигари зарарноки физикӣ ба саломатии инсон ва муҳити зист манъ аст. Тадбирҳое, ки риояи меъёрҳои мазкурро кафолат медиҳанд, ҳангоми тарҳкашӣ ва сохтмони шаҳрҳо ва дигар маҳалҳои аҳолинишин, лоиҳакашӣ, сохтмон ва таҷдиди корхонаҳо, коргоҳҳо, хатҳои технологӣ, бунёду азхудкунии техникаи нав, ҳангоми лоиҳакашӣ ва истифодабарии воситаҳои нақлиёти рӯизаминӣ, зеризаминӣ, обӣ ва ҳавоӣ пешбинӣ карда мешаванд.

**Моддаи 53. Ҳифзи муҳити зист ҳангоми муоимилот бо партовҳои истеҳсолӣ ва истеъмолӣ**

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ӯҳдадоранд барои ҷамъоварӣ, кашонидан, безараргардонӣ, коркард, истифода, анборкунӣ, гӯронидан, инчунин кам кардани пайдоиши партовҳои истеҳсолӣ ва истеъмолӣ чораҳои самарабахш андешида, меъёру қоидаҳои амалкунандаи экологӣ, санитарӣ-гигиенӣ ва зиддиэпидемиявиро риоя намоянд.

2.Партофтани партовҳои саноатӣ ва обҳои тозанашудаи канализатсия ба обанборҳои истифодаи умум, маҷроҳои селрав ва каналҳои обёрӣ, қабатҳои обрави зеризаминӣ, дар ҳудуди маҳалҳои истиқоматӣ, ҷангалзорҳо ва киштзорҳо манъ аст. Ҷойҳои анборкунӣ ва гӯронидани партовҳо аз тарафи мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, мақоми назорати давлатии санитарӣ-эпидемиологӣ ва геология муайян карда мешаванд.

3. Гӯронидани партовҳои хатарнок, аз ҷумла партовҳои радиоактивӣ дар ҳудуди маҳалҳои аҳолинишин, шафати шаҳр ва дигар маҳалҳои аҳолинишин, минтақаҳои зичии аҳолиаш зиёд, дарёҳо, кӯлҳо, минтақаҳои осоишгоҳ, табобатию солимгардонӣ ва рекреатсионӣ, дигар ҷойҳое, ки ба саломатии инсон ва ҳолати муҳити зист метавонад хавф таҳдид намояд, манъ аст. Ҳама гуна намудҳои муомилот бо партовҳои хатарнок бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад.

4. Риоя накардани қоидаҳои мазкур боиси маҳдуд кардан ё боз доштани фаъолияти корхона ва дигар объектҳо то бартараф кардани вайронкорӣ мегардад.

**Моддаи 54. Ҳифзи қабати озони атмосфера**

Ҳифзи қабати озони атмосфера аз тағйироти аз ҷиҳати экологӣ хавфнок тавассути танзими истеҳсол ва истифодабарии маводи вайронкунандаи қабати озони атмосфера тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин карда мешавад.

**БОБИ 9.**

**ВАЗЪИЯТИ ФАВҚУЛОДДАИ ЭКОЛОГӢ ВА МИНТАҚАҲОИ ОФАТИ ТАБИӢ**

**Моддаи 55. Вазъияти фавқулоддаи экологӣ**

1. Дар минтақаҳое, ки дар натиҷаи фаъолияти хоҷагидорӣ ва фаъолияти дигари инсон ё таъсири харобиовари қувваи табиат вазъи номусоиди экологӣ ба вуҷуд омада, дар онҳо тағйирёбии ҷиддӣ ва устувори манфии муҳити зист барои ҳаёт ва саломатии одамон, нигоҳдории олами наботот ва ҳайвонот мушоҳида шудааст, вазъияти фавқулоддаи экологӣ эълон карда мешавад.

2. Ҳангоми вазъияти фавқулоддаи экологӣ ҳама гуна фаъолияте, ки ба муҳити зист таъсири манфӣ мерасонанд, боздошта мешавад ё кори корхона, муассиса, ташкилот, коргоҳ, агрегатҳо ва таҷҳизоте, ки ба саломатии инсон ва фонди генетикии он таъсири манфӣ мерасонад, маҳдуд карда мешавад, намудҳои алоҳидаи истифодаи табиат маҳдуд гашта, ҷиҳати барқарорсозӣ ва таҷдиди захираҳои табиӣ чорабиниҳои фаврӣ андешида мешаванд.

**Моддаи 56. Минтақаҳои офати экологӣ**

1. Минтақаҳои офати экологӣ маҳалҳои вазъи экологияшон фавқулоддае эълон карда мешаванд, ки дар онҳо дар натиҷаи вазъи номусоиди экологӣ ба муҳити зист, аз он ҷумла ба саломатии аҳолӣ зиёни зиёд расонида шудааст ва (ё) системаҳои табиии экологӣ ва муҳити зист хароб гаштаанд.

2. Дар минтақаҳои офати экологӣ фаъолияти объектҳои хоҷагидорӣ, ба истиснои объектҳое, ки ба хизматрасонии аҳолии маскуни ин минтақа машғуланд, қатъ гашта, сохтмон ва азнавсозии объектҳои хоҷагидорӣ манъ карда мешавад, ҳама гуна намудҳои истифодаи табиат қатъиян маҳдуд гашта, барои барқарорсозӣ ва таҷдиди захираҳои табиӣ ва солимгардонии муҳити зист чораҳои фаврӣ андешида мешаванд.

3. Тадбирҳои солимгардонии минтақаҳои офати экологӣ дар навбати аввал аз ҳисоби корхона, муассиса, ташкилотҳое, ки бо айби онҳо садама ё фалокат рух додааст, инчунин аз ҳисоби маблағи мақсадноки буҷети давлатӣ ва фондҳои ҳифзи табиат маблағгузорӣ карда мешаванд.

**Моддаи 57. Пешгирии садама ва бартараф кардани оқибати зарарноки экологии он**

1. Ҳангоми лоиҳакашӣ ва истифодаи объектҳои хоҷагии алоқаманд ба таъсири зарарнок ба муҳити зист, новобаста ба шаклҳои моликият ва тобеият, тадбирҳои огоҳонӣ, пешгирӣ ва барҳам додани оқибати ба муҳити зист зараровари садама андешида мешаванд.

2. Бо мақсади эътинои самарабахш ба ҳолатҳои фавқулоддаи экологӣ, ки барои муҳити зист оқибати зараровар доранд, нақшаҳои маҳаллӣ, минтақавӣ ва ҷумҳуриявӣ, ки дар онҳо чораҳои сафарбаркунии қувваю воситаҳои вазоратҳо, идораҳо, корхонаҳо, муассисаҳо, ташкилотҳо ва аҳли ҷомеа якҷоя бо мақомоти ҳолатҳои фавқулодда ва мудофиаи гражданӣ пешбинӣ мегарданд, таҳия карда мешаванд.

3. Барои ҳалли масъалаҳои вазъияти фавқулоддаи экологӣ бо тартиби муқарраргардида комиссияҳои махсус таъсис дода мешаванд.

**Моддаи 58. Тартиби эълон намудани вазъияти фавқулоддаи экологӣ ва минтақаҳои офати**

                       **экологӣ**

1. Вазъияти фавқулоддаи экологӣ дар саросари ҷумҳурӣ ва маҳалҳои алоҳидаи он аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон карда мешавад.

2. Минтақаҳои офати экологӣ ва сарҳадҳои онҳо аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо пешниҳоди мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва мақоми назорати давлатии санитарию эпидемиологӣ дар мувофиқа бо мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ муайян карда мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 59. Ӯҳдадориҳои корхонаҳо оид ба омода будан барои рафъи оқибати экологии**

                      **садама**

Шахсони ҳуқуқӣ, сарфи назар аз шакли моликият ва тобеият, ки дар ҳолатҳои фавқулоддаи экологӣ ба муҳити зист ва саломатии одамон метавонанд зиён расонанд, ӯҳдадоранд, ки:

- дар вазъияти фавқулоддаи экологӣ нақшаи амал дошта бошанд;

- хадамоти махсуси дорои восита ва захираҳои моддии барҳам додани оқибати ногувори вазъияти фавқулоддаи экологӣ таъсис дода, онҳоро дар ҳолати омодабоши доимӣ нигоҳ доранд.

**БОБИ 10.**

**ИТТИЛООТ ВА ОМОРИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ ҲИФЗИ МУҲИТИ ЗИСТ**

**Моддаи 60. Иттилоот дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

1. Иттилоот оид ба вазъи муҳити зист кушодаю ошкоро буда, аз тариқи воситаҳои ахбори омма нашр карда мешавад.

2. Пинҳон доштан, сари вақт пешниҳод накардан ё аз тарафи шахсони мансабдор пешниҳод кардани маълумоти нодурусти соҳаи ҳифзи муҳити зист манъ аст.

3. Хусусиятҳо ва тартиби ташаккули иттилооти экологӣ, дастрасӣ ва тартиби пешниҳоди он тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи иттилооти экологӣ» муқаррар карда мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 61. Омори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

1. Омори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист аз ҷониби мақомоти ваколатдори омори давлатӣ гузаронида мешавад.

2. Маълумоти оморӣ ба мақомоти омори давлатӣ аз ҷониби шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар ҳаҷми муайян ва мӯҳлати муқарраршуда дар шакли ҳисоботи омори давлатӣ пешниҳод карда мешавад.

3. Таркиби минималии нишондиҳандаҳои ҳисоботи омори давлатӣ ва тартиби омордории давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

**БОБИ 11.**

**МИНТАҚАҲОИ ТАБИӢ ВА ОБЪЕКТҲОЕ, КИ МАХСУС МУҲОФИЗАТ КАРДА МЕШАВАНД**

**Моддаи 62. Фонди мамнӯъгоҳҳои табиии Ҷумҳурии Тоҷикистон**

1. Мамнӯъгоҳҳои табиии давлатӣ, аз ҷумла мамнӯъгоҳҳои биосферӣ, парваришгоҳҳои табиӣ, паркҳои табиии миллӣ, ёдгориҳои табиӣ, ҳайвоноту растаниҳои нодире, ки хавфи аз байн рафтан дошта, ба Китоби Сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил карда шудаанд, Фонди мамнӯъгоҳҳои табиии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ташкил дода, аз тарафи давлат бо назардошти манфиати наслҳои имрӯза ва оянда махсус ҳифз карда мешаванд.

2. Фонди мамнӯъгоҳҳои табиӣ дар тобеъият ва идоракунии ***мақоми*** ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист қарор дорад. Тартиби ташкил, низоми ҳифз ва истифодабарӣ, шартҳои фаъолияти мавзеъҳои табиии махсус муҳофизатшаванда, инчунин шартҳои фаъолияти хоҷагии аҳолии дар ин мавзеъҳо истиқоматкунандаро Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҳудудҳои табиӣ ва объектҳои махсус муҳофизатшаванда" муқаррар менамояд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

3. Гирифтани заминҳои фонди мамнӯъгоҳҳои табиӣ, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, манъ мебошад.

4. Заминҳое, ки дар ҳудуди онҳо объектҳои табиии дорои аҳамияти хоси ҳифзи табиат, илмӣ, таърихию фарҳангӣ, эстетикӣ, рекреатсионӣ, солимгардонӣ ва дорои аҳамияти дигари пурарзиш ҷой гирифтаанд, таҳти муҳофизати махсус буда, онҳоро ба иҷора додан манъ аст.

**Моддаи 63. Муҳофизати растаниву ҳайвоноти нодире, ки зери хатари нобудшавӣ қарор**

                      **доранд**

1. Барои ҳифзи растаниву ҳайвоноти нодире, ки зери хатари нобудшавӣ қарор доранд, Китоби Сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода мешавад.

2. Растанӣ ва ҳайвоноте, ки ба Китоби Сурх дохил карда шудаанд, бе истисно аз истифодаи хоҷагидорӣ ва истифодаи дигар гирифта мешаванд.

3. Фаъолияте, ки боиси кам шудани ин намуди растанӣ ва ҳайвонот, бадшавии вазъи муҳити сукунати онҳо мегардад, манъ мебошад.

4. Корхона, муассиса, ташкилот ва дигар истифодабарандагони замин, ки дар ҳудуди онҳо ҳайвоноту растаниҳои мансуб ба Китоби Сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳастанд, барои ҳифз ва зиёд намудани намудҳои ин ҳайвоноту растаниҳо бояд тадбирҳо андешанд.

5. Тартиби ҳифзи растанӣ ва ҳайвонот ва дигар организмҳои нодире, ки зери хатари нобудшавӣ қарор доранд, тартиби ҷорӣ кардани Китоби Сурхи Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз он ҷумла тартиби нигоҳдории фонди генетикии онҳоро санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифз ва истифодаи олами набототу ҳайвонот муқаррар мекунанд.

6. Ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ворид кардан, аз он берун баровардан ва ҳамлу нақл (транзит) тавассути Ҷумҳурии Тоҷикистон, муомилоти растанӣ, ҳайвонот ва дигар организмҳои зери хатари нобудшавӣ қарордошта, намудҳои махсусан пурарзиши онҳо, инчунин узвҳои онҳо, маҳсулоти фаъолияти ҳаётӣ ва хосиятҳои фоиданоки онҳо тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим мегардад.

**Моддаи 64. Ҳифзи Фонди сабзи мавзеъҳои аҳолинишин**

1. Фонди сабзи мавзеъҳои аҳолинишин аз маҷмӯи минтақаҳои кабудизоршуда, аз ҷумла минтақаҳои дарахтзору буттазор ва алафзор иборат мебошад.

2. Ҳифзи Фонди сабзи мавзеъҳои аҳолинишин системаи чорабиниҳои таъминкунандаи ҳифз ва рушди Фонди сабзро, ки барои мӯътадил гардонидани вазъи экологӣ ва ташкили муҳити мусоиди зист заруранд, пешбинӣ мекунад.

3. Дар минтақаҳои марбут ба Фонди сабз анҷом додани фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолияте, ки ба минтақаҳои мазкур зарар мерасонанд ва иҷрои вазифаҳои таъиноти экологӣ, санитарию гигиенӣ ва рекреатсиониро халалдор месозад, манъ аст.

4. Танзими давлатӣ дар соҳаи ҳифзи Фонди сабзи мавзеъҳои аҳолинишин аз ҷониби мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад.

**БОБИ 12.**

**СИСТЕМАИ МУШОҲИДАИ ВАЗЪИ МУҲИТИ ЗИСТ**

**Моддаи 65. Мониторинги давлатии муҳити зист**

1. Мониторинги давлатии муҳити зист (мониторинги экологии давлатӣ) тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади мушоҳидаи вазъи муҳити зист, аз ҷумла вазъи муҳити зисти минтақаҳои ҷойгиршавии манбаъҳои таъсири антропогенӣ ва таъсири ин манбаъҳо ба муҳити зист, инчунин бо мақсади таъмини талаботи давлат, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ бо маълумоти дақиқ ва сари вақт ба нақша гирифтани чорабиниҳои пешгирӣ, рафъ ва ё кам кардани оқибати ногувори тағйирёбии вазъи муҳити зист анҷом дода мешавад.

2. Асосҳои ташкилӣ, ҳуқуқӣ ва иқтисодии таъмин ва гузаронидани мониторинги экологӣ тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мониторинги экологӣ» муайян карда мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

3. Маълумот оид ба вазъи муҳити зист ва тағйироти он, ки дар натиҷаи гузаронидани мониторинги давлатии муҳити зист (мониторинги экологии давлатӣ) ба даст омадааст, аз ҷониби мақомоти марказӣ ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои таҳияи дурнамоҳои рушди иқтисодию иҷтимоӣ ва қабули қарорҳои дахлдор, таҳияи барномаҳои давлатӣ ва мақсаднок, консепсия, стратегия***, дурнамо*** ва нақшаҳои амалии онҳо дар соҳаи ҳифзи муҳити зист истифода бурда мешаванд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**Моддаи 66. Бақайдгирии давлатии объектҳое, ки ба муҳити зист таъсири манфӣ мерасонанд**

1. Бақайдгирии давлатии объектҳое, ки ба муҳити зист таъсири манфӣ мерасонанд, аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист бо мақсади танзими давлатии фаъолият оид ба ҳифзи табиат, инчунин банақшагирии ҷорӣ ва дурнамои чорабиниҳои кам кардани таъсири манфии фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолият ба муҳити зист анҷом дода мешавад.

2. Объектҳое, ки ба муҳити зист таъсири манфӣ мерасонанд ва маълумот оид ба таъсири онҳо ба муҳити зист мавриди бақайдгирии омории давлатӣ қарор дода мешаванд.

3. Бақайдгирии давлатии объектҳое, ки ба муҳити зист таъсири манфӣ мерасонанд, инчунин арзёбии ин таъсир ба муҳити зист бо тартиби аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррарнамуда анҷом дода мешавад.

**БОБИ 13.**

**НАЗОРАТ ДАР СОҲАИ ҲИФЗИ МУҲИТИ ЗИСТ**

**Моддаи 67. Вазифаҳои назорат дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

1. Вазифаҳои назорат дар соҳаи ҳифзи муҳити зист аз таъмини иҷрои қонунгузории соҳаи ҳифзи муҳити зист, аз ҷумла талаботи меъёрҳо ва ҳуҷҷатҳои меъёрии соҳаи ҳифзи муҳити зист, аз ҷониби мақомоти марказӣ ва мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, инчунин таъмини амнияти экологӣ иборат мебошанд.

2. Системаи назорат дар соҳаи ҳифзи муҳити зист аз назорати давлатӣ, идоравӣ, истеҳсолӣ ва ҷамъиятӣ иборат мебошад.

**Моддаи 68. Назорати давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

Назорати давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.

**Моддаи 69. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои нозирони давлатии ҳифзи муҳити зист**

1. Нозирони давлатии ҳифзи муҳити зист ҳуқуқ доранд бо тартиби муқарраршуда:

- бо мақсади иҷрои вазифаҳои хизматӣ ба корхона, муассиса ва ташкилотҳо, сарфи назар аз шаклҳои моликият ва тобеият ва объектҳои ба онҳо тааллуқдошта, аз ҷумла объектҳои таҳти муҳофизати давлат қарордошта, объектҳои мудофиа, объектҳои мудофиаи гражданӣ бе монеа ворид шаванд, бо ҳуҷҷатҳо, таҳлилҳои лабораторӣ ва дигар ҳуҷҷатҳое, ки барои иҷрои вазифаҳои бевоситаи онҳо заруранд, шинос шаванд;

- риояи меъёрҳо, ***регламентҳои техникӣ*** ва талаботи дигари ҳуҷҷатҳои меъёрии соҳаи ҳифзи муҳити зист, кори иншоотҳои партовтозакунӣ ва дигар дастгоҳу таҷҳизоти безараргардонӣ, воситаҳои азорат, инчунин иҷрои нақшаву чорабиниҳои ҳифзи муҳити зистро мавриди санҷиш қарор диҳанд; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- риояи талабот, меъёр ва қоидаҳои соҳаи ҳифзи муҳити зистро ҳангоми ҷойгиронӣ, сохтан, ба истифода додан, истифода бурдан ва аз истифода баровардани объектҳои истеҳсолӣ ва дигар объектҳо мавриди санҷиш қарор диҳанд;

- иҷрои талаботи дар хулосаҳои экспертизаи давлатии экологӣ нишондодашударо санҷанд;

- ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ нисбати бартараф кардани қонунвайронкуниҳо дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, ки ҳангоми анҷом додани назорати экологӣ муайян карда шудаанд, иддао пешниҳод кунанд ва амрҳои иҷроишашон ҳатмӣ диҳанд;

- шахсони гунаҳкорро ба ҷавобгарии маъмурӣ кашанд, ба мақомоти салоҳиятдор ва шахсони мансабдор барои ба ҷавобгарии интизомӣ, маъмурӣ ё ҷиноятӣ кашидани онҳо мавод фиристанд, оид ба рӯёнидани товони зарари ба муҳити зист ё саломатии инсон бинобар вайрон кардани қонунгузории ҳифзи муҳити зист расонидашуда ба мақомоти судӣ, даъво пешниҳод намоянд;

- ҳангоми аз ҷониби шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ риоя накардани қонунгузории соҳаи ҳифзи муҳити зист, фаъолияти хоҷагидорӣ ва фаъолияти дигари онҳоро муваққатан боздоранд. Дар асоси қарор дар бораи муваққатан боздоштани фаъолият муассисаҳои бонкӣ то аз ҷониби ***мақоми*** ваколатдори Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист бекор кардани чунин қарорҳо маблағгузории фаъолияти боздошташударо қатъ менамоянд; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- либосҳои махсуси дорои аломатҳои фарқкунанда пӯшанд;

– тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми адои вазифаи хизматӣ бо худ силоҳи оташфишон ва дигар воситаҳои махсус гиранд, нигоҳ доранд ва истифода намоянд; **(ҚҶТ аз 27.11.14 с. №1160)**

- ваколатҳои дигари муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро анҷом диҳанд.

2. Нозирони давлатии соҳаи ҳифзи муҳити зист ӯҳдадоранд:

- қонуншиканиро дар соҳаи ҳифзи муҳити зист пешгирӣ кунанд, муайян созанд ва барҳам диҳанд;

- ба вайронкунандагони қонунгузории соҳаи ҳифзи муҳити зист ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳояшонро фаҳмонанд;

- талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро риоя кунанд.

3. Нисбати қарорҳои нозирони давлатии соҳаи ҳифзи муҳити зист бо тартиби судӣ шикоят кардан мумкин аст.

4. Нозирони давлатии соҳаи ҳифзи муҳити зист таҳти ҳимояи давлат мебошанд ва мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон масъулият доранд.

**Моддаи 70. Назорати идоравӣ ва истеҳсолӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

1. Назорати идоравиро дар соҳаи ҳифзи муҳити зист вазорату идораҳо ва назорати истеҳсолиро ташкилоту корхонаҳо анҷом медиҳанд ва вазифаи онҳо санҷиши иҷрои нақшаву тадбирҳои ҳифзи муҳити зист, истифодаи оқилона ва барқарорсозии захираҳои табиӣ, солимгардонии муҳити зист, риояи меъёрҳои сифати муҳити зист, талаботи қонунгузории ҳифзи муҳити зист ва амрияҳои мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист мебошад.

2. Тартиби ташкил ва фаъолияти назорати идоравӣ ва истеҳсолӣ мутобиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии вазорату идора ва ташкилотҳо танзим мегардад.

**Моддаи 71. Назорати экологии ҷамъиятӣ**

1. Назорати экологии ҷамъиятӣ аз тарафи иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ бо ташаббуси худи онҳо ё дар асоси шартномаҳо бо истифодабарандагони табиат ва ё мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист анҷом дода мешавад ва мақсади он амалӣ сохтани ҳуқуқии ҳар як шахс ба муҳити мусоиди зист, пешгирӣ ва барҳам додани вайронкунии қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист мебошад.

2. Назорати экологии ҷамъиятӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим карда мешавад.

3. Натиҷаҳои назорати ҷамъиятӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, ки ба мақоми ваколатдори давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ пешниҳод шудаанд, бояд ҳатман муҳокима ва мавриди эътино қарор дода шаванд.

**Моддаи 72. Назорат дар соҳаи ҳифзи муҳити зист аз ҷониби мақомоти иҷроияи маҳаллии**

                        **ҳокимияти давлатӣ**

Назорат дар соҳаи ҳифзи муҳити зист аз ҷониби мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад.

***БОБИ 14.***

***АУДИТИ ЭКОЛОГӢ ВА ХУСУСИЯТҲОИ ГУЗАРОНИДАНИ ОН***

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

***Моддаи 73. Аудити экологӣ***

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

Аудити экологӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси шартнома бо фармоишгар аз ҷониби аудиторони мустақил ва ташкилотҳои аудиторӣ метавонад дар намуди аудити экологии ташаббусӣ ё ҳатмӣ гузаронида шавад.

***Моддаи 74. Ташкили аудити экологӣ, шартҳо ва тартиби гузаронидани он***

(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)

Ташкили аудити экологӣ, шартҳо ва тартиби гузаронидани он, талаботи тахассусӣ нисбат ба аудиторҳо ва тартиби аттестатсияи онҳо, инчунин ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои аудиторони экологӣ ва ташкилотҳои аудиториро Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи аудити экологӣ» ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамоянд. **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

**БОБИ 15.**

**ТАЪЛИМУ ТАРБИЯ ВА ТАҲҚИҚОТИ ИЛМИИ ЭКОЛОГӢ**

**Моддаи 75. Таълиму тарбияи умумӣ, маҷмӯӣ ва мунтазами экологӣ**

1. Бо мақсади баланд бардоштани сатҳи маърифати экологии ҷомеа ва тайёрии касбии мутахассисони соҳаи ҳифзи муҳити зист системаи умумӣ ва комплексии таълиму тарбияи экологӣ ҷорӣ карда мешавад, ки он дар худ таҳсилоти ибтидоии касбӣ, миёнаи касбӣ, олии касбӣ, таҳсилоти касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ, бозомӯзии касбӣ ва такмили ихтисоси мутахассисон, инчунин интишори донишҳои экологӣ, аз ҷумла бо истифода аз воситаҳои ахбори омма, осорхонаҳо, китобхонаҳо, муассисаҳои фарҳангӣ, муассисаҳои ҳифзи муҳити зист, ташкилотҳои варзишӣ ва туризмро фаро мегирад.

2. Тартиби ташкил ва амалӣ сохтани таълиму тарбияи экологиро Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи маърифати экологии аҳолӣ" танзим менамояд.

**Моддаи 76. Таҳқиқоти илмӣ дар соҳаи муҳити зист**

1. Вазифаҳои асосии таҳқиқот ва кашфиёти илмӣ дар соҳаи муҳити зист таъмини рушди иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва экологии ба низом даровардашудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, фаъолияти устувори системаҳои экологии табиӣ, истифодаи оқилона ва барқарорсозии захираҳои табиӣ, таъмини амнияти экологӣ ва солимгардонии муҳити зист мебошад.

2. Таҳқиқоти илмӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист бо мақсадҳои зерин гузаронида мешаванд:

- таҳияи консепсия, дурнамоҳои илмӣ ва нақшаҳои ҳифз ва барқарорсозии муҳити зист;

- арзёбии натиҷаҳои таъсири манфии фаъолияти хоҷагидорӣ ва дигар фаъолиятҳо ба муҳити зист;

- такмили қонунгузорӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, тартиб додани меъёрҳо, ***регламентҳои техникӣ*** ва дигар ҳуҷҷатҳои меъёрии соҳаи ҳифзи муҳити зист; **(ҚҶТ аз 18.07.17 с., №1449)**

- таҳия ва такмили нишондиҳандаҳои арзёбии маҷмӯии зарар ба муҳити зист, тарз ва усулҳои муайян намудани онҳо;

- ихтироъ ва таҳияи технологияҳои беҳтарин дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ;

- таҳияи барномаҳои офиятбахшии минтақаҳое, ки ҳамчун минтақаҳои офати табиӣ дониста шудаанд;

- таҳияи чорабиниҳои ҳифз ва рушди иқтидорҳои табиӣ ва рекреатсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- дигар мақсадҳои соҳаи ҳифзи муҳити зист.

**БОБИ 16.**

**ҶУБРОНИ ТОВОНИ ЗАРАРИ БА МУҲИТИ ЗИСТ РАСИДА ВА ҲАЛЛИ БАҲСҲО**

**ДАР СОҲАИ ҲИФЗИ МУҲИТИ ЗИСТ**

**Моддаи 77. Ӯҳдадории ҷуброн намудани товони зараре, ки бинобар риоя накардани**

                     **қонунгузорӣ оид ба ҳифзи муҳити зист расонида шудааст**

Корхонаю муассисаҳо, ташкилотҳо, дигар субъектҳои хоҷагидор ва шаҳрвандоне, ки ба муҳити зист бинобар ифлос кардан, хароб ва нобуд сохтани он, исрофкорона истифода бурдани захираҳои табиӣ, хароб кардани системаҳо, комплексҳо ва ландшафтҳои табиии экологӣ бинобар вайрон кардани қонунгузории соҳаи ҳифзи муҳити зист зарар расонидаанд, ӯҳдадоранд мувофиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон товони зарарро ҷуброн намоянд.

**Моддаи 78. Тартиби ҷуброни товони зараре, ки бинобар риоя накардани қонунгузории**

                       **Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист расонида шудааст**

1. Товони зараре, ки бинобар риоя накардани қонунгузорӣ ба муҳити зист расонида шудааст, ихтиёран ё бо қарори суд тибқи андозаи пардохти маблағҳои бо тартиби муқарраршуда тасдиқгардида ва усулҳои ҳисоб кардани онҳо, дар ҳолати мавҷуд набудани онҳо бошад, тибқи хароҷоти воқеии барои барқарор сохтани ҳолати харобгаштаи муҳити зист, бо назардошти зарари расонидашуда, аз ҷумла фоидаи аз дастдода ҷуброн карда мешавад.

2. Дар асоси қарори суд зараре, ки бинобар риоя накардани қонунгузорӣ ба муҳити зист расонида шудааст, метавонад бо роҳи ба зиммаи ҷавобгар гузоштани ӯҳдадориҳои вобаста ба барқарорсозии ҳолати зарардидаи муҳити зист аз ҳисоби маблағи ӯ, мутобиқи лоиҳаи корҳои барқарорсозӣ ҷуброн карда шавад.

**Моддаи 79. Ҷуброни товони зараре, ки ба шаҳрвандон аз таъсири номусоиди муҳити зист**

                       **расидааст**

1. Товони зараре, ки ба саломатӣ ва молу мулки шаҳрвандон дар натиҷаи таъсири номусоиди фаъолияти корхонаҳо, ташкилоту муассисаҳо ё шаҳрвандони алоҳида ба муҳити зист расидааст, дар ҳаҷми пурра ҷуброн карда мешавад.

2. Товони зарар мувофиқи қарори суд дар асоси даъвои шахси зарардида, аъзои оилаи ӯ, прокурор, мақомоти ба ин ваколатдори идораи давлатӣ, иттиҳодияи ҷамъиятӣ ба манфиати шахси зарардида ҷуброн карда мешавад.

3. Товони зарари ба шаҳрвандон дар натиҷаи садамаҳои калон ё фалокатҳо, ҳамчунин офатҳои табиӣ расонидашуда мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн карда мешавад.

**Моддаи 80. Даъвоҳо дар бораи қатъ кардани фаъолияти аз ҷиҳати экологӣ зарарнок**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳақ доранд ба суд дар бораи қатъ кардани фаъолияти аз ҷиҳати экологӣ зарарнок, ки ба саломатӣ ва молу мулки онҳо, аз он ҷумла ба муҳити зист осеб мерасонанд, даъво пешниҳод намоянд.

**Моддаи 81.Тартиби ҳалли баҳсҳо дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

Баҳсҳо дар соҳаи ҳифзи муҳити зист бо тартиби судӣ ҳал карда мешаванд.

**БОБИ 17.**

**МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 82. Ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

Ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист дар асоси қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, ба роҳ монда мешавад.

**Моддаи 83. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур тибқи қонунгузории умҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 84. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон**

                        **"Дар бораи ҳифзи табиат"**

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 декабри соли 1993 "Дар бораи ҳифзи табиат" (Ахбори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 1994, №2, мод 36; Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 1996, №3, мод. 48; с. 1997, № 23-24, мод. 333, с. 2002, № 4, қ.1, мод. 245; с. 2002, №11, мод. 708; с. 2004, №7, мод. 465; с. 2007, №6, мод. 440) аз эътибор соқит дониста шавад.

**Моддаи 85. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                                   Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе, 2 августи соли 2011

№ 760

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	760	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲИФЗИ МУҲИТИ ЗИСТ	Маҷлиси Олии ҶТ	02.08.2011	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**КОДЕКСИ ҶАНГАЛИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ФАСЛИ** I. ҚИСМИ УМУМӢ

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2011, №7-8, мод. 615)**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Кодекси мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

**- ҷангал** – маҷмӯи набототи табиӣ, ки бо роҳи муқаррарӣ ё сунъӣ дар ҳудуди муайян аз маҷмӯи дарахтону буттаҳо (на камтар аз 10 фоиз бо дарахту буттаҳо, на камтар аз 0,5 га масоҳат ва на камтар аз 10 метр бар дошта бошад) дар алоқамандӣ бо дигар ҷузъҳои табиати зинда ташкил ёфта, дорои аҳамияти калони экологӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ мебошад;

**- барқарор кардани ҷангал** – шинонидани ниҳолҳо ё мусоидат кардан ба барқароркунии табиии ҷангалзор дар заминҳои ҷангалҳояшон харобгардида;

**- бунёд кардани ҷангал** – шинонидан ва парвариш кардани ниҳолҳо дар заминҳои холӣ, ки барои бунёди ҷангал пешбинӣ гардидаанд;

**- гуногунии биологӣ** – маҷмӯи организмҳои зинда, ки гуногунии дохили намуд, байни намудҳо ва экосистемаҳоро дар бар мегирад;

**- дарахтбурии асосӣ** – буридани дарахтон дар ҷангалҳо ба мақсади тайёр кардани чӯб ва ҳезум;

**- дарахтбурии фосилавӣ** – буриши интихобии дарахтони ҷангал бо мақсади беҳдошти ҳолати он;

**- дарахтбурии санитарӣ –** буридани дарахтони алоҳидаи касал, хушк ва пӯсида бо мақсади беҳтаркунии ҳолати ҷангал;

**- кадастри давлатии ҷангал** – маълумот оид ба ҷойгиршавии фонди давлатии ҷангал аз ҷиҳати табиӣ, хуқуқӣ ва истифодабарӣ;

**- идоракунии муштараки ҷангал** – истифодаи устувори қитъаҳои фонди давлатии ҷангал бо иштироки шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ тибқи шартнома;

**- истифодабарандагони ҷангал** – шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие, ки ба онҳо ҳуқуқи истифодабарии захираҳои фонди давлатии ҷангал бо тартиби муқаррарнамудаи Кодекси мазкур дода шудааст;

**- истифодабарии ғайриасосии ҷангал** – истифодабарии захираҳои ҷангал, ба ғайр аз захираҳои чӯб (алафдаравӣ, чаронидани чорво, ҷойгир намудани қуттиҳои занбӯри асал, тайёр ва ҷамъоварӣ намудани мева, растаниҳои худрӯйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва ғайра);

**- истифодабарии устувори ҷангал** – истифодабарии захираҳои ҷангал, ки талаботи наслҳои ҳозира ва минбаъдаро ба захираҳо ва хосиятҳои фоиданоки ҷангал таъмин мекунад;

**- қитъаи ҷангал** – майдони ҷангал, ки барои ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувор ба ҷангалбон вобаста шудааст;

**- мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал** – мақоми давлатие, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон роҳбарии умумии фонди давлатии ҷангал ва шикорро амалӣ менамояд;

**- мамнӯъгоҳҳои давлатии табиии ҷангал** – ҳудуди фонди давлатии ҷангале, ки аз истифодаи хоҷагидорӣ бароварда шуда, барои ҳифзи ҳайвонот, наботот ва тамоми маҷмӯи табиат, аз ҷумла ҳайвоноту набототи нодир ва нестшаванда, инчунин бо мақсади омӯзиши равишҳои табиии омилҳо ва ҳодисаҳои табиӣ, таҳияи асосҳои илмии ҳифзи табиат ташкил карда мешаванд;

**- минтақаи ҷангалпарварӣ** – воҳиди зертобеъи ташкилоти хоҷагии ҷангал, ки бо мақсади ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувор ва идоракунии фонди ҷангал дар минтақаҳои алоҳида таъсис дода мешавад;

**- парваришгоҳи давлатии табиии ҷангал** – ҳудуди табиии махсус муҳофизатшаванда, ки бо мақсади нигоҳдорӣ ва барқароркунии олами набототу ҳайвонот, иҷрои корҳои илмию тадқиқотӣ, маҳдуд кардани баъзе намудҳои фаъолияти хоҷагидорӣ таъсис дода мешавад;

**- соҳаи хоҷагии ҷангал** – соҳаи иқтисодиёт, ки фаъолияти таҳқиқу баҳисобгирӣ, танзими истифода ва назорати ҷангалро амалӣ менамояд;

**- ташкилоти хоҷагии ҷангал** – сохтори ҳудудии давлатии хоҷагии ҷангал, ки шахси ҳуқуқӣ мебошад;

**- фонди шикор** – ҳама намуди ҳайвоноти ваҳшӣ, ки дар шароити табиӣ сукунат доранд ва объектҳои шикор ба ҳисоб мераванд, новобаста ба он ки ҳудуди зисташон дар заминистифодабарии кӣ қарор дорад;

**- ҳифзи ҷангал** – маҷмӯи чорабиниҳо оид ба пешгирӣ аз касалиҳо ва ҳашароти зараррасони ҷангал;

**- ҳимояи ҷангал** – маҷмӯи чорабиниҳо оид ба пешгирӣ ва мубориза бар зидди сӯхтори ҷангал, худсарона буридани ҷангал ва ҳуқуқвайронкунӣ дар соҳаи ҷангал;

**- чарогоҳ** – қитъаи замини фонди давлатии ҷангал, ки барои чарогоҳ пешбинӣ шудааст;

**- чиптаи ҷангал** – ҳуҷҷате, ки ҳуқуқи истифодаи захираҳои ҷангалро дар ҳудуди муайян тасдиқ мекунад;

**- чорабиниҳои биотехникӣ** – нигоҳубини ҳайвоноту паррандагони вахшӣ ва фароҳам овардани шароити мусоиди зисти онҳо;

**- ҷангалдор-** шахсони ҳуқуқӣ, ки ба онҳо заминҳои фонди давлатии ҷангал вобаста карда шудаанд;

**- ҷангалнокӣ** – дараҷаи дарахтзору буттазор будани ҳудуд, ки дар таносуб ба майдони умумӣ бо фоиз муайян карда мешавад;

**- ҷангалсозӣ** – маҷмӯи чорабиниҳои баҳисобгирӣ, баҳодиҳӣ ва банақшигирии хоҷагии ҷангал, ки барои баланд бардоштани самаранокии пешбурди хоҷагии ҷангал ва истифодабарии захираҳои ҷангал равона карда мешаванд;

**- ҷангалҳои муҳофизатӣ** – ҷангалҳое, ки маъмулан вазифаҳои обнигоҳдорӣ, ҳифзи замин аз эрозия, соҳилмустаҳкамкунӣ, санитарию гигиенӣ ва солимгардонии муҳити зистро иҷро менамоянд;

**- ҷангалҳои миллӣ ва табиӣ** – ҷангалҳое, ки дар ҳудуди боғҳои миллӣ ва табиӣ воқеанд ва онҳо бо мақсади ҳифзи табиат, кишваршиносӣ, илмӣ, фарҳангӣ ва сайёҳӣ истифода мешаванд;

**- ҷангалҳои фароғатӣ** – ҷангалҳое, ки барои истироҳати аҳолӣ ва гузаронидани чорабиниҳои фарҳангӣ пешбинӣ шудаанд.

**Моддаи 2. Қонунгузории ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон**

Қонунгузории ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Кодекси мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**Моддаи 3. Объектҳои муносибатҳои ҳуқуқии ҷангал**

1. Ба объектҳои муносибатҳои ҳуқуқии ҷангал фонди ягонаи ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла заминҳои холии фонди давлатии ҷангал, захираҳо ва хосиятҳои фоиданоки ҷангал новобаста ба истифодабарандагон дохил мешаванд.

2. Объектҳои муносибатҳои ҳуқуқии ҷангал бо назардошти аҳамияти бисёрҷабҳаи ҷангал, инчунин эътироф кардани он ҳамчун воситаи асосии истеҳсолӣ дар хоҷагии ҷангал истифода ва ҳифз карда мешаванд.

**Моддаи 4. Принсипҳои пешбурди соҳаи хоҷагии ҷангал**

Қонунгузории ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон ба принсипҳои зерин асос меёбад:

- танзим ва назорати давлатӣ;

- нигоҳдории гуногунии биологии ҷангал, иншоотҳои давлатии фонди мамнӯъгоҳҳои табиӣ, мероси табиию фарҳангӣ;

- идоракунии устувори ҷангал дар асоси банақшагирии хоҷагии ҷангал ва бо мақсади рушди захираҳои ҷангал ва истифодаи устувори онҳо бо мақсадҳои гуногун;

- барқарор кардани зарари дар натиҷаи риоя накардани қонунгузорӣ оид ба ҷангал ва шикор расонидашуда;

- дастрас будани итилоот оид ба ҳолати фонди ҷангал;

- принсипҳои иқтисодӣ ва истифодаи пулакии захираҳои ҷангал;

- иштироки аҳолӣ ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ дар ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодаи устувори фонди ҷангал;

- эътирофи аҳамияти умумидавлатии ҷангал ҳамчун танзимгари иқлим, муҳитофарӣ, муҳофизати замин, об ва дигар хусусиятҳои муҳофизатӣ.

**Моддаи 5. Фонди ягонаи ҷангал**

1. Ҷангалҳои қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин заминҳои фонди давлатии ҷангал, новобаста аз шаклҳои фаъолияти хоҷагидорӣ, фонди ягонаи ҷангали Тоҷикистонро ташкил медиҳанд. Ба фонди ягонаи ҷангали Тоҷикистон фонди давлатии ҷангал ва фонди ҷамъиятии ҷангал дохил мешаванд.

2. Ба фонди давлатии ҷангал ҷангалҳои табиӣ, новобаста аз истифодабарандагони онҳо, ҷангалҳои сунъӣ, ки дар истифодаи мақомоти давлатӣ қарор доранд, инчунин заминҳои холие, ки барои эҳтиёҷоти хоҷагии ҷангал пешбинӣ шудаанд, дохил мешаванд.

3. Идоракунӣ, танзим ва истифодаи самараноки фонди давлатии ҷангал ба зиммаи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал гузошта мешавад.

4. Ба фонди ҷамъиятии ҷангал ҷангалҳои хоҷагиҳои деҳқонӣ (фермерӣ), кооперативҳои истеҳсолӣ, ба таври сунъӣ аз тарафи шахсони ҳуқуқӣ, инчунин дигар субъектҳои хоҷагидори ғайридавлатӣ бунёд карда шуданд, дохил мешаванд.

5. Ба фонди ҷангал дарахту буттаҳои ҷудогона ва гурӯҳи дарахту буттаҳои заминҳои таъиноти кишоварзӣ, заминҳои наздиҳавлигӣ ва боғҳои фарҳангию истироҳатӣ дохил намешаванд.

**Моддаи 6. Заминҳои фонди давлатии ҷангал**

1. Ба заминҳои фонди давлатии ҷангал дохил мешаванд:

- заминҳои ҷангалдор, холӣ, заминҳои лалмии барои ҷангал пешбинишуда ва дигар заминҳое, ки дар истифодабарии доимии ташкилотҳои давлатии хоҷагии ҷангал қарор доранд;

- заминҳои ҷангал, заминҳои дарахту буттадор ё заминҳои холӣ, ки барои парвариш ва барқароркунии ҷангалҳо пешбинӣ шудаанд (дарахтонашон буридашуда, аз сӯхтор осебдида, дарахтҳои хушкида, марғзорҳо, майдонҳои парвариши ниҳолҳо);

- заминҳои бедарахту бутта, ки барои истифодаи хоҷагии ҷангал пешбинӣ шудаанд (замини роҳҳо, марғзорҳо, замини кишоварзӣ ва дигар заминҳо);

- заминҳои марзи фонди ҷангал (замини ботлоқҳо, санглохҳо ва заминҳои барои истифодабарӣ номувофиқ).

2. Марзи заминҳои фонди давлатии ҷангал ҳангоми ҷангалсозӣ дар асоси ҳуҷҷатҳои заминсозӣ муайян карда мешаванд.

**Моддаи 7. Захираҳои ҷангал ва хосиятҳои фоиданоки он**

1. Захираҳои ҷангал аз чӯб, ҳезум, меваҷот, растаниҳои ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва дигар маҳсулоти аз олами набототи фонди ҷангал ҷамъшаванда ва коркардшаванда иборат мебошанд.

2. Ба хосиятҳои фоиданоки ҷангал вазифаҳои дорои аҳамияти иқтисодӣ, экологӣ ва иҷтимоӣ дохил мешаванд.

**Моддаи 8. Субъектҳои муносибатҳои ҳуқуқии ҷангал**

Субъектҳои муносибатҳои ҳуқуқии ҷангал шахсони воқеӣ ва ҳуқуқие мебошанд, ки ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори ҷангалҳоро ба ӯҳда доранд.

**Фасли** II. Идоракунии давлатӣ ва назорат дар соҳаи ХОҶАГИИ ҷангал

**БОБИ 2. Идоракунии давлатӣ ва назорати фонди ҷангал**

Моддаи 9. Мақомоти давлатии идоракунӣ ва назорати давлатӣ дар соҳаи ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори фонди ҷангал

Ба низоми мақомоти давлатии идоракунӣ ва назорати давлатӣ оид ба ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори фонди ҷангал Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал, инчунин мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар доираи салоҳияташон мутобиқи Кодекси мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил мешаванд.

**Моддаи 10. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи идоракунии хоҷагии ҷангал**

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи идоракунии хоҷагии ҷангал салоҳияти зерин дорад:

- муайян намудани сиёсати давлатӣ ва муносибатҳои байналмилалӣ дар соҳаи хоҷагии ҷангал;

- муайян намудани мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал ва сохтори идоракунии он;

- муқаррар намудани тартиби ҳисоботи омории давлатӣ дар соҳаи хоҷагии ҷангал;

- тасдиқи барномаҳои давлатӣ оид ба ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ, истифодабарии устувор ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии соҳаи хоҷагии ҷангал;

- амалӣ намудани дигар салоҳиятҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 11. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал оид ба танзими муносибатҳои соҳаи хоҷагии ҷангал

Мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал оид ба танзими муносибатҳои соҳаи хоҷагии ҷангал ваколатҳои зеринро дорад:

- амалӣ кардани сиёсати давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал;

- ба роҳ мондани ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи хоҷагии ҷангал;

- ташкил ва таъмини ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ, бунёд ва танзими истифодабарии устувор дар фонди давлатии ҷангал;

- иштирок дар таҳия ва иҷрои барномаҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ, истифодабарии устувори захираҳои ҷангал;

- тасдиқ намудани меъёри ҳарсолаи аз тарафи ташкилотҳои хоҷагии ҷангал пешниҳодшудаи тайёр намудани чӯбу ҳезум аз дарахтбурии асосӣ ва фосилавӣ;

- тасдиқ намудани меъёри ҳарсолаи ҷамъоварии меваҷот, растаниҳои худруйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ дар худуди фонди давлатии ҷангал;

-тасдиқ намудани квотаҳои ҳайвоноти фонди шикор (ба истиснои намудҳои ба Китоби Сурхи Тоҷикистон ворид кардашуда);

- тасдиқ ва назорати иҷрои нақшаи идоракунии хоҷагиҳои ҷангал ва парваришгоҳҳои давлатии табиӣ барои мӯҳлати муаяйн;

- ташкили корҳои ҷангалсозӣ, иҷрои кадастр ва мониторинги ҷангал;

- амалӣ кардани назорати давлатӣ оид ба ҳолат, ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори фонди ягонаи ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин олами ҳайвонот дар фонди шикор;

- амалӣ кардани назорати давлатӣ барои истифодабарии мақсадноки захираҳои ҷангал дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- таъмини рушд ва ташкили хоҷагии шикор дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла бастани шартномаҳо бо шахсони ҳуқуқӣ дар бораи вобаста кардани шикоргоҳ барои пешбурди хоҷагии шикор бо тартиби муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- додани иҷозатнома ва дигар ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар асоси меъёрҳо ва тартиби муқарраршуда барои истифодабарии ҳайвоноти фонди шикор;

- бо тартиби муқарраргардидаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасӣ намудани мавод оид ба риоя накардани қонунгузории ҷангал ва шикор бо ситонидани ҷарима, товони зарар ва пешниҳоди даъво ба суд нисбати шахсони ҳуқуқӣ ва воқеӣ.

Моддаи 12. Ваколатҳои мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ оид ба танзими муносибатҳо дар соҳаи хоҷагии ҷангал

Дар соҳаи ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори фонди ҷангал мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ваколатҳои зерин доранд:

- таҳияи чорабиниҳои ҳифзу ҳимояи ҷангал аз сӯхтор, ҳашароти зараррасон ва касалиҳо, инчунин пешгирии риоя накардани қонунгузории ҷангал ва шикор дар ҳудуди дахлдор якҷоя бо мақомоти хоҷагии ҷангал;

- таъмини иҷрои барномаҳои давлатии рушди хоҷагии ҷангал ва ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда;

- дигар ваколатҳое, ки санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудаанд.

**Моддаи 13. Иштироки иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва шаҳрвандон дар рушд ва идоракунии хоҷагии ҷангал**

Иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва шаҳрвандон дар амалӣ намудани чорабиниҳо оид ба ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори ҷангал иштирок намуда, барои беҳтар намудани онҳо таклифҳо пешниҳод мекунанд.

**Моддаи 14. Назорати давлатии фонди ҷангал ва шикор**

1. Назорати давлатии фонди ҷангал ва шикорро дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал ва ташкилотҳои он, инчунин дигар мақомоти дахлдори давлатӣ дар доираи салоҳиятҳояшон бо тартиби муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мекунанд.

2. Тартиби назорати давлатии ҳолат, ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори ҷангалро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

**Фасли** **III. Ҳифз ва ҳимояи ҷангал**

**БОБИ 3. Ҳифз ва ҳимояи фонди ҷангал**

**Моддаи 15. Ҳифз ва ҳимояи фонди ҷангал**

Фонди ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон аз сӯхтор, дарахтбурӣ ва шикори ғайриқонунӣ, ҳашароту зараррасонандагони дигар, касалиҳои ҷангал ва дигар амалҳое, ки ба ҷангал зарар мерасонанд, ҳифз карда мешавад.

**Моддаи 16. Вазифаҳои мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал дар ҳифзу ҳимояи фонди ҷангал**

Вазифаҳои асосии мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал дар ҳифз ва ҳимояи фонди ҷангал аз инҳо иборатанд:

- гузаронидани чорабиниҳо оид ба пешгирӣ намудани сӯхтори ҷангал, сари вақт ошкор ва бартараф намудани он;

- таъмини риояи талаботи Кодекси мазкур, қоидаҳои бехатарии сӯхтор ва меъёрҳои санитарӣ дар ҷангалҳо аз тарафи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ;

- андешидани чорабиниҳо оид ба пешгирии буриши ғайриқонунӣ, осеб расонидан ба дарахту буттаҳо, риоя накардани тартиби муқаррарнамудаи истифодабарии ҷангал, бо партовҳои кимиёвию маишӣ заҳролуд кардани ҷангалҳо, нест кардани олами набототу ҳайвонот;

- танзими истифодабарии ғайриасосии ҷангал, аз ҷумла ҷамъоварӣ намудани меваҷот, растаниҳои худрӯйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва ғайра;

- сари вақт ошкор намудани манбаъҳои пайдоиши ҳашароту зараррасонандагони дигар ва касалиҳои ҷангал, гузаронидани мушоҳидаи патологии афзоиш ва мубориза бар зидди онҳо;

- таъмини риояи қоидаҳои шикор ва моҳидорӣ дар ҳудуди фонди ҷангал;

- дигар амалҳое, ки ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодаи устувори ҷангалро таъмин менамоянд.

**Моддаи 17. Амалӣ намудани чорабиниҳо оид ба ҳифзу ҳимояи фонди ҷангал**

1. Мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал ва ташкилоҳои он, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, ҷангалдорон, истифодабарандагони ҷангал иҷрои чорабиниҳоро оид ба ҳифзу ҳимояи фонди ҷангал таъмин менамоянд.

2. Чорабиниҳо оид ба ҳифзи ҷангал аз сӯхтор дар асоси қоидаҳои бехатарии сӯхтор аз тарафи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба бехатарӣ аз сӯхтор тасдиқ карда мешаванд.

3. Чорабиниҳо оид ба пешгирии дарахтбурии ғайриқонунӣ, нест кардан ва осеб расонидан ба дарахтону буттаҳо, вайрон кардани тартиботи муқаррарнамудаи истифодабарии ҷангал, заҳролуд кардани ҷангалҳо бо партовҳои кимиёвӣ, коммуналию маишӣ ва ғайра, нест кардани олами ҳайвонот ва дигар ҳуқуқвайронкуниҳои ҷангалу шикор дар асоси Кодекси мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешаванд.

**Моддаи 18. Ҳифзи ҷангал аз ҳашароти зараррасон ва касалиҳо**

1. Ҳифзи ҷангал аз ҳашароти зараррасон ва касалиҳо дар асоси мушоҳидаҳои доимии ҳолати фонди ҷангал, сари вақт ошкор намудани манбаъҳои пайдоиши онҳо бо андешидани чораҳои профилактикӣ оид ба несту нобуд сохтани онҳо амалӣ карда мешаванд.

2. Ҳифзи ҷангал аз ҳашароти зараррасон ва касалиҳо чорабиниҳои зеринро дар бар мегирад:

- тадқиқоти ҷории патологии ҷангал;

- мушоҳидаҳои умумӣ ва муфассали инкишофи ҳашароти зараррасон ва касалиҳои ҷангал;

- пешгирӣ ва нест кардани манбаъҳои ҳашароти зараррасон ва касалиҳои ҷангал бо роҳи кимиёвӣ ва биологӣ.

3. Чорабиниҳо оид ба ҳифзи фонди ҷангал аз ҳашароти зараррасон ва касалиҳои оммавии ҷангал дар мувофиқа бо мақоми ваколатдор оид ба мубориза бар зидди ҳашароти зараррасони растаниҳо таҳия ва амалӣ карда мешаванд.

**БОБИ 4. Нозироти давлатии ҳифзи ҷангалИ ҶУМҲУРИИ тОҶИКИСТОН**

**Моддаи 19. Нозироти давлатии ҳифзи ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон**

1. Нозироти давлатии ҳифзи ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон (минбаъд – Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал) дар назди мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал ташкил дода мешавад.

2. Кормандони Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал дар як вақт нозирони давлатии ҳифзи ҷангал ба ҳисоб мераванд.

3. Рӯйхати кормандоне, ки ба ҳайати Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал дохил мешаванд, аз тарафи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал тасдиқ карда мешавад.

4. Вазифаҳои Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал иборатанд аз:

- таъмини ҳифзу ҳимояи захираҳои ҷангал ва фонди шикор;

- амалӣ намудани назорати давлатӣ оид ба ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори ҷангал.

5. Кормандони Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал ӯҳдадоранд, ки:

- ҳуқуқвайронкуниҳоро дар соҳаи хоҷагии ҷангал ва шикор пешгирӣ ва рафъ намоянд;

- ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ оид ба ситонидани зарари расонидашуда мавод фиристонанд;

- назорати бехатарӣ аз сӯхторро дар фонди давлатии ҷангал таъмин намоянд;

- дар доираи ваколатҳои худ ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ оид ба бартараф намудани оқибати ҳуқуқвайронкуниҳои ошкоршуда амрнома диҳанд.

6. Кормандони Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал ҳуқуқ доранд, ки:

- вазъи истифодабарии ҷангалро бисанҷанд;

- ҳуҷҷатҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқиро оид ба истифодабарии фонди ягонаи ҷангал бисанҷанд;

- оид ба ҳуқуқвайронкуниҳои маъмурӣ ва дигар ҳуқуқвайрокуниҳо дар соҳаи ҷангал протоколҳо ва санадҳо тартиб диҳанд;

- доир ба ситонидани товони зарари ба ҷангал расонидаи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ба суд муроҷиат намоянд;

- воситаҳои нақлиёт ва дигар объектҳоро дар ҷангал аз назар гузаронанд;

- маҳсулоти ғайриқонунӣ ба даст овардашуда ва инчунин олоти шикори онҳоро тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ мусодира намоянд.

7. Кормандони Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал таҳти ҳимояи ҳуқуқӣ ва иҷтимоии давлат қарор доранд ва дар қайди суғуртаи ҳатмии давлатӣ мебошанд.

8. Кормандони Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал бо либоси ягонаи расмӣ ройгон таъмин карда мешаванд. Намуди либоси ягона, аломатҳои фарқкунандаи он ва тартиби таъмин намудани онҳо бо пешниҳоди мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.

9. Шахсони мансабдори Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал ҳуқуқи нигоҳ доштан, гирифта гаштан ва истифода бурдани яроқи хизматиро доранд. Рӯйхати мансабҳои Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал, ки ҳуқуқи нигоҳ доштан, гирифта гаштан ва истифода бурдани яроқи хизматиро доранд, аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад. Тартиби нигоҳ доштан, гирифта гаштан ва истифода бурдани яроқи хизматии шахсони мансабдори Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

**Моддаи 20. Нозирони ҷамъиятии ҳифзи ҷангал**

1. Барои расонидани кӯмак ба кормандони Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал аз ҳисоби аҳолӣ Нозироти ҷамъиятии ҳифзи ҷангал ташкил карда мешавад.

2. Назорат ба фаъолияти кори нозирони ҷамъиятии ҳифзи ҷангал ба зиммаи кормандони Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал гузошта мешавад.

3. Фаъолияти нозирони ҷамъиятӣ тибқи Низомнома ва бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал амалӣ карда мешавад.

**БОБИ 5. Хусусиятҳои ҳифзу Ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодаи**



**устувори фонди ҷангал**

           **Моддаи 21. Хусусиятҳои ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодаи устувори ҷангалҳои шаҳрӣ**

1. Ҷангалҳои дар маҳаллҳои аҳолинишини шаҳр ҷойгирбуда (ҷангалҳои шаҳрӣ), барои истироҳати аҳолӣ, гузаронидани чорабиниҳои фарҳангӣ, варзишӣ ва нигоҳ доштани ҳолати мусоиди экологии шаҳр пешбинӣ гардидаанд.

2. Ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори ҷангалҳои шаҳрӣ бо тартиби муқаррарнамудаи мақомоти маҳаллии ҳокимияи давлатӣ ва Кодекси мазкур амалӣ карда мешаванд.

3. Истифодабарии ҷангалҳои шаҳрӣ бидуни мақсадҳои таъинотии он манъ аст.

4. Назорати давлатӣ оид ба ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори ҷангалҳои шаҳр аз тарафи сохтори маҳаллии мақоми ваколатдор дар соҳаи хоҷагии ҷангал амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 22. Ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори фонди ҷангал дар минтақаҳои сарҳадӣ**

1. Ҷангалҳои замини минтақаҳои сарҳадӣ ба фонди давлатии ҷангал дохил гардида, истифодабарии онҳо дар мувофиқа бо мақомоти ваколатдори ҳифзи сарҳади давлатӣ амалӣ карда мешавад.

2. Назорати давлатӣ оид ба ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори чунин ҷангалҳо ба зиммаи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал гузошта мешавад.

Моддаи 23. Ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори ҷангал дар ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда

Ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори ҷангал дар ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда тибқи Кодекси мазкур, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳудудҳои табиӣ ва объектҳои махсус муҳофизатшаванда» ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

**Фасли** IV. ТашкилИ хоҷагии ҷангал

**БОБИ 6. ВАЗИФАҲО ВА ТАЛАБОТ ОИД БА ташкилИ хоҷагии ҷангал**

**Моддаи 24. Мақсади ташкили хоҷагии ҷангал**

Мақсади ташкил кардани хоҷагии ҷангал вобаста ба шароити табиӣ ва иқтисодӣ, ҳадаф, мавқеи ҷойгиршавӣ, таркиби ҷинсу навъи дарахтҳо ва ҳамчунин вобаста ба вазифаҳое, ки хоҷагиҳои ҷангал ба ҷо меоранд, таъмин кардани риояи меъёри ҳуқуқӣ ва техникӣ барои оқилона истифода кардани захираҳои ҷангал мебошад.

**Моддаи 25. Талаботи асосӣ нисбати ташкил ва пешбурди хоҷагии ҷангал**

Мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал ва истифодабарандагони он барои ташкил намудани хоҷагии ҷангал ӯҳдадоранд, ки:

- корҳои ҷангалсозӣ, мониторинг ва кадастри ҷангалро гузаронанд;

- нақшаи идоракунии хоҷагии ҷангалро таҳия ва амалӣ намоянд;

- фонди ҷангалро ба категорияҳо тақсим намоянд;

- меъёрҳои истифодабарии захираҳои ҷангалро муқаррар намоянд;

- оид ба ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори фонди ҷангал чораҳо андешанд;

- хоҷагиҳои ниҳолпарварӣ ташкил намоянд;

- корҳои селексионӣ ва тухмипарвариро ба роҳ монанд;

- дигар чорабиниҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ ва техникиро оид ба омӯзиш, баҳисобгирӣ, ҳифзу ҳимоя ва барқароркунии ҷангалҳо амалӣ намоянд;

- назорати риояи қонунгузории ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистонро таъмин намоянд.

**Моддаи 26. Категорияҳои муҳофизатии ҷангалҳо**

Фонди давлатии ҷангали Тоҷикистон вобаста ба вазифаҳо ба категорияҳои зерини муҳофизатӣ тақсим мешавад:

- обнигоҳдорӣ – қитъаҳои муҳофизатии ҷангалҳо дар соҳилҳои дарёҳо, кӯлҳо, обанборҳо ва дигар иншооти обӣ, аз ҷумла минтақаҳои мамнӯи ҷангалҳое, ки ҷойҳои тухмгузории ҷинсҳои пурқимати моҳиҳоро муҳофизат менамоянд;

- муҳофизатӣ - қитъаҳои ҷангали зидди эрозия, аз ҷумла қитъаҳои ҷангали нишебиҳои кӯҳ, қитъаҳои муҳофизатии ҷангали қад-қади роҳҳои оҳан ва автомобилгард, мавзеъҳои пурарзиши ҷангал ва дигар ҷангалҳои дорои аҳамияти зарурӣ барои муҳофизати муҳити зист;

- ҷангалҳои санитарию гигиенӣ ва солимгардонӣ - ҷангалҳои шаҳрӣ, ҷангалҳои минтақаҳои сабзи гирду атрофи шаҳрҳо ва дигар маҳалҳои аҳолинишин, ҷангалҳои фароғатӣ, ҷангалҳои ҳифзи осоишгоҳҳои минтақаҳои истироҳатӣ;

- ҷангалҳои ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда - ҷангалҳои мамнӯъгоҳҳо, парваришгоҳҳо, боғҳои миллӣ ва табиӣ, ҷангалҳои таъиноти илмӣ, таърихӣ, осори табиӣ ва фароғатӣ;

- ҷангалҳои саноатии пистазору чормағззорҳо ва меваҷот.

**Моддаи 27. Намуди заминҳои фонди ҷангал**

1. Таркиби заминҳои фонди ҷангалро ташкил медиҳанд:

- замини ҷангалзор - замини дарахтзор, дарахтзорҳои ҷудо-ҷудо, қитъаҳои таъиноти махсус, парваришгоҳҳои ниҳоли дарахт ва ҳамчунин заминҳои бедарахт (дарахтҳояшон бурида, чаману марғзорҳо ва заминҳои камдарахт);

- заминҳои ғайриҷангалӣ - замини кишоварзӣ, роҳҳо, қитъаҳои зидди сӯхтор, бошишгоҳ, об, ботлоқ, пиряхҳо, регзор ва заминҳои дигари фонди ҷангал.

2. Заминҳои бедарахти фонди ҷангал ба категорияи (қатори) заминҳои ҷангалзори фонди ҷангал бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал гузаронида мешаванд.

3. Заминҳои ҷангалзорро ба категорияи (қатори) заминҳои ғайриҷангалии фонди давлатии ҷангал бо мақсади ба роҳ мондани фаъолияти соҳаи ҷангал ва истифодаи ҷангал мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал дар асоси маводи ҷангалсозӣ ё таҳқиқоти махсус мегузаронад.

4. Чаманзору марғзорҳо аз рӯи маводи таҳкиқи хок ва ҷангалсозӣ ғайри қобили ҷангал эътироф карда шуданашон ба категорияи (қатори) заминҳои ғайриҷангалӣ гузаронида мешаванд.

5. Дар қарори мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал дар бораи ба категорияи (қатори) заминҳои ғайриҷангалӣ гузаронидани заминҳои ҷангалзор, ки бо пешбурди хоҷагии ҷангал алоқаманд аст, маҳалли воқеъгардидаи қитъа, масоҳат, ҳадаф ва мӯҳлати гузаронидан, номгӯйи корҳои иҷрояшон ҷоиз, чорабиниҳои киштбоб кардани ин қитъа баъди гузаштани мӯҳлати гузаронидани замин аз як категория ба категорияи дигар нишон дода мешавад.

6. Замини ҷангалзорро бо мақсади киштукор, аз ҷумла барои чорводорӣ ба категорияи (қатори) замини ғайриҷангал гузаронидани ҷангалдор ё истифодабарандаи ҷангал мумкин нест.

**Моддаи 28. Ба дигар категория гузаронидани заминҳои фонди давлатии ҷангал**

1. Гузаронидани заминҳои фонди давлатии ҷангал ба дигар категория, ки ба пешбурди хоҷагии ҷангал алоқамандӣ надорад ва (ё) гирифтани заминҳои фонди давлатии ҷангал барои эҳтиёҷоти давлатӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

2. Дар сурати ба дигар категория гузаронидани заминҳои фонди давлатии ҷангал товони талафот ва зарари истеҳсолоти хоҷагии ҷангал бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн карда мешавад.

**Моддаи 29. Мувофиқа кардани ҷойи сохтмони иншоотҳое, ки ба ҳолати ҷангалҳо таъсир мерасонанд**

1.Ҷойи сохтмони иншоотҳое, ки ба ҳолати ҷангалҳо таъсир мерасонанд, бо мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал мувофиқа карда мешавад.

2. Ҳангоми ҷойгиронӣ, тарроҳӣ, сохтмон ва ба истифода додани корхонаҳо, иншоотҳо ва объектҳои дигар, ҳамчунин дар мавриди татбиқи равандҳои нави технологие, ки ба ҳолати ҷангалҳо таъсир мерасонанд, бояд тадбирҳое пешбинӣ ва амалӣ карда шаванд, ки ҷангалҳоро аз таъсири бади обҳои ифлос, партову ахлот ва пасмондаҳои саноатӣ ва коммуналию маишӣ эмин доранд.

3. Ба истифода додани корхонаю сехҳо, роҳҳои нақлиёт ва иншоотҳои дигаре, ки барои нарасонидани таъсири бад ба ҳолати ҷангалҳо таҷҳизоти пешгирикунанда надоранд, манъ аст.

Моддаи 30. Иҷрои корҳо дар заминҳои фонди давлатии ҷангал, ки ба пешбурди фаъолияти хоҷагии ҷангал ва истифодаи он алоқамандӣ надоранд

Дар заминҳои фонди давлатии ҷангал корҳои сохтмон, истихроҷи канданиҳои фоиданоки маъмул ва корҳои ҷустуҷӯию геологие, ки ба пешбурди хоҷагии ҷангал ва истифодаи он алоқамандӣ надоранд, дар асоси қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷро карда мешаванд.

**Фасли** V. БАҲисобГИРИИ давлатии фонди ҷангал

**БОБИ 7. Баҳисобгирии фонди ҷангал ва**

               **банаҚшагирии ХОҶагИИ ҶАнГАЛ**

**Моддаи 31. Ҷангалсозӣ**

1. Ҷангалсозӣ бо мақсади пешбурди устувори хоҷагии ҷангал ҷиҳати ноил шудан ба мувозинати талаботи иқтисодӣ, экологӣ ва иҷтимоӣ равона карда мешавад. Ҷангалдорон ва истифодабарандагони ҷангал фонди ҷангалро мувофиқи нақшаи идоракунии хоҷагии ҷангал дар асоси ҳуҷҷатҳои ҷангалсозӣ истифода мебаранд.

2. Ҷангалсозӣ амалҳои зеринро дар бар мегирад:

- бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян намудани сарҳад ва масоҳати заминҳои хоҷагиҳои ҷангал;

- иҷрои корҳои топографию геодезӣ ва харитасозии ҷангалҳо;

- баҳисобгирии фонди ҷангал бо муайян кардани намуд, синну соли ҷангал, ҳолати санитарӣ, сифат ва миқдори захираҳои ҷангал;

- муайян намудани объектҳои фонди мамнӯъгоҳҳои табиӣ, растаниҳои нодир ва ҳудудҳои махсус муҳофизатшаванда;

- асосҳои гузаронидани қитъаҳои фонди ҷангал ба категорияҳо, тайёр намудани пешниҳодҳо вобаста ба гузаронидани фонди ҷангал аз як категория ба категорияи дигар;

- гузаронидани майдонҳои ҷангалҳои ба таври сунъӣ бунёдкардашуда ба категорияи майдонҳои ҷангалдор;

- муайян намудани шаклҳои ҳуқуқии ба истифода додани захираҳои ҷангал ва қитъаҳои фонди ҷангал ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, инчунин муайян намудани ҳудудҳо барои идораи муштараки ҷангал;

- муайян намудани ҳаҷм ва тартиби иҷрои корҳо оид ба ҳифзу ҳимоя, барқароркунии ҷангал ва ҷамъоварии тухмии дарахту буттаҳои ҷангал;

- муайян намудани ҳаҷми дарахтбурии асосӣ ва фосилавӣ дар қитъаҳои фонди ҷангал;

- муайян намудани ҳаҷми истифодабарии ғайриасосии захираҳои ҷангал;

- муайян намудани қитъаҳои фонди ҷангал барои эҳтиёҷоти хоҷагиҳои шикорӣ бо мақсади гузаронидани чорабиниҳои фароғативу солимгардонӣ, сайёҳӣ ва варзишӣ.

**Моддаи 32. Гузаронидани корҳои ҷангалсозӣ**

1. Ҷангалсозӣ бо тартиби ягона ва низоми муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал аз ҳисоби буҷети давлат амалӣ карда мешавад.

2. Ҷангалсозиро дар ҳудудҳои фонди ҷангал корхонаҳои ҷангалсозӣ якҷоя бо ҷангалдор ва бо ҳамкории мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал мегузаронанд. Дар ҳудудҳои фонди давлатии ҷангал, идоракунии муштараки ҷангал бо иштироки истифодабарандагони ҷангал амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 33. Нақшаҳои хоҷагии ҷангал**

1. Ҳангоми ҷангалсозӣ нақшаҳои идоракунии хоҷагии ҷангал аз рӯи принсипҳои идоракунии устувори ҷангал таҳия мешаванд, ки онҳо баҳисобгирии захираҳои ҷангал, арзёбии ҳолат ва хоҷагидории чангал дар давраи санҷиш ва банақшагирии мақсадҳои тараққиёт, барқароркунӣ ва истифодабарии захираҳои ҷангалро дар мавзеъҳои муайяншуда (хоҷагиҳои ҷангал, ҷангалбонҳо ва қитъаҳои идоракунии муштараки ҷангал) дар бар мегиранд.

2. Нақшаҳои идоракунии хоҷагии ҷангал дар ҳамкорӣ бо истифодабарандагон ва ташкилотҳои хоҷагии ҷангал барои давраи тафтишотӣ ба мӯҳлати аз 5 то 10 сол таҳия мешаванд.

3. Нақшаҳои идоракунии ташкилотҳои хоҷагии ҷангал аз тарафи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал ва нақшаҳои идоракунии минтақаи ҷангал ва қитъаҳои идоракунии муштараки ҷангал аз тарафи ташкилотҳои ҳудудии хоҷагии ҷангал тасдиқ карда мешаванд.

**Моддаи 34. Кадастри давлатии ҷангал**

1. Мақсади кадастри давлатии ҷангал аз дастрас намудани маълумоти асоснок оид ба ҷойгиршавии заминҳои фонди ягонаи ҷангал аз ҷиҳати табиӣ, ҳуқуқӣ ва истифодабарӣ иборат мебошад.

2. Ба низом даровардани муносибатҳои ҷангалдорӣ асоснок кардани маблағи пардохти истифодаи ҷангал, танзими фонди ҷангал ва арзёбии фаъолияти истифодабарандагонро дар бар мегирад.

3. Кадастри давлатии ҷангал бо низоми ягонаи муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал гузаронида мешавад.

**Моддаи 35. Мониторинги давлатии ҷангал**

1. Мониторинги давлатии ҷангал аз мушоҳидаи мунтазами ҳолати ҷангал, баҳодиҳӣ, ояндабинӣ ва таҳияи тавсияҳо оид ба пешгирию бартараф кардани оқибатҳои манфӣ дар ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодаи захираҳои ҷангал иборат мебошад.

2. Мониторинги давлатии ҷангал бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал дар панҷ сол як маротиба гузаронида мешавад.

**Фасли** VI. БУНЁД, барқарор ва зиёд кардани масъулнокии ҷангал

**БОБИ 8. БУНЁД ВА БАРҚАРОР КАРДАНИ ҶАНГАЛ**

**Моддаи 36. Мақсади бунёд ва барқарор кардани чангал**

Мақсади бунёд ва барқарор кардани ҷангал аз нигоҳдорӣ ва беҳтар намудани вазъи экологии ҷангалҳо, афзун гардонидани гуногунии биологӣ, инчунин мусоидат намудан ба паст кардани таъсири гармшавии иқлим ва дигар падидаҳои табиӣ иборат мебошад.

**Моддаи 37. Бунёд кардани ҷангал**

1. Ҷангал дар заминҳои холӣ бунёд карда мешавад.

2. Ҷангал дар асоси лоиҳаҳо бунёд карда мешавад.

3. Барои бунёд намудани ҷангал дар навбати аввал замини соҳили дарёҳо, обанборҳо ва дигар категорияҳои замин, ки барои истифодаи кишоварзӣ номувофиқанд (заминҳои обшуста, ҷариҳо, қумзор ва дигар заминҳои ба эрозия дучоршуда) ва ҳамчунин заминҳои захираи давлатӣ истифода бурда мешаванд.

**Моддаи 38. Барқарор кардани ҷангал**

Ҷангал бо риояи талаботи зерин барқарор карда мешавад:

- кишти тухмӣ ва шинонидани ниҳоли навъҳои пурарзиши дарахту буттаҳои барои хоҷагидорӣ фоидаовар дар заминҳои фонди ҷангал бо назардошти шароитҳои сабзиши ҷангал;

- аз заминҳои холии фонди ҷангал дар навбати аввал ҷудо намудани замин барои иҷрои корҳои барқароркунии ҷангал;

- беҳтар кардани гуногунии намудҳо ва баланд бардоштани самаранокии ҷангалҳо, хусусиятҳои муҳофизатӣ ва муҳитофаринии онҳо;

- нигоҳдории фонди генетикӣ ва гуногунии биологии ҷангалҳо.

**Моддаи 39. Ҷангалҳои плантатсионӣ**

Ҷангалҳои плантатсионӣ **ба мақсади** тайёр намудани чӯб ва дигар маҳсулоти ҷангал (меваҷот, растаниҳои худрӯйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва ғайра) бунёд карда мешаванд.

**Моддаи 40. Тухмипарварӣ дар ҷангал**

1. Тухмипарварӣ дар ҷангал бо мақсади парвариш, ҷамъоварӣ, коркард, нигоҳдорӣ ва истифодаи минбаъдаи тухмӣ дар хоҷагии ҷангал ва ниҳолхонаҳо таъсис дода мешавад.

2. Мақсад ва вазифаи тухмипарварӣ дар ҷангал таъмин кардани хоҷагиҳои ҷангал ва ниҳолхонаҳо бо тухмии хушсифати аслаш муайяни ба шароити ҷангалзор мувофиқ, бо назардошти таъмини нигоҳдории гуногунии биологӣ, аз ҷумла гуногунии генетикии дарахту буттаҳо мебошад.

**Моддаи 41. Хоҷагии ниҳолпарварӣ дар ҷангал**

1. Хоҷагии ниҳолпарварӣ дар заминҳои фонди давлатии ҷангал таъсис дода мешавад.

2. Мақсад ва вазифаи хоҷагии ниҳолпарварӣ дар фонди давлатии ҷангал аз парвариши ниҳолҳои дарахтону буттаҳои хушсифати маҳаллӣ ва ҷавобгӯйи талаботи стандарт иборат мебошад.

**Фасли** **VII. Ҳуқуқи ҷангалдорӣ**

**БОБИ 9. Ҷангалдорӣ**

**Моддаи 42. Ҷудо намудани заминҳои фонди ҷангал ба ҳуқуқи ҷангалдорӣ**

1. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои ҷангалдор дар қитъаҳои фонди давлатии ҷангал берун аз заминҳои истифодаи доимии ташкилотҳои хоҷагии ҷангал, мамнӯъгоҳҳо ва боғҳои миллӣ ба зиммаи ташкилоти ҳудудии хоҷагии ҷангал гузошта мешавад.

2. Ҷангалдорӣ бо ҳуқуқи истифодаи бемӯҳлати замин ба ташкилотҳои хоҷагии ҷангал ва ҷангалдорони дигар барои ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ, бунёд ва истифодабарии устувори ҷангал вобаста карда мешавад.

3. Ҳуқуқи истифодаи замин дар заминҳои фонди ҷангал бо сертификати ҳуқуқи истифодаи бемӯҳлати замин тасдиқ мегардад.

4. Ҳуқуқи ҷангалдорони ҷамъиятӣ дар заминҳои кишоварзӣ ва ғайрикишоварзӣ (заминҳои хоҷагиҳои деҳқонӣ (фермерӣ), кооперативҳои истеҳсолӣ ва дигар субъектҳои хоҷагидори ғайридавлатӣ) тибқи Кодекси замини Ҷумҳурии Тоҷикистан пайдо мегардад.

**Моддаи 43. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои ҷангалдорон**

1. Ҷангалдорон бояд аз рӯи принсипи идоракунии устувори рушди ҷангал ва истифодаи бисёрҷабҳаи захираҳои ҷангал дар асоси банақшагирии касбӣ фаъолият намоянд.

2. Ҷангалдорон вазифадоранд, ки дар рафти банақшагирии истифодабарии захираҳои ҷангал қоидаҳои бунёду барқароркунӣ ва ҳифзу ҳимояи ҷангалҳоро риоя намоянд.

3. Ҷангалдорони давлатӣ ҳуқуқ доранд:

- истифодаи ҷангал ва дигар фаъолияти хоҷагидориро дар фонди давлатии ҷангал бо тартиби муқаррарнамудаи Кодекси мазкур амалӣ намоянд;

- чорабиниҳоро оид ба ҷамъоварии меваҷот, растаниҳои худрӯйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва ғайраро дар заминҳои фонди давлатии ҷангал ташкил намоянд;

- тибқи қонунгузорӣ дар қитъаҳои фонди давлатии ҷангал биною иншоотеро (ба истиснои манзилҳои истиқоматӣ), ки барои пешбурди хоҷагии ҷангалу шикор заруранд, бунёд намоянд;

- бо шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои истифодаи захираҳои фонди давлатии ҷангал шартнома банданд;

- бо мақсади идоракунии муштараки ҷангал бо шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ шартномаҳо банданд;

- дар якҷоягӣ бо мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ мавзеъҳои чарогоҳ ва алафдаравиро дар ҳудуди заминҳои фонди давлатии ҷангал муайян намоянд;

- ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои истифодабарии захираҳои ҷангал рухсатномаҳо (чиптаи ҷангал) диҳанд ва онҳоро бекор кунанд;

- барои риоя накардани талаботи Кодекси мазкур санаду протоколҳо тартиб диҳанд;

- шикори ҳаваскорию варзиширо дар ҳудуди фонди давлатии ҷангал ташкил намоянд.

4. Ҷангалдорони давлатӣ ӯҳдадоранд:

- хоҷагии ҷангалро бо тартиби муқаррарнамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон идора намоянд;

- ба таври васеъ бунёду барқароркунӣ, ҳифз ва беҳтар намудани ҳолати санитарии ҷангалҳо, нигоҳубини онҳо, баланд бардоштани маҳсулнокӣ ва дигар хосиятҳои фоиданоки ҷангал, ташкили истифодаи бисёрҷонибаи мақсаднок, иҷрои корҳои ҷангалсозӣ, инчунин нигоҳдории иншооти давлатии фонди табиии мамнӯъгоҳҳо, ёдгориҳои табиӣ, фарҳангӣ, боғҳои миллӣ ва табииро таъмин намоянд;

- нигоҳдории гуногунии биологӣ, барқароркунии ҷангалҳо, истеҳсоли маводи доруворӣ, ғизоӣ ва техникӣ, иҷрои дигар талаботро оид ба ҳифзу ҳимоя, барқароркунию бунёди ҷангал ва истифодабарии устувори фонди давлатии ҷангалро, ки Кодекси мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян намудаанд, таъмин намоянд;

- воситаҳои зиддисӯхторӣ ва санитарии ҳудудҳои фонди давлатии ҷангалро муҳайё намоянд, риоя нашудани қоидаҳои бехатарии сӯхтор ва истифодаи ҷангал, инчунин дигар намудҳои риоя нашудани қонунгузории ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистонро сари вақт огоҳ, ошкор ва пешгирӣ намоянд, оид ба хомӯш намудани сӯхтори ҷангал, мубориза бар зидди ҳашароту зараррасонандагони дигар ва касалиҳои ҷангал, мубориза бар зидди риоя накардани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон чораҳои зарурӣ андешанд;

- ба истифодабарандагони ҷангал дар ҳифзу ҳимояи ҷангал мусоидат намоянд;

- дар асоси қоидаҳои тасдиқнамудаи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал мониторинги ҷангалро гузаронида, саршумори ҳайвоноти ваҳширо ба ҳисоб гиранд.

5. Ҷангалдорони ҷамъиятӣ ҳуқуқ доранд:

- истифода ва идоракунии қитъаҳо ва захираҳои ҷангалии фонди ҷамъиятии ҷангалро бо тартиби муқаррарнамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ монанд;

- тибқи қонунгузорӣ дар қитъаҳои фонди ҷамъиятии ҷангал иморату иншоотҳои (ба истиснои манзилҳои истиқоматӣ) барои пешбурди хочагии ҷангалу шикор зарурро дар мувофиқа бо мақоми давлатии дахлдор бино намоянд;

- қитъаҳои фонди ҷамъиятии ҷангалро ба иҷора ё истифодабарии муваққатӣ диҳанд.

6. Ҷангалдорони ҷамъиятӣ ӯҳдадоранд:

- пешбурди хоҷагии ҷангал ва истифодабарии ҷангалро дар қитъаҳое, ки дар истифодабарии онҳо қарор доранд, бо роҳу усулҳои муносиби экологӣ мувофиқи Кодекси мазкур ва дигар санадҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин намоянд;

- ҳифзу ҳимоя, нигоҳубин ва беҳтар намудани ҳолати санитарии ҷангалҳоро, ки дар истифодабарии онҳо қарор доранд, таъмин намоянд;

- ба мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал маводеро, ки барои баҳисобгирии фонди давлатии ҷангал, кадастри давлатии ҷангал заруранд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намоянд;

- воситаҳои зиддисӯхторӣ ва санитариро дар қитъаҳои фонди ҷангалҳои ҷамъиятӣ, ки ба моликияти онҳо дохил мешаванд ё дар истифодаи дарозмӯҳлати заминистифодабарандагон қарор доранд, таъмин намоянд;

- оид ба пешгирӣ ва хомӯш намудани сӯхтори ҷангал, мубориза бар зидди ҳашароту зараррасонандагони дигар ва касалиҳои ҷангал чораҳои зарурӣ андешанд;

- сӯхтори ҷангалро дар қитъаҳои фонди ҷангал, ки ба истифодабарии онҳо дохил мешаванд, ба қайд гиранд ва барои оқибати онҳо чораҳо андешанд.

         **Моддаи 44. Қатъ гардидани ҳуқуқи ҷангалдорӣ**

         Ҳуқуқи ҷангалдории давлатӣ дар ҳолатҳои зерин қатъ мегардад:

         - барҳам хӯрдани шахси ҳуқуқӣ, ки фонди давлатии ҷангал ба вай вобаста карда шудааст;

         - тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои эҳтиёҷоти давлатӣ гирифтани замини фонди давлатии чангал.

**Фасли** **VIII. ИСТИФОДАБАРИИ ҶАНГАЛ**

**БОБИ 10. Идоракунии муштараки ҷангал**

**Моддаи 45. Идоракунии муштараки ҷангал**

1. Идоракунии муштараки ҷангал аз тарафи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал ва истифодабарандагони ҷангал дар асоси шартномаҳои муштарак амалӣ карда мешавад.

2. Ҷангалҳои давлатӣ дар доираи идоракунии муштараки ҷангал ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар асоси нақшаҳои идоракунӣ барои истифода дода мешаванд.

3. Тартиб ва мӯҳлати додани қитъаҳои ҷангалро барои идоракунии муштараки ҷангал мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал муайян менамояд.

4. Талаботи асосии идоракунии муштараки ҷангал мутобиқи Кодекси мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.

**Моддаи 46. Мақсадҳои идоракунии муштараки ҷангал**

Мақсадҳои идоракунии муштараки ҷангал аз инҳо иборат мебошанд:

- истифодабарии устувори захираҳои ҷангал ҳамҷун воситаи барқароркунӣ, беҳтар кардани ҳолат ва нигоҳдории ҷангал дар асоси шартномаи идоракунии муштараки ҷангал;

- фароҳам овардани шароити мусоид барои таъмини шаҳрвандон бо манбаи даромад;

- ҷалби шаҳрвандон ба чорабиниҳои зидди биёбоншавӣ ва идоракунии муҳити атроф;

- андешидани тадбирҳои иловагӣ барои нигоҳдории майдонҳои ҷангалдор ва таъмини ҳифзи ҷангал;

- васеъ намудани масоҳати ҷангалҳо ва фароҳам овардани шароити мусоид барои зисти олами ҳайвонот.

**Моддаи 47. Унсурҳои идоракунии муштараки ҷангал**

1. Унсурҳои ҳатмии идоракунии муштараки ҷангал инҳоянд:

         - шартномаи байни ташкилотҳои хоҷагии ҷангал ва истифодабарандагони ҷангал;

         - нақшаи идоракунии хоҷагии ҷангал, ки дар ҳамкорӣ бо истифодабаранда ва ташкилотҳои хоҷагии ҷангал ба мӯҳлати 5-10 сол таҳия карда мешавад.

2. Нақшаи идоракунии хоҷагии ҷангал ва нақшаи солонаи чорабиниҳои хоҷагии ҷангал барои мустақилона истифода бурдани фонди ҷангал аз тарафи истифодабаранда ҳуҷҷатҳои асосӣ ба ҳисоб мераванд.

3. Мақсади асосии тақсимоти ҳиссаи маҳсулоти солона ҳавасманд кардани истифодабарандаи ҷангал барои истифодаи ҳиссаи худ дар рушд ва ҳифзи фонди ҷангал мебошад.

**Моддаи 48. Шарти идоракунии муштараки ҷангал**

Истифодабарии захираҳои ҷангал дар ҳудудҳое, ки дар шартномаҳои идоракунии муштараки ҷангал муайян гардидаанд, аз тарафи шахсони сеюм ё берун аз нақшаи идоракунӣ ва нақшаи солона манъ аст.

**Моддаи 49. Мӯҳлати шартнома**

1. Шартномаи муштараки идоракунии ҷангал барои давраи муайян тибқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон баста мешавад.

2.Тамдиди мӯҳлати шартнома дар ҳолати риоя намудани шартҳои шартнома кафолат дода мешавад.

3. Дар ҳолати вайрон кардани шартҳои шартнома мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал метавонад амали шартномаро пеш аз мӯҳлат қатъ гардонад ва ё барои тамдиди он розигӣ надиҳад.

**БОБИ 11. Ҳуқуқи истифодабарии Ҷангал**

**Моддаи 50. Асосҳои ҳуқуқии истифодабарии ҷангал**

Ҳуқуқи истифодаи ҷангал дар заминҳои фонди давлатии ҷангал дар асоси ҳуҷҷатҳои зерин пайдо мегардад:

- шартномаи истифодаи намудҳои муайяни захираҳои ҷангал дар қитъаҳои замини фонди давлатии ҷангал, ки ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои истифодабарӣ вобаста карда шудааст;

- шартномаи истифодаи ҷангал дар заминҳои фонди давлатии ҷангал, ки шартҳои он аз тарафи ҷангалдори давлатӣ ва истифодабарандаи ҷангал муайян карда шудаанд;

- чиптаи ҷангал, ки ҷангалдори давлатӣ ҳар сол ба истифодабарандаи ҷангал дар асоси шартномаи ҳуқуқи истифодаи захираҳои дар шартнома муайянгардидаи ҷангал медиҳад.

**Моддаи 51. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои истифодабарандаи ҷангал**

1. Истифодабарандаи ҷангал ҳуқуқ дорад:

- қитъаҳои фонди давлатии ҷангалро, ки дар ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ нишон дода шудаанд, истифода барад;

- оид ба ҳолати фонди давлатии ҷангал маълумот гирад;

- товони зарареро, ки дар натиҷаи аз ӯ барои эҳтиёҷоти давлатӣ гирифтани заминҳои фонди давлатии ҷангал расонида шудааст, талаб намояд.

2. Истифодабарандаи ҷангал ӯҳдадор аст:

- ба расонидани зарар ба муҳити зист ва саломатии аҳолӣ роҳ надиҳад;

- корҳои пешгирии эрозияи заминро, ки ба ҳолат ва барқароркунии ҷангал, инчунин ба ҳолати объектҳои об ва дигар объектҳои табиӣ таъсири манфӣ мерасонад, бо усулу воситаҳое, ки олами ҳайвонот ва муҳити зисти онҳоро нигоҳ медоранд, иҷро намояд;

- дар қитъаҳои фонди давлатии ҷангали ҷудогардида қоидаҳои бехатарии сӯхторро риоя намояд ва дар ҳолати сар задани сӯхтор барои хомӯш намудани он чора андешад;

- дар қитъаҳои фонди давлатии ҷангал бо Нозироти давлатии ҳифзи ҷангал ба пешгирии дарахтбурии ғайриқонунӣ, худсарона ҷамъоварӣ намудани захираҳои табиии ҷангал ва дигар ҳуқуқвайронкуниҳо мусоидат намояд;

- маблағи истифодаи ҷангалро тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон сари вақт пардохт намояд;

- талаботи беҳтар кардани ҳолати санитарии ҷангалро иҷро намояд;

- ба ҷангалдорони давлатӣ аз пайдо шудани ҳашароту зараррасонандагони дигар ва касалиҳои дарахту буттаҳо дар ҷангалзорҳои ба онҳо вобастабуда хабар диҳад ва чораҳои рафъи онҳоро андешад;

- ҳуқуқи дигар истифодабарандагони ҷангалро маҳдуд накунад;

- дигар ӯҳдадориҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро иҷро намояд.

**Моддаи 52. Ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳии ҳуқуқи истифодаи ҷангал**

1. Ҳуҷҷатҳои асосии иҷозатдиҳӣ ба истифодаи ҷангал чиптаи ҷангал, иҷозатнома дар бораи истифодаи объектҳои олами набототу ҳайвонот мебошанд.

2. Чиптаи ҷангал барои ҳуқуқи дарахтбурии асосӣ, дарахтбурии фосилавӣ, истифодаи захираҳои ҷангал (алафдаравӣ, чарондани чорво, ҷамъоварии меваҷот, растаниҳои худрӯйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва ғайра) дар доираи меъёрҳои муайян барои як сол дода мешавад.

3. Ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ ҳар сол дар асоси шартномаи истифодаи ҷангал ва ё барои як мавсим бидуни шартнома дода мешаванд. Дар ин ҳолат ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ танҳо барои истифодабарии ҷангал дар қитъаҳо ё ба захираҳое дода мешаванд, ки истифодабарандаи дигари дорои ҳуқуқи истифодабарӣ дар асоси шартномаи истифодаи ҷангал ё шартномаи идоракунии муштараки ҷангал надорад.

4. Варақаи чиптаи ҷангал, роҳхати шикор ва иҷозатнома ҳуҷҷатҳои баҳисобгирӣ ба шумор мераванд ва тартиби баҳисобгирӣ, нигоҳдорӣ ва додани онҳоро мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал муқаррар менамояд.

**Моддаи 53. Асосҳои боздоштан ва ё қатъ гардидани ҳуқуқи истифодаи ҷангал**

1. Ҳуқуқи истифодаи ҷангал дар заминҳои фонди давлатии ҷангал дар ҳолатҳои зерин боздошт ва ё қатъ карда мешавад:

- аз эътибор соқит гардидани чиптаи ҷангал ва шартномаи истифодаи ҷангал;

- бекоркунии шартнома оид ба истифодабарии ҷангал;

- талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷангал ва дигар қонунҳоро риоя накардани истифодабаранда;

- иҷро накардани шартҳои шартнома аз тарафи истифодабарандаи ҷангал;

- роҳ додан ба вайронкунии қонунгузории ҷангал, ки сабаби бад шудани ҳолати ҷангал гардидааст, кам шудан ва осеб расонидан ба захираҳои ҷангал, олами набототу ҳайвоноти қитъаи ба истифода вобаста кардашуда;

- ихтиёрӣ даст кашидани истифодабарандаи ҷангал аз ҳуқуқи истифодаи ҷангал;

- гузаштани мӯҳлати шартномаи истифодаи ҷангал;

- барҳам хӯрдани шахси ҳуқуқӣ – истифодабарандаи ҷангал;

- мунтазам (ду маротиба ва зиёда аз он) риоя накардани қоидаҳои истифодабарии ҷангал ва мӯҳлати муқарраргардидаи пардохти маблағ барои истифодабарии ҷангал;

- гирифтани замини фонди давлатии ҷангал барои эҳтиёҷоти давлатӣ;

- дигар ҳолатҳое, ки дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ шудаанд.

2. Қатъ гардидани ҳуқуқи истифодабарии ҷангал дар заминҳои фонди давлатии ҷангал истифодабарандаро барои вайрон кардани қонунгузории ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи истифодабарии қонунии ҷангал аз ҷавобгарӣ озод намекунад.

**Моддаи 54. Будубоши шахсони воқеӣ дар ҳудуди фонди давлатии ҷангал**

1. Шахсони воқеӣ ҳуқуқ доранд, ки ба ҳудуди фонди давлатии ҷангал бо мақсади истироҳат, иштирок намудан дар чорабиниҳои фарҳангӣ, солимгардонӣ, фароғатӣ, сайёҳӣ ва варзишӣ, ҷамъоварии меваҷот ва растаниҳои худрӯйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва дигар захираҳои ҷангал барои эҳтиёҷоти худ ворид шаванд.

2. Ҷамъоварии меваҷот ва растаниҳои худруйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва дигар захираҳои ҷангал барои эҳтиёҷоти шахсӣ бе пардохт дар мӯҳлатҳои муайянгардида, дар ҳаҷм ва бо тартибе, ки ба табиат зарар намерасонанд, дар асоси қоидаҳои тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозат дода мешавад.

3. Будубоши шахсони воқеӣ дар ҳудуди фонди давлатии ҷангал ва ҷамъоварӣ намудани меваҷот ва растаниҳои худрӯйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва дигар захираҳои ҷангал дар ҳолатҳои зерин маҳдуд карда мешавад:

- ба манфиати ҳифзи саломатии аҳолӣ;

- таъмини бехатарӣ аз сӯхтор дар ҷангалҳо;

- ба ташкилоти хоҷагии ҷангал ҷудо намудани қитъаҳои ҷангал барои тайёркунии меваҷот ва растаниҳои худрӯйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва ғайра;

- ҷудо намудани қитъаҳои ҷангал барои иҷрои корҳои илмию тадқиқотӣ;

- ба мақсадҳои таъмини мавзеъҳои паҳншавии олами ҳайвонот.

4. Шахсони воқеӣ ӯҳдадоранд, ки дар ҳудуди хоҷагии ҷангал қоидаҳои бехатарии сӯхторро риоя намоянд, ба шикастан ва буридани дарахтон ва буттаҳо, осеб расонидан ба ниҳолҳои ҷангал, ифлос кардани ҷангалҳо, вайрон намудани лонаи паррандагон ва ҷои зисти олами ҳайвонот роҳ надиҳанд, маҳсулоти худрӯй ва ғизоии ҷангал, гиёҳҳои шифобахшро дар мӯҳлатҳои муайянгардида ва бо тартибе, ки ба табиат зарар намерасонанд, ҷамъоварӣ намоянд.

**БОБИ 12. истифодабарии фОНДИ Ҷангал**

**Моддаи 55. Истифодабарии фонди ҷангал**

Фонди ҷангал барои истифодабарӣ ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дода мешаванд. Тартиби ҷудо намудани заминҳои фонди ҷангалро Кодекси мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамоянд.

**Моддаи 56. Намудҳои истифодабарии фонди ҷангал**

1. Фонди давлатии ҷангалро ба мақсадҳои зерин истифода бурдан мумкин аст:

- тайёр намудани чӯб ва ҳезум;

- истифодабарии ғайриасосии ҷангал - алафдаравӣ, чаронидани чорво, ҷойгир кардани қуттиҳои занбӯри асал, парвариши тухмӣ ва ниҳолҳо, тайёр ва ҷамъоварӣ намудани меваҷот ва растаниҳои худрӯйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва ғайра;

- иҷрои корҳои илмию тадқиқотӣ, чорабиниҳои фарҳангию истироҳатӣ ва сайёҳиву варзишӣ;

- истифодабарии заминҳои фонди ҷангал барои ҳоҷагиҳои шикорӣ.

2. Истифодабарии заминҳои фонди давлатии ҷангал барои сохтмони инфрасохтори сайёҳӣ, иншооти минтақаҳои фароғатию истироҳатӣ ва табобатӣ, инчунин ташкили шикоргоҳҳо тибқи Кодекси мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ монда мешавад.

**Моддаи 57. Дарахтбурии асосӣ ва фосилавӣ**

1. Дарахтбурии асосӣ бо мақсади тайёр намудани чӯб ва ҳезум дар ҷойҳои махсуси ба ин мақсад ҷудогардидае, ки дар нақшаи идоракунии хоҷагии ҷангал муайян шудааст, амалӣ карда мешавад.

2. Дарахтбурии фосилавӣ бо мақсади ба тартиб даровардан ва солимгардонии ҷангалҳо амалӣ карда мешавад.

3. Дарахтбурии асосӣ ва фосилавӣ дар асоси қоидаҳои муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал сурат мегирад.

**Моддаи 58. Маҳдуд намудани истифодабарии ҷангал**

1. Дар ҷангалҳое, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда дохил карда шудаанд, ба монанди мамнӯъгоҳу парваришгоҳҳои табиӣ, ҷангалҳои ёдгории табиӣ ва таърихӣ, ҷангалҳое, ки дар онҳо корҳои илмию тадқиқотӣ ва тухмипарварӣ ба роҳ монда шудааст, корҳои хоҷагидорӣ ва истифодабарӣ маҳдуд карда мешаванд.

2. Тартиби истифодабарии ҷангалро дар ҷангалҳои номбаршуда мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал муайян мекунад.

**Моддаи 59. Алафдаравӣ ва чаронидани чорво дар ҷангал**

1. Заминҳои фонди давлатии ҷангалро, ки дар онҳо имконияти алафдаравӣ ва чаронидани чорво мавҷуд аст, дар асоси нақшаи идоракунии хоҷагии ҷангал ташкилотҳои хоҷагии ҷангал ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои истифодабарӣ ҷудо мекунанд. Дар қитъаҳои муштараки идоракунии ҷангал ҷойҳои алафдаравӣ ва чаронидани чорво бо нақшаи идоракунии хоҷагии ҷангал (нақшаи идоракунӣ) муқаррар карда мешаванд.

2. Мавзеъҳои алафдаравӣ ва чаронидани чорво дар заминҳои фонди давлатии ҷангал ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар асоси аризаи онҳо тибқи шартнома ба мӯҳлати муайян вобаста карда мешаванд.

3. Аз меъёр зиёд чаронидани чорво дар заминҳои фонди давлатии ҷангал ва ҷангалзор, ки метавонад ба сабзиши ниҳолҳои ҷангали ба таври сунъӣ бунёдшуда ва табиӣ зарар расонад, манъ аст.

4. Чаронидани чорво ва алафдаравӣ дар заминҳои фонди давлатии ҷангал танҳо дар ҷойҳои махсус ҷудонамудаи мақомоти хоҷагии ҷангал иҷозат дода мешавад.

**Моддаи 60. Истифодаи заминҳои фонди давлатии ҷангал бо мақсади иҷрои корҳои илмию тадқиқотӣ**

Барои иҷро кардани корҳои илмию тадқиқотӣ мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал қитъаҳои алоҳидаи замини фонди давлатии ҷангалро ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, аз ҷумла ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии хориҷӣ дар асоси шартнома ва ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ, ки Кодекси мазкур пешбинӣ кардааст, ҷудо менамояд.

Моддаи 61. Истифодаи заминҳои фонди давлатии ҷангал бо мақсади гузаронидани чорабиниҳои фарҳангиву солимгардонӣ, фароғатӣ, сайёҳӣ ва варзишӣ

1. Қитъаҳои замини фонди давлатии ҷангал бо мақсади гузаронидани чорабиниҳои фарҳангӣ, солимгардонӣ, фароғатӣ, сайёҳӣ ва варзишӣ барои истифода ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар асоси шартнома бо тартиби муқаррарнамудаи Кодекси мазкур вобаста карда мешаванд.

2. Истифодабарандагони ҷангал дар қитъаҳои замини вобасташудаи фонди давлатии ҷангал оид ба корҳои ободонӣ ва фароғатию маишӣ, хизматрасонии аҳолӣ, бо назардошти шароити нигоҳдории муҳити ҷангал ва ландшафтҳои табиӣ, риояи қоидаҳои зиддисӯхторӣ ва санитарӣ чораҳо меандешанд.

**Моддаи 62. Истифодаи ҷангал барои эҳтиёҷоти хоҷагии шикорӣ**

1. Мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал ҳуқуқ дорад олами ҳайвоноти фонди шикорро бо роҳи ташкили хоҷагиҳои шикорӣ истифода барад.

2. Мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал барои эҳтиёҷоти хоҷагиҳои шикорӣ ба шахсони ҳуқуқӣ шикоргоҳҳоро барои истифодаи муваққатӣ ва пешбурди хоҷагии шикор вобаста карда метавонад.

3. Мақоми ваколатдори давлатии соҳаи хоҷагии ҷангал ва мақоми ҳудудии хоҷагии ҷангал гузаронидани чорабиниҳоеро, ки барои рушди хоҷагии шикор, ҳифзи ҳайвоноти фонди шикорӣ, баҳисобгирии шумораи ҳайвоноти ваҳшӣ заруранд, таҳти назорат мегиранд.

4. Истифодаи қитъаҳои фонди давлатии ҷангал, инчунин шикори ҳайвонот барои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ музднок мебошад.

5. Истифодабарии ҷангал, гузаронидани дигар чорабиниҳои марбути хоҷагии ҷангал ва корҳои биотехникӣ дар қитъаҳои фонди давлатии ҷангал, ки барои эҳтиёҷоти хоҷагии шикорӣ дода шудаанд, бояд бо фароҳам овардани шароити мусоиди зисти ҳайвоноти ваҳшӣ сурат гиранд.

6. Саршумори ҳайвоноти ваҳшӣ дар ҷангал, дар доирае, ки суботи экосистемаро таъмин намояд, ба танзим дароварда мешавад.

**Фасли** IX. МЕХАНИЗМҲОИ иқтисодИи ХОҶАГИИ ҶАНГАЛ

**БОБИ 13. Иқтисодиёти хоҷагии ҷангал**

**Моддаи 63. Механизмҳои иқтисодии идоракунии хоҷагии ҷангал**

Механизмҳои иқтисодии идоракунии хоҷагиҳои давлатии ҷангал аз инҳо иборат аст:

- банақшагирии чорабиниҳо оид ба ҳифзи ҷангалзорҳо аз нестшавӣ ва барқароркунии онҳо;

- маблағгузории хоҷагиҳои ҷангал тибқи меъёрҳо ва барномаҳои давлатӣ, ки онҳоро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ намудааст;

- пардохти ҳаққи истифодаи захираҳои ҷангал аз тарафи истифодабарандагони ҷангал;

- ҳавасмандгардонӣ барои васеъ намудани масоҳати заминҳои фонди давлатии ҷангал;

- суғуртаи фонди давлатии ҷангал аз ҳолатҳои фавқулоддаи табиӣ, сӯхтор ва ҳашароту зараррасонандагони дигар.

**Моддаи 64. Пардохти маблағ барои истифодаи фонди давлатии ҷангал**

1. Истифодаи захираҳои фонди давлатии ҷангал музднок мебошад.

2. Музди истифодаи қитъаҳои фонди давлатии ҷангал аз ҳамаи намудҳои истифодабарии ҷангал тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

3. Музди истифодабарии ҷангал дар қитъаҳои фонди давлатии ҷангал бо назардошти фоидаоварии ҷангалҳо, сифат ва дастрас будани захираҳои ҷангал, бо нархи бозории маҳсулоти ҷангал муқаррар карда мешавад.

4. Тартиби ҳисоб ва пардохти музди истифодабарии ҷангал мутобиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мегардад.

**Моддаи 65. Ҳавасмандгардонии иқтисодӣ барои васеъ намудани майдони ҷангалзори Ҷумҳурии Тоҷикистон**

Ҳавасмандгардонии иқтисодӣ барои васеъ намудани масоҳати ҷангалзор бо роҳҳои зерин сурат мегирад:

- ба фонди заминҳои ҷангал гузаронидани заминҳои захираи давлатӣ ва заминҳои дигар категорияҳо, ки дар соҳаи кишоварзӣ истифода бурдани онҳо ғайриимкон аст;

- ҳавасмандгардонӣ барои бунёди ҷангал ва плантатсияҳои махсуси ниҳолҳояшон зуд сабзишёбанда, бунёди ҷангалҳои агромелиоративӣ ва дигар минтақаҳои муҳофизатӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Точикистон;

- ҳавасмандгардонӣ барои бунёди плантатсияҳои сермаҳсули мевадиҳанда ва ҷангалзорҳои плантатсионӣ бо мақсади таъминоти иқтисодиёти ҷумҳурӣ бо захираҳои чӯб ва дигар маҳсулоти истеъмолӣ;

- муҳайё намудани шароити мусоид барои маблағгузорӣ кардани хоҷагии ҷангал;

- ҳавасмандгардонӣ ба мақсади ҷалби шаҳрвандон барои барқароркунии ҷангал ба воситаи идоракунии муштараки ҷангал.

**Моддаи 66. Суғуртакунонии масъулияти ҷангалдорони давлатӣ ва истифодабарандагони ҷангал**

1. Ҷангалдорони давлатӣ ва истифодабарандагони ҷангал дар қитъаҳои фонди давлатии ҷангал барои ҳифзи соҳибмулкон ҳангоми хатар аз рӯи ӯҳдадориҳои шартнома суғурта карда мешаванд.

2. Суғуртаи ҷангалдорони давлатӣ ва истифодабарандагони қитъаҳои фонди давлатии ҷангал ихтиёрӣ мебошад.

3. Тартиби суғуртакунонии ихтиёрии ҷангалдорони давлатӣ ва истифодабарандагони ҷангал тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

**БОБИ 14. Маблағгузории хоҷагии ҷангал**

**Моддаи 67. Сарчашмаҳои маблағгузорӣ барои пешбурди хоҷагии ҷангали фонди давлатии ҷангал**

Пешбурди хоҷагии ҷангал дар фонди давлатии ҷангал аз ҳисоби манбаъҳои зерин маблағгузорӣ карда мешавад:

- буҷети давлатӣ дар доираи барномаҳои дастгирии давлатии рушди соҳаи хоҷагии ҷангал;

- хизматрасонии музднок ва фурӯши маҳсулоти ҷангал;

- фурӯши лавозимоти шикорӣ ва сайди мусодирашуда;

- товони зарари ба ҷангал расонидашуда;

- дигар сарчашмаҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.

**Моддаи 68. Дастгирии давлатии молиявии хоҷагии ҷангал**

Дастгирии давлатии молиявии хоҷагии ҷангал аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ ба иҷрои чорабиниҳои зерин равона карда мешавад:

- корҳои ҷангалсозӣ, ҳисоботи фонди давлатии ҷангал, кадастр ва мониторинги ҷангал;

- чорабиниҳои ҳифзи ҷангал аз сӯхтор, муҳофизат аз ҳашароту зараррасонандагони дигар ва касалиҳои дарахтон;

- иҷрои корҳои илмию тадқиқотӣ, ҷустуҷӯӣ, лоиҳакашӣ дар соҳаи ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии фонди ҷангал;

- иҷрои корҳои селексионӣ ва тухмипарварӣ;

- тайёр намудани кадрҳои хоҷагии ҷангал ва шикор;

- чорабиниҳо оид ба ҳифзи ҷангал аз дарахтбурии ғайриқонунӣ ва дигар ҳуқуқвайронкуниҳо;

- бунёд ва барқароркунии ҷангал;

- сохтмон ва таъмири роҳҳои дохилии ҷангал, сохтмони иморату иншоот барои хоҷагии ҷангал, харидани воситаҳои махсус;

- чорабиниҳои биотехникӣ барои рушд ва афзоиши саршумори ҳайвоноти ваҳшӣ ва батартибдарории мавзеъҳои шикорӣ;

- баҳисобгирии ҳайвоноти ваҳшӣ;

- таъмини кормандони Нозироти ҳифзи давлатии ҷангал бо сарулибос ва лавозимоти хизматӣ.

**БОБИ 15. Ҳамкории байналмилалӣ**

**Моддаи 69. Ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодаи устувори ҷангал**

Ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи ҳифзу ҳимоя, барқароркунӣ ва истифодабарии устувори ҷангал дар асоси Кодекси мазкур ва принсипҳои муқаррарнамудаи санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, ба роҳ монда мешавад.

**БОБИ 16. МУҚАРРАроти ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 70. Намудҳои вайронкунии қонунгузории ҷангал**

Вайрон кардани қонунгузорӣ дар соҳаи ҷангал аз инҳо иборат аст:

- ғайриқонунӣ буридан, несту нобуд кардан ё осеб расонидан ба дарахту буттаҳои ҷангал то давраи аз сабзиш бозмондан;

- несту нобуд кардан ё осеб расонидан ба навниҳолҳои киштшуда ва кӯчатшуда дар хоҷагиҳои ҷангал ва ниҳолпарварӣ;

- қасдан несту нобуд кардан ё осеб расонидан ба фонди ҷангал бо роҳи оташ задан ва риоя накардани талаботи қоидаҳои бехатарӣ аз сӯхтор дар ҷангал;

- хароб кардани алафзорҳо ва марғзори чорвочаронӣ дар заминҳои фонди ҷангал;

- худсарона даравидани алафҳо ва чарондани чорво дар ҳудуди фонди ҷангал;

- худсарона ҷамъоварӣ ва тайёр намудани меваҷот, растаниҳои худрӯйи ғизоӣ, гиёҳҳои шифобахш, техникӣ ва ғайра;

- несту нобуд кардани аломатҳои маҳдудкунанда ва огоҳкунанда дар қаламрави фонди давлатии ҷангал;

- ғайриқонунӣ доштан, захмдор ё несту нобуд кардан ва нигоҳ доштани ҳайвонот дар муҳити ғайри озод, вайрон кардани лонаи паррандагон ва мавзеъҳои зисти ҳайвоноти ваҳшӣ;

- осеб расонидан ба ҷангал бо обҳои ифлос, маҳлулҳои химиявӣ, партовҳои саноатӣ ва коммуналӣ, ки ба хушкшавӣ ва ё ба касалшавии дарахтони ҷангал оварда мерасонанд;

- несту нобуд кардани олами ҳайвоноти ба ҷангал фоидаовар;

- худсарона ишғол намудани заминҳои фонди ҷангал.

**Моддаи 71. Ҷуброни товони зарари ба хоҷагии ҷангал расонидашуда**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ вазифадоранд, ки товони зарари ба фонди ҷангал ва шикор расонидашударо аз рӯи тартиб ва меъёри муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн намоянд.

**Моддаи 72. Ҳалли баҳсҳо оид ба ҷангал**

Баҳсҳо байни шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ вобаста ба талаботи Кодекси мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал карда мешаванд.

**Моддаи 73. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Кодекси мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Кодекси мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 74. Аз эътибор соқит донистани баъзе санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон**

Кодекси ҷангали Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки бо Қарори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 24 июни соли 1993, №770 қабул карда шудааст (Ахбори Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 1993, №13, мод. 243; Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 1997, №9, мод. 117;            с. 2008, №1, қ. 2, мод.17; №6, мод.464), аз эътибор соқит дониста шавад.

**Моддаи 75. Тартиби мавриди амал қарор додани** **Кодекси** **мазкур**

Кодекси мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

**Президенти**

**Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                        Э**. Раҳмон



ш. **Душанбе**, **2 августи соли 2011, №761**.

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
КОДЕКС	761	КОДЕКСИ ҶАНГАЛИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН	Маҷлиси Олии ҶТ	02.08.2011	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ НИЗОМИ ИҶОЗАТДИҲӢ**

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с.2011, №7-8, мод.606; с.2012, №4, мод.252, №7, мод.686, №12, қ.1, мод.1024; с.2014, №7, қ.2, мод.400, №12, мод.824; с.2015, №11, мод.957, №12, қ.1, мод.1113; с.2016, №5, мод.364, №7, мод.618; с.2019, №4-5, мод.218; Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 2 январи соли 2020, №1666)

(Қонуни ҶТ аз 16.04.2012 № 802, аз 03.07.2012 № 836, аз 28.12.2012 № 931, аз 26.07.2014 № 1103, аз 31.12.2014 № 1170, 23.11.2015 № 1236, аз 25.12.2015 № 1267, аз 14.05.2016 № 1313, аз 23.07.2016 № 1340, аз 4.04.2019 № 1590, аз 2.01.2020 № 1666, аз 04.07.2020 № 1703, аз 23.12.2021 № 1821, аз 18.03.2022 № 1863)

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ ва иқтисодии низоми иҷозатдиҳӣ, номгӯи истиснои фаъолиятҳои дар асоси иҷозати мақоми ваколатдори давлатӣ амалишаванда, тартиби додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳиро ба субъектҳои фаъолияти соҳибкорӣ муайян намуда, шаклҳои ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳиро муқаррар карда, ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии шаҳрвандон, муҳити зист ва амнияти давлатро таъмин менамояд.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

"- ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ - ҳуҷҷати маъмурии дорои хусусияти иҷозатдиҳиест, ки аз ҷониби мақомоти иҷозатдиҳанда ба шахси ҳуқуқӣ ва соҳибкори инфиродӣ барои пешбурди фаъолият ё амали муайян, бо нишон додани мӯҳлати он, бо риояи ҳатмии шартҳои иҷозатдиҳӣ дар намуди иҷозат, сертификат, хулоса, тасдиқи санад, мувофиқакунӣ, шаҳодатнома, аттестат, рухсатнома, бақайдгирӣ, супориш ва қарор, ба истиснои иҷозатнома (литсензия), дода мешавад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236);

- низоми иҷозатдиҳӣ - маҷмӯи расмиёти танзимкунандаи фаъолияти соҳибкорӣ аз ҷониби мақомоти иҷозатдиҳанда, ки ба додан, азнавбарасмиятдарорӣ, боздоштан, барқарор намудани амал ва бекор кардани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ, додани нусхаи дуюми (дубликати) ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ, пешбурди Феҳристи ягонаи давлатии электронии ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ ва феҳристи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ, назорати риояи шартҳои иҷозатдиҳӣ аз ҷониби шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ, додани амрномаҳо оид ба бартараф намудани вайронкунии ин шартҳо алоқаманд мебошанд (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236);

- шартҳои иҷозатдиҳӣ - маҷмӯи талабот ва шартҳои муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки иҷро намудани онҳо аз ҷониби аризадиҳанда зимни гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ва (ё) дорандаи ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ҳангоми амалӣ кардани намуди дахлдори фаъолияти соҳибкорӣ ҳатмӣ мебошад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236);

- мақоми иҷозатдиҳанда - мақоми ваколатдори давлатие, ки тибқи Қонуни мазкур ҳуқуқи додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳиро дорад;

- аризадиҳанда - шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродие, ки ба мақоми иҷозатдиҳанда ариза ва ҳуҷҷатҳои заруриро барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ пешниҳод намудааст;

- дорандаи ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ - шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродие, ки барои амалӣ кардани намуди муайяни фаъолият ё амал ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дорад;

- масъулияти изҳоршуда - аз ҷониби аризадиҳанда изҳор кардани масъулияти худ оид ба риоя намудани шартҳои иҷозатдиҳӣ ҳангоми амалӣ намудани фаъолияти соҳибкорӣ (Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340);

- маъқулдонии худ аз худ - расмиёте, ки дар натиҷаи он ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дода шуда, азнавбарасмиятдаровардашуда ва барқароршуда ҳисобида мешавад, агар мақоми иҷозатдиҳанда вобаста ба ариза дар мӯҳлат ва бо шартҳое, ки Қонуни мазкур пешбинӣ кардааст, бо огоҳонидани аризадиҳанда қарор қабул накарда бошад (Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340);

- равзанаи ягона - расмиёти соддакардашудаи баррасии ариза барои додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ва санҷиши иттилооти пешниҳодгардида ва (ё) барои тасдиқ ба мақомоти ваколатдори давлатӣ супурдани он, агар бо дигар қонун тасдиқ намудани он бе ҷалби аризадиҳанда ба ин раванд пешбинӣ гардида бошад;

- низоми иттилоотии додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ - маҷмӯи воситаҳои барномавӣ, усулҳо ва расмиёт барои гирифтани дархости электронӣ, қабул, тартиб додан, коркард, супоридан, нигоҳдорӣ ва тафтиши пуррагии ҳуҷҷатҳои электронӣ ва барасмиятдарории ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703);

- шакли электронии иҷозатдиҳӣ - иҷозат дар шакли ҳуҷҷати электронӣ, ки бо истифода аз низоми иттилоотии додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ба расмият дароварда ва гирифта мешавад;

- барасмиятдарории электронии ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ барасмиятдарории ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ бо истифода аз технологияи иттилоотӣ - коммуникатсионӣ дар доираи ҳамгироии электронии байни мақомоти давлатӣ, ташкилоти ваколатдор ва дархосткунандагон;

- ҳамгироии байниидоравии электронӣ - мубодилаи маълумот байни мақомоти давлатӣ тавассути технологияҳои иттилоотӣ - коммуникатсионӣ;

- дархости электронии додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ - ҳуҷҷат барои додани иҷозат, ки тибқи шакли ягонаи электронии тасдиқшуда аз ҷониби дархосткунанда тартиб дода шудааст;

- махзани электронии ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ - ҷузъи низоми иттилоотии додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ, ки дорои маълумот оид ба ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳии ба субъектҳои фаъолияти соҳибкорӣ додашуда ва маълумоти дигари оморию таҳлилӣ мебошад (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703);

- феҳристи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ - маҷмӯи маълумот оид ба ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳии додашуда, азнавбарасмиятдаровардашуда, боздошташуда, барқароркардашуда ва бекоркардашуда, ки аз ҷониби ҳар як мақоми иҷозатдиҳанда пеш бурда мешавад;

- Феҳристи ягонаи давлатии электронии ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ - манбаи ҷамъбастии маълумот ва иттилоот оид ба ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳие, ки дар низоми мустақим (он-лайн) дастрас мебошад.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи низоми иҷозатдиҳӣ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи низоми иҷозатдиҳӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад (Қонуни ҶТ аз 2.01.2020 № 1666).

Моддаи 3. Меъёрҳои муайянкунии намудҳои фаъолияте, ки бо додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ танзим карда мешаванд

Ба намудҳои фаъолияти бо роҳи додани иҷозат танзимшаванда чунин намудҳои фаъолияте мансубанд, ки ба яке аз меъёрҳои дар сархатҳои якум ва дуюм, инчунин ҳатман ба меъёри дар сархати сеюми ҳамин модда пешбинигардида ҷавобгӯй бошанд:

- зарурати истифодабарии захираҳои маҳдуди давлатӣ;

- зарурати муқаррар намудани шартҳо ва талаботи махсус нисбат ба фаъолият ва санҷиши риояи онҳо дар ҷараёни амалӣ намудани фаъолият бо мақсади роҳ надодан ба расонидани зиён ба ҳуқуқ, манфиатҳои қонунии шаҳрвандон, муҳити зист ва амнияти давлат;

- додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дигар расмиёти танзимкунандаи фаъолияти субъектҳои соҳибкориро, ки қонунгузорӣ барои ҷудо намудани захираҳои маҳдуди давлатӣ ва (ё) барои таъмин намудани риояи шартҳо ва талаботи махсус бо мақсади роҳ надодан ба расонидани зиён ба ҳуқуқу манфиатҳои қонунии шаҳрвандон, муҳити зист ва амнияти давлат муқаррар намудааст, такрор намекунад.

Моддаи 3(1). Тартиби ворид намудан, тағйир додан ва хориҷ кардани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ аз номгӯи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ

(Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236)

1. Тартиби ворид намудан, тағйир додан ва хориҷ кардани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ аз номгӯи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ танҳо бо роҳи ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Қонуни мазкур анҷом дода мешавад.

2. Ҳангоми муқаррар намудани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳии нав бояд талаботи боби 3 Қонуни мазкур риоя карда шаванд (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236).

Моддаи 4. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи низоми иҷозатдиҳӣ

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи низоми иҷозатдиҳӣ инҳо дохил мешаванд:

- муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи танзими низоми иҷозатдиҳӣ (Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340);

- тасдиқи қоидаҳои гузаронидани санҷиши фаъолияти мақомоти давлатӣ оид ба риояи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи танзими низоми иҷозатдиҳӣ (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236);

- тасдиқи қоидаҳои пешбурди Феҳристи ягонаи давлатии электронии ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ;

- тасдиқи қоидаҳои пешбурди феҳристи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ.

Моддаи 5. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи танзими низоми иҷозатдиҳӣ

Ба ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи танзими низоми иҷозатдиҳӣ дохил мешаванд:

- санҷиши фаъолияти мақомоти давлатӣ оид ба риояи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи танзими низоми иҷозатдиҳӣ, инчунин ирсоли пешниҳод дар бораи бекор кардани қарорҳои ғайриқонунии мақомоти зикргардида (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236);

- гузаронидани мониторинг вобаста ба татбиқи Қонуни мазкур;

- ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намудани иттилооти ҳарсола аз рӯи натиҷаҳои мониторинги гузаронидашуда;

- натиҷагирӣ аз таҷриба дар танзими фаъолияти соҳибкорӣ бо роҳи додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ, таҳия ва пешниҳоди таклифҳо оид ба такмили қонунгузорӣ дар соҳаи танзими низоми иҷозатдиҳӣ;

- санҷиши санадҳои баҳодиҳии таъсири танзимноки лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқии танзимкунандаи низоми иҷозатдиҳӣ ва пешниҳоди хулоса бо муҳокимаи ҳатмӣ бо субъектҳои фаъолияти соҳибкорӣ ва иттиҳодияҳои онҳо;

- пешбурди Феҳристи ягонаи давлатии электронии ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ.

Моддаи 6. Ваколатҳои мақомоти иҷозатдиҳанда

(Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340)

Ба ваколатҳои мақомоти иҷозатдиҳанда дохил мешаванд (Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340):

- додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ;

- азнавбарасмиятдарории ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ;

- боздоштани амали ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ;

- додани нусхаи дуюми (дубликати) ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ;

- дароз кардани мӯҳлати амали ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ;

- рад кардан аз додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ;

- қатъ кардани мӯҳлати амали ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ;

- бекор кардани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ дар ҳолатҳои муқаррарнамудаи моддаи 28 Қонуни мазкур;

- пешбурди феҳристи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ;

- тасдиқи намунаи ариза, санади надоштани иҷозат ва огоҳинома барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236);

- муайян намудани намунаи ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236);

- амалӣ намудани расмиёти иҷозатдиҳӣ барои додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ дар шакли электронӣ тавассути низоми иттилоотии додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703);

- фиристодани дархости электронӣ ба мақомоти давлатӣ оид ба пешниҳоди ҳуҷҷатҳо ва маълумот, ки барои додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ зарур мебошанд (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703);

- назорати риояи талабот ва шартҳои ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ аз ҷониби дорандагони ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ.

Моддаи 7. Амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ

1. Намуди фаъолияте, ки барои амалӣ намудани он ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дода шудааст, танҳо аз ҷониби шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродии ҳуҷҷати иҷозатдиҳиро гирифта, иҷро шуда метавонад.

2. Амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон паҳн мегардад.

3. Дар ҳолатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва (ё) санадҳои ҳуқуқии байналмилалии эътирофнамудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудаанд, амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ метавонад берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон низ паҳн гардад (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703).

Моддаи 8. Мӯҳлати амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ

Ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ба мӯҳлати номаҳдуди амал ва барои намудҳои фаъолияте, ки бояд иҷозатнома (литсензия) гирифта шавад, ба мӯҳлати амали иҷозатнома дода мешавад.

Моддаи 9. Маблағгузорӣ ва пардохтҳо барои додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ

1. Маблағгузорӣ ва пардохтҳо барои додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ дар доираи маблағҳое амалӣ мегарданд, ки аз буҷетҳои дахлдор барои нигоҳдории мақомоти иҷозатдиҳанда ҷудо карда мешаванд.

2. Барои баррасии ариза оид ба додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ барои намудҳои фаъолияти дар Қонуни мазкур пешбинишуда, пардохти иҷозатдиҳӣ баробар ба як нишондиҳанда барои ҳисобҳо ситонида мешавад, ки он баргардонида намешавад.

3. Барои додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ баробар ба ду нишондиҳанда барои ҳисобҳо пардохт ситонида мешавад.

4. Маблағҳои пардохти иҷозатдиҳӣ ба буҷети давлатӣ гузаронида мешаванд.

5. Дар сурати тамдиди мӯҳлати амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ баробар ба додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ пардохт ситонида мешавад.

Моддаи 10. Коргузорӣ дар соҳаи додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ

1. Нисбати ҳар як шахси ҳуқуқӣ ва соҳибкори инфиродие, ки барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ариза додааст, мақоми иҷозатдиҳанда парванда тартиб дода, барои ҳар як намуди ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ, пешбурди дафтари бақайдгирии аризаҳо ва ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳии додашударо ба роҳ мемонад.

2. Дар парванда ҳамаи ҳуҷҷатҳое, ки аз тарафи аризадиҳанда ворид шудаанд, инчунин нусхаҳои қарорҳо ва амрномаҳои мақоми иҷозатдиҳанда марбут ба аризадиҳанда нигоҳ дошта мешаванд.

3. Дар дафтари бақайдгирии аризаҳо ва ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳии додашуда маълумот оид ба аризадиҳанда, санаи ворид шудани ҳуҷҷат, сана ва рақами қарорҳои қабулнамудаи мақоми иҷозатдиҳанда, санаи додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ва имзои шахси масъул ва шахсе, ки ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ гирифтааст, сабт карда мешаванд.

4. Мақоми иҷозатдиҳанда феҳристи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳии додашударо таҳия менамояд ва пеш мебарад.Дар доираи низоми иттилоотии додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ махзани электронии ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ пеш бурда мешавад (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703).

5. Дар феҳристи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ маълумоти зерин нишон дода мешаванд:

- маълумот оид ба аризадиҳанда (номи шахси ҳуқуқӣ, барои соҳибкори инфиродӣ - насаб, ном ва номи падар);

- намуди ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- сана ва рақами қарор (амр, фармон, фармоиш) дар бораи додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- силсила, рақам ва санаи додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- маълумот дар бораи азнавбарасмиятдарории ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ва дар сурати аз нав ба расмият даровардани он, додани нусха ва нусхаи дуюми (дубликати) ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- асос, сана ва рақами қарор (амр, фармон, фармоиш) дар бораи бартараф кардани вайронкунии шартҳои ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- асос, сана ва рақами қарор (амр, фармон, фармоиш) дар бораи боздоштан ва барқарор кардани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- асос, сана ва рақами қарор (амр, фармон, фармоиш) дар бораи бекор кардани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- асос, сана ва рақами қарор (амр, фармон, фармоиш) дар бораи беэътибор донистани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ (Қонуни ҶТ аз 26.07.2014 № 1103);

- асос, сана ва рақами қарор (амр, фармон, фармоиш) дар бораи қатъ намудани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ (Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340).

6. Иттилооти дар феҳристи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ мавҷудбуда ошкоро ва дастрас мебошад.

7. Хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 23.12.2021 № 1821).

БОБИ 2. ПРИНСИПҲОИ ТАНЗИМИ НИЗОМИ ИҶОЗАТДИҲӢ

Моддаи 11. Принсипҳои асосии низоми иҷозатдиҳӣ

1. Принсипҳои асосии низоми иҷозатдиҳии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз инҳо иборат мебошанд:

- шаффофияти қабули қарорҳо, танзимкунӣ ва пешбинишаванда будани ҷараёни додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ;

- муқаррар намудани тартиби ягонаи додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ;

- масъулияти изҳоршуда;

- равзанаи ягона;

- маъқулдонии худ аз худ;

- мутаносибии манфиатҳои ҷомеа ва ҳуқуқҳои субъектҳои фаъолияти соҳибкорӣ ҳангоми муқаррар намудани зарурати пешбурди ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- арзёбии таъсири танзимкунанда дар ҳолати ҷорӣ кардани намудҳои нави ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ.

2. Ҳама гуна шубҳа, ихтилофот ва нофаҳмиҳо дар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки бо низоми иҷозатдиҳӣ алоқаманд мебошанд, ба манфиати субъекти фаъолияти соҳибкорӣ шарҳ дода мешаванд.

Моддаи 12. Шаффофияти қабули қарорҳо, танзимкунӣ ва пешбинишаванда будани ҷараёни додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ

1. Мақомоти иҷозатдиҳанда ӯҳдадоранд, ки дар бораи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба низоми иҷозатдиҳӣ иттилоъ диҳанд ва шаффофияти фаъолияти худро роҷеъ ба қабули қарорҳо бо роҳи ҷалб намудани субъектҳои фаъолияти соҳибкорӣ дар ҷараёни таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва қабули қарорҳо оид ба низоми иҷозатдиҳӣ таъмин намоянд.

2. Мақомоти иҷозатдиҳанда шаффофияти танзими низоми иҷозатдиҳиро тавассути дастрасии озод ба таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва интишори онҳо тибқи Қонуни мазкур таъмин менамоянд.

3. Маълумот оид ба ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ ба Феҳристи ягонаи давлатии электронии ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ (минбаъд-Феҳристи электронӣ) баъди интишори онҳо дар нашрияҳои расмӣ ворид карда мешаванд.

4. Дастрасӣ ба Феҳристи электронӣ ройгон буда, аз тариқи шабакаи интернет амалӣ карда мешавад.

Моддаи 13. Тартиби ягонаи додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ

1. Тартиби ягонаи додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ бо Қонуни мазкур муқаррар гардида, аз инҳо иборат мебошад:

- пардохти маблағи баррасии ариза барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- муайян будани мақсади гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- риояи тартиби пешниҳоди ариза ва баррасии он;

- пурра будани номгӯи ҳуҷҷатҳое, ки барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ зарур мебошанд;

- асосноккунии сабаби рад намудан аз додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- дар ҳолатҳои зарурӣ додани нусхаи дуюми (дубликати) ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- сари вақт азнавбарасмиятдарории ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- асосноккунии боздоштан, барқарор намудан, бекор кардан ва қатъ намудани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

2. Мақомоти иҷозатдиҳанда наметавонанд тартиби дигари додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳиро муқаррар намоянд.

Моддаи 14. Масъулияти изҳоршуда

1. Барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ роҳбари шахси ҳуқуқӣ ё шахси ваколатдорнамудаи ӯ ё соҳибкори инфиродӣ ба мақоми иҷозатдиҳандаи дахлдор шахсан, бо мактуби фармоишӣ ё ба воситаи почтаи электронӣ (дар шакли ҳуҷҷати электронӣ бо имзои рақамӣ) аризаи имзошударо пешниҳод менамояд, ки тибқи он аризадиҳанда барои риоя кардани шартҳои ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ҳангоми амалӣ намудани фаъолияти соҳибкорӣ ва барои эътимоднок будани ҳуҷҷатҳои пешниҳодгардида масъулиятро ба дӯш мегирад.

2. Принсипи масъулияти изҳоршуда ҳангоми додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳии муқаррарнамудаи сархатҳои дуюм ва сеюми банди 2), сархатҳои дуюм ва сеюми банди 3), сархатҳои якум, дуюм, сеюм, чорум, панҷум ва ҳафтуми банди 4), банди 5), сархати якуми банди 6), сархатҳои якум ва дуюми банди 7), сархатҳои якум, дуюм ва сеюми банди 8), бандҳои 9) - 11), 13) - 16), сархатҳои дуюм, сеюм ва шашуми банди 17) моддаи 29 Қонуни мазкур татбиқ намегардад (Қонуни ҶТ аз 18.03.2022 № 1863).

Моддаи 15. Равзанаи ягона

1. Додани ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ аз рӯи принсипи равзанаи ягона ба воситаи ҳамгироии байниидоравии электронӣ бо истифода аз низоми иттилоотии додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ амалӣ карда мешавад.

2. Мақомоти давлатӣ бо дархости мақоми иҷозатдиҳӣ ҳуҷҷатҳои электронӣ, иттилоот ва ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳиро дар мӯҳлати панҷ рӯзи корӣ баъд аз гирифтани дархости дахлдор ирсол мекунанд.

3. Агар мақоми давлатӣ дар мӯҳлати муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ба дархости мақоми иҷозатдиҳӣ ва ё дигар мақомоти ваколатдори давлатӣ ҷавоб надиҳад, ҳуҷҷатҳо ва иттилооти дахлдор мувофиқашуда ва ё тасдиқшуда ҳисобида мешаванд (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703).

Моддаи 16. Маъқулдонии худ аз худ

1. Ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ додашуда ё вобаста ба ҳолатҳо мӯҳлати амали он тамдидшуда ҳисобида мешавад, агар мақоми иҷозатдиҳанда дар мӯҳлати дар Қонуни мазкур пешбинигардида оид ба додан ё тамдид намудани мӯҳлати амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳии дахлдор ба аризадиҳанда ҷавоб надода бошад.

2. Пас аз гузаштани мӯҳлати муқаррарнамудаи Қонуни мазкур барои додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ва дар сурати набудани огоҳиномаи хаттӣ аз ҷониби мақоми иҷозатдиҳанда, аризадиҳанда метавонад ба фаъолияте, ки барои он ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дархост намудааст, оғоз намояд.

3. Расмиёти маъқулдонии худ аз худ нисбат ба ҳамаи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳии аз ҷониби мақоми иҷозатдиҳанда додашаванда, ба истиснои ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ, ки мувофиқи сархатҳои дуюм ва чоруми банди 2), сархатҳои дуюм ва сеюми банди 3), сархати панҷуми банди 4), сархати якуми банди 5), сархати сеюми банди 8), бандҳои 9), 11), 15) ва 16), сархати шашуми банди 17) моддаи 29 Қонуни мазкур дода мешаванд, татбиқ карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 18.03.2022 № 1863).

4. Ҷавоби манфии мақоми иҷозатдиҳанда, ки дар мӯҳлати пешбининамудаи Қонуни мазкур барои додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дода шудааст, ба маъқулдонии худ аз худ баробар карда намешавад.

5. Дар сурати ошкор кардани носаҳеҳӣ дар ҳуҷҷатҳои пешниҳодшуда мақоми иҷозатдиҳанда дар ин хусус аризадиҳандаро на дертар аз панҷ рӯзи корӣ қабл аз гузаштани мӯҳлате, ки Қонуни мазкур барои додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳии дахлдор пешбинӣ намудааст, огоҳ менамояд.

6. Агар пас аз додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳие, ки дар асоси он оғоз намудани соҳибкорӣ ва (ё) пешбурди он иҷозат дода мешавад, мақоми иҷозатдиҳанда далели иҷро нагардидани ягон шарти муҳими барои додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ пешбинигардидаро муқаррар намояд, мақоми иҷозатдиҳанда дорандаи ҳуҷҷатро дар бораи носаҳеҳиҳои ошкоргардида на дертар аз як моҳи баъди гузаштани мӯҳлате, ки Қонуни мазкур барои додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ пешбинӣ намудааст, огоҳ карда, дар айни ҳол тартиби бартараф кардани онҳо ва мӯҳлати иҷрои ин ӯҳдадориро муқаррар менамояд. Мӯҳлати муқарраргардида наметавонад аз сӣ рӯзи тақвимӣ кам ва аз шаст рӯзи тақвимӣ зиёд бошад.

7. Дар сурати ба вуҷуд омадани ҳолати дар қисми 1 ҳамин модда пешбинигардида мақоми иҷозатдиҳанда ҳуҷҷати иҷозатдиҳиро дар мӯҳлати на зиёда аз панҷ рӯзи пас аз ба охир расидани мӯҳлати муқаррарнамудаи қисми 1 моддаи 22 Қонуни мазкур ба расмият медарорад.

8. Ҳангоми дар мӯҳлатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби мақомоти давлатии дахлдор ба дархосткунанда пешниҳод нагардидани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар доираи низоми иттилоотии додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ, низом онро додашуда меҳисобад (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703).

Моддаи 17. Мутаносибии манфиатҳои ҷомеа ва субъектҳои фаъолияти соҳибкорӣ

1. Муносибати мақомоти иҷозатдиҳанда бо субъектҳои фаъолияти соҳибкорӣ ба дараҷаи баробар бояд ба таъмини манфиатҳои ҷомеа ва ҳифзи ҳуқуқҳои соҳибкорон мусоидат намояд.

2. Санҷиши тартиби татбиқи фаъолияте, ки субъекти фаъолияти соҳибкорӣ дар асоси принсипҳои маъқулдонии худ аз худ ва масъулияти изҳоршуда амалӣ менамояд, аз ҷониби мақомоти иҷозатдиҳанда, ки мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи санҷиши фаъолияти субъектҳои хоҷагидор" барои гузаронидани санҷишҳо ваколатдор карда шудаанд, амалӣ карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703).

Моддаи 18. Арзёбии таъсири танзимкунӣ

1. Арзёбии таъсири танзимкунии ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ асосноксозии дар асоси арзёбии хароҷот ва фоида амалишудаи зарурати ҷорӣ намудан ё тағйир додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ва таҳлили оқибатҳо барои соҳибкорӣ, аз ҷумла таъмини риояи ҳуқуқу манфиатҳои соҳибкорон ва давлат, ҳамчунин мутобиқат ба мақсадҳои сиёсати танзим ва принсипҳои муқаррарнамудаи Қонуни мазкурро ифода менамояд.

2. Санади арзёбии таъсири танзимкунӣ ҷузъи таркибии маълумотномаи асоскунанда ба лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқии танзимкунандаи низоми иҷозатдиҳӣ мебошад. Санади арзёбии таъсири танзимкунӣ зарурати қабул намудани лоиҳаи мушаххаси санади меъёрии ҳуқуқиро муайян мекунад, инчунин ҷиҳатҳои миқдорӣ ва сифатии таъсироти асосии (фоида ва хароҷоти) онро ба ҷомеа арзёбӣ менамояд (Қонуни ҶТ аз 26.07.2014 № 1103).

БОБИ 3. РАСМИЁТИ АРЗЁБИИ ТАЪСИРИ ТАНЗИМКУНИИ САНАДҲОИ МЕЪЁРИИ ҲУҚУҚИИ МУҚАРРАРКУНАНДА Ё ТАҒЙИРДИҲАНДАИ ҲУҶҶАТҲОИ ИҶОЗАТДИҲӢ

Моддаи 19. Стандартҳои сифат барои арзёбии таъсири танзимкунии санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳиро муқаррар менамоянд ё тағйир медиҳанд

Санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳиро муқаррар менамоянд ё тағйир медиҳанд, бояд ба стандартҳои зерини сифат мутобиқат кунанд:

1) Устуворӣ: ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ бояд ба принсипҳои бозорӣ асос ёбанд ва ба талаботҳои пешгӯишавандагӣ, шаффофияти қабули қарорҳо ва танзимкунӣ ҷавобгӯй бошанд. Ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳие, ки нисбати бақайдгирӣ, амалӣ намудан ва барҳамдиҳии фаъолияти соҳибкорӣ, рақобати озод, савдо ва сармоягузорӣ маҳдудиятҳо муқаррар менамоянд, бояд аз нуқтаи назари ҳифзи манфиатҳои ҷомеа асоснок карда шуда бошанд:

2) Самаранокии хароҷот: ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ бояд ҳалли камхарҷтари вазифаи дақиқ муайяншударо пешниҳод намоянд;

3) Фасеҳӣ ва самаранокӣ: ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ нишондиҳандаҳоеро муқаррар менамоянд, ки онҳо бояд аз ҷониби шахсоне ба даст оварда шаванд, ки ба онҳо дахл мекунанд ва наметавонанд тавассути ҷорӣ намудани технология ва усулҳое, ки барои ба муваффақият ноил гардидан зарур мебошанд, далелнок шарҳ дода шаванд.

4) Мутаносибӣ: санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ бояд ба таври баробар ба таъмини манфиатҳои ҷомеа ва ҳифзи ҳуқуқҳои соҳибкорон мусоидат намоянд.

Моддаи 20. Арзёбии таъсири танзимкунии ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ

1. Ҳар як мақоми давлатӣ то таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқие, ки ҳуҷҷати иҷозатдиҳиро муқаррар менамояд ё тағйир медиҳад, арзёбии таъсири танзимкуниро амалӣ менамояд, ки аз инҳо иборат мебошад:

1) Муайян намудани масъала (проблема). Арзёбии таъсири танзимкунӣ масъалаеро муайян мекунад, ки онро ҳал кардан зарур аст, инчунин натиҷаҳои имконпазири танзим аз ҷониби давлатро муқаррар менамояд. Муайянкунии масъала бояд унсурҳои зеринро дар бар гирад:

- ҷузъиёти ҳуқуқӣ, ки тартиби ба ваколати мақоми идоракунӣ мансуб донистани масъаларо барои танзимкунии давлатӣ нишон медиҳад;

- ҷузъиёти таҳлилӣ, ки сабаби ба вуҷуд омадани масъаларо шарҳ медиҳад ва аҳамиятнокии онро муайян менамояд;

- арзёбии оқибатҳои эҳтимолӣ дар сурате, ки амалҳои дигар анҷом дода нашаванд;

- муайян намудани ҳадафҳои амалҳои давлат.

2) Арзёбии хароҷот ва фоидаи асосии дахолати давлатӣ. Арзёбии таъсири танзимкунӣ нишондиҳандаҳои сифатӣ ва миқдории оқибатҳои асосии имконпазири дахолати давлатиро муқаррар менамояд (Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340):

- оқибатҳои манфӣ ё хароҷот дар натиҷаи дахолати давлатӣ;

- оқибатҳои мусбат ё фоида дар натиҷаи дахолати давлатӣ;

- камбудиҳои асосии таъсири имконпазири дахолати давлатӣ.

3) Арзёбии роҳҳои алтернативӣ. Арзёбии таъсири танзимкунӣ на камтар аз ду роҳи алтернативиро, ки барои ҳалли масъала ба инобат гирифта мешаванд, пешниҳод менамояд. Яке аз роҳҳои ҳатмии алтернативӣ ягон чора наандешидан мебошад. Алтернативаҳои дигар бояд аз инҳо бар оянд:

- мутобиқ гардонидани ҳуҷҷати иҷозатдиҳии амалкунанда;

- иваз намудани механизми ҷории ҳуҷҷати иҷозатдиҳии амалкунанда;

- тадбирҳои иттилоотӣ ва маърифатӣ;

- танзими инфиродӣ;

- танзими инфиродӣ ё танзим аз ҷониби тарафи сеюм;

- фишангҳои бозорӣ, аз ҷумла боҷҳо.

4) Баргузор намудани муҳокима. Арзёбии таъсири танзимкунӣ тарафҳои манфиатдори асосиеро, ки танзим метавонад ба онҳо дахл кунад, муайян менамояд ва тартиби анҷомдиҳии раванди муҳокима ва мувофиқасозӣ бо ин тарафҳоро тавзеҳ медиҳад. Ин намуди таҳлил эҳтиёҷоти асосиро ба маълумот ва чӣ тавр ба қонеъ гардонидани эҳтиёҷоти дахлдор мусоидат намудани муҳокимаҳоро муқаррар менамояд.

5) Тавсияҳо. Таҳиягари арзёбии таъсири танзимкунӣ андешидани тадбирҳои муайянеро, ки дар заминаи меъёрҳои дар моддаи 21 Қонуни мазкур пешбинигардида асоснок карда шудаанд, тавсия медиҳад.

6) Ҳисобот оид ба арзёбии анҷомдодашудаи таъсири танзимкунӣ. Ҳисоботи таъсири танзимкунӣ аз ҷониби таҳиякунандаи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ пешниҳод карда мешавад ва инҳоро дар бар мегирад (Қонуни ҶТ аз 26.07.2014 № 1103):

- тавсифи раванди муҳокимаи тарафҳои манфиатдор;

- ҷамъбасткунии роҳҳои алтернативӣ;

- ҷадвали таҳлилии мулоҳизаҳо, шарҳу эзоҳот ва пешниҳодҳое, ки дар марҳилаи таҳияи арзёбии таъсири танзимкунӣ ворид карда шудаанд;

- қарор оид ба баррасии лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ бе таҳлили иловагӣ, қабул бе таҳлили пешакии таҳияи лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ;

- гузаронидани таҳлили муфассали зарурати лоиҳа дар асоси таҳлили ниҳоии оқибатҳои танзимкунӣ.

2. Арзёбии таъсири танзимкунӣ барои таҷдиди назар гардидан аз ҷониби мақоми давлатӣ ва барои муҳокимаи ҷамъиятӣ пешниҳод карда мешавад. Мӯҳлати баррасӣ ва додани хулоса сӣ рӯзро ташкил медиҳад.

3. Мақоми давлатӣ лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқиро таҳия ва арзёбии ниҳоии таъсири танзимкуниро ба он замима менамояд.

4. Мақоми давлатӣ лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ ва арзёбии ниҳоии таъсири танзимкуниро мутобиқи хулосаҳои гирифташуда ва муҳокимаи ҷамъиятӣ такмил медиҳад ва ҷадвали ихтилофотро таҳия менамояд.

БОБИ 4. РАСМИЁТИ ДОДАНИ ҲУҶҶАТИ ИҶОЗАТДИҲӢ

Моддаи 21. Пешниҳоди ариза барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ

1. Барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ аризадиҳанда ё шахси ваколатдори ӯ аризаи имзошудаи намунааш аз ҷониби мақоми иҷозатдиҳанда муқарраргардидаро шахсан, бо мактуби фармоишӣ ё ба воситаи почтаи электронӣ (дар шакли ҳуҷҷати электронӣ бо имзои рақамӣ,инчунин дархости электронии додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ тибқи шакли ягона дар доираи низоми иттилоотии додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ), ки маълумоти зеринро дар бар мегирад, ба мақоми дахлдор пешниҳод менамояд (Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340, аз 04.07.2020 № 1703):

- ном, шакли ташкилию ҳуқуқӣ, суроғаи ҷойгиршавӣ ва рақами ягонаи мушаххаси шахси ҳуқуқӣ ё ному насаб, суроға ва рақами ягонаи мушаххаси соҳибкори инфиродӣ;

- фаъолият ё амале, ки барои амалӣ намудани он аризадиҳанда мехоҳад ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ гирад;

- аз ҷониби аризадиҳанда ба зиммаи худ гирифтани масъулият барои риоя намудани шартҳои иҷозатдиҳии ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ҳангоми амалӣ намудани фаъолият ва барои эътимоднокии ҳуҷҷатҳои пешниҳодшуда.

2. Ҳангоми ба сомонаи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи танзими низоми иҷозатдиҳӣ бо имзои электронӣ фиристодани аризаи электронӣ барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ замимаҳои он дар шакли электронӣ (нусхабардории ҳуҷҷатҳои аслӣ) пешниҳод карда мешаванд. Ба ариза барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ, ба ғайр аз маълумоти дар қисми 1 ҳамин модда пешбинигардида, нусхаи ҳуҷҷатҳои зерин замима карда мешавад:

- шаҳодатномаи бақайдгирии давлатии шахси ҳуқуқӣ ва соҳибкори инфиродӣ;

- расиди пардохт барои баррасии ариза (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236).

3. Ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар асоси ҳуҷҷатҳои муқаррарнамудаи Қонуни мазкур дода мешавад. Талаб кардани ҳуҷҷатҳои дигар аз ҷониби мақоми иҷозатдиҳанда манъ аст.

4. Ҳуҷҷатҳо дар шакли нусха пешниҳод карда мешаванд. Маълумоте, ки дар ҳуҷҷат ва иттилооти пешниҳодгардида зикр ёфтааст тибқи расмиёти равзанаи ягона санҷида мешаванд.

5. Аризае, ки барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ пешниҳод мегардад ва ҳуҷҷатҳои ба он замимагардида аз рӯи номгӯй ба қайд гирифта мешаванд. Нусхаи номгӯйи мазкур, ки бо имзои шахси масъули мақоми иҷозатдиҳанда бо сабти санаи бақайдгирии ариза тасдиқ карда шудааст, ба аризадиҳанда фиристода (супурда) мешавад. Мақоми иҷозатдиҳанда аризадиҳандаро аз хусуси қабул намудани аризаи электронӣ дар шакли электронӣ хабар мекунад (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236).

6. Ариза барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар ҳолатҳои зерин ба қайд гирифта намешавад:

- имзо шудан аз ҷониби шахсе, ки барои ин ваколат надорад;

- агар ҳуҷҷатҳо бе риояи талаботи моддаи мазкур ба расмият дароварда шуда бошанд.

7. Дар бораи рад кардани бақайдгирии ариза барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ аризадиҳанда шахсан, бо мактуби фармоишӣ ё ба воситаи почтаи электронӣ (дар шакли ҳуҷҷати электронӣ бо имзои рақамӣ) дар мӯҳлати на бештар аз се рӯзи кории пас аз рӯзи муроҷиат намудан, бо нишондоди асос барои рад намудани бақайдгирии ариза огоҳонида мешавад.

8. Баъди бартараф намудани камбудиҳое, ки боиси рад кардани бақайдгирии ариза барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ гардидаанд, аризадиҳанда метавонад аризаи нав пешниҳод кунад ва он бояд тибқи тартиби муқарраргардида баррасӣ карда шавад.

Моддаи 22. Қарор дар бораи додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ё дар бораи рад кардани ариза барои гирифтани он

1. Мақоми иҷозатдиҳанда дар асоси ариза барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ва ҳуҷҷатҳои ба он замимагардида дар бораи додан ё рад намудан аз додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар мӯҳлати на бештар аз даҳ рӯзи корӣ аз рӯзи бақайдгирии он қарор қабул менамояд.

2. Иттилоъ оид ба қабули қарор дар бораи додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ба аризадиҳанда на дертар аз рӯзи кории ояндаи баъди қабули қарор дода мешавад.

3. Додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар шакли электронӣ тавассути низоми иттилоотии додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ амалӣ карда мешавад. Иҷозате, ки дар шакли электронӣ дар доираи низоми мазкур дода шудааст, ҳамчун ҳуҷҷати ҳомили коғазии он эътибори ҳуқуқӣ дорад (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703).

4. Ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар он сурат додашуда эътироф мегардад, ки агар мақоми иҷозатдиҳанда дар мӯҳлати муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ба аризадиҳанда ҷавоб надода бошад. Баъди гузаштани мӯҳлате, ки барои огоҳонидан дар бораи рад гардидани бақайдгирии ариза барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ, дар бораи рад гардидани он ё дар бораи қабули қарор оид ба додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ муқаррар карда шудааст, ба шарти вуҷуд надоштани огоҳиномаи хаттӣ дар бораи сабабҳои рад гардидани бақайдгирии ариза барои гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ва (ё) рад кардани он аризадиҳанда метавонад фаъолиятеро, ки барои он ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дархост карда буд, тибқи принсипи маъқулдонии худ аз худ амалӣ намояд.

5. Дар сурати ба вуҷуд омадани ҳолати маъқулдонии худ аз худ мақоми иҷозатдиҳанда ӯҳдадор аст ҳуҷҷати иҷозатдиҳиро дар мӯҳлати муқаррарнамудаи қисми 1 ҳамин модда пешниҳод намояд.

Моддаи 23. Рад кардан аз додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ

1. Асосҳои рад кардан аз додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ аз инҳо иборат мебошанд:

- аз ҷониби аризадиҳанда дар ҳаҷми пурра пешниҳод нагардидани ҳуҷҷатҳо;

- ошкор гардидани маълумоти носаҳеҳ дар ҳуҷҷатҳое, ки аризадиҳанда пешниҳод намудааст;

- хулосаи манфии асоснокшуда оид ба натиҷаҳои тадқиқот, муоинаҳо ё дигар арзёбиҳои илмӣ ва техникӣ дар сурате, ки гузаронидани онҳо ҳатмӣ бошанд.

2. Рад кардан аз додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ бо асосҳои дигаре, ки Қонуни мазкур муқаррар накардааст, манъ аст.

3. Дар огоҳиномаи хаттӣ дар бораи рад кардан аз додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ бояд сабабҳои рад кардан ва мӯҳлате, ки дар давоми он аризадиҳанда сабабҳои дар сархатҳои якум ва дуюми қисми 1 ҳамин модда зикргардидаро бартараф карда, метавонад ҳуҷҷатҳоро барои баррасии такрорӣ пешниҳод намояд, зикр карда шаванд. Мӯҳлате, ки дар давоми он аризадиҳанда метавонад камбудиҳои ошкоршударо бартараф намояд ва ҳуҷҷатҳоро барои баррасии такрорӣ пешниҳод кунад, наметавонад камтар аз даҳ рӯзи корӣ аз рӯзи гирифтани огоҳиномаи хаттӣ дар бораи рад кардан аз додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ бошад.

4. Дар сурати аз ҷониби аризадиҳанда бартараф шудани камбудиҳое, ки барои рад кардан аз додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар мӯҳлати муқарраргардида асос шудаанд, баррасии такрории ҳуҷҷатҳо аз ҷониби мақоми иҷозатдиҳанда дар мӯҳлати на зиёда аз се рӯзи кории баъди рӯзи гирифтани ариза оид ба бартараф кардани сабабҳои рад кардан ва ҳуҷҷатҳои дахлдори тасдиқкунандаи бартараф кардани сабабҳои рад кардан амалӣ карда мешавад.

5. Ҳангоми баррасии такрории ҳуҷҷатҳо аз ҷониби мақоми иҷозатдиҳанда овардани он сабабҳое, ки пештар дар шакли хаттӣ ба аризадиҳанда баён нашуда буданд, мумкин нест, ба истиснои овардани сабабҳои рад кардане, ки бо ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи бартараф гардидани сабабҳои пештар зикргардида алоқаманд мебошанд.

6. Барои такроран баррасӣ кардани ариза боҷ ситонида намешавад.

7. Аризае, ки баъди гузаштани мӯҳлати дар огоҳинома оид ба рад кардан аз додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ зикргардида пешниҳод шудааст, аз нав пешниҳодгардида ҳисобида мешавад ва аз ҷониби мақоми иҷозатдиҳанда бо тартиби умумӣ баррасӣ карда мешавад.

8. Шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ ҳуқуқ дорад тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон нисбати қарори мақоми иҷозатдиҳанда дар бораи рад кардан аз додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ, инчунин аз амалҳои (беамалии) шахси мансабдори мақоми иҷозатдиҳанда шикоят пешниҳод намояд.

Моддаи 24. Азнавбарасмиятдарории ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ

1. Дар сурати азнавташкилдиҳии шахси ҳуқуқӣ, тағйир ёфтани номи он ё макони ҷойгиршавӣ (суроғаи почтавӣ) шахси ҳуқуқӣ ё вориси ҳуқуқии он ӯҳдадор аст дар мӯҳлати ҳафт рӯзи кории баъди гузаштани расмиёти бақайдгирии давлатӣ бо сабаби азнавташкилдиҳӣ, тағйир ёфтани номи он ё макони ҷойгиршавӣ (суроғаи почтавӣ) ба мақоми иҷозатдиҳанда ариза дар бораи аз нав барасмиятдарориро бо замима намудани ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи маълумотҳои зикргардида, нусхаи шаҳодатнома дар бораи бақайдгирии давлатӣ, нусхаи огоҳинома дар бораи тағйир ёфтани макони ҷойгиршавӣ, ки ба мақоми бақайдгирӣ фиристода мешаванд, пешниҳод намояд.

2. Дар сурати тағйир ёфтани ному насаб ё ҷойи истиқомати худ, соҳибкори инфиродӣ ӯҳдадор аст дар мӯҳлати ҳафт рӯзи кории баъди ворид кардани тағйироти дахлдор ба мақоми иҷозатдиҳанда ариза дар бораи азнавбарасмиятдарории ҳуҷҷати иҷозатдиҳиро бо замима намудани ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи маълумоти зикргардида пешниҳод намояд.

3. Аризадиҳанда ҳуҷҷатҳоро ба мақоми иҷозатдиҳанда тавассути мактуби фармоишӣ ё ба воситаи почтаи электронӣ, факс, шахсан ё бо воситаи дигаре, ки муайян кардани аризадиҳанда ва санаи аз ҷониби мақоми иҷозатдиҳанда гирифтани ҳуҷҷатҳоро имконпазир мегардонад, ирсол менамояд.

4. То азнавбарасмиятдарории ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ шахси ҳуқуқӣ ё вориси ҳуқуқии он ё соҳибкори инфиродие, ки дар бораи азнавбарасмиятдарории ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ариза пешниҳод намудааст, амалҳо ва (ё) фаъолияти дар он зикргардидаро дар асоси нусхаи аризаи пешниҳоднамуда дар хусуси азнавбарасмиятдарории ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ бо қайди мақоми иҷозатдиҳанда оид ба санаи қабули ариза иҷро мекунад ё амалӣ менамояд.

5. Ҳангоми азнавбарасмиятдарории ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ мақоми иҷозатдиҳанда ба феҳристи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳии додашуда тағйироти дахлдор ворид менамояд.

6. Азнавбарасмиятдарорӣ ва додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар мӯҳлати на бештар аз панҷ рӯзи кории баъди рӯзи аз ҷониби мақоми иҷозатдиҳанда гирифтани ариза дар бораи азнавбарасмиятдарории ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ бо замимаи ҳуҷҷатҳои дахлдор ва ҳуҷҷате, ки ворид намудани пардохт барои азнавбақайдгирии ҳуҷҷати иҷозатдиҳиро тасдиқ мекунад, анҷом дода мешаванд.

7. Барои азнавбарасмиятдарории ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ баробар ба чоряки маблағе, ки барои баррасии ариза дар бораи додани ин ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар санаи супурдани ариза дар бораи азнавбарасмиятдарорӣ пардохта мешавад, маблағ ситонида мешавад.

8. Аз аризадиҳанда талаб кардани пешниҳоди ҳуҷҷатҳои дигаре, ки дар ҳамин модда пешбинӣ нагардидаанд, манъ аст.

Моддаи 25. Додани нусхаи дуюми (дубликати) ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ

1. Дар сурати гум ё фарсудашавии ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар асоси аризаи шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ нусхаи дуюми (дубликати) ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дода мешавад.

2. Мақоми иҷозатдиҳанда ӯҳдадор аст нусхаи дуюми (дубликати) ҳуҷҷати иҷозатдиҳиро дар мӯҳлати на бештар аз панҷ рӯзи кории баъди рӯзи гирифтани ариза, нусхаи аслии ҳуҷҷати иҷозатдиҳиро дар сурати фарсудашавӣ ва ҳуҷҷати тасдиқкунандаи аз ҷониби аризадиҳанда ворид карда шудани пардохтро барои додани нусхаи дуюми (дубликати) ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ диҳад (фиристонад) (Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340).

3. Барои додани нусхаи дуюми (дубликати) ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ баробар ба чоряки маблағи муқарраршуда дар санаи пешниҳод намудани ариза дар бораи додани нусхаи дуюм (дубликат) пардохт ситонида мешавад.

4. Аз аризадиҳанда талаб кардани ҳуҷҷатҳои дигаре, ки дар ҳамин модда пешбинӣ нагардидаанд, манъ аст.

Моддаи 26. Боздоштани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ

1. Амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ метавонад дар ҳолатҳои зерин боздошта шавад:

- ошкор гардидани вайронкунии талаботи Қонуни мазкур аз ҷониби шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ;

- аз ҷониби шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ иҷро нашудани қарорҳое, ки тибқи тартиби муқарраргардида қабул шудаанд ва онҳоро барои бартараф намудани вайронкуниҳои ошкоргардида ӯҳдадор мекунанд.

2. Мақоми иҷозатдиҳанда амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳиро ба мӯҳлати на бештар аз даҳ рӯзи корӣ боз медорад. Боздоштани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ба мӯҳлати бештар аз даҳ рӯзи корӣ аз ҷониби суд дар асоси аризаи мақоми иҷозатдиҳанда амалӣ мегардад.

3. Қарори мақоми иҷозатдиҳанда оид ба боздоштани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар шакли хаттӣ (аз тариқи факс, почтаи электронӣ) на дертар аз се рӯзи кории баъд аз қабули он ба шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ расонида мешавад.

4. Мақоми иҷозатдиҳанда ӯҳдадор аст мӯҳлати бартараф намудани вайронкуниҳоеро,

ки боиси боздоштани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ гардидаанд, муқаррар намояд. Мӯҳлати бартараф намудани камбудиҳое, ки боиси боздоштани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ гардидаанд, наметавонад аз даҳ рӯзи кории баъди рӯзи аз ҷониби шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ гирифта шудани қарор дар бораи боздоштани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ камтар бошад.

5. Дар сурати бартараф кардани ҳолатҳое, ки боиси боздоштани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ гардидаанд мақоми иҷозатдиҳанда дар бораи боздоштани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ қарор қабул кардааст, ӯҳдадор аст дар мӯҳлати се рӯзи кории баъди рӯзи гирифтани тасдиқнома оид ба бартараф кардани ҳолатҳои зикргардида дар бораи барқарор намудани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ қарор қабул кунад.

6. Нисбат ба қарори мақоми иҷозатдиҳанда дар бораи боздоштани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ тибқи тартиби муқарраргардида шикоят пешниҳод кардан мумкин аст.

7. Дар сурати аз ҷониби суд эътироф гардидани беасосии боздоштани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ мақоми иҷозатдиҳанда дар назди шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ дар ҳаҷми зарари ба онҳо расонидашуда ҷавобгар мебошад. Зимнан аз лаҳзаи аз ҷониби суд эътироф гардидани беасосии боздоштан, амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ барқароршуда ҳисобида мешавад.

Моддаи 27. Қатъ гардидани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ

1. Амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар ҳолатҳои зерин қатъ мегардад:

- муроҷиат намудани шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ бо ариза дар бораи қатъи амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ;

- барҳамдиҳии шахси ҳуқуқӣ - аз лаҳзаи барҳамдиҳӣ ё қатъ гардидани фаъолияти он дар натиҷаи азнавташкилдиҳӣ, ба истиснои табдилдиҳии он;

- қатъ гардидани амали шаҳодатнома ё патент дар бораи бақайдгирии давлатии соҳибкори инфиродӣ;

- вафот кардан, аз тарафи суд тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳдуд кардани қобилияти амал, ғайри қобили амал эътироф кардан ё бедарак ғоибшуда эътироф карда шудани субъекти фаъолияти соҳибкорӣшахси воқеӣ;

- мунтазам (ду маротиба ё зиёда аз он) аз ҷониби шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ вайрон кардани талаботи Қонуни мазкур дар давоми як сол, ки боиси вайрон гаштани ҳуқуқ, расонидани зиён, манфиатҳои қонунии шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ҳаёт ва саломатии шаҳрвандон, амнияти ҷамъиятӣ ва зарар ба муҳити зист шуда бошанд;

- аз ҷониби шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ дар мӯҳлати муқаррарнамудаи мақоми иҷозатдиҳанда ё суд бартараф нагардидани ҳолатҳое, ки боиси боздоштани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ шудаанд;

- қатъ гардидани фаъолият ё амале, ки барои анҷом додани он ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дода шудааст.

2. Бо фаро расидани ҳолатҳое, ки дар сархатҳои дуюм, сеюм, чорум ва ҳафтуми қисми 1 ҳамин модда зикр гардидаанд, амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ қатъгардида ҳисобида мешавад.

3. Амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ аз ҷониби мақоми иҷозатдиҳанда дар ҳолатҳое, ки дар сархати якуми қисми 1 ҳамин модда зикр гардидаанд, аз ҷониби суд - дар ҳолатҳое, ки дар сархатҳои панҷум ва шашуми қисми 1 ҳамин модда зикр гардидаанд, қатъ карда мешавад.

4. Қарори мақоми иҷозатдиҳанда дар бораи қатъ намудани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар шакли хаттӣ на дертар аз се рӯзи баъди рӯзи қабул гардидани он ба маълумоти шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ расонида мешавад. Дар муддати даҳ рӯзи баъди рӯзи гирифтани қарор дар бораи қатъ кардани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ он бояд ба мақоми иҷозатдиҳанда баргардонида шавад.

5. Оид ба қарори мақоми иҷозатдиҳанда дар бораи қатъ кардани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ тибқи тартиби муқарраргардида шикоят кардан мумкин аст.

6. Дар сурати аз ҷониби суд эътироф гардидани беасосии қатъ гардидани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ мақоми иҷозатдиҳанда дар назди шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ дар ҳаҷми зарари ба онҳо расонидашуда ҷавобгар мебошад. Зимнан аз лаҳзаи аз ҷониби суд эътироф гардидани беасосии қатъ гардидани амали ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ, он барқароршуда ҳисобида мешавад.

Моддаи 28. Бекор кардани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ

1. Ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ дар ҳолатҳои зерин бекор карда мешавад:

- дар асоси аризаи шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ - аз ҷониби мақоми иҷозатдиҳӣ;

- дар ҳолати муқаррар намудани ғайриқонунӣ будани қарори мақоми иҷозатдиҳанда оид ба додани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ва муқаррар гардидани ҳолати гирифтани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ бо пешниҳоди ҳуҷҷатҳои қалбакӣ аз ҷониби мақомоти судӣ.

2. Дар муддати даҳ рӯзи баъди рӯзи аз ҷониби шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ гирифтани қарори суд дар бораи бекор кардани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ, бояд он ба мақоми иҷозатдиҳанда баргардонида шавад.

3. Қарори суд дар бораи бекор кардани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ аз рӯзи додани он амал мекунад.

4. Оид ба қарори суд дар бораи бекор кардани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ тибқи тартиби муқарраргардида шикоят кардан мумкин аст.

5. Дар ҳолати боздоштан ва ё қатъ гардидани ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ мақоми иҷозатдиҳанда ё суд ҳуқуқ доранд оид ба қарори қабулшуда дар воситаҳои ахбори омма маълумот нашр намоянд.

БОБИ 5. МАҚОМОТИ ИҶОЗАТДИҲАНДА ВА НОМГӮИ ҲУҶҶАТҲОИ ИҶОЗАТДИҲӢ

(Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340)

Моддаи 29. Мақомоти иҷозатдиҳанда ва номгӯи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ

(Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340)

1. Аз ҷониби мақомоти иҷозатдиҳанда ҳуҷҷатҳои зерин барои анҷомдиҳии фаъолияти муайян дода мешаванд (Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340):

1) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи бехатарии озуқаворӣ:

- иҷозати воридоти карантинӣ;

- аттестати байторию санитарии шароити истеҳсолот.

2) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати давлатии тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ:

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 23.12.2021 № 1821);

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 23.12.2021 № 1821);

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 23.12.2021 № 1821);

- шаҳодатномаи аккредитатсияи субъектҳои соҳибкории фармасевтӣ, аз ҷумла намояндагиҳои тиббии ташкилотҳои фармасевтии хориҷии ба фаъолият дар соҳаи фармасевтӣ машғулбуда;

- рухсатнома барои гузаронидани озмоишҳои клиникӣ;

- рухсатнома барои воридот ва содироти маводи доруворӣ ва молҳои тиббӣ;

- шаҳодатномаи воридот ва содироти маводи нашъадор, моддаҳои психотропӣ ва прекурсорҳои дар соҳаи тиб истифодашаванда (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703).

хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703)

3) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати санитарию эпидемиологӣ (Қонуни ҶТ аз 23.12.2021 № 1821):

- хулосаи санитарию эпидемиологӣ;

- мувофиқакунонии усулҳои нобудсозии пеститсидҳо ва заҳрхимикатҳои мӯҳлати истифодабариашон гузашта ва иҷозати истифодабарӣ надошта;

- мувофиқакунонии лоиҳаҳои биноҳои қабул ва нигоҳдории пораву партовҳои металлҳои сиёҳ ва ранга (нуқтаҳои қабул) ва таҷҳизоти он (Қонуни ҶТ аз 23.12.2021 № 1821);

4) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист:

- иҷозат барои партофтани моддаҳои зараровар ба атмосфера;

- иҷозати истифодабарии махсуси об;

- иҷозат барои истифодабарии объекти олами ҳайвонот ва наботот;

- иҷозат барои истифодабарии ҷангал;

- хулосаи экспертизаи давлатии экологӣ;

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 25.12.2015 № 1267)

- иҷозат барои воридот ва содироти партовҳо барои истифодабарии такрорӣ;

- иҷозат барои бамеъёрдарории истеҳсол, истифодабарӣ, нобудсозӣ ва ҷойгир кардани партовҳо.

5) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи заминсозӣ:

- сертификати ҳуқуқи истифодабарии замин барои хоҷагиҳои деҳқонӣ (фермерӣ);

- иҷозат барои истифодабарии системаҳои моҳворавии мавқеъмуайянкунӣ (GPS);

- иҷозат барои вайрон кардан ва барқароркунии нуқтаҳои нобудшудаи пойгоҳҳои шабакаи марзкашӣ ва аломатҳои марзӣ;

- иҷозат барои кӯчонидани аломатҳои беруна ё аз нав поягузорӣ кардани марказҳои нуқтаҳои геодезӣ.

6) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи молия:

- шаҳодатнома барои гузаронидани бозиҳои лоторея;

- иҷозат барои истихроҷи канданиҳои фоиданоки пошхӯрда бо усули худфаъолӣ ва худбиёрӣ (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236, аз 25.12.2015 № 1267, аз 2.01.2020 № 1666);

- шаҳодатнома барои сохтани маснуоти заргарӣ, дандонҳо аз металлҳои қиматбаҳо (Қонуни ҶТ аз 23.07.2016 № 1340).

7) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи алоқа:

- иҷозат барои истифодабарии захираҳои рақамгузорӣ дар соҳаи алоқаи барқӣ;

- иҷозат барои истифодабарии радиобасомадҳо;

- иҷозат барои насб ва истифодабарии воситаҳои радиоэлектронӣ ва дастгоҳҳои дорои баландбасомаде, ки афканишоти радиозудӣ доранд ё манбаи мавҷҳои электромагнитӣ мебошанд;

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703) ;

- бақайдгирии шартномаҳои пайвастшавии байнишабакавӣ.

8) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи назорати давлатии кӯҳкорӣ:

- шаҳодатномаи бақайдгирии иншооти истеҳсолии хатарнок дар феҳристи давлатӣ;

- иҷозат барои иҷрои корҳои таркишӣ;

- иҷозат барои пайваст намудани таҷҳизоти газӣ дар нақлиёти автомобилӣ;

- шаҳодатнома барои истифодабарии анборҳои маводи тарканда;

- шаҳодатнома барои харидани маводи тарканда (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703).

9) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи энергетика:

- иҷозат барои пайвастшавии истифодабарандагон ба хатҳои барқӣ (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703). .

10) Мақоми ваколатдори давлатй дар соҳаи нақлиёт:

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703)

- мувофиқакунии убури роҳҳои автомобилгард бо каналҳо, хатҳои алоқа, интиқоли барқ, лӯлаҳои нафт, газ, об ва роҳҳои оҳан, таҷҳизоти пайвастшавӣ ва воридшавӣ;

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703)

- мувофиқакунии иҷроиши корҳои коркарди қум ва шағал дар маҷрои дарёҳо болотар ё поёнтар аз пулҳо ба масофаи на камтар аз 2 км;

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703)

- мувофиқакунии шартҳои техникии сохтани иншооти коммуникатсионӣ дар қитъаи ҳамшафати роҳҳои автомобилгарди истифодабарии умумӣ.

11) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи авиатсияи гражданӣ (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703):

- иҷозат барои дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳавопаймоҳо қабул кардани мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилот барои интиқоли ҳавоӣ дар ҳудуди ҷумҳурӣ (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703);

- иҷозат барои дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳавопаймоҳо қабул кардани мусофирон, бағоҷ, борҳо ва муросилот барои интиқоли ҳавоӣ ба қаламрави давлати хориҷӣ ва ё кашонидани онҳо аз ҳудуди давлати хориҷӣ ба қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703);

- иҷозат барои истифодабарии фазои ҳавоӣ;

- иҷозат барои парвози байналмилалии ҳавопаймоҳо;

- сертификати шахси ҳуқуқӣ, ки хизматрасонии техникӣ ва таъмири техникаҳои авиатсиониро анҷом медиҳад;

- шаҳодатномаи (сертификати) фурудгоҳ;

- иҷозат барои интиқоли ҳавоии борҳои хатарнок;

- шаҳодатномаи (сертификати) хадамоти таҷҳизоти аэронавигатсионӣ;

- шаҳодатномаи (сертификати) муассисаи авиатсионӣ (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703).

12) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи меҳнат:

- хулоса оид ба риоя намудани талаботи ҳифзи меҳнат ҳангоми сохтмон, таҷдиди иншооти истеҳсолӣ, мошинҳо ва механизмҳо (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236).

13) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи меъморӣ ва шаҳрсозӣ:

- супориши меъморию банақшагирии объектҳои дорои аҳамияти ҷумҳуриявӣ ва стратегӣ, ки номгӯи онҳоро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ намудааст;

- иҷозат барои оғоз намудани корҳои сохтмонӣ дар объектҳои дорои аҳамияти ҷумҳуриявӣ ва стратегӣ, ки номгӯи онҳоро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ намудааст (Қонуни ҶТ аз 26.07.2014 № 1103).

14) Мақоми ваколатдори давлатии маҳаллӣ дар соҳаи меъморӣ ва шаҳрсозӣ:

- супориши меъморию банақшагирӣ;

- иҷозат барои оғоз намудани корҳои сохтмонӣ (Қонуни ҶТ аз 26.07.2014 № 1103).

15) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи корҳои дохилӣ:

- иҷозат барои кашонидани маводи таркандаи таъиноти саноатӣ ва сахттаъсири заҳролуд (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236);

- иҷозат барои нигохдории маводи таркандаи таъиноти саноатӣ ва сахттаъсири заҳролуд (Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236).

16) Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи танзими муомилоти қонунии прекурсорҳо:

- шаҳодатномаи воридот ва содироти прекурсорҳо.

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703)

17) Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ:

- иҷозат барои обтаъминкунии ғайримутамаркази корхонаҳои алоҳидаи кишоварзӣ, обёрӣ намудани чарогоҳҳо;

- иҷозат барои ҷойгир кардани рекламаи берунӣ;

- қарор дар бораи ҷудо намудани қитъаи замин;

- иҷозати сохтмони бино ва иншоот дар шаҳри Душанбе (Қонуни ҶТ аз 4.04.2019 № 1590);

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 04.07.2020 № 1703)

- мувофиқакунии корҳо оид ба қабудизоркунии роҳҳо;

- иҷозат барои таъсиси шабакаҳои кабелии пахши барномаҳо (Қонуни ҶТ аз 23.12.2021 № 1821).

2. Мақомоти иҷозатдиҳанда ҳуқуқ надоранд ба субъектҳои соҳибкорӣ ҳуҷҷатҳоеро диҳанд, ки хусусияти иҷозатдиҳӣ дошта, дар номгӯи ҳуҷҷатҳои иҷозатдиҳӣ мавҷуд набошанд. Аз ҷониби дигар мақомоти давлати дар қисми 1 ҳамин модда пешбининагардида додани ҳуҷҷатҳои дорои хусусияти иҷозатдиҳӣ ба субъектҳои соҳибкорӣ манъ аст(Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1236, аз 23.07.2016 № 1340).

БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 30. Ҳалли баҳсҳо

Баҳсҳо дар соҳаи низоми иҷозатдиҳӣ тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал карда мешаванд.

Моддаи 31. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 32. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                Эмомалӣ Раҳмон

ш.Душанбе

2 августи соли 2011 № 751

ҚАРОРИ МАҶЛИСИ НАМОЯНДАГОНИ МАҶЛИСИ ОЛИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Оид ба қабул намудани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи низоми иҷозатдиҳӣ"

Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи низоми иҷозатдиҳӣ" қабул карда шавад.

Раиси

Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                Ш. Зуҳуров

ш.Душанбе, 15 июни соли 2011, № 472

ҚАРОРИ МАҶЛИСИ МИЛЛИИ МАҶЛИСИ ОЛИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Оид ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи низоми иҷозатдиҳӣ"

Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистонро "Дар бораи низоми иҷозатдиҳӣ" баррасӣ намуда, қарор мекунад:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи низоми иҷозатдиҳӣ" ҷонибдорӣ карда шавад.

Раиси

Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии

Ҷумҳурии Тоҷикистон                            М. Убайдуллоев

ш. Душанбе, 21 июли соли 2011 № 199

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	751	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ НИЗОМИ ИҶОЗАТДИҲӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	02.08.2011	Аз эътибор соқитшуда	WORD PDF ZIP

Primary tabs

^-A A ⁺A

Сешанбе, Сентябр 17, 2024

СЕМИНАР - МАШВАРАТ ДОИР БА МАСЪАЛАИ ОМӮЗИШИ МУҚАРРАРОТИ КОДЕКСИ АНДОЗИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

17.09. 2024. Дар толори Маркази миллии қонунгузорӣ семинар - машварат доир ба масъалаи омӯзиши муқаррароти Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти ҳуқуқу вазифаҳои андозсупоранда ва мақомоти андоз, имтиёзҳои андозӣ, рақамикунонии низоми андоз, хизматрасонии электронӣ ба шаҳрвандон ва андозсупорандагон баргузор гардид.

Дар семинар-машварати мазкур муовини сардори Раёсати такмили қонунгузории андоз – Назирзода Назирҷон доир ба паҳлуҳои муҳими қонунгузории андоз маърӯза намуда, вобаста ба мавзуъ матраҳгардида аз ҷониби иштирокчиён музокираҳо сурат гирифт.

Нишонаи номӣ (тег):

СЕМИНАР - МАШВАРАТ ДОИР БА МАСЪАЛАИ ОМӮЗИШИ МУҚАРРАРОТИ КОДЕКСИ АНДОЗИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Баҳодиҳии муҳтаво:

Ҳоло баҳо надорад

СЕМИНАР-СОВЕЩАНИЕ ПО ВОПРОСАМ ИЗУЧЕНИЯ ПОЛОЖЕНИЙ НАЛОГОВОГО КОДЕКСА РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

В зале Национального центра законодательства состоялся семинар - совещание по вопросам изучения положений Налогового кодекса Республики Таджикистан в области прав и обязанностей налогоплательщиков и налоговых органов, налоговых льгот, цифровизации налоговой системы, электронных услуг гражданам и налогоплательщикам.

Нишонаи номӣ (тег):

СЕМИНАР-СОВЕЩАНИЕ ПО ВОПРОСАМ ИЗУЧЕНИЯ ПОЛОЖЕНИЙ НАЛОГОВОГО КОДЕКСА РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

Баҳодиҳии муҳтаво:

Ҳоло баҳо надорад

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.