Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон

ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ**

**ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ СИРРИ ДАВЛАТ**Ӣ

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2014, №7, қ. 1, мод. 392;

Қонуни ҶТ аз 18.03.2015 с., № 1185; аз 02.01.2020 с., №1664)

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ ва системаи ҳифзи сирри давлатиро ба манфиати таъмини амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда, муносибатҳои ҷамъиятиро вобаста ба мансуб донистани маълумот ба сирри давлатӣ, махфигардонӣ, ихтиёрдорӣ, ҳифз ва ғайримахфигардонии онҳо танзим менамояд.

**БОБИ 1.**

**МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

**- сирри давлат**ӣ - маълумоти аз тарафи давлат ҳифзшаванда, ки ифшо ё гум кардани он ба амнияти миллӣ ва иқтидори мудофиавии Ҷумҳурии Тоҷикистон зарар мерасонад ё расонида метавонад; **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)**

- **мӯҳри махфият** – навиштаҷоте, ки дараҷаи махфияти маълумоти дар ҳомилҳои онҳо бударо шаҳодат дода, дар худи ҳомил ва (ё) дар ҳуҷҷатҳои ба он ҳамроҳкунанда гузошта мешавад;

- **рухсат ба сирри давлатӣ** – тартиби ба расмият даровардани ҳуқуқи шаҳрвандон ба дастрасӣ ба маълумоти дорои сирри давлатӣ ва корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо, новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқии онҳо (минбаъд - ташкилотҳо), барои гузаронидани корҳо бо истифодаи чунин маълумот; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

- **дастрасӣ ба маълумоти дорои сирри давлатӣ** – шинос кардани шахси муайян бо маълумоти дорои сирри давлатӣ бо иҷозати шахси мансабдори ваколатдор;

- **махфигардонии маълумот ва ҳомилҳои онҳо** – маҷмӯи чорабиниҳо оид ба маҳдудсозии паҳн намудани маълумоти дорои сирри давлатӣ ва дастрасӣ ба ҳомилҳои онҳо ба манфиати таъмини амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- **ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ** – объектҳои моддӣ, аз ҷумла майдонҳои физикӣ, ки дар онҳо маълумоти дорои сирри давлатӣ дар шакли рамзҳо, нақшҳо, аломатҳо, кашфиёт ва равандҳои техникӣ инъикоси худро меёбанд;

- **ғайримахфигардонии маълумот** **ва ҳомилҳои он** – маҷмӯи чорабиниҳо оид ба бардоштани маҳдудиятҳо, ки ба паҳн намудани маълумоти дорои сирри давлатӣ ва дастрасӣ ба ҳомилҳои онҳо бо риояи манфиатҳои амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда шудаанд; **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)**

- **системаи ҳифзи сирри давлатӣ** – мақомоти ҳифзи сирри давлатӣ, воситаҳо ва усулҳои аз ҷониби онҳо барои ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ ва ҳомилҳои онҳо истифодашаванда, инчунин чорабиниҳои бо ин мақсадҳо гузаронидашаванда; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

- **воситаҳои ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ** – воситаҳои техникӣ, криптографӣ, барномавӣ ва дигар, ки барои ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ таъин шудаанд, воситаҳое, ки чунин маълумот дар онҳо истифода гардидаанд, инчунин воситаҳои назоратбарии ҳифзи сирри давлатӣ;

- **ифшо намудани сирри давлатӣ** – хабар, таҳвил, пешниҳод, ирсол, нашр ё бо тарзи дигар расонидани сирри давлатӣ ба маълумоти шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки ҳуқуқи бо онҳо шинос шуданро надоранд;

- **гум кардани сирри давлатӣ** – аз соҳибӣ ё истифодабарии қонунӣ баромадани маълумоти дорои сирри давлатӣ, аз ҷумла муваққатан баромадани онҳо дар натиҷаи гум кардан ва ё тасарруф;

- **объектҳои махсус** – нуқтаҳои идоракунии давлат ва Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон, воҳидҳои дигари ҳарбӣ, инчунин дигар объектҳое, ки фаъолияти мақомоти давлатиро дар замони осоишта ва ҷанг таъмин менамоянд; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

- **объектҳои ҳарбӣ** – қисмҳои ҳарбӣ, мавзеи ҷангии қӯшунҳо, нуқтаҳои идоракунӣ, полигонҳо, шӯъбаҳои алоқа, пойгоҳҳо, анборҳо ва дигар иншооти таъиноти ҳарбӣ;

- **объектҳои таҳти низом** – объектҳои махсус ва ҳарбӣ, ташкилотҳое, ки барои фаъолияти онҳо чораҳои иловагии амниятӣ муқаррар гардидаанд;

- **қӯшунҳо** – Қувваҳои Муссалаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва воҳидҳои дигари ҳарбӣ;

- мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба ҳифзи сирри давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон (минбаъд – мақоми ваколатдори давлатӣ) – мақоми иҷроияи марказии ҳокимияти давлатӣ, ки сиёсати ягонаи давлатиро дар соҳаи ҳифзи сирри давлатӣ амалӣ менамояд.;

**- номгӯйи маълумоти махфигардонидашаванда** - маҷмӯи дараҷаҳои маълумот, ки мувофиқи онҳо маълумот ба сирри давлатӣ мансуб дониста, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон махфӣ гардонида мешавад; **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)**

**- дараҷаи махфият** - дараҷае, ки муҳимияти маълумоти махфӣ, маҳдудияти дастрасӣ ва сатҳи ҳифзи он аз тарафи давлат муқаррар гардидааст; **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)**

**- ҳифзи сирри давлатӣ** - маҷмӯи чораҳои ташкилию ҳуқуқӣ, техникӣ, криптографӣ ва оперативӣ, ки барои ҳифзи сирри давлатњ муѕаррар карда шудаанд. (ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатӣ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад. (ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)

**Моддаи 3. Ҳуқуқи моликият ба сирри давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ**

Сирри давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ моликияти Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд.

**Моддаи 4. Мақомоти ҳифзи сирри давлатӣ**

1. Ба мақомоти ҳифзи сирри давлатӣ дохил мешаванд:

- мақоми ваколатдори давлатӣ;

- мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- мақомоти дигари давлатӣ, ташкилотҳо, воҳидҳои сохтории онҳо оид ба ҳифзи сирри давлатӣ.

2. Мақомоти ҳифзи сирри давлатӣ мувофиқи вазифаҳои ба зиммаи онҳо гузошташуда ва дар доираи салоҳияти худ ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатиро таъмин менамоянд. Масъулияти ташкили ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ дар мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо ба зиммаи роҳбарони аввали онҳо вогузор мегардад. Вобаста ба ҳаҷми кор бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ аз тарафи роҳбарони мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо, воҳидҳои сохторӣ оид ба ҳифзи сирри давлатӣ таъсис дода мешаванд, ки функсияҳои онҳо аз тарафи роҳбарони мазкур бо дарназардошти хусусияти корҳои гузаронидашавандаи онҳо муайян карда мешаванд. **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)**

3. Ҳифзи сирри давлатӣ яке аз намудҳои фаъолияти асосии мақоми давлатӣ ва ташкилот ба ҳисоб меравад.

**Моддаи 5. Доираи амали Қонуни мазкур**

Муқаррароти Қонуни мазкур барои иҷро дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ва берун аз ҳудуди он аз тарафи мақомоти давлатӣ, ташкилотҳо, шахсони мансабдор, шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд, ки ба зиммаи худ иҷрои талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатиро гирифтаанд ё мувофиқи мақомашон чунин ӯҳдадориро доранд, ҳатмӣ мебошанд. (ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)

**БОБИ 2.**

**САЛОҲИЯТИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН, МАҚОМОТИ** **ДАВЛАТӢ, ҲУҚУҚ ВА УҲДАДОРИҲОИ** **ТАШКИЛОТҲО ДАР СОҲАИ ҲИФЗИ СИРРИ ДАВЛАТӢ**

(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)

**Моддаи 6. Салоҳияти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон**

1. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон:

- сиёсати давлатиро дар соҳаи ҳифзи сирри давлатӣ муайян мекунад;

- роҳбарии умумии фаъолияти системаи ҳифзи сирри давлатиро амалӣ менамояд;

- Номгӯйи шахсони мансабдори мақомоти давлатиро, ки ваколати ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумотро доранд, тасдиқ менамояд;

- шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар бораи истифода ва ҳифзи муштараки маълумоти дорои сирри давлатӣ ба имзо мерасонад;

- дар бораи додани сирри давлатӣ ба давлатҳои хориҷӣ, ташкилотҳои байналмилалӣ ва байнидавлатӣ амр мебарорад;

- дар бораи додани рухсат ба сирри давлатӣ ба шаҳрвандони хориҷӣ, шахсони бешаҳрванд, инчунин шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки доимӣ берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон истиқомат мекунанд, амр мебарорад;

- ҳуқуқи ғайримахфӣ гардонидани маълумоти дорои сирри давлатиро дорад;

- ваколатҳои шахсони мансабдорро ҷиҳати таъмини ҳифзи сирри давлатӣ дар Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад;

- Комиссияи байниидоравӣ оид ба масъалаҳои ҳифзи сирри давлатӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистонро таъсис медиҳад ва низомномаи онро тасдиқ менамояд; **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)**

- дигар ваколатҳоро оид ба масъалаҳои ҳифзи сирри давлатӣ тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамояд. (ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)

2. Ҳангоми аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ё дар маҳалҳои алоҳидаи он эълон намудани ҳолати ҷангӣ ё вазъияти фавқулодда, тартиби рухсати шахсони мансабдор ва шаҳрвандон ба маълумоти дорои сирри давлатӣ ва ташкилотҳо барои гузаронидани корҳо бо истифодаи сирри давлатӣ, мумкин аст тағйир дода шавад.

**Моддаи 7. Салоҳияти Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон**

1. Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон:

- қонунҳои қабулнамудаи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатӣ ва ворид намудани тағйиру иловаҳо ба онҳоро баррасӣ ва ҷонибдорӣ менамояд;

- дигар ваколатҳоро оид ба масъалаҳои ҳифзи сирри давлатӣ тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамояд. (ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)

2. Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон:

- қонунҳоро дар бораи сирри давлатӣ қабул карда, ба онҳо тағйиру иловаҳо ворид менамояд;

- моддаҳои буҷети давлатиро дар қисми маблағгузорӣ ҷиҳати амалигардонии барномаҳои давлатӣ дар соҳаи сирри давлатӣ баррасӣ ва тасдиқ менамояд;

- санадҳои ҳуқуқии байналмилалиро дар соҳаи сирри давлатӣ тасдиқ ва бекор менамояд;

- дигар ваколатҳоро оид ба масъалаҳои ҳифзи сирри давлатӣ тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамояд. (ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)

**Моддаи 8. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон**

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон:

- иҷрои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатиро таъмин менамояд;

- мақоми ваколатдори давлатиро таъсис, барҳам ва аз нав ташкил медиҳад;

- низомнома, нақшаи идора ва сохтори мақоми ваколатдори давлатиро тасдиқ менамояд;

- барномаҳои давлатӣ дар соҳаи сирри давлатӣ, тартиби таъминоти моддӣ-техникӣ ва молиявӣ барои гузаронидани корҳо оид ба ҳифзи сирри давлатиро тасдиқ менамояд;

- Дастурамал оид ба таъмини низоми махфият дар Ҷумҳурии Тоҷикистонро тасдиқ менамояд;

- Низомнома оид ба ҳифзи сирри давлатӣ дар ҳолати тағйир ёфтани шакли моликият ва функсияҳои субъектҳои муносибатҳои ҳуқуқиро тасдиқ менамояд;

- тартиби сертификатсияи воситаҳои техникии ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатиро тасдиқ менамояд;

- тартиби додани рухсатнома барои гузаронидани корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатиро тасдиқ менамояд;

- Номгӯйи маълумоти интишорашон манъшударо тасдиқ менамояд;

- тартиби мансуб донистани мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳоро ба категорияҳои объектҳои махсус, ҳарбӣ ва таҳти низом, инчунин номгӯйи ҳудудеро, ки муваққатан барои ташриф овардани шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд пӯшида мебошанд, тасдиқ менамояд;

- тартиби ташкил, фаъолият ва барҳамдиҳии воҳидҳои сохтории ҳифзи сирри давлатиро муайян менамояд;

- созишномаҳои байниҳукуматӣ мебандад, иҷрои шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистонро оид ба истифода ва ҳифзи муштараки маълумоти дорои сирри давлатӣ таъмин мекунад;

- андоза ва тартиби додани имтиёзҳоро ба шаҳрвандоне, ки ба сирри давлатӣ ба таври доимӣ рухсат дода шудаанд ва ба кормандони воҳидҳои сохтории ҳифзи сирри давлатӣ муқаррар мекунад;

- тартиби муайян намудани ҳаҷми зарареро, ки дар натиҷаи ифшо ё гум кардани маълумоти дорои сирри давлатӣ ба амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё манфиатҳои мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо расонида шудааст ё расонида шуда метавонад, аз ҷумла зарареро, ки ба молики ҳомили маълумот дар натиҷаи махфигардонӣ расонида мешавад, тасдиқ мекунад;

- тартиби санҷиши махсуси шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрвандро бинобар рухсат додани онҳо ба сирри давлатӣ тасдиқ менамояд;

- дигар ваколатҳоро оид ба масъалаҳои ҳифзи сирри давлатӣ тибқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ менамояд. (ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)

**Моддаи 9. Салоҳияти судҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон**

Судҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон:

- парвандаҳои ҷиноятӣ, гражданӣ ва парвандаҳо оид ба ҳуқуқвайронкунии маъмуриро оид ба вайрон намудани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатӣ баррасӣ менамоянд;

- ҳангоми баррасии парвандаҳои мазкур ҳифзи сирри давлатиро таъмин мекунанд;

- ҳифзи судии шаҳрвандон, мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳоро вобаста ба фаъолияти онҳо оид ба ҳифзи сирри давлатӣ таъмин менамоянд.

**(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

**Моддаи 10. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ**

Мақоми ваколатдори давлатӣ:

- фаъолиятро оид ба таъмини низоми махфият дар мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо ҳамоҳанг месозад;

- системаи чорабиниҳои ҳуқуқӣ, маъмурӣ, иқтисодӣ, техникӣ ва барномавиро оид ба ҳифзи сирри давлатӣ таҳия намуда, иҷрои онҳоро дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон назорат мекунад; **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)**

- фаъолияти мақомоти ҳифзи сирри давлатиро дар самти таҳия ва иҷрои барномаи давлатӣ, санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба ҳифзи сирри давлатӣ ҳамоҳанг месозад;

- Номгӯйи шахсони мансабдори мақомоти давлатӣ, ки ваколати ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумотро доранд, таҳия ва барои тасдиқ ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

- барномаҳои давлатӣ дар соҳаи сирри давлатӣ, тартиби таъминоти моддӣ-техникӣ ва молиявӣ барои гузаронидани корҳо оид ба ҳифзи сирри давлатиро таҳия ва барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

- Дастурамал оид ба таъмини низоми махфият дар Ҷумҳурии Тоҷикистонро таҳия ва барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

- Низомнома оид ба ҳифзи сирри давлатӣ дар ҳолати тағйир ёфтани шакли моликият ва функсияҳои субъектҳои муносибатҳои ҳуқуқиро таҳия ва барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

- тартиби сертификатсияи воситаҳои техникии ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатиро таҳия ва барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

- тартиби додани рухсатнома барои гузаронидани корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатиро таҳия ва барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

- Номгӯйи маълумоти интишорашон манъшударо таҳия ва барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

- сертификатсияи воситаҳои техникии ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатиро амалӣ менамояд;

- тартиби мансуб донистани мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳоро ба категорияҳои объектҳои махсус, ҳарбӣ ва таҳти низом, инчунин номгӯйи ҳудудеро, ки муваққатан барои ташриф овардани шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд пӯшида мебошанд, таҳия ва барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

- тартиби муайян намудани ҳаҷми зарареро, ки дар натиҷаи ифшо ё гум кардани маълумоти дорои сирри давлатӣ ба амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё манфиатҳои мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо расонида шудааст ё расонида шуда метавонад, аз ҷумла зарареро, ки ба молики ҳомили маълумот дар натиҷаи махфигардонӣ расонида мешавад, таҳия ва барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод мекунад;

- бо тартиби муқарраршуда барои гузаронидани корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ рухсатнома медиҳад;

- тайёр кардан ва бозомӯзии кадрҳои воҳидҳои сохторӣ оид ба ҳифзи сирри давлатиро ташкил менамояд;

- ба мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо оид ба масъалаҳои ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ кӯмаки амалӣ ва методӣ мерасонад;

- ба намудҳои дахлдори фаъолият дар соҳаи ҳифзи сирри давлатӣ мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷозатнома (литсензия) медиҳад;

- Низомномаи Комиссияи байниидоравӣ оид ба масъалаҳои ҳифзи сирри давлатӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистонро таҳия ва барои тасдиқ ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд; **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)**

- дигар ваколатҳоро оид ба масъалаҳои ҳифзи сирри давлатӣ, ки бо Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ шудаанд, амалӣ менамояд.

**Моддаи 11. Ваколатҳои мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон**

Мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон:

- чораҳоро оид ба ҳифзи зиддиразведкавии маълумоти дорои сирри давлатӣ дар мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо таҳия ва амалӣ менамоянд, инчунин фаъолияти онҳоро дар соҳаи мазкур назорат мебаранд;

- тартиби санҷиши махсуси шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрвандро бинобар рухсат додани онҳо ба сирри давлатӣ таҳия менамоянд ва барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамоянд;

- санҷиши махсуси шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрвандро, ки ба онҳо рухсат додан ба маълумоти дорои сирри давлатӣ ба расмият дароварда мешавад, мегузаронанд;

- сертификатсияи воситаҳои техникӣ, аз ҷумла криптографии ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатиро ташкил менамоянд;

- ҷиноятҳоеро, ки бо вайрон кардани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатӣ алоқаманд мебошанд, ошкор мекунанд, пешгирӣ менамоянд, мекушоянд ва тафтиш мебаранд;
- дигар ваколатҳоро, ки бо Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ шудаанд, амалӣ менамоянд.

**Моддаи 12. Ваколатҳои мақомоти дигари давлатӣ, ҳуқуқ ва уҳдадориҳои ташкилотҳо**

                                (ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)

Мақомоти дигари давлатӣ ва ташкилотҳо дар ҳамкорӣ бо мақомоти ҳифзи сирри давлатӣ:

- номгӯйи идоравии маълумоти махфигардонидашавандаро таҳия менамоянд;

- ҳифзи сирри давлатии мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳиянамудаашонро, аз ҷумла дар ташкилотҳои тобеашон низ таъмин менамоянд;

- дар таҳияи тартиби муайян намудани ҳаҷми зараре, ки дар натиҷаи ифшо ё гум кардани маълумоти дорои сирри давлатӣ ба амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ё манфиатҳои мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо расонида шудааст ё расонида шуда метавонад, аз ҷумла зараре, ки ба молики ҳомили маълумот дар натиҷаи махфигардонӣ расонида мешавад, иштирок менамоянд;

- ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатиро, ки ба ихтиёри онҳо аз тарафи мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо дода шудаанд, инчунин маълумоти аз тарафи худи онҳо махфигардонидаро таъмин менамоянд;

- бо тартиби муқарраршуда барои гузаронидани корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ рухсатнома мегиранд;

- барои воситаҳои ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ сертификат мегиранд;

- фаъолияти воҳидҳои сохторӣ оид ба ҳифзи сирри давлатӣ ва саривақт барҳамдиҳии онҳоро ташкил мекунанд;

- дар таҳия ва иҷрои барномаҳои давлатӣ дар соҳаи сирри давлатӣ, тартиби таъминоти моддӣ - техникӣ ва молиявӣ барои гузаронидани корҳо оид ба ҳифзи сирри давлатӣ иштирок менамоянд;

- категорияҳои объектҳои махсус, ҳарбӣ, таҳти низом ва саривақт аз нав баррасӣ кардани онҳоро муайян менамоянд;

- дар доираи ваколат, ҳуқуқ ва уҳдадориҳои худ гузаронидани чорабиниҳои санҷиширо нисбат ба шаҳрвандоне, ки ба маълумоти дорои сирри давлатӣ рухсат дода мешаванд, таъмин мекунанд; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

- оид ба такмили системаи ҳифзи сирри давлатӣ таклифҳо пешниҳод менамоянд;

- дар доираи ваколат, ҳуқуқ ва уҳдадориҳои худ дигар масъалаҳоро дар соҳаи сирри давлатӣ ҳал менамоянд. (ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)

**БОБИ 3.**

**МАЪЛУМОТЕ, КИ БА СИРРИ ДАВЛАТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН МАНСУБАНД**

**Моддаи 13. Маълумот дар соҳаи ҳарбӣ, ки ба сирри давлатӣ мансубанд**

Ба сирри давлатӣ дар соҳаи ҳарбӣ маълумоти зерин мансубанд:

1) ошкоркунандаи нақшаҳои стратегии истифодаи қӯшунҳо, нақшаҳои оперативӣ, ҳуҷҷатҳои идоракунии ҷангӣ, ҳуҷҷатҳои ба дараҷаҳои гуногуни омодагии ҷангӣ гузаронидани қӯшунҳо;

2) дар хусуси ҷойгиркунонии стратегӣ ва оперативии қӯшунҳо;

3) дар бораи нақшаи сохтмон, рушд, шумора, ҳайати ҷангӣ ё теъдоди қӯшунҳо, омодагии ҷангии онҳо, инчунин дар бораи ҳолати ҳарбию сиёсӣ ва (ё) оперативӣ;

4) ошкоркунандаи ҳолати омодагии оперативӣ ва ҷангии қӯшунҳо, таъмини фаъолияти онҳо, ҳайат ва (ё) ҳолати системаҳои идоракунии қӯшунҳо;

5) ошкоркунандаи ҷойгиршавӣ, номҳои ҳақиқӣ, сохтори ташкилӣ, аслиҳа, теъдоди қӯшунҳо, ки мутобиқи ӯҳдадориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон ошкоро бояд эълон нашаванд;

6) оид ба сафарбарии ҷойгиркунонии қӯшунҳо, гузаронидани сафарбарии аҳолӣ ва захираҳои нақлиётӣ, системаи идоракунии сафарбарии ҷойгиркунонӣ ва (ё) имконияти пурра кардани қӯшунҳо бо ҳайати шахсӣ, таъминот бо аслиҳа, техникаи ҳарбӣ ва дигар воситаҳои моддию молиявӣ, инчунин боркашониҳои ҳарбӣ;

7) ошкоркунандаи ҳолати таҷҳизот, омодагии шабакаи нақлиётӣ барои мақсадҳои ҳарбӣ, воситаҳои нақлиёт, ҳаҷми боркашонии ҳарбӣ ва самти интиқоли аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ;

8) ошкоркунандаи самтҳо, дурнамои дарозмуддат ё нақшаи инкишофи аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, мӯҳтаво ё натиҷаҳои иҷрои барномаҳои мақсаднок, корҳои илмию таҳқиқотӣ ва таҷрибавию конструкторӣ вобаста ба таҳия ё азнавсозии намунаҳои силоҳ ва техникаи ҳарбӣ, инчунин тавсифоти тактикию техникии онҳо;

9) ошкоркунандаи самтҳои коркард, сохт, технологияи сохтан, таркиби изотопӣ, хосиятҳои ҷангӣ, физикӣ, кимиёвӣ ё ядроӣ, тартиби татбиқ ё истифодабарии аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ;

10) ошкоркунандаи иқтидорҳои истеҳсолӣ, маълумоти нақшавӣ ё воқеии истеҳсол ва (ё) таҳвили воситаҳои ҳимояи бактериологӣ ё тиббӣ дар шакли асл; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

11) ошкоркунандаи дастовардҳои илм ва техникаи атомии дорои аҳамияти муҳими мудофиавӣ ва иқтисодӣ ё муайянкунандаи сатҳи сифатан нави имкониятҳои сохтани аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ ва (ё) маҳсулот ва технологияи усулан нав;

12) ошкоркунандаи хосиятҳо, ретсепт ё технологияи истеҳсоли сӯзишвории ракета, борути баллистикӣ, маводи тарканда ё воситаҳои таркиши таъиноти ҳарбӣ, инчунин хӯлаҳои нав, моеъҳои махсус, сӯзишворӣ барои аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ;

13) оид ба истифодаи инфрасохтори Ҷумҳурии Тоҷикистон ба манфиати таъмини иқтидори мудофиавӣ ва амнияти он;

14) оид ба ҷойгиршавӣ, таъинот, дараҷаи омодагӣ ё ҳифзи объектҳои таҳти низом, ки тибқи шартномаҳои байналмилалӣ ба ӯҳдадориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дохил нашудаанд, дар бораи интихоб, ҷудо кардани қитъаҳои замин, қаъри замин ё ҳудуди обӣ (акватория) барои сохтмони иншооти мазкур, оид ба корҳои иктишофӣ, лоиҳавӣ ва дигар корҳои банақшагирифташуда ё гузаронидашаванда вобаста ба бунёди чунин иншоот;

15) оид ба истифода ё дурнамои рушди шабакаҳои алоқаи ба ҳам пайвастаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба манфиати таъмини иқтидори мудофиавӣ ва амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон;

16) маҷмӯи маълумот бо нақша ва тасвири дорои мутобиқати географии шоҳроҳҳои байнишаҳрии хатти алоқа, аз ҷумла нуқтаҳои захиравии алоқаи аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Гвардияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон Кумитаи ҳолатҳои фавқулодда ва мудофиаи граждании назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба иҷора гирифташуда, бо зикри маълумот дар бораи иқтидори онҳо; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

17) оид ба тавозуни иқтидори энергетикӣ ва қувваи барқи системаҳои таъминоти объектҳои ҳарбӣ, иншооти саноати мудофиа ва воситаҳои идоракунии энергетика дар замони ҷанг;

18) ошкоркунандаи тақсимот ё истифодаи хатти мавҷҳои радио тавассути воситаҳои радиоэлектронии таъиноти ҳарбӣ ё махсус;

19) ошкоркунандаи ташкил ё фаъолияти ҳамаи навъҳои алоқа, таъминоти радиолокатсионӣ ва радиотехникии қӯшунҳо;

20) ошкоркунандаи мӯҳтаво, ташкил ё натиҷаи намудҳои асосии фаъолияти Қӯшунҳои сарҳадии Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

21) ошкоркунандаи самтҳои рушди воситаҳо ва технологияҳои таъиноти дуҳадафа, мӯҳтаво, натиҷаи иҷрои барномаҳои мақсаднок, корҳои илмию таҳқиқотӣ ва (ё) таҷрибавию конструкторӣ оид ба сохтан ё азнавсозии ин воситаҳо ва технологияҳо;

22) дар хусуси ба мақсадҳои ҳарбӣ истифода бурдани воситаю технологияҳои таъиноти дуҳадафа;

23) оид ба мӯҳтавои барномаҳои пӯшидаи таълимӣ дар муассисаҳои олии ҳарбии таълимӣ;

24) маҷмӯи маълумот дар хусуси ҷойгиршавӣ, системаи муҳофизат ва иқтидори истеҳсолии аслиҳахона, пойгоҳу анборҳои аслиҳа, техникаи ҳарбӣ ва махсус ё қисмҳо ва корхонаҳои барои таъмири аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ таъингардида;

25) оид ба дурнамои рушд ва (ё) истифодаи инфрасохтори кайҳонии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба манфиати таъмини иқтидори мудофиавӣ ва амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон;

26) ошкоркунандаи ҳолат ва (ё) самтҳои рушди гидронавтика ба манфиати мудофиа ва амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон;

27) маҷмӯи маълумот дар бораи сохтмони иншооти саноати мудофиавӣ, ки иқтидорҳои истеҳсолии онҳоро оид ба истеҳсоли техникаи мудофиавӣ ошкор месозанд;

28) оид ба руйдодҳои физикию кимиёвии мусоидаткунандаи таъсис, истеҳсол ва (ё) истифодаи аслиҳа, техникаи ҳарбӣ, ошкоркунандаи таснифоти ҳифзшавандаи онҳо;

29) дар бораи номгӯй (номенклатура), миқдор ва мӯҳлати ба воҳидҳои ҳарбӣ таҳвили навъҳои асосии сӯзишворӣ ва маводи молиданӣ, ашё, молу мулки тиббӣ ва озуқаворӣ; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

30) ошкоркунандаи нақшаҳо ва супоришҳои фармоиши давлатии мудофиавӣ, ҳаҷм ва мӯҳлати таҳвили аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, иқтидорҳои истеҳсолии барориши онҳо, инчунин маълумот дар бораи робитаҳои кооператсионии корхонаҳо, дар бораи таҳиягарон ё истеҳсолкунандагони аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, агар ин иттилоот маълумотро дар бораи иқтидорҳои истеҳсолӣ оид ба истеҳсол ва (ё) тавсифоти асосии тактикию техникии аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ ошкор созанд;

31) дар бораи иҷрои супоришҳои истеҳсол ва таҳвили аслиҳа, техникаи ҳарбӣ, маҳсулоти таъиноти ҳарбӣ дар шароити замони ҷанг;

32) ошкоркунандаи ҳолати таъминоти метрологии аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, тавсифоти техникӣ ё метрологии меъёрҳои ҳарбӣ ё воситаҳои таъминоти метрологии муайянкунандаи сатҳи сифатан нави аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ;

33) ошкоркунандаи самтҳои асосӣ ё барномаҳои рушди стандартонӣ, инчунин мазмуни стандартҳо дар соҳаи аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ;

34) ошкоркунандаи хароҷоти корҳои илмию таҳқиқотӣ, таҷрибавию конструкторӣ оид ба сохтани аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, вобаста ба корҳои ба манфиати объектҳои махсус гузаронидашаванда;

35) ошкоркунандаи маблағгузорӣ ё хароҷоти воқеӣ барои фармоишҳо, коркард, истеҳсол ё таъмири аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ вобаста ба объектҳои махсус ва объектҳои таҳти низом;

36) ошкоркунандаи ҳаҷми таҳвил ва захираҳои сӯзишвории навъи стратегӣ. (ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)

**Моддаи 14. Маълумот дар соҳаи вазъияти фавқулодда ва мудофиаи гражданӣ, ки ба сирри давлатӣ мансубанд**

Ба сирри давлатӣ дар соҳаи вазъияти фавқулодда ва мудофиаи гражданӣ маълумоти зерин мансубанд:

1) дар бораи қувва ва воситаҳои мудофиаи граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон, имкониятҳои маҳалҳои аҳолинишин, минтақаҳо ва иншооти алоҳида барои ҳифз, тахлия (эвакуатсия) ва ҷойгир кардани аҳолӣ;

2) дар бораи ташкили огоҳонӣ ва идоракунӣ ҳангоми аз замони осоишта ба ҳолати ҷангӣ гузаронидани системаи мудофиаи граждании Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин дар ҳолати гузаронидани он аз низоми фаъолияти доимӣ ба низоми кор дар шароити ҳолати фавқулодда;

3) ошкоркунандаи нақшаҳои обтаъминкунии маҳалҳои аҳолинишини дорои беш аз 50 ҳазор нафар аҳолӣ, нуқтаҳои роҳи оҳан, иншооте, ки таъиноти стратегӣ ва мудофиавӣ доранд ва (ё) ҷойгиршавии иншооти асосии хатҳои обрасонӣ;

4) ошкоркунандаи вазъи қувва ва воситаҳои мудофиаи гражданӣ дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

5) маҷмӯи маълумот дар бораи объектҳои таҳти низом, ки дар замони ҷанг таҳти муҳофизати хадамоти оташнишони ҳарбикунонидашуда қарор дода мешаванд.

**Моддаи 15. Маълумот дар соҳаи омодагӣ ба сафарбарӣ ва сафарбарӣ, ки ба сирри давлатӣ** **мансубанд**

Ба сирри давлатӣ дар соҳаи омодагӣ ба сафарбарӣ ва сафарбарӣ маълумоти зерин мансубанд:

1) ошкоркунандаи моҳият ё ҳаҷми ҳамкориҳои иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо давлатҳои хориҷӣ дар замони ҷанг, инчунин ҳамкориҳои мақомоти ҳарбию сафарбарии ташкилотҳои робитаҳои иқтисодии хориҷии давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил оид ба ин масъалаҳо;

2) оид ба иқтидорҳои сафарбарӣ ҷиҳати истеҳсол ва таъмири аслиҳа, техникаи ҳарбӣ, дар бораи таъсис, рушд ва ҳифзи ин иқтидорҳо;

3) ошкоркунандаи имконият ва (ё) захираҳои сафарбарии роҳи оҳани Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба таъмини боркашонӣ тавассути роҳи оҳан, ташкил ва ҳаҷми боркашониҳои ҳарбӣ, ҳаҷми боркашонӣ ва самтҳои интиқоли навъҳои стратегии маҳсулоти энергетикӣ, минералӣ, кишоварзӣ, сӯзишворӣ, мавод, навъҳои алоҳидаи аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, ташкил ва (ё) фаъолияти системаи алоқа ё идоракунӣ, инчунин тадбирҳои махсус ҷиҳати таъмини бехатарии ҳаракат дар роҳи оҳан ё ҳифзи борҳо; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

4) ошкоркунандаи ҷойгиршавӣ, махсусгардонӣ, иқтидор ва (ё) имконияти гузаронандагии нуқтаҳои саворшавӣ ва фурудоварии қӯшунҳо, маълумот дар бораи таъминоти озуқаворӣ ва хизматрасонии тиббию санитарии онҳо;

5) ошкоркунандаи эҳтиёҷоти сафарбарӣ ба воситаҳои нақлиёт, аз ҷумла оид ба навъҳои алоҳидаи нақлиёт ва (ё) таъмин будани cафарбарӣ бо онҳо;

6) ошкоркунандаи сохтори ташкилӣ ё нишондиҳандаҳои нақшаи сафарбарии иқтисодиёти Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин вазъи омодагӣ ба сафарбарии мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ташкилотҳо;

7) ошкоркунандаи ҷойгиршавӣ, захираҳои воқеии давлатӣ ва (ё) захираҳои сафарбарӣ ва истифодаи онҳо;

8) ошкоркунандаи нақша, мӯҳтаво ё натиҷаҳои корҳои илмию таҳқиқотӣ дар соҳаи омодагии сафарбарии саноати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

9) ошкоркунандаи тавозуни пардохти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо кишварҳои хориҷӣ дар замони ҷанг;

10) оид ба иқтидорҳои сафарбарӣ вобаста ба истеҳсоли маҳсулоти истифодаи умумӣ, намудҳои ашёи стратегӣ, мавод, таъсис ва (ё) рушду нигоҳдории ин иқтидорҳо;

11) оид ба иқтидорҳои сафарбарии саноат вобаста ба истеҳсоли аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, таъмини эҳтиёҷоти мудофиа ба маҳсулоти саноатӣ, захираҳои моддию техникӣ ва маҳсулоти озуқаворӣ;

12) оид ба мавҷудияти захираҳои давлатӣ ва сафарбарии маҳсулоти нафтии Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 16. Маълумот дар соҳаи иқтисод, молия, саноат, илм ва техника, ки ба сирри давлатӣ мансубанд**

1. Ба сирри давлатӣ дар соҳаи иқтисод, молия, саноат, илм ва техника маълумоти зерин мансубанд:

1) дар бораи нишондиҳандаҳои муайянкунандаи омодагии иқтисодиёти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои фаъолияти устувор дар замони ҷанг;

2) ошкоркунандаи моҳияти дастовардҳои навтарин дар соҳаи илм ва техника, ки метавонанд барои сохтани маҳсулоти усулан нав, равандҳои технологӣ дар соҳаҳои гуногуни иқтисодиёт истифода шаванд, инчунин муайянкунандаи сатҳи сифатан нави имкониятҳои аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, баландбардории самаранокии ҷангии онҳо, ки ифшо намудани онҳо ба манфиати амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон зарар расонида метавонад;

3) ошкоркунандаи мӯҳтаво ва (ё) самтҳои корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ, таҷрибавӣ-конструкторӣ ё лоиҳавӣ, ки ба манфиати таъмини иқтидори мудофиавӣ ва амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешаванд;

4) оид ба тайёр кардан ё тақсимоти кадрҳо, ки чорабиниҳои ба манфиати амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронидашавандаро ошкор мекунанд;

5) ошкоркунандаи арзёбии дурнамои пешравии илмию техникӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва оқибатҳои иҷтимоию иқтисодии он дар самтҳое, ки иқтидори мудофиавӣ ва амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистонро муайян мекунанд;

6) ошкоркунандаи иқтидори захиравӣ ва захираҳои тавозунии сарватҳои зеризаминӣ, афзоиши захираҳои кашфшуда ва истихроҷи ин сарватҳои зеризаминӣ дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар тавсифоти конҳо доир ба ҳар як иншооти мушаххас, ки аз ҷониби Саридораи геологияи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ муайян карда мешаванд;

7) дар бораи хароҷоти буҷети давлатӣ, ки таъмини амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистонро ошкор месозанд (ба ғайр аз нишондиҳандаҳои ҷамъбастӣ);

8) оид ба ҳисоббаробаркуниҳои танзимнагардидаи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо давлатҳои хориҷӣ (ба ғайр аз нишондиҳандаҳои ҷамъбастӣ оид ба қарзи хориҷӣ);

9) ошкоркунандаи хароҷоти маблағҳои пулӣ барои таъминоти қӯшунҳо аз рӯи моддаҳои алоҳидаи буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

10) оид ба масъалаҳои қабули қарор дар бораи барориши пулҳои қоғазӣ ва тангаҳои нави Бонки миллии Тоҷикистон (ба истиснои ҷашнӣ ва хотиравӣ), таҳияи ороиш ва тайёр кардани онҳо;

11) оид ба тарзҳои ҳимояи пулҳои қоғазии Бонки миллии Тоҷикистон ва қоғазҳои қиматноки давлатӣ аз сохтакориҳо, ҳамчунин тарзҳои муайян кардани аслӣ будани онҳо;

12) ошкоркунандаи захираҳои пули миллӣ ва асъори хориҷӣ дар хазинаҳои Бонки миллии Тоҷикистон ва гардиши онҳо;

13) ошкоркунандаи корҳое, ки бо мақсади сохтани воситаҳои ҳифзи индикатсия, дегазатсия, воситаҳои кимиёвӣ ва биологии ҳифзи аҳолӣ аз силоҳи қатли ом ё масолеҳи нави сорбсионӣ ва дигар масолеҳ барои онҳо гузаронида мешаванд;

14) ошкоркунандаи натиҷаи корҳо дар соҳаи обуҳавошиносӣ, гидрография ё гелиогеофизика, инчунин натиҷаҳои таҳқиқоти махcуси геологию геофизикие, ки ба манфиати таъмини амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешаванд;

15) ошкоркунандаи натиҷаи фаъолияти топографӣ, геодезӣ ё харитасозие, ки аҳамияти муҳими мудофиавӣ ва иқтисодӣ доранд; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

16) дар бораи номгӯй (номенклатура), ҳаҷм ва маблағгузории амалиёт оид ба воридот ва содироти силоҳ, инчунин маълумот дар бораи ҳамкориҳои ҳарбӣ, илмӣ - техникӣ бо давлатҳои хориҷӣ, ба истиснои маълумоте, ки бояд мутобиқи ӯҳдадориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод карда шаванд;

17) ошкоркунандаи нақша ва вазифаҳои фармоиши давлатии мудофиавӣ дар қисмати таҳвили воридотию содиротӣ дар соҳаи ҳамкории ҳарбию техникии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо давлатҳои хориҷӣ; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

18) тавсифдиҳандаи ҳолати фонди суғуртаи ҳуҷҷатҳо барои аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, навъҳои асосии маҳсулоти таъиноти граждании ба нақшаи сафарбарӣ дохилкардашуда, иншооти дорои хавфи баланд ва (ё) низоми таъминоти зиндагии аҳолӣ, иншооти дорои арзишҳои миллӣ, инчунин маълумот доир ба ҷойгиршавии иншооти нигаҳдории фонди суғуртаи ҳуҷҷатҳо дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

19) оид ба масъалаҳои савдои хориҷии танҳо навъҳои махсуси молҳо (ҳаҷм, номгӯй (номенклатура), маблағгузории воридот ва содирот вобаста ба як ё якчанд давлатҳо), инчунин оид ба ташаккули сатҳи поёнии нархҳои индикативӣ, воридоти асъор, ки ифшо намудани онҳо стратегия ва тактикаи савдои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ошкор месозанд;

20) маҷмӯи маълумот оид ба захираҳои давлатии металлҳои қиматбаҳо бо ифодаи аслӣ ва пулӣ дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

21) маҷмӯи маълумот дар хусуси воридот ва содироти тиллои ғайрипулӣ, металлҳои қиматбаҳо ва сангҳои қиматбаҳо ё маҳсулоти онҳо дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

22) ошкоркунандаи рақамҳои дурнамо оид ба истеҳсоли тилло, дар давраи аз як сол ва бештар аз он бо ифодаи аслӣ дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

23) ошкоркунандаи ҳаҷми дурнамо ё воқеии истеҳсоли платина, металлҳои гурӯҳи платина (палладий, иридий, родий, рутений, осмий) ва нуқра бо ифодаи аслӣ дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

24) маҷмӯи маълумот оид ба воридоти металлҳои қиматбаҳо ва сангҳои қиматбаҳо ба Фонди давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи аз як сол ва бештар аз он бо ифодаи аслӣ ё арзиши пулӣ дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

25) маҷмӯи маълумот дар бораи ҳаҷми истеъмол ё фурӯши металлҳои қиматбаҳо ва сангҳои қиматбаҳо дар муқоиса бо ҳаҷми истеҳсоли он дар давраи аз як сол ва бештар аз он бо ифодаи аслӣ ё арзиши пулӣ дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

26) дар бораи ҳаҷми истеъмоли платина, металлҳои гурӯҳи платина (палладий, иридий, родий, рутений, осмий) ва нуқра дар алоҳидагӣ бо ифодаи аслӣ дар муқоиса бо ҳаҷми истеҳсоли металлҳои мазкур дар давраи аз як сол ва бештар аз он дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

27) оид ба арзиши аслии платина, металлҳои гурӯҳи платина (палладий, иридий, родий, рутений, осмий), тилло ва нуқра дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

28) дар бораи маблағгузорӣ ва (ё) фаъолияти пулию қарздиҳӣ, ки пешакӣ паҳн кардани онҳо метавонад ба амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон зарар расонад;

29) ошкоркунандаи ҳаҷми истеҳсол ё таҳвили навъҳои стратегии маҳсулоти хоми кишоварзӣ; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

30) маҷмӯи маълумот оид ба талабот ба маблағгузорӣ ва хароҷоти воқеии молиявӣ вобаста ба моддаҳои алоҳидаи буҷети Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Гвардияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи ҳолатҳои фавқулодда ва мудофиаи граждании назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии назорати маводи нашъаовари назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

31) дар бораи ҳаҷми умумии маъдани уран, маъданҳои тоза, оксидҳо, намакҳо бо нишон додани мавҷудияти фоизи уран дар онҳо, ки дар корхонаҳо, идораҳои маъдан, завод, кон ва соҳаи истихроҷкунанда нигоҳ дошта мешаванд;

32) маҷмӯи маълумот оид ба эҳтиёҷоти хоҷагии халқи Тоҷикистон ба металлҳои қиматбаҳо ва сангҳои қиматбаҳо;

33) оид ба ҳаҷми нақшавии воридот ё содироти тилло, нуқра ва сангҳои қиматбаҳо бо ифодаи аслӣ ё арзиши пулӣ дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон;

34) маҷмӯи маълумот дар бораи ҳаҷми нақшавии фурӯши тилло бо асъори мубодилаи озод ё миқдори тиллое, ки барои харидории мол аз хориҷа ҷудо карда шудааст, дар давраи аз як сол ва бештар аз он;

35) маҷмӯи маълумот оид ба имконияти гузаронандагии роҳи оҳан дар самтҳои асосӣ, ки номгӯйи онҳоро Корхонаи воҳиди давлатии «Роҳи оҳани Тоҷикистон» муайян мекунад;

36) дар бораи нақша ва иқтидори манбаъҳои амалкунанда ва захиравии таъмини барқи роҳи оҳан;

37) оид ба истеҳсоли металлҳои ранга, нодир ва дигар маводи дорои аҳамияти стратегӣ дар саноати металлургӣ.

2. Маълумот дар соҳаи иқтисод, молия, саноат, илм ва техника, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми иҷрои ӯҳдадориҳои байналмилалии худ мутобиқи шартномаҳои байналмилалӣ оид ба чораҳои таҳкими боварӣ ва амният пешниҳод менамояд, ба сирри давлатӣ мансуб дониста намешаванд.

**Моддаи 17. Маълумот дар соҳаи сиёсии хориҷӣ ва иқтисодии хориҷӣ, ки ба сирри давлатӣ мансубанд**

1. Ба сирри давлатӣ дар соҳаи сиёсии хориҷӣ ва иқтисодии хориҷӣ маълумоти зерин мансубанд:

1) оид ба масъалаҳои сиёсати хориҷӣ, савдои хориҷӣ, робитаҳои илмию техникие, ки стратегия ва тактикаи сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ошкор месозанд ва пешакӣ паҳн кардани онҳо метавонад ба манфиати Ҷумҳурии Тоҷикистон зарар расонад;

2) оид ба масъалаҳои сиёсӣ, ҳарбӣ, илмию техникӣ ё иқтисодӣ нисбат ба як ё якчанд кишварҳои хориҷӣ, ки дар асоси боварӣ дастрас шудаанд, агар ифшои онҳо боиси ошкор сохтани манбаи чунин маълумот гардад;

3) оид ба гуфтушунид байни намояндагони Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва намояндагони дигар давлатҳо дар бораи муайян намудани мавқеи ягонаи қатъӣ дар муносибатҳои байналмилалӣ, агар ифшои ин маълумот барои яке аз тарафҳо метавонад боиси мушкилиҳои дипломатӣ гардад;

4) дар бораи омода намудан, ба имзо расонидан, тасдиқ ё бекор намудан, мӯҳтаво ва иҷрои шартномаҳои байналмилалӣ, ки пешакӣ ошкор намудани онҳо метавонад ба иқтидори мудофиавӣ, амният, манфиатҳои сиёсӣ ё иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон зарар расонад;

5) дар бораи воридот ва содироти аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, дар бораи мусоидати техникӣ ба давлатҳои хориҷӣ дар сохтани аслиҳа, техникаи ҳарбӣ, объектҳои ҳарбӣ, аз ҷумла ройгон, бо зикри кишварҳои қабулкунанда, агар ифшои ин маълумот барои яке аз тарафҳо метавонад боиси мушкилиҳои дипломатӣ гардад;

6) ошкоркунандаи мӯҳтавои чорабиниҳо оид ба таъмини мутақобилаи таҳвили ашё, мавод, сӯзишворӣ, таҷҳизот, доруворӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар соли ҳисоббаробаркунӣ ё тадбирҳо оид ба мусоидати техникӣ аз ҷониби давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар сохтмони корхонаҳо ва иншоот дар соли ҳисоббаробаркунӣ дар маҷмӯъ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

7) ошкоркунандаи ҳаҷми боркашонии воридотию содиротӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар соли ҳисоббаробаркунӣ дар маҷмӯъ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

8) дар дастурҳо, нақшаҳо ва супоришҳое, ки ба аъзои ҳайат ва шахсони мансабдор оид ба масъалаҳои фаъолияти сиёсии хориҷӣ ва иқтисодии хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон дода шудаанд, мавҷуданд;

9) дар пешниҳодҳо оид ба ҳалли масъалаҳои стратегии муносибатҳои сиёсии хориҷӣ, инчунин оид ба амалишавии ҳамкориҳо бо дигар кишварҳои хориҷӣ мавҷудбуда, ки ифшо кардани онҳо стратегия ва тактикаи сиёсати берунии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ошкор месозанд.

2. Маълумот дар соҳаи сиёсии хориҷӣ ва иқтисодии хориҷӣ, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми иҷрои ӯҳдадориҳои байналмилалии худ мутобиқи шартномаҳои байналмилалӣ оид ба чораҳои таҳкими боварӣ ва амният пешниҳод менамояд, ба сирри давлатӣ мансуб дониста намешаванд.

Моддаи 18. Маълумот дар соҳаи фаъолияти разведкавӣ, зиддиразведкавӣ, оперативӣ –ҷустуҷӯӣ ва дигар фаъолият, ки ба сирри давлатӣ мансубанд

Ба сирри давлатӣ дар соҳаи фаъолияти разведкавӣ, зиддиразведкавӣ, оперативӣ - ҷустуҷӯӣ ва дигар фаъолият маълумоти зерин мансубанд:

1) дар бораи қувваҳо, воситаҳо, манбаъҳо, усулҳо, нақшаҳо, ҳолат, ташкил, тактика, натиҷаҳо ва маблағгузории фаъолияти разведкавӣ, зиддиразведкавӣ ва оперативӣ-ҷустуҷӯӣ;

2) ошкоркунандаи мансубияти шахсони мушаххас ба ҳайати кадрии мақомоти разведкавӣ ва зиддиразведкавии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

3) дар бораи шахсони ба муҳити ҷиноятӣ воридкардашуда, ҳамчунин оид ба хешовандони наздики онҳо, агар нисбати чунин хешовандон таҳдид ба ҳаёт, саломатӣ ва молу мулкашон ҷой дошта бошад;

4) дар бораи кормандони штатии ғайриошкорои мақомоти амаликунандаи фаъолияти разведкавӣ, зиддиразведкавӣ ва оперативӣ – ҷустуҷӯӣ, инчунин хешовандони наздики онҳо, агар нисбати чунин хешовандон таҳдид ба ҳаёт, саломатӣ ва молу мулкашон ҷой дошта бошад;

5) дар бораи шахсоне, ки ба мақомоти амаликунандаи фаъолияти разведкавӣ, зиддиразведкавӣ ва оперативӣ-ҷустуҷӯӣ ба таври махфӣ мусоидат менамоянд ё мусоидат кардаанд;

6) дар бораи қувваҳо, намудҳо, ҷараён, тарзу усулҳо ва маблағгузории амалигардонии ҳимояи давлатӣ (татбиқи чораҳои амниятӣ) нисбат ба шахси ҳимояшаванда, маълумот дар бораи ӯ ва хешовандони наздикаш;

7) ошкоркунандаи ҳолат, натиҷа, инчунин чорабиниҳои кори оперативию сафарбарӣ, аз ҷумла дар соҳаи фаъолияти разведкавӣ;

8) ошкоркунандаи қувва, воcитаҳо, усулҳо, нақшаҳо, ҳолат ва натиҷаҳои фаъолияти мақомоти разведкаи радиоэлектронӣ, воситаҳои алоқа, инчунин маълумот оид ба маблағгузории чунин фаъолият, агар он маълумоти номбаршударо ошкор намояд;

9) маълумоти омории мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, ки шахсони объекти фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷӯибударо ошкор месозанд;

10) ошкоркунандаи қувва, воcитаҳо ва уcулҳои пешбурди тафтишот оид ба парвандаҳои ҷиноятии марбут ба манфиатҳои амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон;

11) дар бораи шахсоне, ки дар кирдори онҳо аломатҳои ҷиноятҳо ба муқобили амнияти давлат, инчунин ҷиноятҳои хусусияти террористидошта мавҷуданд;

12) дар бораи номгӯй (номенклатура), ҳаҷми таҳвил, эҳтиёҷот, теъдоди аслиҳа, техникаи ҳарбӣ ва махсус дар мақомоте, ки фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷӯиро амалӣ менамоянд; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

13) ошкоркунандаи қувва, воcитаҳо ва усулҳои ҷузъу томҳои мубориза бар зидди ҷинояткории муташаккилона, инчунин чорабиниҳои оперативӣ-ҷустуҷӯӣ ва оперативӣ-техникие, ки онҳо мегузаронанд;

14) дар бораи кормандони воҳидҳои таъиноти махсус, шахсони иштирокчӣ ва (ё) мусоидаткунанда дар гузаронидани амалиёти зиддитеррористӣ, огоҳонидан, ошкор намудан, пешгирӣ кардан ва кушодани амали терроризм ва дар бораи хешовандони наздики онҳо, агар нисбати чунин хешовандон таҳдид ба ҳаёт, саломатӣ ва молу мулкашон ҷой дошта бошад;

15) ошкоркунандаи ташкил ва уcулҳои истифодаи воситаҳои техникаи махсус ҳангоми ҳалли масъалаҳои разведкавӣ, зиддиразведкавӣ ва оперативӣ-ҷустуҷӯӣ ё тартиби ташкили чорабиниҳои мушаххаси оперативӣ-техникӣ ё маълумот оид ба маҳалли ҷойгиршавии воситаҳои техникаи махсус дар иншоот;

16) ошкоркунандаи маълумоти тактикию техникии воситаҳои техникии ҳифз ё системаҳои огоҳонӣ (сигналдиҳӣ), мӯҳтавои чораҳои низоми гузаргоҳӣ ва дохилииншоотии объектҳои алоҳидаи мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар онҳо бо мақсади ҳифзи сирри давлатӣ низоми махсуси фаъолият муқаррар шудааст;

17) оид ба самтҳои ҳамкориҳои муштарак байни Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи давлатии амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии назорати маводи нашъаовари назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Хадамоти гумруки назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми гузаронидани амалиёти вобаста ба мубориза бар зидди контрабанда (қочоқ); **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

18) ифшокунандаи кормандони мақомоти амаликунандаи фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷӯӣ, хешовандони наздики онҳо, дар ҳолати мавҷуд будани маълумот оид ба таҳдид ба ҳаёт ва cаломатии онҳо, ки бинобар иҷрои вазифаҳои хизматиашон ба миён омадааст;

19) оид ба ташкили хадамот ва тактикаи амали мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми истифода бурдани техникаи махсус барои боздошти вайронкунандагони сарҳад;

20) оид ба ҳолати махсуси ғайриошкорои ҷузъу томҳои мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, маҳалли ҷойгиршавии ташкилотҳое, ки бо мақсади пинҳонкорӣ таъсис гардидаанд;

21) ошкоркунандаи маҳалли ҷойгиршавии биноҳое, ки ба манфиати ҳалли вазифаҳои фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷӯӣ махфӣ истифода бурда мешаванд; **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664 )**

22) ошкоркунандаи ташкил, қувва, воситаҳо ё усулҳои таъмини амнияти объектҳои ҳифзи давлатӣ, инчунин маълумот оид ба маблағгузории чунин фаъолият, агар онҳо маълумоти зикргардидаро ошкор созанд;

23) ошкоркунандаи масъалаҳои ҳолати муҳофизат, воситаҳои техникии ҳифз дар муассисаҳои Бонки миллии Тоҷикистон, бонкҳои давлатӣ, мӯҳлат, cамти ҳаракат, системаи интиқоли пулҳои қоғазӣ ва тангаҳо, металлҳои қиматбаҳо ва дигар сарватҳо аз Хазинаи марказӣ ва фондҳои эҳтиётии Бонки миллии Тоҷикистон ва Хазинаи сарватҳои давлатии назди Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон;

24) ошкоркунандаи ташкил, воситаҳо ва усулҳои низоми махфият ё ҳолати воқеии ҳифзи сирри давлатӣ; **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664 )**

25) ошкоркунандаи чорабиниҳои нақшавӣ ва (ё) гузаронидашаванда оид ба ҳифзи маълумот аз дастрасии иҷозатдоданашудаи разведкаи техникии хориҷӣ ва ихроҷ тавассути каналҳои техникӣ;

26) дар бораи системаи алоқаи президентӣ, ҳукуматӣ, рамзӣ, аз ҷумла дорои код ва махфигардонидашуда, дар бораи рамзҳо, коркарди онҳо, таҳия ва бо онҳо таъмин намудан, дар бораи усул ва воситаҳои таҳлили воситаҳои рамзнависӣ ва воситаҳои ҳифзи махсус, оид ба системаҳои иттилоотию таҳлилии таъиноти махсус;

27) оид ба ташкил, қувва, воситаҳо ва усулҳои таъмини амнияти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва аъзои оилаи ӯ, дар хусуси вазъи саломатӣ ва ҳаёти шахсии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва аъзои оилаи ӯ;

28) ошкоркунандаи ташкил, қувва, воситаҳо, усулҳо, нақшаҳо ва тактикаи таъмини амнияти шахсони мансабдори ҳимояшавандаи мақомоти давлатӣ;

29) оид ба иҷрои ҳукмҳо нисбат ба шахсоне, ки ба ҷазои қатл маҳкум шудаанд, яъне оид ба ташкили иҷрои ҳукм ва дафн, маҳалли иҷрои ҳукм, шахсоне, ки ҳукмро иҷро менамоянд, маҳалли дафни маҳкумшуда, ки нисбат ба ӯ ҷазои қатл татбиқ гардидааст;

30) оид ба натиҷаҳои корҳои илмию таҳқиқотӣ, ки ба такмили чораҳои ҳифзи сирри давлатӣ алоқаманданд.

**Моддаи 19. Тартиби ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумот**

1. Мансуб донистани маълумот ба сирри давлатӣ аз ҷониби роҳбарони мақомоти давлатӣ мутобиқи Номгӯйи шахсони мансабдори мақомоти давлатӣ, ки ваколати ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумотро доранд, амалӣ мегардад. Мақомоти давлатӣ таҳти роҳбарии шахсони мансабдори зикргардида ваколатдоранд, ки дар доираи салоҳияти худ маълумоти ба сирри давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон мансуббударо ихтиёрдорӣ намоянд.

2. Мансуб донистани маълумот ба сирри давлатӣ мувофиқи мансубияти соҳавӣ, идоравӣ ё барномавию мақсаднокии онҳо амалӣ карда мешавад. Мақомоти давлатӣ, ки ба роҳбарони онҳо ваколати ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумот дода шудааст, дар асоси моддаҳои 13-18 Қонуни мазкур бо тартиби муайяннамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон номгӯйи соҳавии маълумотро, ки бояд махфигардонӣ шаванд, таҳия менамоянд. Ба ин номгӯй маълумоте, ки мақомоти зикршуда ваколати ихтиёрдории онҳоро доранд, дохил карда шуда, дараҷаи махфияти онҳо муқаррар мегардад. Дар доираи барномаҳои мақсаднок оид ба коркард ва азнавкунии намунаҳои аслиҳа ва техникаи ҳарбӣ, корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва таҷрибавӣ-конструкторӣ бо қарори фармоишгарони намунаҳо ва корҳои зикргардида метавонанд номгӯйи алоҳидаи маълумот, ки бояд махфигардонӣ шаванд, таҳия карда шаванд. Ин номгӯйро роҳбарони мақомоти дахлдори давлатӣ тасдиқ менамоянд. Мақсаднокии махфигардонии чунин номгӯй аз рӯи мӯҳтавои онҳо муайян карда мешавад.

3. Асосноккунии зарурати ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумот мувофиқи принсипҳои махфигардонии маълумот ба зиммаи мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо, ки ин маълумотро ба даст овардаанд ё таҳия намудаанд, вогузор карда мешавад.

4. Нисбат ба асосноккунии ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумот бо тартиби судӣ шикоят кардан мумкин аст. Дар ҳолати бо қарори суд беасос донистани махфигардонии маълумот, ин маълумот бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ғайримахфӣ гардонида мешаванд.

**БОБИ 4.**

**МАХФИГАРДОНИИ МАЪЛУМОТ ВА ҲОМИЛҲОИ ОНҲО, КИ ДОРОИ СИРРИ ДАВЛАТӢ МЕБОШАНД**

**Моддаи 20. Принсипҳои махфигардонии маълумот ва ҳомилҳои онҳо**

1. Махфигардонии маълумот ва ҳомилҳои онҳо, ки дорои сирри давлатӣ мебошанд, мувофиқи принсипҳои қонуният, асоснокӣ ва саривақтӣ будан амалӣ мегардад.

2. Қонуният ин мутобиқ будани махфигардонии маълумот ва ҳомилҳои онҳо, ки дорои сирри давлатӣ мебошанд ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664 )**

3. Асоснокӣ ин бо роҳи баҳодиҳии экспертӣ муқаррар намудани ба мақсад мувофиқ будани махфигардонии маълумоти мушаххаси дорои сирри давлатӣ ва ҳомилҳои онҳо, оқибатҳои эҳтимолии иқтисодӣ ва дигар оқибатҳои ҳамин амал бо дарназардошти манфиатҳои ҳаётан муҳими шаҳрвандон, ҷомеа ва давлат мебошад. **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664 )**

4. Саривақтӣ будан ин муқаррар намудани маҳдудиятҳо ба паҳн намудани маълумот ва ҳомилҳои онҳо, ки дорои сирри давлатӣ мебошанд аз лаҳзаи ба даст овардан, таҳияи онҳо ё пешакӣ мебошад.

**Моддаи 21. Маълумоте, ки махфигардонӣ намешаванд**

1. Маълумоти зерин махфигардонӣ намешаванд:

- оид ба ҳолатҳои фавқулодда ва фалокатҳо, ки ба амният ва саломатии шаҳрвандон таҳдид мекунанд ва оқибатҳои онҳо, инчунин оид ба офатҳои табиӣ, пешгӯии расмӣ ва оқибатҳои онҳо;

- оид ба вазъи экологӣ, тандурустӣ, санитарӣ, демографӣ, маориф, фарҳанг, кишоварзӣ, инчунин оид ба вазъи ҷинояткорӣ;

- оид ба бартариятҳо, ҷуброн ва имтиёзҳо, ки давлат ба шаҳрвандон, шахсони мансабдор ва ташкилотҳо пешниҳод менамояд;

- оид ба ҳолатҳои вайрон намудани ҳуқуқ ва озодиҳои шаҳрванд;

-оид ба ҳолатҳои вайрон намудани қонуният аз тарафи мақомоти давлатӣ, ташкилотҳо ва шахсони мансабдори онҳо;

- оид ба ҷазодиҳии (репрессияҳои) оммавӣ бо сабабҳои сиёсӣ, иҷтимоӣ ва дигар сабабҳо, аз ҷумла дар бойгонӣ мавҷудбуда, ба истиснои маълумоти дар моддаи 18 Қонуни мазкур пешбинишуда.

2. Шахсони мансабдоре, ки қарор оид ба махфигардонии маълумоти дар қисми 1 моддаи мазкур зикршуда ва ё бо ин мақсад ба ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ дохил намудани онҳоро қабул кардаанд, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 22. Дараҷаи махфияти маълумоти дорои сирри давлатӣ ва мӯҳри** **махфияти ҳомилҳои ин маълумот**

1. Дараҷаи махфияти маълумоти дорои сирри давлатӣ бояд ба дараҷаи вазнинии зараре, ки ба амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шаҳрвандон ё манфиатҳои мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо дар натиҷаи паҳн намудани маълумоти зикршуда расонида шудааст ё расонида шуда метавонад, мувофиқат намояд.

2. Се дараҷаи махфияти маълумоти дорои сирри давлатӣ ва мувофиқан ба ин дараҷаҳо мӯҳрҳои махфият барои ҳомилҳои ин маълумот бо зикри мӯҳлати махфигардонии ин маълумот муқаррар карда мешаванд. Ба маълумоти дорои сирри давлатӣ мӯҳрҳои махфияти «фавқулодда муҳим», «комилан махфӣ» ва «махфӣ» дода мешаванд.

3. Истифодаи мӯҳрҳои махфияти номбурда, барои махфигардонии маълумоте, ки ба сирри давлатӣ мансуб намебошанд, инчунин додани дигар мӯҳрҳои маҳдудкунанда ба маълумоти зикршуда иҷозат дода намешавад.

4. Дараҷаи махфияти маълумоти дорои сирри давлатӣ ва мӯҳрҳои махфияти ҳомилҳои ин маълумот метавонанд бо тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур тағйир дода шаванд.

Моддаи 23. Ҳуқуқи моликияти шаҳрвандон, мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо ба маълумоти дорои сирри давлатӣ ва ҳомилҳои онҳо вобаста ба махфигардонии онҳо

1. Шахсони мансабдоре, ки барои ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумот ваколатдор мебошанд, ҳуқуқ доранд дар бораи махфигардонии маълумот ва ҳомилҳои онҳо, ки моликияти шаҳрвандон ва (ё) ташкилотҳо мебошанд, қарор қабул намоянд, агар ин маълумот дар моддаҳои 13-18 Қонуни мазкур ё дар номгӯйи маълумоти соҳавии махфигардонидашаванда номбар гардида бошанд. Махфигардонии маълумоти зикршуда ва ҳомилҳои онҳо дар асоси шартномаи бегонакунии маълумот байни молики маълумоти дорои сирри давлатӣ ва ҳомилҳои онҳо ва мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳое, ки ин маълумот ва ҳомилҳои онҳо ба ихтиёрашон мегузаранд, амалӣ карда мешавад. Маълумот ва ҳомилҳои онҳо, ки дорои сирри давлатӣ мебошанд, метавонанд ба сирри давлатӣ ба таври музднок ё бемузд мансуб дониста шаванд ва дар ҳолати ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумоти дорои сирри давлатӣ ва ҳомилҳои онҳо, давлат ба онҳо ҳуқуқи моликият пайдо мекунад. **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

2. Дар шартномаи бегонакунии маълумоти дорои сирри давлатӣ ва ҳомилҳои онҳо инҳо пешбинӣ карда мешаванд:

- ҳаҷми ҷуброн ба шаҳрвандон ва (ё) ташкилотҳои молики маълумоти дорои сирри давлатӣ ва ҳомилҳои онҳо ҳангоми бегонакунии онҳо бинобар мансуб донистан ба сирри давлатӣ;

- ӯҳдадориҳои шаҳрвандон ва (ё) ташкилотҳои молики маълумоти дорои сирри давлатӣ ва ҳомилҳои онҳо оид ба ифшо накардани маълумоти мазкур.

3. Дар сурати ба бегонакунии маълумоти дорои сирри давлатӣ ва ҳомилҳои онҳо ихтиёран розӣ нашудани шаҳрвандон ва (ё) ташкилотҳои молики маълумоти дорои сирри давлатӣ, ин маълумот ва ҳомилҳои онҳо маҷбуран бо тартиби судӣ бегона карда мешаванд. Дар ин сурат ба шаҳрванд ва (ё) ташкилоти молики маълумоти дорои сирри давлатӣ ва ҳомилҳои онҳо, бо қарори суд арзиши маълумоти бегонашаванда ва ҳомилҳои онҳо, бо ҳисобкунии хароҷоти бегонакунӣ ҷуброн карда мешавад ва онҳо барои ифшо накардани маълумоти бегонашаванда ӯҳдадор мебошанд.

4. Шаҳрванд ва (ё) ташкилот ҳуқуқ доранд, ки нисбат ба амалҳои шахсони мансабдор ҳангоми ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумот ва ҳомилҳои ба онҳо тааллуқдошта ба суд шикоят намоянд. Дар сурати аз тарафи суд ғайриқонунӣ эътироф гардидани амалҳои шахсони мансабдор ҳангоми ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумот ва ҳомилҳои онҳо, ки моликияти шаҳрванд ва (ё) ташкилот мебошанд, ба шаҳрванд ва (ё) ташкилот зарари расонидашуда мутобиқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн карда мешавад.

**Моддаи 24. Тартиб ва мӯҳлатҳои махфигардонии маълумот ва ҳомилҳои онҳо**

1. Асос барои махфигардонии маълумоте, ки дар натиҷаи фаъолияти идоравӣ, истеҳсолӣ, илмӣ ва дигар намудҳои фаъолияти мақомоти давлатӣ, ташкилотҳо ва шаҳрвандон ба даст омадаанд ё таҳия шудаанд, мутобиқ будани онҳо ба номгӯйи маълумоти махфигардонидашавандаи дар мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳои мазкур амалкунанда ба ҳисоб меравад. Дар сурати махфигардонии ин маълумот ба ҳомилҳои онҳо мӯҳри махфияти дахлдор дода мешавад.

2. Дар ҳолати имконнопазирии айнияткунонии маълумоти бадастовардашуда ё таҳияшуда бо маълумоти дар номгӯйи амалкунандаи маълумот мавҷудбуда, шахсони мансабдори мақомоти давлатӣ, ташкилотҳо ва шаҳрвандон ӯҳдадоранд, махфигардонии пешакии маълумоти бадастовардашуда ё таҳияшударо мутобиқи дараҷаи махфияти пешбинишаванда таъмин намуда, дар мӯҳлати як моҳ ба унвони шахси мансабдори номгӯйи мазкурро тасдиқнамуда оид ба тағйир додан ва илова намудан ба он таклифҳо ирсол намоянд. Шахсони мансабдори номгӯйи амалкунандаро тасдиқнамуда ӯҳдадоранд, ки дар давоми се моҳ баҳодиҳии экспертии пешниҳодҳои воридшударо ташкил намуда, оид ба тағйир додан ва илова намудан ба номгӯйи амалкунанда ё бардоштани мӯҳри махфияти пешакӣ ба маълумот додашуда қарор қабул намоянд.

3. Мақомоти давлатӣ, ки роҳбарони онҳо барои мансуб донистани маълумот ба сирри давлатӣ ваколатдор карда шудаанд, ӯҳдадоранд давра ба давра, вале на камтар аз ҳар 5 сол мазмуни номгӯйи маълумоти махфигардонидашавандаро, ки дар мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо амал мекунанд, дар қисми асоснокии махфигардонии маълумот ва мутобиқати онҳо ба дараҷаи пештар муқарраршудаи махфият аз нав баррасӣ намоянд.

4. Бо мақсади махфигардонии маълумоти дорои сирри давлатӣ мӯҳлатҳои зерин муқаррар карда мешаванд:

- мӯҳлати махфигардонии маълумоти дар бандҳои 1), 2), 6), 7), 8), 11), 15), 16), 17), 19), 24), 27) моддаи 13, бандҳои 3), 5) моддаи 14, бандҳои 1), 8) моддаи 15, бандҳои 4), 6), 7), 13), 14), 18), 24), 25), 26), 33), 36), 37) қисми 1 моддаи 16, бандҳои 2), 3), 9) қисми 1 моддаи 17, бандҳои 1), 2), 3), 4), 5), 7), 8), 9), 11), 12), 13), 14), 15), 16), 17), 19), 20), 21), 22), 24), 25), 26), 27), 28), 29), 30) моддаи 18 Қонуни мазкур пешбинигардида доимӣ мебошад;

- мӯҳлати махфигардонии маълумоти дар бандҳои 12), 13), 14), 20), 25), 26), 32), 33), 34) моддаи 13, банди 11) моддаи 15, бандҳои 3), 17)   қисми 1 моддаи 16, бандҳои 4), 5) қисми 1 моддаи 17, бандҳои 10), 18) моддаи 18 Қонуни мазкур пешбинигардида 25 сол мебошад;

- мӯҳлати махфигардонии маълумоти дар бандҳои 30), 31) моддаи 13 Қонуни мазкур пешбинигардида 20 сол мебошад;

- мӯҳлати махфигардонии маълумоти дар бандҳои 5), 9), 18), 21), 22), 23), 28), 29) моддаи 13, бандҳои 1), 2) моддаи 14, бандҳои 3), 4), 7), 9) моддаи 15, бандҳои 1), 2), 5), 8), 9), 12), 16), 20), 22), 23), 27), 29), 30), 32) қисми 1 моддаи 16, банди 6) қисми 1 моддаи 17, банди 23) моддаи 18 Қонуни мазкур пешбинигардида 10 сол мебошад;

- мӯҳлати махфигардонии маълумоти дар банди 10) моддаи 13 Қонуни мазкур пешбинигардида 7 сол мебошад;

- мӯҳлати махфигардонии маълумоти дар бандҳои 3), 35), 36) моддаи 13, банди 4) моддаи 14, бандҳои 2), 5), 6), 10), 12) моддаи 15, бандҳои 21), 28), 31), 35) қисми 1 моддаи 16, бандҳои 1), 8) қисми 1 моддаи 17 Қонуни мазкур пешбинигардида 5 сол мебошад;

- мӯҳлати махфигардонии маълумоти дар банди 4) моддаи 13, банди 7) қисми 1 моддаи 17 Қонуни мазкур пешбинигардида 3 сол мебошад;

- мӯҳлати махфигардонии маълумоти дар бандҳои 10), 11), 19) қисми 1 моддаи 16 Қонуни мазкур пешбинигардида то лаҳзаи нашри расмӣ ба ҳисоб гирифта мешавад;

- мӯҳлати махфигардонии маълумоти дар банди 15) қисми 1 моддаи 16 Қонуни мазкур пешбинигардида то нав кардани маводи дахлдори топографӣ, геодезӣ ва харитасозӣ нигоҳ дошта мешавад; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

- мӯҳлати махфигардонии маълумоти дар банди 34) қисми 1 моддаи 16 Қонуни мазкур пешбинигардида то анҷоми мӯҳлати амали нақша ба ҳисоб гирифта мешавад;

- мӯҳлати махфигардонии маълумоти дар банди 6) моддаи 18 Қонуни мазкур пешбинигардида бо дарназардошти хусусияти чораи амниятии татбиқшаванда аз ҷониби роҳбари мақоме, ки оид ба татбиқи ҳимояи давлатӣ қарор қабул менамояд, муайян карда мешавад.

5. Муҳлати раванди махфигардонии маълумоти дорои сирри давлатӣ аз лаҳзаи ба ҳомилҳои онҳо гузоштани муҳри махфият оғоз мегардад. (ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664 )

**Моддаи 25. Навиштаҷоти ҳатмии ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ**

1. Ба ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ навиштаҷоте гузошта мешаванд, ки маълумоти зеринро дарбар мегиранд:

- дар бораи дараҷаи махфияти маълумоти дар ҳомил ҷойдошта тибқи банди дахлдори номгӯйи маълумоти махфигардонидашаванда, ки дар мақоми давлатӣ ва ташкилоти мазкур амал мекунад;

- дар бораи мақоми давлатӣ ё ташкилоте, ки махфигардонии ҳомилро анҷом додаанд;

- дар бораи рақами бақайдгирӣ;

- дар бораи сана ё шарти ғайримахфигардонии маълумот ва ё дар бораи ҳодисае, ки баъди ба миён омадани он маълумот ғайримахфигардонӣ мешаванд.

2. Ҳангоми ғайриимкон будани ба ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ гузоштани чунин навиштаҷот ин маълумот дар ҳуҷҷатҳои ба онҳо ҳамроҳкунанда зикр карда мешаванд.

3. Агар ҳомил аз якчанд қисми таркибии дорои дараҷаҳои гуногуни махфият иборат бошад, ба ҳар як қисми таркибии он мӯҳри махфияти дахлдор дода шуда, ба ҳомил дар маҷмӯъ мӯҳри махфияте дода мешавад, ки ба дараҷаи махфияти ба қисми таркибии он додашуда мутобиқ буда, барои ҳомили мазкур дараҷаи баланди махфиятро дорад.

4. Ба ғайр аз навиштаҷоти дар моддаи мазкур пешбинигардида, дар ҳомил ва (ё) ҳуҷҷатҳои ба онҳо ҳамроҳкунанда метавонанд қайдҳои иловагии муайянкунандаи ваколатҳои шахсони мансабдор оид ба шиносшавӣ бо маълумоти дар ин ҳомил ҷойдошта гузошта шаванд.

**БОБИ 5.**

**ҒАЙРИМАХФИГАРДОНИИ МАЪЛУМОТ ВА ҲОМИЛҲОИ ОНҲО**

**Моддаи 26. Асосҳои ғайримахфигардонии маълумот**

1. Асосҳо барои ғайримахфигардонии маълумот инҳоянд:

- аз ҷониби Ҷумҳурии Тоҷикистон ба зиммаи худ гирифтани ӯҳдадориҳои байналмилалӣ оид ба мубодилаи ошкорои маълумоте, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои сирри давлатианд;

- тағйир ёфтани ҳолатҳои объективӣ, ки дар натиҷаи он ҳифзи минбаъдаи маълумоти дорои сирри давлатӣ мувофиқи мақсад нест;

- хориҷ намудан аз маълумоти ба сирри давлатӣ мансуббуда, ки бо моддаҳои 13-18 Қонуни мазкур муайян шудаанд;

- гузаштани мӯҳлати махфигардонии маълумот;

- зарурати истифодаи натиҷаҳои фаъолияти оперативӣ-ҷустуҷӯӣ дар мурофиаи ҷиноятӣ.

2. Ҳуқуқи тағйир додани номгӯйи идоравии маълумоти махфигардонидашавандаро, ки дар мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо амал мекунанд, роҳбарони мақомоти давлатии онҳоро тасдиқкарда доранд ва барои асоснокии қарорҳои қабулнамудаашон оид ба ғайримахфигардонии маълумот масъулияти шахсӣ доранд. Қарорҳои роҳбарони мазкур, вобаста ба тағйир додани номгӯйи идоравии маълумоти дорои сирри давлатӣ бояд бо мақоми ваколатдори давлатӣ мувофиқа карда шаванд.

**Моддаи 27. Тартиби ғайримахфигардонии ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ**

1. Ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ на дертар аз мӯҳлатҳое, ки ҳангоми махфигардонии онҳо муқаррар карда шудаанд, ғайримахфӣ гардонида мешаванд. Агар талаботи номгӯйи дар мақоми давлатӣ ва ташкилот амалкунанда, ки дар асоси он ҳомилҳо махфӣ гардонида шудаанд, тағйир дода шуда бошанд, он гоҳ то ба охир расидани ин мӯҳлатҳо ҳомилҳо бояд ғайримахфӣ гардонида шаванд.

2. Дар ҳолатҳои истисноӣ ҳуқуқи тамдид намудани мӯҳлати аввал муқарраршудаи махфигардонии ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ ба роҳбарони мақомоти давлатии барои ба сирри давлатӣ мансуб донистани маълумоти дахлдор ваколатдоршуда дар асоси хулосаи комиссияи экспертии аз ҷониби онҳо бо тартиби муқарраршуда таъингардида дода мешавад. Зимнан муҳлате, ки махфӣ будани маълумоти дорои сирри давлатӣ ба муддати он тамдид карда мешавад, набояд аз муҳлати пешбининамудаи қисми 2 моддаи 24 Қонуни мазкур зиёд бошад. (ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)

3. Ба роҳбарони мақомоти давлатӣ барои ғайримах-фигардонии ҳомилҳои маълумоте, ки аз тарафи шахсони мансабдори тобеашон беасос махфигардонӣ шудаанд, ваколат дода мешавад.

4. Роҳбарони бойгониҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ваколатдоранд, ки ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро, ки дар фондҳои пӯшидаи ин бойгониҳо барои нигоҳдорӣ мавҷуданд, ғайримахфӣ намоянд, агар онҳоро ташкилоти фондташкилкунанда ё вориси ҳуқуқии он ваколатдор карда бошад. Ҳангоми барҳам додани ташкилоти фондташкилкунанда ва мавҷуд набудани вориси ҳуқуқии он масъалаи тартиби ғайримахфигардонии ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ ва мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳал карда мешавад.

**Моддаи 28. Баррасии дархостҳои шаҳрвандон, мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо оид ба** **ғайримахфигардонии маълумот**

1. Шаҳрвандон, мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо ҳуқуқ доранд ба мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо, аз ҷумла ба бойгониҳои давлатӣ бо дархост оид ба ғайримахфигардонии маълумоти дорои сирри давлатӣ муроҷиат намоянд.

2. Мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо, аз ҷумла бойгониҳои давлатӣ, ки чунин дархостро гирифтаанд, ӯҳдадоранд онро дар мӯҳлати то як моҳ баррасӣ намуда, аз рӯи моҳияти дархост ҷавоби асоснок диҳанд. Агар онҳо барои ҳал намудани масъалаи ғайримахфигардонии маълумоти дархостшаванда салоҳиятнок набошанд, он гоҳ дархост ба мақоми давлатӣ, ки ба он чунин ваколатҳо дода шудааст ва ё ба мақоми ваколатдори давлатӣ ирсол карда, дар ин бора шаҳрвандон, мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо, ки дархост пешниҳод кардаанд, огоҳонида мешаванд.

**БОБИ 6.**

**ИХТИЁРДОРИИ МАЪЛУМОТИ ДОРОИ СИРРИ ДАВЛАТӢ**

**Моддаи 29. Додани маълумоти дорои сирри давлатӣ аз ҷониби мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо**

1. Додани маълумоти дорои сирри давлатӣ аз ҷониби мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо, ки таҳти тобеият қарор надоранд ва фаъолияти муштаракро амалӣ намекунанд, бо иҷозати мақоми давлатие, ки мутобиқи моддаи 19 Қонуни мазкур ин маълумот дар ихтиёраш мебошанд, амалӣ карда мешавад.

2. Мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳои дархосткунандаи маълумоти дорои сирри давлатӣ ӯҳдадоранд шароитҳое фароҳам оваранд, ки ҳифзи ин маълумотро таъмин намоянд. Роҳбарони онҳо барои риояи тартиби муқарраршуда оид ба шиносшавӣ бо маълумоти дорои сирри давлатӣ масъулияти шахсӣ доранд. Шарти ҳатмӣ барои додани маълумоти дорои сирри давлатӣ ба мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо аз ҷониби онҳо иҷро намудани талаботи Қонуни мазкур мебошад.

**Моддаи 30. Додани маълумоти дорои сирри давлатӣ бинобар иҷрои корҳои муштарак ва дигар корҳо**

1. Додани маълумоти дорои сирри давлатӣ ба ташкилотҳо ё шаҳрвандон бинобар иҷрои корҳои муштарак ва дигар корҳо бо иҷозати мақоми давлатӣ, ки мувофиқи моддаи 19 Қонуни мазкур маълумоти дахлдор дар ихтиёрдории ӯ мебошад, аз тарафи фармоишгар танҳо дар ҳаҷми барои иҷрои ин корҳо зарурӣ амалӣ карда мешавад. Дар ин ҳолат то додани маълумоти дорои сирри давлатӣ фармоишгар ӯҳдадор аст боварӣ ҳосил намояд, ки ташкилот барои гузаронидани корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ рухсатнома ва шаҳрвандон бошанд, рухсати дахлдорро доранд.

2. Ташкилотҳо ҳангоми гузаронидани корҳои муштарак ва дигар корҳо, гирифтани фармоишҳои давлатӣ ва вобаста ба ин, ба вуҷуд омадани зарурати истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ метавонанд бо дигар ташкилотҳо дар бораи истифодаи хизматрасонии воҳидҳои сохтории онҳо оид ба ҳифзи сирри давлатӣ шартнома банданд, ки дар ин бора дар рухсатномаҳои тарафҳо барои гузаронидани корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ қайди дахлдор карда мешавад. Дар шартномаи гузаронидани корҳои муштарак ва дигар корҳо, ки бо тартиби муқарраршуда баста шудааст, ӯҳдадориҳои тарафайн оид ба таъмини нигоҳдории маълумоти дорои сирри давлатӣ дар рафти гузаронидани корҳо ва баъди анҷомёбии онҳо, инчунин шартҳои маблағгузории корҳо ва хизматрасониҳо оид ба ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ пешбинӣ карда мешаванд.

3. Ташкили назоратбарии ҳифзи сирри давлатӣ ҳангоми гузаронидани корҳои муштарак ва дигар корҳо мувофиқи муқаррароти шартномаи басташудаи тарафҳо ба зиммаи фармоишгари ин корҳо гузошта мешавад. Ҳангоми аз ҷониби иҷрокунанда дар рафти корҳои муштарак ва дигар корҳо риоя накардани ӯҳдадориҳои ба зиммагирифта оид ба ҳифзи сирри давлатӣ, фармоишгар ҳуқуқ дорад иҷрои фармоишро то бартараф намудани вайронкунӣ боздорад ва ҳангоми вайронкунии такрорӣ оид ба бекор намудани фармоиш ва рухсатнома барои гузаронидани корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ ва дар бораи ба ҷавобгарӣ кашидани шахсони гунаҳгор масъалагузорӣ намояд. Дар ин ҳолат зарари моддие, ки иҷрокунанда ба давлат дар шахси фармоишгар расонидааст, мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷуброн карда мешавад.

Моддаи 31. Тартиби додани маълумоти дорои сирри давлатӣ ба давлатҳои хориҷӣ, ташкилотҳои байналмилалӣ ва байнидавлатӣ

1. Мақомоти давлатӣ барои қабули қарор оид ба додани маълумоти мушаххаси дорои сирри давлатӣ ба давлатҳои хориҷӣ, ташкилотҳои байналмилалӣ ва байнидавлатӣ ба мақоми ваколатдори давлатӣ дар мувофиқа бо мақомоти давлатие, ки мутобиқи моддаи 19 Қонуни мазкур ваколати ихтиёрдории маълумоти дорои сирри давлатиро доранд, таклифи асоснок пешниҳод менамоянд.

2. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар бораи имкон доштан ва мувофиқи мақсад будани додани маълумоти дорои сирри давлатӣ ба давлатҳои хориҷӣ, ташкилотҳои байналмилалӣ ва байнидавлатӣ хулосаи экспертӣ мебарорад.

3. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми мавҷуд будани хулосаи экспертии мақоми ваколатдори давлатӣ дар бораи додани маълумоти дорои сирри давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба давлатҳои хориҷӣ, ташкилотҳои байналмилалӣ ва байнидавлатӣ амр мебарорад.

4. Ӯҳдадориҳои тарафи қабулкунанда оид ба ҳифзи маълумоти ба ӯ додашаванда дар шартномаи бо он басташаванда пешбинӣ карда мешаванд.

**БОБИ 7.**

**ҲИФЗИ СИРРИ ДАВЛАТӢ**

**Моддаи 32. Чораҳои асосии ташкилию ҳуқуқии ҳифзи сирри давлатӣ**

Бо мақсади ҳифзи сирри давлатӣ чораҳои зерин муқаррар карда мешаванд:

- талаботи ягона оид ба тайёр кардан, истифода бурдан, ҳифз кардан, додан, интиқол ва баҳисобгирии ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ ва нигоҳдории онҳо; **(ҚҶТ аз 18.03.15с., №1185)**

- рухсатнома барои гузаронидани корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ;

- низоми махсуси фаъолияти мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо;

- тартиби махсуси дастрасии шаҳрвандон ба сирри давлатӣ;

- маҳдудият дар бораи ба маълумоти умум расонидан, ба давлати дигар додан ё бо роҳи дигар паҳн кардани маълумоти дорои сирри давлатӣ;

- маҳдудият нисбати будубош ва фаъолияти шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони ҳуқуқии хориҷӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин ҷойгиронӣ ва тағйир додани ҷойи иншоот ва воситаҳои техникии ба онҳо тааллуқдошта;

- маҳдудият оид ба сохтмони иншооти ғайридавлатӣ дар назди объектҳои махсус, ҳарбӣ ва таҳти низом;

- тартиби махсуси амалӣ намудани функсияҳои судӣ, назоратӣ, назоратбарию тафтишотӣ ва дигар функсияҳои мақомоти давлатӣ нисбат ба ташкилотҳое, ки фаъолияташон бо сирри давлатӣ вобаста аст;

- ҳифзи техникӣ ва криптографии маълумоти дорои сирри давлатӣ;

- ҷавобгарӣ барои вайрон кардани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатӣ.

**Моддаи 33. Талаботи ягона нисбат ба ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ ва нигоҳдории онҳо**

Талаботи ягона оид ба тайёр кардан, истифода бурдан, ҳифз кардан, додан, ҳамлу нақл ва баҳисобгирии ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ ва нигоҳдории онҳо аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешаванд.

**Моддаи 34. Низоми махсуси фаъолияти мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо**

Низоми махсуси фаъолияти мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо, инчунин воҳидҳои сохтории онҳо, ки бо сирри давлатӣ вобаста аст (низоми махфият), бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷорӣ карда мешавад.

**Моддаи 35. Дастрасии шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ба маълумоти   дорои сирри давлатӣ**

1. Ташкили дастрасии шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ба маълумоти дорои сирри давлатӣ ба зиммаи роҳбари мақоми давлатӣ ё ташкилот, инчунин ба воҳидҳои сохтории онҳо оид ба ҳифзи сирри давлатӣ вогузор карда мешавад. Тартиби дастрасии шахси мансабдор ё шаҳрванд ба маълумоти дорои сирри давлатиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамояд.

2. Роҳбарони мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо барои фароҳам овардани чунин шароитҳо, ки ҳангоми онҳо шахси мансабдор ё шаҳрванд танҳо бо он маълумоти дорои сирри давлатӣ ва ба андозае шинос мешавад, ки барои иҷрои ӯҳдадориҳои мансабиаш (вазифавиаш) заруранд, масъулияти шахсӣ доранд.

3. Дастрасӣ ба сирри давлатӣ ба шаҳрвандони қобили амали Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба синни 18 расидаанд, пешниҳод карда мешавад, агар он мувофиқи шароитҳои фаъолияти хизматӣ ё илмию таҳқиқотиашон зарур бошад ва барои онҳо мувофиқи тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур, рухсати дахлдор ба расмият дароварда шудааст.

4. Қарор дар бораи пешниҳод кардани дастрасӣ ба маълумоти мушаххаси дорои сирри давлатӣ аз тарафи роҳбарони мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳое қабул карда мешавад, ки дар онҳо ин корҳо анҷом дода мешаванд ё ҳомилҳои маълумоти ба онҳо вобастабуда нигоҳ дошта мешаванд.

5. Рад кардани ба шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намудани дастрасӣ ба маълумоти мушаххаси дорои сирри давлатӣ танҳо дар ҳолати набудани асосҳои дар қисми 3 ҳамин модда пешбинишуда имконпазир аст ва аз рӯи он ба шахси мансабдори болоӣ шикоят кардан мумкин аст. Дар сурати қонеъ нагардонидани шикоят, шаҳрванд ҳуқуқ дорад оид ба амалҳои зиддиҳуқуқии шахсони мансабдор ба суд шикоят намояд.

6. Дар ҳолати бекор кардани шартномаи (қарордоди) меҳнатӣ дастрасии шахсони мансабдор ё шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ба маълумоти дорои сирри давлатӣ қатъ карда мешавад.

Моддаи 36. Ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ дар ҳолати тағйир ёфтани шакли моликият ва функсияҳои субъектҳои муносибатҳои ҳуқуқӣ

Мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳое, ки маълумоти дорои сирри давлатиро доранд, дар ҳолатҳои тағйир ёфтани функсияҳои онҳо, шакли моликият, барҳамдиҳӣ ё қатъ намудани корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ, ӯҳдадоранд оид ба таъмини ҳифзи ин маълумот ва ҳомилҳои онҳо чораҳо андешанд. Дар ин ҳолат, ҳомилҳои маълумоти дорои сирри давлатӣ нобуд карда ва (ё) ба бойгонии давлатӣ барои нигоҳдорӣ супорида мешаванд ё бо тартиби муқарраргардида дода мешаванд:

- ба вориси ҳуқуқии мақоми давлатӣ ё ташкилоти нигоҳдорандаи маълумоти дорои сирри давлатӣ, агар ин вориси ҳуқуқӣ ваколати гузаронидани корҳо бо истифодаи маълумоти зикргардидаро дошта бошад;

- ба мақоми давлатие, ки дар ихтиёрдории он мутобиқи моддаи 19 Қонуни мазкур маълумоти дахлдор мавҷуданд;

- ба мақоми дигари давлатӣ ё ташкилот бо қарори мақоми ваколатдори давлатӣ.

Моддаи 37. Рухсати шахсони мансабдор, шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд ба сирри давлатӣ

1. Рухсати шахсони мансабдор, шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд ба сирри давлатӣ ихтиёрӣ буда, инҳоро пешбинӣ менамояд: **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664)**

- ба зиммаи худ гирифтани ӯҳдадории хаттӣ дар назди давлат оид ба ифшо накардани маълумоти дорои сирри давлатии ба онҳо боваркардашуда;

- розигӣ ба муваққатан маҳдуд намудани ҳуқуқҳои онҳо мутобиқи моддаи 45 Қонуни мазкур;

- розигии хаттӣ дар бораи аз тарафи мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон нисбати онҳо гузаронидани санҷиши махсус;

- шинос шудан бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатӣ, ки барои вайрон кардани он ҷавобгарӣ пешбинӣ намудааст;

- аз тарафи роҳбари мақоми давлатӣ ё ташкилот қабул намудани қарор оид ба рухсати шахси барасмиятдаровардашаванда ба маълумоти дорои сирри давлатӣ.

2. Ҳаҷми чорабиниҳои санҷишӣ аз дараҷаи махфияти маълумоте, ки ба онҳо шахси барасмиятдаровардашаванда рухсат дода мешавад, вобастагӣ дорад.

3. Ӯҳдадориҳои тарафайни маъмурият ва шахси барасмиятдаровардашаванда дар шартномаи (қарордоди) меҳнатӣ зикр карда мешаванд. Бастани шартномаи (қарордоди) меҳнатӣ то ба охир расидани чорабиниҳои санҷишии мақомоти салоҳиятдор мумкин нест.

4. Ба шахсони мансабдор ва шаҳрвандон се шакли рухсат ба сирри давлатӣ, ки ба се дараҷаи махфияти маълумоти дорои сирри давлатӣ, яъне «фавқулодда муҳим», «комилан махфӣ» ва «махфӣ» мувофиқ мебошанд, муқаррар карда мешаванд. Рухсат доштани шахсони мансабдор ва шаҳрвандон ба маълумоти дараҷаи нисбатан баланди махфият, барои дастрасӣ ба маълумоти дараҷаи нисбатан пасттари махфият асос мебошад.

5. Мӯҳлатҳо, ҳолатҳо ва тартиби барасмиятдарорӣ ё аз нав барасмиятдарории рухсати шахсони мансабдор ва шаҳрвандон ба сирри давлатиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

6. Шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд ба сирри давлатӣ танҳо дар доираи амалӣ гардидани шартномаҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон рухсат дода мешаванд.

**Моддаи 38. Тартиби махсуси рухсат ба сирри давлатӣ**

1. Дар давраи иҷрои ваколатҳо ва ӯҳдадориҳои мансабии худ ба маълумоти «фавқулодда муҳим», «комилан махфӣ» ва «махфӣ» бе гузаронидани чорабиниҳои санҷишии пешбининамудаи моддаи 37 Қонуни мазкур ва бидуни мувофиқа бо мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба инҳо рухсат дода мешавад:

- аъзои Маҷлиси миллӣ ва вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- Сарвазир, муовини якум ва муовинони ӯ, вазирон, раисони кумитаҳои давлатӣ;

- раис, муовини якум, муовинон ва судяҳои Суди конститутсионӣ, Суди Олӣ ва Суди Олии иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон, муовини якум ва муовинони ӯ;

- раиси Бонки миллии Тоҷикистон, муовини якум ва муовинони ӯ;

- раис, муовини ӯ ва аъзои Комиссияи марказии интихобот ва раъйпурсии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- шахсони мансабдоре, ки аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон таъин гардидаанд;

- шахсони мансабдоре, ки аз ҷониби Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб ва таъин карда мешаванд;

- шахсони мансабдоре, ки аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъин гардидаанд;

- президент, ноибони президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- адвокатҳое, ки ба сифати ҳимоятгар дар тафтишоти пешакӣ ва мурофиаи судӣ оид ба парвандаҳои марбут ба маълумоти дорои сирри давлатӣ иштирок менамоянд.

2. Шахсони дар қисми 1 моддаи мазкур пешбинигардида дар бораи ифшо накардани сирри давлатӣ, ки ба онҳо ҳангоми иҷрои ваколатҳо ва ӯҳдадориҳои мансабиашон маълум мегардад ва дар бораи тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашидани онҳо дар ҳолати ифшои онҳо, огоҳонида мешаванд ва дар ин бора аз онҳо забонхати дахлдор гирифта мешавад.

**Моддаи 39. Асосҳо барои ба шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон надодани рухсат ба сирри давлатӣ**

1. Асосҳо барои ба шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон надодани рухсат ба сирри давлатӣ инҳо буда метавонанд:

- набудани зарурати асоснок барои гузаронидани корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ;

- дар рафти чорабиниҳои санҷишӣ вобаста ба рухсати шахс ба сирри давлатӣ ошкор гардидани ҳодисаҳои мусоидати ӯ ба фаъолияти зиддиҳуқуқии мақомоти давлатҳои хориҷӣ ва ташкилотҳои хориҷӣ ё иштироки вай дар иттиҳодияҳои шаҳрвандон, ки фаъолияташон хилофи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад ва ё бо тартиби судӣ манъ карда шудааст ё ӯҳдадориҳояшро оид ба маҳфуз доштани сирри давлатӣ, ки қаблан ба ӯ бовар карда шуда буд, иҷро накардааст;

- аз тарафи ӯ ба зимма нагирифтани ӯҳдадорӣ оид ба маҳфуз доштани сирри давлатӣ, ки ба вай бовар карда мешавад ва ё розӣ нашудани ӯ бо маҳдуд намудани ҳуқуқҳояш вобаста ба рухсат ба сирри давлатӣ;

- аз тарафи суд ғайри қобили амал, дорои қобилияти маҳдуди амал эътироф гардидани ӯ, доштани доғи судӣ барои содир намудани ҷинояти қасдона, ки бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барҳам нахӯрдааст ё бардошта нашудааст;

- манъи тиббӣ доштани ӯ барои кор бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ тибқи номгӯйи тасдиқнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ;

- истиқомати доимии ӯ дар хориҷа ё барасмиятдарории ҳуҷҷатҳо аз ҷониби ӯ барои ба дигар давлат барои истиқомати доимӣ рафтан;

- дар натиҷаи чорабиниҳои санҷишӣ ошкор гардидани амалҳои шахси ба сирри давлатӣ рухсатгиранда, ки ба амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳдид мекунанд;

- саркашӣ намудан аз чорабиниҳои санҷишӣ ва (ё) аз ҷониби ӯ пешниҳод шудани маълумоти баръало бардурӯғ дар бораи худ ва хешовандони наздикаш.

2. Қарор дар бораи ба шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон надодани рухсат ба сирри давлатӣ аз ҷониби роҳбари мақоми давлатӣ ё ташкилот бо тартиби инфиродӣ бо дарназардошти натиҷаҳои санҷиши махсус қабул карда мешавад.

3. Шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд аз рӯи қарор дар бораи рухсат надодани онҳо ба сирри давлатӣ ба мақоми давлатӣ ва ташкилоти болоӣ ё суд шикоят намоянд.

4. **Хориҷ карда шуд**. **(ҚҶТ аз 02.01.20 с., №1664 )**

**Моддаи 40. Ӯҳдадориҳои шаҳрванд барои нигоҳ доштани сирри давлатӣ**

Шаҳрванде, ки ба сирри давлатӣ рухсат дода шудааст, ӯҳдадор аст:

- сирри давлатиро, ки ба ӯ бовар карда мешавад ё вобаста ба иҷрои ӯҳдадориҳои хизматӣ аз он хабардор мегардад, ба ҳеҷ ваҷҳ набояд ифшо намояд;

- дар иттиҳодияҳои шаҳрвандон, ки фаъолияташон хилофи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад ё бо тартиби судӣ манъ карда шудааст, иштирок накунад;

- дар фаъолияти зиддиҳуқуқии мақомоти давлатии хориҷӣ ва ташкилотҳои хориҷӣ иштирок накунад;

- талаботи низоми махфиятро, ки мувофиқи моддаи 34 Қонуни мазкур муқаррар шудаанд, иҷро намояд;

- ба шахси мансабдоре, ки рухсат ба сирри давлатиро ба ӯ додааст, аз ҳолатҳое, ки ба нигоҳ доштани сирри давлатии ба ӯ боваркардашуда монеъ мегарданд, хабар диҳад.

**Моддаи 41. Шартҳои қатъ кардани рухсати шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сирри давлатӣ**

1. Рухсат ба сирри давлатии қаблан ба шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон додашуда бо қарори роҳбари мақоми давлатӣ ё ташкилот дар ҳолатҳои зерин қатъ карда мешавад:

- вайрон кардани ӯҳдадориҳои ба зиммагирифтаи ӯ вобаста ба ҳифзи сирри давлатӣ, ки дар шартномаи (қарордоди) меҳнатӣ пешбинӣ шудаанд;

- ба миён омадани ҳолатҳое, ки мувофиқи моддаи 39 Қонуни мазкур барои надодани рухсат ба шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сирри давлатӣ асос мебошанд.

2. Қатъ намудани рухсати шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сирри давлатӣ барои бекор намудани шартномаи (қарордоди) меҳнатӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон асоси иловагӣ мебошад.

3. Қатъ кардани рухсат ба сирри давлатӣ шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистонро аз иҷрои ӯҳдадориҳои ба зиммагирифтааш дар бораи ифшо накардани маълумоти дорои сирри давлатӣ озод намекунад.

4. Нисбат ба қарори роҳбари мақоми давлатӣ ё ташкилот дар бораи қатъ кардани рухсати шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сирри давлатӣ ва дар ин асос бекор кардани шартномаи (қарордоди) меҳнатӣ ба мақоми давлатӣ ва ташкилоти болоӣ ё суд шикоят кардан мумкин аст.

**Моддаи 42. Маҳдудияти интишори маълумоти дорои сирри давлатӣ дар матбуот ва дигар воситаҳои ахбори омма**

1. Мақомоти давлатӣ, ташкилотҳо ва шаҳрвандон ҳангоми тайёр кардани мавод барои интишор кардан, паҳн намудан дар матбуот ва (ё) дигар воситаҳои ахбори омма ё аз сарҳад гузаронидани онҳо бо мақсади ҳифз намудани маълумоти дорои сирри давлатӣ, ӯҳдадоранд Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба роҳбарӣ гиранд.

2. Назоратбарии риояи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳифзи сирри давлатӣ ҳангоми интишор кардан, паҳн намудани мавод дар матбуот ва (ё) дигар воситаҳои ахбори омма, ҳамчунин ҳангоми ба хориҷа бурдани мавод аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ таъмин карда мешавад.

**Моддаи 43. Чораҳои техникии ҳифзи сирри давлатӣ**

1. Мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳое, ки фаъолияташон бо сирри давлатӣ алоқаманд аст, ӯҳдадоранд бо мақсади ҳифзи техникии маълумот воситаҳои муҳофизатшудаи коркард, додан, нигоҳдории маълумот ва таҷҳизоти техникии ҳифзи онро, ки мутобиқати ин воситаҳою таҷҳизот ба меъёрҳои ҳифзи техникӣ сертификатсия шудаанд, истифода баранд.

2. Мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо ҳуқуқ доранд танҳо дар сурати мавҷуд будани иҷозатномаи (литсензияи) дахлдори мақоми ваколатдори давлатӣ фаъолияти вобаста бо истеҳсол ва хизматрасонии системаю воситаҳо, иҷрои корҳо, хизматрасониро, ки ҳифзи техникии сирри давлатиро таъмин мекунанд, амалӣ намоянд.

**Моддаи 44. Чораҳои оперативии ҳифзи сирри давлатӣ**

Чораҳои оперативии ҳифзи сирри давлатӣ дар рафти корҳои разведкавӣ, зиддиразведкавӣ ва оперативӣ-ҷустуҷӯӣ аз тарафи мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва мақомоти дигари давлатӣ, ки мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои ҳуқуқи амалисозии чунин фаъолият мебошанд, амалӣ мегарданд.

Моддаи 45. Маҳдуд намудани ҳуқуқҳои шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба сирри давлатӣ рухсат дода шудаанд ё пештар рухсат дода шуда буданд

1. Ҳуқуқҳои шахси мансабдор ё шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба сирри давлатӣ рухсат дода шудаанд ё пештар рухсат дода шуда буданд, мумкин аст муваққатан маҳдуд карда шаванд.

2. Маҳдудкуниҳо ба ҳуқуқҳои зерин дахл дошта метавонанд:

- ҳуқуқи барои истиқомати доимӣ ба давлати дигар рафтан то ғайримахфигардонии маълумоти дахлдор, вале на зиёда аз 5 сол аз вақти қатъ намудани рухсат ба сирри давлатӣ;

- ҳуқуқи баромадан аз ҳудуди давлат ба мӯҳлати пешбининамудаи шартномаи (қарордоди) меҳнатӣ ҳангоми ба расмият даровардани рухсат ба сирри давлатӣ;

- ҳуқуқ ба истифодаи кашфиёт ва ихтироъҳои дорои маълумоти сирри давлатӣ ва ба паҳн намудани чунин маълумот;

- ҳуқуқ ба дахлнопазирии ҳаёти шахсӣ ҳангоми гузаронидани чорабиниҳои санҷишӣ дар давраи ба расмият даровардани рухсат ба сирри давлатӣ.

3. Баромадан аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла барои истиқомати доимӣ ба давлатҳое, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон бо онҳо созишнома оид ба ҳифзи мутақобилаи сирри давлатӣ ё дигар созишномаҳои байналмилалӣ дорад, ки чунин баромада рафтанро пешбинӣ менамоянд, маҳдуд карда намешавад.

**Моддаи 46. Рухсатнома барои гузаронидани корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ**

1. Мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо корҳоро бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ дар асоси рухсатномае, ки аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дода шудааст, мегузаронанд.

2. Рухсатнома дар асоси натиҷаҳои экспертизаи махсуси ташкилотҳо ва аттестатсияи роҳбарони онҳо, ки бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегарданд, дода мешавад.

**Моддаи 47. Сертификатсияи воситаҳои ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ**

1. Воситаҳои ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ бояд сертификати тасдиқкунандаи мутобиқати онҳоро ба талабот оид ба ҳифзи маълумоти дараҷаи дахлдори махфият, ки бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дода мешавад, дошта бошанд.

2. Ташкили сертификатсияи воситаҳои ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ ба зиммаи мақоми ваколатдори давлатӣ ва мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи ваколатҳои онҳо, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, вогузор мешавад.

3. Ҳамоҳангсозии фаъолият оид ба ташкили сертификатсияи воситаҳои ҳифзи маълумоти дорои сирри давлатӣ ба зиммаи мақоми ваколатдори давлатӣ гузошта мешавад.

**БОБИ 8.**

**МАБЛАҒГУЗОРИИ ЧОРАБИНИҲО ОИД БА ҲИФЗИ СИРРИ ДАВЛАТӢ**

**Моддаи 48. Маблағгузории чорабиниҳо оид ба ҳифзи сирри давлатӣ**

1. Маблағгузории чорабиниҳо оид ба ҳифзи сирри давлатӣ, инчунин маблағгузории фаъолияти мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳои буҷетӣ, воҳидҳои сохтории онҳо оид ба ҳифзи сирри давлатӣ аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ, дигар ташкилотҳо бошад, аз ҳисоби маблағҳое, ки аз фаъолияти асосии онҳо ҳангоми иҷрои корҳои бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ алоқаманд ба даст меоянд, сурат мегирад.

2. Назоратбарии хароҷоти воситаҳои молиявӣ барои гузаронидани чорабиниҳо оид ба ҳифзи сирри давлатӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 49. Ҷубронпулӣ ба шаҳрвандоне, ки корашон бо сирри давлатӣ алоқаманд аст**

Дар ҳолатҳое, ки шаҳрванд тибқи шароитҳои фаъолияти касбии худ бояд доимо бо маълумоти дорои сирри давлатӣ сарукор дошта бошад, ба ӯ барои дар шароити маҳдудиятҳои низомӣ кор карданаш бояд ҷубронпулии дахлдор дода шавад, ки намуд, андоза ва тартиби додани онро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

**БОБИ 9.**

**НАЗОРАТБАРӢ ВА НАЗОРАТИ ТАЪМИНИ ҲИФЗИ СИРРИ ДАВЛАТӢ**

**Моддаи 50. Назоратбарии таъмини ҳифзи сирри давлатӣ**

1. Ташкилотҳои фармоишгар ҳуқуқи назоратбарии ҳолати ҳифзи сирри давлатиро, ки вобаста ба иҷрои фармоишҳо ба пудратчиҳо вогузор шудаанд, доранд.

2. Роҳбарони ташкилотҳо ӯҳдадоранд, ки назоратбарии доимии таъмини ҳифзи сирри давлатиро амалӣ намоянд.

3. Мақомоти давлатие, ки ба онҳо ҳуқуқи ҳалли масъала оид ба пешниҳод кардани дастрасӣ ба маълумоти мушаххаси дорои сирри давлатӣ дода шудааст, ӯҳдадоранд ҳолати ҳифзи сирри давлатиро дар ташкилотҳое, ки корҳо бо истифодаи маълумоти дорои сирри давлатӣ ё нигоҳдории ҳомилҳои чунин маълумотро амалӣ менамоянд, назоратбарӣ намоянд.

4. Мақоми ваколатдори давлатӣ ва мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд ҳолати ҳифзи сирри давлатиро дар ҳамаи мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳо таҳти назоратбарӣ қарор диҳанд. Хулосаҳои мақоми ваколатдори давлатӣ ва мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар санадҳои санҷишҳои расмӣ аз рӯи натиҷаҳои назоратбарии ҳолати ҳифзи сирри давлатӣ баён гардидаанд, барои шахсони мансабдор ҷиҳати иҷро ҳатмӣ мебошанд.

**Моддаи 51. Назоратбарии ҳуҷҷатгузорӣ оид ба маълумоти дорои сирри давлатӣ**

Назоратбарии дуруст додан ва тағйири мӯҳри махфият, мӯҳлати махфигардонии маълумоти дорои сирри давлатӣ, нигоҳдорӣ ва кор бо ҳуҷҷатҳои махфӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ ва мақомоти амнияти миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 52. Назорати риояи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатӣ**

1. Назорати риояи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи сирри давлатиро Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон, прокуророни тобеи он ва прокуророни аз тарафи ӯ ваколатдоршуда амалӣ менамоянд.

2. Барои шахсоне, ки назорати прокурориро амалӣ менамоянд, дастрасӣ ба маълумоти дорои сирри давлатӣ мутобиқи Қонуни мазкур амалӣ карда мешавад.

**БОБИ 10.**

**МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 53. Ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи ҳифзи сирри давлатӣ**

Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи ҳифзи сирри давлатӣ дар доираи шартномаҳои басташуда, ки бо таҳия ва татбиқи чорабиниҳои манфиатноки мутақобила оид ба ҳифзи сирри давлатӣ, рушд ва нигаҳдории робитаҳои байниҳамдигарии муфид алоқаманданд, иштирок менамояд.

**Модаи 54. Ҷавобгарӣ барои вайрон кардани муқаррароти Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои вайрон кардани муқаррароти Қонуни мазкур мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 55. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи сирри давлатӣ» ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи «Номгӯи маълумоти дорои сирри давлатӣ»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 22 апрели соли 2003 «Дар бораи сирри давлатӣ» (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2003, №4, мод. 134; с. 2007, №7, мод. 655; с. 2011, №3, мод. 157) ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 майи соли 2002 «Дар бораи Номгӯи маълумоти дорои сирри давлатӣ» (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2002, №4, қ. 2, мод. 326; с. 2003, №12, мод. 694; с. 2007, №7, мод. 656; с. 2011, №3, мод. 158; №7-8, мод. 607) аз эътибор соқит дониста шаванд.

**Моддаи 56. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

**Президенти**

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                      Эмомалӣ Рањмон

ш. Душанбе, 26 июли соли 2014,

№ 1095

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	1095	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ СИРРИ ДАВЛАТӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	26.07.2014	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ АДАБИЁТИ ТАЪЛИМӢ**

**(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2014, №7. қ.2 , мод.419;** **соли 2021, №12, қ.2, мод.711**)

Бо Қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 24-уми апрели соли   2014, №1473   (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2014 , № 4 , моддаи 200) қабул гардидааст.

                                                                 Бо Қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 17-уми июли соли 2014,№709    (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2014, №7қ.2, моддаи 465) ҷонибдорӣ гардидааст.

Қонуни мазкур муносибатҳои ҷамъиятиро оид ба таҳия ва нашри адабиёти таълимӣ ба танзим дароварда, кафолат ва талаботи давлатиро ба адабиёти таълимӣ муайян менамояд.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

    **Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

    Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

**- адабиёти таълимӣ –** асарҳои хаттӣ ва чопӣ, ки ҳамчун воситаи таълимӣ барои ҳамаи зинаҳои таҳсилот, такмили ихтисос, бозомўзӣ ва таҳсилоти иловагӣ интишор меёбанд;

**- адабиёти таълимии асосӣ –** нашрияҳои таълимие, ки нишони мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** ва (ё) шўроҳои илмию методии муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ва олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимиро доранд; **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

**- адабиёти таълимии иловагӣ –** нашрияҳои таълимие, ки барои омўзиши амиқи фанни мушаххас дорои маводи иловагӣ ба барномаи таълимӣ мебошанд;

**- адабиёти таълимии электронӣ** – маҷмўи иттилооти графикӣ, матнӣ, рақамӣ, нутқӣ, мусиқавӣ, тасвириву бисёррасонавӣ барои ҳамаи зинаҳои таҳсилот, ки дар шаклҳои гуногуни электронӣ мавҷуданд;

**- захираи электронии (рақамии) таълимӣ –** маводи таълимие, ки дар таҷҳизоти электронӣ ё компютер маҳфуз мебошанд;

**- нашрияи таълимӣ –** нашрияе, ки барои истифода дар раванди таълиму тарбия аз рўйи барномаи таълимии мушаххас барои ноил шудан ба мақсади муайяни таълим нашр гардидааст;

**- нишони мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф дар адабиёти таълимӣ –** нишоне, ки мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** ба нашрияи таълимии ба талаботи стандартҳои давлатии таҳсилот ҷавобгў додааст; **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

**- нишони шўроҳои илмию методии муассисаҳои таълимӣ дар адабиёти таълимӣ –** нишоне, ки шўроҳои илмию методии муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ва олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ ба нашрияи таълимии ба талаботи стандартҳои давлатии таҳсилот дар соҳаҳои дахлдор ҷавобгў додаанд;

**- экспертизаи сифати адабиёти таълимӣ –** арзёбии мутобиқати адабиёти таълимӣ ба стандартҳои давлатии таҳсилот, талаботи ба сатҳи омодагии хатмкунандагони зинаи дахлдори таҳсилот тасдиқгардида, дастовардҳои муосири илмӣ бо назардошти барномаи таълимӣ ва имконияти худомўзӣ, инчунин талабот нисбат ба сохтор ва дастгоҳи усулии адабиёти таълимӣ мутобиқи хусусиятҳои синнусолӣ ва равонии таълимгирандагон;

**- фармоишгари экспертизаи сифати адабиёти таълимӣ –** мақоми иҷроияи марказии ҳокимияти давлатӣ, нашриёт, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, воситаҳои ахбори омма ва дигар ташкилотҳои ғайритиҷоратию шаҳрвандони ташаббускори экспертиза;

**- ҳадди ақалли ҳатмии мазмуни барномаҳои таълимӣ –** мазмуни ҷамъбастшудаи илму дониш, ки муассисаҳои таълимии давлатӣ ва ғайридавлатӣ уҳдадоранд ба таълимгирандагон пешниҳод намоянд;

**- ҳадди ақалли номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ –** миқдори кофии номгўйи адабиёти таълимӣ, ки барои азхудкунии ҳадди ақалли ҳатмии мазмуни барномаҳои таълимии зинаҳои таҳсилот дар муассисаҳои таълимии давлатӣ ва ғайридавлатӣ зарур мебошад.

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи адабиёти таълимӣ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи адабиёти таълимӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**Моддаи 3. Асосҳои сиёсати давлатӣ дар соҳаи адабиёти таълимӣ**

Сиёсати давлатӣ дар соҳаи адабиёти таълимӣ ба дурнамо, консепсияҳо, стратегияҳо ва барномаҳои давлатии рушди соҳаи маориф **ва илм** асос меёбад. (ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)

**Моддаи 4. Принсипҳои сиёсати давлатӣ дар соҳаи адабиёти таълимӣ**

Ба принсипҳои сиёсати давлатӣ дар соҳаи адабиёти таълимӣ мансубанд:

- мутобиқат ба раванди муттасили таълиму тарбия;

- пешниҳоди ҳадди ақалли номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ ба cубъектҳои раванди таълиму тарбия;

- бо адабиёти таълимӣ таъмин кардани таълимгирандагони ятиму бепарастор, кўдакони имконияташон маҳдуд, маъюбон ва дигар шахсони муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- кафолати дастрасии озоди адабиёти таълимии фондҳои китобхонаҳои муассисаҳои таълимии давлатӣ ва дигар китобхонаҳои дастраси умум;

- бо озмун таъмин намудани интихоби таҳия, нашр ва нашри такрории адабиёти таълимӣ дар доираи ҳадди ақалли номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ;

- мутобиқати адабиёти таълимии нашршаванда ба меъёрҳои муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи маориф **ва илм**; **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

- риояи муттасилӣ ва инноватсионӣ дар масъалаҳои таҳия, нашр ва нашри такрории адабиёти таълимӣ;

- таъмини нашри теъдоди зарурии ҳадди ақалли номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ мутобиқ ба шумораи таълимгирандагон ва дурнамои афзоиши онҳо;

- кафолати пардохти ҳаққи хизмат барои таҳия, мураттибӣ, тақриз, тарҷума, нашр ва нашри такрории адабиёти таълимӣ.

**Моддаи 5. Кафолати давлатӣ дар соҳаи адабиёти таълимӣ**

Дар соҳаи адабиёти таълимӣ давлат инҳоро кафолат медиҳад:

- ҳуқуқи муаллифон ба иштироки баробар дар озмунҳои таҳия, нашр ва нашри такрории адабиёти таълимӣ, аз ҷумла дар доираи ҳадди ақалли номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ;

- нашр ва хариди адабиёти таълимӣ барои эҳтиёҷоти давлатӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- баргузории озмунҳои кушод барои таҳия, нашр ва таъмин бо адабиёти таълимӣ барои эҳтиёҷоти давлатӣ;

- ҳифзи истифодабарандагон аз адабиёти таълимии бесифат тавассути қабули стандартҳои давлатӣ барои нашрияҳои таълимӣ ва экспертизаи ҳатмии онҳо.

**БОБИ 2. ТАНЗИМИ ДАВЛАТИИ СОҲАИ АДАБИЁТИ ТАЪЛИМӢ**

**Моддаи 6. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи адабиёти таълимӣ**

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи адабиёти таълимӣ чунин салоҳият дорад:

- дар доираи маблағҳои буҷети давлатӣ хароҷотро барои таҳия, нашр, экспертиза ва дастрас намудани адабиёти таълимӣ тасдиқ мекунад;

- меъёри таъмини субъектҳои раванди таълиму тарбияро бо адабиёти таълимӣ тасдиқ мекунад;

- ҳадди ақалли номгўйи давлатии адабиёти таълимиро тасдиқ менамояд;

- бо пешниҳоди мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм**теъдоди умумии адабиёти таълимиро тасдиқ карда, номгўйи онро ба рўйхати таъминоти мол барои эҳтиёҷоти давлатӣ дохил менамояд; **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

- низомномаи намунавиро оид ба таҳия, экспертиза ва нашри адабиёти таълимӣ тасдиқ менамояд;

- барномаҳои давлатӣ ва байналмилалиро оид ба нашри адабиёти таълимӣ тасдиқ менамояд;

- дигар ваколатҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, амалӣ менамояд.

**Моддаи 7. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф ва илмвобаста ба соҳаи адабиёти таълимӣ**

Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** вобаста ба соҳаи адабиёти таълимӣ дорои ваколатҳои зерин мебошад:

- сиёсати давлатиро дар соҳаи адабиёти таълимӣ амалӣ мегардонад;

- низомномаи намунавиро оид ба таҳия, экспертиза ва нашри адабиёти таълимӣ таҳия ва ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои тасдиқ пешниҳод менамояд;

- барномаҳои давлатӣ ва байналмилалиро оид ба нашри адабиёти таълимӣ амалӣ мегардонад;

- дар зинаҳои таҳсилоти миёнаи касбӣ ва олии касбӣ номгўйи ихтисосҳои афзалиятнокро, ки мутобиқи он нашри адабиёти таълимӣ амалӣ карда мешавад, тасдиқ менамояд;

- барои нашри адабиёти таълимӣ озмунҳо доир намуда, баҳри бо адабиёти таълимӣ таъмин намудани муассисаҳои таълимӣ дар озмунҳои байналмилалӣ иштирок менамояд;

- натиҷаҳои тасдиқгардидаи озмунҳоро оид ба таҳия ва нашри адабиёти таълимӣ тибқи талаботи муқарраргардида дар воситаҳои ахбори омма интишор менамояд;

- қоидаҳо, меъёрҳо, тавсияҳо ва таклифҳоро оид ба таъмини соҳаи маориф **ва илм** бо адабиёти таълимӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия ва тасдиқ мекунад; **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

- дастрасии адабиёти таълимиро барои субъектҳои раванди таълиму тарбия мутобиқи Қонуни мазкур таъмин менамояд;

- мутобиқи талаботи низоми таълими кредитӣ ва таҳсилоти фосилавӣ усули дастрасии адабиёти таълимиро муайян менамояд;

- адабиёти таълимии нашргардидаро бо мақсади таъмини дастрасии озоди шаҳрвандон дар сомонаи интернетӣ ҷойгир мекунад;

- дар доираи маблағҳои буҷети давлатӣ хароҷотро барои таҳия, экспертиза, нашр ва дастрасии адабиёти таълимӣ таҳия менамояд;

- талаботи ягонаро оид ба таъминот бо адабиёти таълимӣ таҳия ва тасдиқ намуда, ҳангоми иҷозатномадиҳӣ ва аккредитатсияи муассисаҳои таълимӣ иҷрои онҳоро назорат мекунад;

- нишондиҳандаи ҳадди ақалли номгўйи давлатии адабиёти таълимиро ба сифати яке аз меъёрҳо ҳангоми иҷозатномадиҳӣ ва аккредитатсияи муассисаҳои таълимӣ истифода мебарад;

- такмили ихтисоси муаллифони адабиёти таълимиро ташкил менамояд;

- номгўйи давлатии адабиёти таълимиро тасдиқ мекунад;

- як моҳ пеш аз оғози соли молиявӣ дар воситаҳои ахбори омма номгўйи давлатии адабиёти таълимиро, ки соли оянда нашр мешавад, интишор менамояд;

- фармоишгари давлатӣ барои нашри китобҳои дарсӣ ва воситаҳои таълимии ба номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ дохилшуда мебошад;

- дигар ваколатҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, амалӣ мегардонад.

Моддаи 8. Ваколатҳои вазорату идораҳо, ки дар сохтори худ муассисаҳои таълимиву тарбиявӣ доранд, дар соҳаи адабиёти таълимӣ

Вазорату идораҳое, ки дар сохтори худ муассисаҳои таълимиву тарбиявӣ доранд, дар соҳаи адабиёти таълимӣ дорои ваколатҳои зерин мебошанд:

- барои муассисаҳои таълимии сохтории худ адабиёти таълимии асосиро таҳия карда, онро бо тартиби муқарраршуда барои тасдиқ ба мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф ва илм пешниҳод менамоянд;

- маблағгузории муассисаҳои таълимии сохтории худро барои нашр, нашри такрорӣ ва дастрасии адабиёти таълимии асосӣ ва иловагӣ аз ҳисоби маблағҳои худ таъмин менамоянд;

**- ба нашри адабиётҳои илмию таълимии тахассусӣ ва соҳавӣ мусоидат менамоянд**; **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

- барои соҳаҳои дахлдор фармоишгари экспертизаи сифати адабиёти таълимӣ мебошанд;

- дигар ваколатҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, амалӣ мегардонанд.

**Моддаи 9. Ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи адабиёти таълимӣ**

Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи адабиёти таълимӣ дорои ваколатҳои зерин мебошанд:

- дар доираи имкониятҳои худ муассисаҳои таълимиро бо адабиёти таълимӣ таъмин мекунанд;

- ба таълимгирандагони ятиму бепарастор, кўдакони имконияташон маҳдуд, маъюбон ва дигар шахсони муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади таъмин намудани онҳо бо адабиёти таълимӣ имтиёзҳои иловагӣ муқаррар менамоянд;

- дигар ваколатҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, амалӣ мегардонанд.

**Моддаи 10. Ваколатҳои мақомоти маҳаллии идоракунии маориф ва илм дар соҳаи адабиёти таълимӣ**

Мақомоти маҳаллии идоракунии маориф **ва илм** дар соҳаи адабиёти таълимӣ дорои ваколатҳои зерин мебошанд: **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

- таъминот бо адабиёти таълимӣ ва дастрасии онро дар муассисаҳои таълимии мақоми маҳаллидошта, новобаста ба шакли ташкиливу ҳуқуқӣ, аз нуқтаи назари гурўҳҳои таълимгирандагон ва забони таълим таҳлил мекунанд ва ба ҳисоб мегиранд;

- тартиби аз нав тақсим кардани адабиёти таълимии нашршударо дар байни муассисаҳои таълимӣ муқаррар менамоянд;

- дигар ваколатҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, амалӣ мегардонанд.

**Моддаи 11. Вазифаҳои муассисаҳои таълимӣ дар соҳаи адабиёти таълимӣ**

Муассисаҳои таълимӣ дар соҳаи адабиёти таълимӣ вазифадоранд:

- таълимгирандагонро тавассути идораи самараноки захираҳои молиявӣ ва моддиву техникии муассисаи таълимӣ тибқи стандартҳои давлатии таҳсилот бо адабиёти таълимӣ таъмин намоянд;

- усулҳои инноватсионии таъмини таълимгирандагонро бо адабиёти таълимӣ ҷорӣ намоянд;

- раванди таълимро дар низоми таълими кредитӣ ва таҳсилоти фосилавӣ бо захираи электронии (рақамии) таълимӣ таъмин намоянд;

- ба таълимгирандагони ятиму бепарастор, кўдакони имконияташон маҳдуд, маъюбон ва дигар шахсони муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон имтиёзҳои иловагии дастрасӣ ба адабиёти таълимиро бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** пешниҳод намоянд;

- ба мақомоти худидоракунии муассисаҳои таълимӣ, омўзгорон ва дигар кормандони соҳаи маориф **ва илм** дар дастрас намудани адабиёти таълимӣ ба субъектҳои раванди таълиму тарбия мусоидат кунанд;

- ҳамчун фармоишгари экспертизаи сифати адабиёти таълимӣ амал намоянд;

- дигар вазифаҳоеро, ки **оинномаҳо ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудаанд**, амалӣ менамоянд. (ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)

**БОБИ 3. ЭКСПЕРТИЗАИ СИФАТИ АДАБИЁТИ ТАЪЛИМӢ**

**Моддаи 12. Таъмини сифати адабиёти таълимии нашршаванда**

1. Сифати адабиёти таълимии нашршаванда тавассути экспертизаи он таъмин мегардад.

2. Тартиби гузаронидани экспертизаи сифати адабиёти таълимӣ мутобиқи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

**Моддаи 13. Намуд, мақсад ва субъектҳои экспертизаи сифати адабиёти таълимӣ**

1. Экспертизаи сифати адабиёти таълимӣ метавонад касбӣ ва ҷамъиятӣ бошад.

2. Мақсади экспертизаи касбии сифати адабиёти таълимӣ арзёбии адабиёти таълимӣ аз ҷиҳати мутобиқати мазмуни он ба илми муосир, стандартҳои давлатии таҳсилот, ҳадди ақалли ҳатмии мазмуни барномаҳои таълимӣ, хусусиятҳои синнусолӣ ва равонии таълимгирандагон мебошад.

3. Тартиби ташкил ва гузаронидани экспертизаи касбии сифати адабиёти таълимӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** муайян карда мешавад.

4. Мақсади экспертизаи ҷамъиятии сифати адабиёти таълимӣ арзёбии адабиёти таълимӣ аз нуқтаи назари талаботи истифодабарандагон ва ба маълумоти сохторҳои масъули нашри адабиёти таълимӣ расонидани натиҷаҳои он мебошад.

5. Экспертизаи ҷамъиятии сифати адабиёти таълимӣ механизми иловагие мебошад, ки ҳангоми қабули қарор оид ба нашр ё нашри такрории адабиёти таълимӣ дараҷаи амиқи воқеиятро таъмин мекунад. Тартиби гузаронидани экспертизаи ҷамъиятии сифати адабиёти таълимиро санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян менамоянд.

6. Субъектҳои экспертизаи касбӣ ва ҷамъиятии сифати адабиёти таълимӣ метавонанд фармоишгарон, коршиносони мустақил, ташкилотҳои илмӣ ва муассисаҳои таълимӣ, ҳамчунин субъектҳои раванди таълиму тарбия бошанд.

7. Робитаи мутақобилаи экспертизаи касбӣ ва ҷамъиятии сифати адабиёти таълимӣ ба воситаи ҷойгиркунии иттилоот оид ба раванди ҷории экспертизаи адабиёти таълимӣ ва татбиқи таҷрибавии он дар муассисаҳои таълимӣ дар сомонаи интернетии мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** ва муассисаҳои таълимӣ таъмин мегардад. **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

**Моддаи 14. Меъёрҳои экспертизаи касбӣ ва ҷамъиятии сифати адабиёти таълимӣ**

1. Экспертизаи касбии сифати нашрияҳои таълимие, ки дар раванди таълим ба сифати адабиёти таълимии асосӣ истифода бурда мешаванд, дар асоси меъёрҳои зерин гузаронида мешавад:

- мутобиқат ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва барномаҳои давлатии рушди соҳаи маориф **ва илм**;

- мутобиқат ба талаботи стандартҳои давлатии таҳсилот;

- мутобиқат ба ҳадди ақалли ҳатмии мазмуни барномаҳои таълимӣ;

- риояи қоидаҳои имло;

- арзиши ғоявӣ доштан;

**- мутобиқат ба анъанаҳои миллӣ, эҳтиром ба рамзҳои давлатӣ, муқаддасот ва арзишҳои миллӣ;** **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

- сохтори комил доштан;

- фаҳмову даркшаванда будан;

- мутобиқат ба талаботи усули баёни маводи таълимӣ;

- мавҷудияти робитаи мутақобила бо фанҳои дигари таълимӣ;

- мутобиқат ба хусусиятҳои синнусолӣ ва равонии таълимгирандагон;

- имконпазирии инъикоси масъалаҳои баробарии гендерӣ;

- санҷиши натиҷаҳои таҷрибавӣ дар муассисаҳои таълимӣ.

2. Меъёрҳои иловагии экспертизаи касбии сифати адабиёти таълимӣ аз ҷониби фармоишгар ва (ё) шахси барои чунин экспертиза манфиатдор пешниҳод карда мешаванд.

3. Ҳангоми экспертизаи касбии сифати адабиёти таълимии электронӣ меъёрҳои зерин низ ба назар гирифта мешаванд:

- иҷрошаванда будани ҳамаи ҷузъиёти барномаҳои компютерӣ, гузариш аз як барнома ба барномаи дигар, иқтибосҳо ва дигар амалҳое, ки барномаи компютерӣ пешбинӣ намудааст;

- бенуқсон кор кардани барномаи компютерӣ;

- амалӣ шудан дар ҳама навъи таҷҳизоти электронӣ, ки дар ҳуҷҷатҳои адабиёти таълимии электронӣ пешбинӣ шудаанд;

- мураттабӣ ва сохтори муназзами маводи таълимӣ;

- имкониятҳои мустақилона кор кардани таълимгиранда.

4. Бо мақсади экспертизаи касбии сифати навъҳои дигари нашрияҳои таълимӣ, ки ба сифати адабиёти таълимӣ тавсия дода мешаванд, меъёру усулҳои иловагии аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** ва (ё) шўроҳои илмию методии муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ва олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ тасдиқгардида истифода бурда мешаванд. **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

5. Экспертизаи ҷамъиятии сифати нашрияи таълимӣ ба меъёрҳои зерин асос меёбад:

- сатҳи мутобиқат ба барномаҳои таълимӣ;

- имконияти худомўзӣ;

- сатҳи робита бо захираҳои иттилоотӣ дар шабакаи интернет;

- сифати маҳсулоти чопӣ.

6. Меъёрҳои иловагӣ ва усулҳои экспертизаи ҷамъиятии сифати адабиёти таълимӣ аз ҷониби фармоишгар ва (ё) шахси барои чунин экспертиза манфиатдор пешниҳод карда мешаванд.

Моддаи 15. Тасдиқи сифати адабиёти таълимие, ки барои истифода дар раванди таълиму тарбия тавсия карда мешавад

1. Сифати адабиёти таълимие, ки барои истифода дар раванди таълиму тарбия тавсия карда мешавад, бо додани нишони мутобиқат ба стандартҳои давлатии таҳсилот аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** ва (ё) шўроҳои илмию методии муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ва олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ тасдиқ карда мешавад.

2. Адабиёти таълимӣ дорои нишони мутобиқат ба стандартҳои давлатӣ ва фаннии таҳсилот мебошад, яъне:

- нишони мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** ва (ё) шўроҳои илмию методии муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ва олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ ба адабиёти таълимӣ, ки дар саҳифаи аввали он ҷойгир карда мешавад, тағйирнопазир аст;

- нишони мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** ва (ё) шўроҳои илмию методии муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ва олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ ба адабиёти таълимии электронӣ, ки дар зери маълумоти сарлавҳагӣ ҷойгир карда мешавад, тағйирнопазир аст;

- нишон аз мақоми нашрияи таълимӣ, мазмуну мундариҷа ва мутобиқати он ба барномаи таълимии зинаи таҳсилот дарак дода, инчунин вобаста ба барномаҳои таълимӣ, намуди муассисаи таълимӣ, таълими кредитӣ ва таҳсилоти фосилавӣ, гурўҳҳои таълимгирандагон ва забони таълими истифодабарандагони адабиёти таьлимиро муайян намояд;

- нишон мутобиқи қарори мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** ва (ё) шўроҳои илмию методии муассисаҳои таълимии таҳсилоти миёна ва олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ дар асоси хулосаи экспертиза дода мешавад;

- қарор оид ба додани нишон дар мўҳлати амалишавии стандартҳои дахлдори давлатии таҳсилот эътибор дорад.

3. Ба номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ нашрияҳое дохил мешаванд, ки аз экспертизаи сифати адабиёти таълимӣ гузаштаанд ва ба он нишони дахлдори мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** гузошта шудааст. **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

**Моддаи 16. Сарчашмаҳои маблағгузории таҳия, нашр ва экспертизаи адабиёти таълимӣ**

1. Таҳия, нашр ва экспертизаи адабиёти таълимӣ аз ҳисоби маблағҳои пешбинишудаи буҷети давлатӣ (буҷетҳои ҷумҳуриявӣ ва маҳаллӣ), маблағҳои махсус, муассисони муассисаҳои таълимӣ, муассисаҳои таълимӣ ва дигар сарчашмаҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, маблағгузорӣ мешаванд.

2. Маблағгузории таҳия ва нашри адабиёти таълимӣ, ки барномаҳои давлатии рушди соҳаи маориф **ва илм** ва барномаҳои нашри адабиёти таълимӣ пешбинӣ намудаанд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад.

3. Маблағгузории таҳия ва нашри адабиёте, ки ба номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ шомил буда, мутобиқи созишномаҳои байниҳукуматӣ барои ба давлатҳои дигар дастрас намудан пешбинӣ шудааст, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад.

4. Маблағгузории фаъолият оид ба додани нишони мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** ба адабиёти таълимӣ аз ҳисоби маблағҳои дархосткунанда, инчунин дигар шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии манфиатдор амалӣ мегардад. **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

**БОБИ 4. ТАЪМИНИ ДАСТРАСИИ АДАБИЁТИ ТАЪЛИМӢ БА СУБЪЕКТҲОИ РАВАНДИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯ**

Моддаи 17. Таъмини дастрасии адабиёти таълимӣ ба субъектҳои раванди таълиму тарбия дар зинаҳои таҳсилоти умумӣ

1. Ба субъектҳои раванди таълиму тарбия дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти умумӣ дастрасии ҳадди ақалли номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ барои соли таҳсили дахлдор тибқи меъёрҳо ва бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин карда мешавад.

2. Адабиёте, ки ба номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ шомил аст, моликияти давлат буда, муқовааш дорои навиштаҷоти «Моликияти давлат» мебошад ва тибқи меъёрҳои муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** ба фонди китобхонаи муассисаи таълимии таҳсилоти умумӣ барои идоракунии оперативӣ супорида мешавад.

3. Дастрасии ҳадди ақалли номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ ба субъектҳои раванди таълиму тарбия дар муассисаҳои таълимии ғайридавлатӣ бо тартиби дар оинномаи муассисаи таълимӣ, шартномаи байни муассисаи таълимӣ ва субъектҳои раванди таълиму тарбия, шартномаи байни муассисаи таълимӣ ва мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** пешбинигардида мутобиқи меъёрҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин карда мешавад. **(ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)**

                 4. Бо мақсади дар сатҳи зарурӣ таъмин гардидани дастрасии адабиёти таълимӣ ба субъектҳои раванди таълиму тарбия дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти умумӣ ҳар сол баҳисобгирии фонди китобхонаи муассисаи таълимӣ гузаронида мешавад.

Моддаи 18. Таъмини дастрасии адабиёти таълимӣ ба субъектҳои раванди таълиму тарбия дар зинаҳои таҳсилоти касбӣ

1. Дастрасии ҳадди ақалли номгўйи давлатии адабиёти таълимиро ба таълимгирандагони муассисаҳои таълимии таҳсилоти ибтидоӣ, миёна ва олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ муассисони ин муассисаҳои таълимӣ мутобиқи стандарти давлатии таҳсилот таъмин менамоянд.

2. Дар муассисаҳои таълимии давлатии таҳсилоти ибтидоӣ, миёна ва олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ ташкили раванди таълиму тарбия бе таъмин кардани фонди китобхона бо миқдори зарурии ҳадди ақалли номгўйи давлатии адабиёти таълимӣ мутобиқи стандарти давлатии таҳсилот барои ҳар як сол иҷозат дода намешавад.

3. Бо мақсади дар сатҳи зарурӣ таъмин гардидани дастрасии адабиёти таълимӣ ба субъектҳои раванди таълиму тарбия дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти ибтидоӣ, миёна ва олии касбӣ ва касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ дар ду сол як маротиба баҳисобгирии фонди китобхонаи муассисаи таълимӣ гузаронида мешавад.

**Моддаи 19. Истифодаи маблағҳои махсус дар муассисаҳои таълимии давлатӣ барои хариди адабиёти таълимӣ**

1. Муассисаи таълимии давлатӣ ҳуқуқ дорад маблағҳои махсуси худро барои хариди адабиёти таълимӣ истифода барад ва фонди адабиёти таълимӣ ташкил кунад.

   2. Тартиби истифодаи маблағҳои махсус барои хариди адабиёти таълимӣ ва ташкили фонди адабиёти таълимӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф **ва илм** муайян карда мешавад. (ҚҶТ аз 23.12.2021с. №1837)

                      **БОБИ 5. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 20. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 21. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

**Президенти**

**Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                 Эмомалӣ Раҳмон**

              **Ш.Душанбе**

              **26 июли соли 2014**

              **№1122**

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	1122	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ АДАБИЁТИ ТАЪЛИМӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	26.07.2014	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ**

**ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ ШИКОР ВА ХОҶАГИИ ШИКОР**

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2014, №7, қ. 2, мод. 415)

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ ва иқтисодии пешбурди хоҷагии шикорро муайян намуда, муносибатҳои ҷамъиятиро вобаста ба истифодабарии устувор, ҳифзу барқароркунии захираҳои ҳайвоноти шикорӣ ва маҳалли сукунати онҳо, инчунин ҳуқуқи бо шикор машғул шудани шаҳрвандон ва ҷамъиятҳои онҳоро танзим менамояд.

**БОБИ 1.**

**МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Мафҳумҳои асосие, ки дар Қонуни мазкур истифода мешаванд:

– ***гуногунии биологӣ*** – шаклҳои гуногуни организмҳои зиндаи мансуб ба ҳама манбаъҳо, аз ҷумла, экосистемаҳои заминӣ, обӣ ва комплексҳои экологӣ, ки организмҳои зинда ҷузъи онҳо буда гуногуниро дар доираи намуд, байни намудҳо ва экосистемаҳо дар бар мегиранд;

– ***чорабиниҳои биотехникӣ*** – тадбирҳои таъсиррасонии бевосита ба ҳайвоноти шикорӣ ва муҳити сукунати онҳо (шикоргоҳ) бо мақсади нигоҳ доштан, танзими саршумор ва таркиби намуди ҳайвоноти шикорӣ дар шароити табиӣ ва сермаҳсул кардани шикоргоҳҳо;

– ***шикори ғайриқонунӣ*** – шикори ҳайвоноти шикорӣ ва ҳайвоноти ғайришикорӣ бе риояи талаботи қонунгузорӣ оид ба ҳифзи олами ҳайвонот;

– ***шаҳодатномаи шикорчӣ*** – ҳуҷҷате, ки мақоми шикорчиро тасдиқ менамояд;

– ***Фонди шикор*** – намудҳои олами ҳайвонот (ҳайвоноту паррандаҳои ваҳшӣ), ки дар шароити табиӣ сукунат доранд ва объектҳои шикор ба ҳисоб мераванд;

– ***шикори ҳайвоноти шикорӣ*** – ҷудо кардани ҳайвоноти шикорӣ аз табиат тавассути паррондан ё дошта гирифтан;

– ***Китоби сурхи Тоҷикистон*** – маҷмӯи маълумот оид ба намудҳои нодир, нобудшаванда ё таҳти таҳдиди нобудшавӣ қарордоштаи растаниҳо ва ҳайвонот, ки бо мақсади андешидани чораҳои нигоҳдорӣ, барқароркунӣ ва истифодаи босуботи онҳо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад;

– ***ҳадди камтарини шикор*** – саршумори ниҳоии ҳайвоноти ҳудуди шикоргоҳҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти сукунати доимӣ ва афзоиши саршумори онҳо;

– ***бунёди шикоргоҳҳои байнихоҷагӣ*** – маҷмӯи чорабиниҳо оид ба муайян кардани ҳудуди шикоргоҳҳо ва муқаррар намудани минтақаҳои ҳифзи намудҳои ҳайвоноти шикорӣ;

– ***мониторинги захираҳои ҳайвоноти шикорӣ*** – низоми мушоҳидаҳои доимии паҳншавӣ, саршумор, ҳолати ҷисмонии захираҳои ҳайвоноти шикорӣ, таркиби синнусолӣ ва ҷинсии популятсияи ин ё он намуди ҳайвонот, сифат ва масоҳати маҳалли сукунати онҳо;

– ***меъёрҳои истифодабарӣ*** – саршумори ниҳоии намудҳои ҳайвоноти шикории намудҳои маҳдуднашудае, ки ҷудо кардани он аз муҳити зисти табиӣ ҷоиз буда, барои шикоргоҳҳои мушаххас ё барои як шикорчӣ дар давраи муайян бо назардошти қобилияти сукунату афзоиши устувор муқаррар карда шудааст;

– ***ҷамъияти шикорчиён*** – ташкилоти ихтиёрии ғайритиҷоратии худидораи аз ҷониби шахсони воқеии (шикорчиёни) дар асоси умумияти манфиат муттаҳидгардида, ки барои амалӣ намудани ҳуқуқ ба шикор ташкил шудааст;

– ***шикор*** – намуди фаъолият оид ба истифодаи объектҳои олами ҳайвонот бо роҳи ҷустуҷӯ, таъқиб ва дунболагирӣ кардан бо мақсади ба даст овардани (тавассути дошта гирифтан ё паррондани) ҳайвоноту паррандаҳои ваҳшӣ, ки дар табиат дар ҳолати озод ё дар шароити нимозод мавҷуданд;

– ***шикорчӣ*** – шахси воқеӣ, ки шаҳодатномаи шикорчиро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон соҳиб гаштааст;

– ***ҳадди камтарини маълумот оид ба шикор*** – маҷмӯи маълумоти камтарин оид ба биологияи ҳайвоноти шикорӣ, қоидаву усулҳои шикор, чораҳои бехатарӣ ҳангоми истифодаи силоҳ, масъулияти риоя накардани қоидаи шикор ва дигар масъалаҳои вобаста ба шикор, ки донистани онҳо барои шикорчӣ, истифодабарандаи шикоргоҳ, молики паррандаҳои шикорӣ шарт аст;

– ***хоҷагии шикор*** – намуди субъекти хоҷагидорӣ оид ба нигоҳдошт ва истифодабарии босуботи ҳайвоноти шикорӣ дар шикоргоҳҳо, афзоишёбии саршумори онҳо ва сермаҳсул гардонидани шикоргоҳҳо;

– ***егер*** – шахси масъул, ки роҳбаладии шикор, назорат, ҳифз ва афзунгардонии ҳайвоноти шикориро дар шикоргоҳ таъмин менамояд;

– ***ҳайвоноти шикорӣ*** – намудҳои олами ҳайвонот (ҳайвоноту паррандаҳои ваҳшӣ), ки дар шароити табиӣ ё дар парваришгоҳҳо сукунат доранд;

– ***захираи ҳайвоноти шикорӣ*** – маҷмӯи намуд ва саршумори ҳайвоноти шикорӣ;

– ***шикоргоҳҳо*** – ҳудуд ё акваторияҳои марзашон муайяне, ки муҳити сукунати ҳайвоноти шикорӣ буда, ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои шикор ва пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дар онҳо ҳуқуқ дода мешавад;

– ***парваришгоҳҳои ҳайвоноти шикорӣ*** – субъекти хоҷагидоре, ки дар он ҳайвоноти шикориро дар шароити нимозод ё озод бо мақсади минбаъд раҳо кардан ба шикоргоҳ барои шикор кардан ва афзоиш додани саршумори онҳо, ҳамчунин ба мақсади фурӯхтан парвариш мекунанд;

– ***истифодабарандаи шикоргоҳ*** – шахси ҳуқуқие, ки барои пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дар асоси шартнома бо мақоми ваколатдори давлатии соҳаи шикор ва хоҷагии шикор дар шикоргоҳи муайян ҳуқуқ дорад;

– ***банақшагирии хоҷагии шикор*** – тартиб додани нақшаи хоҷагии шикор оид ба инкишофи босубот ва пешбурди хоҷагии шикор дар шикоргоҳҳо;

– ***ғанимат*** – қисми бадани ҳайвонот (калла, калла бо шохаш, шох, дандон, нохун ва пӯст), ки дар табиат бешикор ёфт шудааст;

– ***маҳсулоти шикор*** – ҳайвоноти шикорӣ, гӯшт, пӯст, пашм ва дигар маҳсулоти ҳайвоноти шикорие, ки дар рафти шикор ба даст омадааст;

– ***роҳхати шикор*** – ҳуҷҷате, ки истифодабарандаи шикоргоҳ ба шикорчӣ барои аз рӯи меъёр шикор кардани намуди ҳайвоноти шикоргоҳе медиҳад, ки дар он ба истифодабарандаи шикоргоҳ ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дода шудааст;

– ***ҳифзи захираҳои ҳайвоноти шикорӣ*** – фаъолият оид ба нигоҳ доштани захираҳои ҳайвоноти шикорӣ дар ҳолате, ки имконият медиҳад гуногунии намудӣ, генетикӣ, экосистема ҳифз карда шуда, миқдори популятсияи ин ё он намуди ҳайвоноти шикорӣ, ки барои афзоиши устувори он кофист, боқӣ монад;

– ***истифодабарии устувори захираи ҳайвоноти шикорӣ*** – шикори тӯлонии захираи ҳайвоноти шикорӣ ба тарз ва суръате, ки он имкон медиҳад гуногунии биологӣ дар сатҳи намудҳо, популятсия ва гуногунии генетикӣ боқӣ монда, қобилияти қонеъгардонии амалишавии талабот бо роҳи муқаррар намудани саршумори ҳайвоноти шикорӣ бо назардошти омилҳои биологӣ, экологӣ ва иҷтимоию иқтисодӣ ҳифз шавад;

– ***мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор*** – мақоми иҷроияи ҳокимияти давлатӣ, ки дар доираи ваколатҳои худ татбиқи сиёсати давлатиро дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор амалӣ менамояд.

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи шикор ва хоҷагии шикор**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи шикор ва хоҷагии шикор ба Конститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**Моддаи 3. Объектҳои муносибат дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор**

1. Объектҳои муносибат дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор, ки бо Қонуни мазкур танзим мешаванд, ҳайвоноти шикорӣ ва маҳалли сукунати онҳо мебошанд.

2. Ҳифз ва истифодаи намудҳои ҳайвоноти шикории ба Китоби сурхи Тоҷикистон воридгардида мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 4. Принсипҳои асосӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор**

Принсипҳои асосӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор инҳоянд:

- истифодабарии устувори захираҳои ҳайвоноти шикорӣ;

- ҳифз ва афзун намудани саршумори ҳайвоноти шикорӣ;

- дастрасии баробари ҳамаи шаҳрвандон ба объектҳои шикор бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- ба ҳуқуқи истифодаи замин ва захираҳои дигари табиӣ вобаста набудани ҳуқуқи шикори объектҳои олами ҳайвонот;

- норавоии иҷрои ҳамзамони вазифаҳои назорату танзими мақомоти давлатӣ бо фаъолият оид ба истифода бурдани захираҳои шикор;

- иштироки ҷонибҳои манфиатдор дар идораи захираҳои ҳайвоноти шикорӣ;

- дастрас будани иттилоот дар бораи ҳолати захираи ҳайвоноти шикорӣ ва пешниҳоди он барои истифодаи доираи васеъ;

- музднок будани истифодаи махсуси захираҳои ҳайвоноти шикорӣ зимни шикори ҳайвоноти ваҳшӣ;

- аз ҷиҳати илмӣ асоснок будани чораҳои ҳифз, афзун гардондан ва истифодаи захираи ҳайвоноти шикорӣ;

- шикори ҳайвоноти шикорӣ бо истифодаи дому олот ва воситаҳои шикорие, ки ҷавобгӯи талаботи тараҳҳуманд ва роҳ надодан ба азобу шиканҷаи ҳайвонот.

**БОБИ 2.**

**ИДОРАКУНИИ ДАВЛАТӢ ОИД БА ҲИФЗ ВА ТАНЗИМИ ЗАХИРАҲОИ ҲАЙВОНОТИ ШИКОРӢ**

**Моддаи 5. Идоракунии давлатӣ оид ба ҳифз, афзун намудан ва истифодаи захираҳои**

                    **ҳайвоноти шикорӣ**

Идоракунии давлатӣ оид ба ҳифз, афзун намудан ва истифодаи захираҳои ҳайвоноти шикории ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор, мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 6. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор**

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор мансубанд:

- тасдиқи барномаҳои давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор ва назорати иҷрои онҳо;

- қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор;

- муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор;

- муайян намудани номгӯи намудҳои ҳайвоноти шикорӣ;

- ҳамоҳангсозии фаъолияти вазорату идораҳо ва мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, ҳамчунин корхонаҳо, муассисаҳо ва дигар ташкилотҳо, сарфи назар аз шаклҳои ташкилию ҳуқуқӣ оид ба масъалаҳои истифодаи ҳайвоноти шикорӣ ва маҳалли сукунати онҳо;

- таъмини иҷрои ӯҳдадориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ оид ба масъалаҳои ҳифз ва истифодаи захираи ҳайвоноти шикорӣ;

- танзими дигар намудҳои истифодабарии табиат бо мақсади ҳифзи захираи ҳайвоноти шикорӣ ва муҳити сукунати онҳо;

- амалӣ намудани дигар салоҳиятҳо тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 7. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор**

Ба ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор (минбаъд – мақоми ваколатдори давлатӣ) дохил мешаванд:

- татбиқ намудани барномаҳои давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор;

- таҳия ва иҷрои барномаҳои таҳқиқоти илмӣ оид ба ҳифз, афзун намудан ва истифодабарии устувори захираи ҳайвоноти шикорӣ;

- андешидани тадбирҳои биотехникӣ дар шикоргоҳҳое, ки дар онҳо шахсони ҳуқуқӣ барои пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор ҳуқуқ надоранд;

- таъмини амалишавии мунтазами мониторинги ҳолати саршумори ҳайвоноти шикорӣ ва маҳалли сукунати онҳо;

- пешбурди Феҳристи захираҳои ҳайвоноти шикорӣ;

- ҳамоҳангсозӣ ва иҷрои корҳои марбут ба тартиби шикори байнихоҷагӣ;

- якҷоя бо хадамоти байтории давлатӣ андешидан ва амалӣ кардани тадбирҳои байторию санитарӣ, чорабиниҳои профилактикӣ оид ба ошкорсозӣ, пешгирии пайдоиш ва густариши бемориҳои гузарандаи ҳайвонот, аз ҷумла бемориҳои барои инсон ва ҳайвонот умумӣ, инчунин андешидани чорабиниҳо барои бартараф намудани онҳо;

- бо тартиби муқарраргардида ҷамъоварӣ ва мубодилаи маълумоти экологӣ дар доираи системаи иттилооти экологии ҷумҳуриявӣ, минтақавӣ ва байнидавлатӣ, ҳамкорӣ бо ташкилотҳои хориҷӣ ва байналмилалӣ дар соҳаи фаъолияти хоҷагии шикор;

- назорати давлатӣ оид ба ҳифз ва истифодабарии устувори захираи ҳайвоноти шикорӣ;

- таъмин намудани мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва аҳолӣ бо иттилоот оид ба ҳолати захираи ҳайвоноти шикорӣ ва маҳалли сукунати онҳо;

- ҳамоҳангсозии фаъолияти хоҷагиҳои шикор;

- амалӣ намудани дигар ваколатҳо тибқи конунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 8. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист**

Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист оид ба шикор ва хоҷагии шикор тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист муайян карда мешаванд.

**Моддаи 9. Ваколатҳои мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии**

                      **шаҳрак ва деҳот дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор**

1. Ба ваколатҳои мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор дохил мешаванд:

- иштирок дар амалӣ намудани барномаҳои давлатии соҳаи шикор ва хоҷагии шикор;

- иштирок дар чорабиниҳо оид ба ҳифзи объектҳои олами ҳайвонот ва наҷот додани онҳо дар ҳолатҳои фавқулоддаи табиӣ ва техногенӣ;

- мусоидат ба ташкил ва амалӣ сохтани назорати ҷамъиятии шикор;

- расонидани иттилоот ба аҳолии маҳаллӣ дар бораи чораҳои ҳифзи ҳайвоноти шикорӣ ва маҳалли сукунати онҳо, пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дар ҳудуди онҳо;

- ҳамкорӣ бо мақоми ваколатдори давлатӣ дар ташаккули муносибати байниҳамдигарӣ бо ташкилотҳои ҷамъиятии маҳаллӣ дар масъалаи нигоҳ доштан ва оқилона истифода бурдани захираи ҳайвоноти шикорӣ.

2. Мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор ваколатҳои зерин доранд:

- иштирок дар чорабиниҳо оид ба ҳифзи объектҳои олами ҳайвонот ва наҷот додани онҳо дар ҳолатҳои фавқулоддаи табиӣ ва техногенӣ;

- иштирок дар ташкил ва амалӣ сохтани назорати ҷамъиятии шикор;

- истифодаи самараноки маблағи аз ҳисоби шикор бадастомада барои маблағгузорӣ намудани чорабиниҳои рушди иҷтимоию иқтисодӣ, рафъи мушкилоти ҳифзи муҳити зист, барқарорсозӣ ва истифодаи босуботи ҳайвоноти шикории маҳал;

- амалӣ намудани дигар ваколатҳо тибқи конунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**БОБИ 3.**

**ИСТИФОДАИ ФОНДИ ШИКОР**

**Моддаи 10. Истифодаи умумӣ ва махсуси Фонди шикор**

1. Фонди шикор ба таври умумӣ ва махсус истифода мешавад.

2. Истифодаи умумии Фонди шикор аз истифодаи ҳайвоноти шикорӣ ва хосиятҳои фоиданоки онҳо бо мақсадҳои илмӣ, фарҳангию маърифатӣ, тарбиявӣ, истироҳатӣ (рекреатсионӣ), эстетикӣ ва мақсадҳои дигар бе ҷудо кардани онҳо аз муҳити зисти табиӣ иборат мебошад.

3. Истифодаи умумии Фонди шикор аз тарафи шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ройгон буда, иҷозати махсусро талаб намекунад, агар дар Қонуни мазкур ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад.

4. Истифодаи махсуси Фонди шикор аз истифодаи ҳайвоноти шикорӣ бо ҷудо кардани онҳо аз муҳити зисти табиӣ иборат мебошад.

5. Истифодабарандаи шикоргоҳ ҳуқуқи истифодаи махсуси ҳайвоноти шикориро танҳо дар шикоргоҳҳое амалӣ менамояд, ки дар онҳо ба ӯ ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дода шудааст.

6. Ҳуқуқи истифодаи махсуси ҳайвоноти шикории намудҳои маҳдуднашуда ба истифодабарандаи шикоргоҳ бо иҷозат пешниҳод гардида, ҳуқуқи истифодаи махсуси ҳайвоноти шикории намудҳои маҳдудшуда бо роҳи ба истифодабарандаи шикоргоҳ додани иҷозатнома пешниҳод карда мешавад.

7. Истифодаи махсуси ҳайвоноти шикорӣ аз тарафи истифодабарандаи шикоргоҳ ва шикорчӣ дар асоси роҳхати шикор бо тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур додашуда ва риояи Қоидаҳои шикор амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 11. Истифодабарандаи шикоргоҳ**

Истифодабарандаи шикоргоҳ фаъолияти хоҷагии шикорро дар шикоргоҳ дар асоси шартномаи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор (шартнома дар бораи вобаста кардани шикоргоҳҳо), ки бо мақоми ваколатдори давлатӣ баста шудааст, дигар талабот ва қоидаву меъёрҳои дахлдор муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мекунад.

**Моддаи 12. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои истифодабарандаи шикоргоҳ**

1. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои истифодабарандаи шикоргоҳ бо Қонуни мазкур ва шартнома дар бораи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор (шартнома дар бораи вобаста кардани шикоргоҳҳо) танзим карда мешаванд.

2. Истифодабарандаи шикоргоҳ ҳуқуқ дорад:

- фаъолияти хоҷагии шикор, аз ҷумла ҳифзу мониторинг ва истифодаи ҳайвоноти шикориро дар доираи меъёрҳо ва маҳдудиятҳои муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба шикор ва дар асоси иҷозатномаи истифодабарии махсуси захираи ҳайвоноти шикорӣ пеш барад;

- ба шикорчиён барои шикор ба таври музднок роҳхат диҳад;

- ҳайвонот ё дигар маҳсулоти шикорро соҳибӣ намояд, мавриди коркард қарор диҳад ё фурӯшад;

- тибқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба расонидани зарар ба объектҳои олами ҳайвонот ва маҳалли сукунати онҳо санад тартиб диҳад ва ба мақоми ваколатдори давлатӣ пешниҳод намояд;

- ба суд нисбати шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки амали онҳо ба истифодабарандаи шикоргоҳ зарари молумулкӣ расонидаанд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон даъво пешниҳод кунад;

- қарори мақомоти давлатӣ ва шахсони мансабдори онҳоро, ки ҳуқуқи ӯро вобаста ба шикори объектҳои олами ҳайвонот вайрон мекунанд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон шикоят намояд;

- бо мувофиқаи заминистифодабарандагон ва дар асоси нақшаҳои тасдиқгардидаи хоҷагии шикор оид ба беҳтар кардани ҳолати муҳити зисти объектҳои олами ҳайвонот чораҳо андешад;

- бо дигар истифодабарандагони шикоргоҳ барои пешбурди якҷояи фаъолияти хоҷагии шикор муттаҳид шавад.

3. Истифодабарандаи шикоргоҳ ӯҳдадор аст:

- бо фаъолияти хоҷагии шикор танҳо дар асоси нақшаҳои хоҷагии шикор ва мутобиқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон машғул шавад;

- сарҳади шикоргоҳҳоро, ки истифодабаранда барои пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дар онҳо ҳуқуқ дорад, нишонагузорӣ кунад (сутун шинонад, навиштаҷот часпонад ва ғайра);

- шикори ҳайвоноти шикориро тибқи тартиби муқарраргардидаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ намоянд;

- ба шикорчиён меъёру қоида ва дигар талаботи дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор муқаррарнамудаи қонунгузориро фаҳмонад ва риоя шудани онҳоро талаб намояд;

- шикори ҳайвоноти шикориро бо мақсади ҳифз намудан ва афзун гардонидани саршуморашон мустақилона маҳдуд намояд;

- шахсони мансабдори мақомоти давлатиро, ки бо тартиби муқарраргардида назорати давлатии шикоргоҳҳоро амалӣ менамоянд ва ҳуқуқи гузаронидани санҷишро доранд, бемамониат ба шикоргоҳ роҳ диҳад ва амрномаҳои баровардашударо сари вақт иҷро намояд;

- маблағи муқарраргардидаро барои шикори ҳайвоноти шикорӣ дар асоси ҳуҷҷатҳои тасдиқшуда ба буҷети давлатӣ сари вақт пардохт намояд;

- ба муомилаи бераҳмонаи ҳайвоноти шикоршуда роҳ надиҳад;

- зарареро, ки бо айби истифодабарандаи шикоргоҳ ба ҳайвоноти шикорӣ ва маҳалли сукунати онҳо расидааст, бо тартиби муқарраргардида ҷуброн намояд;

- дар шикоргоҳҳое, ки ҳуқуқ дорад дар онҳо фаъолияти хоҷагии шикорро ба роҳ монад, мониторинги ҳайвоноти шикорӣ ва муҳити сукунати онҳоро гузаронад, ҳайвоноти шикоргардидаро ба ҳисоб гирад ва маълумоти дахлдорро ба мақоми ваколатдори давлатӣ пешниҳод намояд;

- ба ҳифз ва афзунгардонии саршумори ҳайвоноти шикорӣ мусоидат намояд;

- мақоми ваколатдори давлатӣ, хадамоти байторӣ ва санитарию эпидемиологиро дар бораи ошкор гардидани беморӣ, бад шудани ҳолати ҳайвоноти шикорӣ бетаъхир огоҳ намояд, оид ба пешгирӣ ва рафъи беморӣ чора андешад ва дар мавриди сар задани офатҳои табиӣ барои наҷот додани ҳайвонот ёрӣ расонад;

- ҳодисаҳои қонунвайронкуниро ошкор ва бартараф намояд;

- ҳар сол ба мақоми ваколатдори давлатӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба фаъолияти хоҷагии шикор ҳисобот пешниҳод намояд.

4. Истифодабарандаи шикоргоҳ ҳуқуқ надорад ба пешбурди фаъолияти дигар заминистифодабарандагон, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян кардааст, монеъ шавад.

**Моддаи 13. Ҳуқуқ барои пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дар шикоргоҳҳо**

1. Ҳамаи шикоргоҳҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар маҷмӯъ, сарфи назар аз шаклҳои ташкилию ҳуқуқӣ (аз ҷумла парваришгоҳ, минтақаҳои алоҳидаи паркҳои миллӣ ва табиӣ), фонди шикоргоҳҳо ба ҳисоб рафта, дар ихтиёри мақоми ваколатдори давлатӣ мебошад. Тарҳи ҷойгиршавӣ ва сарҳади шикоргоҳҳо дар доираи сохтори шикоргоҳҳои байнихоҷагӣ муайян карда мешавад.

2. Ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор ба шахсони ҳуқуқӣ бо роҳи бастани шартномаҳо дар бораи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор доир ба шикоргоҳҳои муайян (шартномаҳо дар бораи вобаста намудани шикоргоҳҳо) мутобиқи тарҳи ҷойгиршавии шикоргоҳҳо, ки дар доираи шикоргоҳсозии байнихоҷагӣ муайян гардидаанд, дода мешавад.

3. Шартнома дар бораи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор бори аввал ба мӯҳлати 10 сол баста мешавад. Дар сурати қоидаҳои шартномаро риоя кардани истифодабарандаи шикоргоҳ онро мақоми ваколатдори давлатӣ пеш аз гузаштани мӯҳлати эътибораш яктарафа бекор карда наметавонад. Иҷрои ӯҳдадориҳо тибқи шартҳои шартномаи вобаста кардани шикоргоҳҳо аз ҷониби истифодабарандаи шикоргоҳ, ки қаблан шикоргоҳҳо ба ӯ вобаста карда шуда буданд, ҳангоми қабул намудани қарор дар бораи ба мӯҳлати нав вобаста кардани шикоргоҳҳои мазкур бартарияти иловагӣ мебошад. Мӯҳлати дуюм то 20 сол буда метавонад.

4. Шартнома дар бораи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дар шикоргоҳҳо дар асоси озмун баста мешавад.

5. Тартиби гузаронидани озмун ва ба шахси ҳуқуқӣ (истифодабарандаи шикоргоҳ) додани ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дар шикоргоҳи муайян, шакли намунавии шартнома дар бораи тартиби бастан ва бекор кардани он, ҷуброни хароҷоти мақоми ваколатдори давлатӣ барои гузаронидани озмун ва бастани шартнома аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

6. Дар сурати ғайриимкон будани гузаронидани озмун мақоми ваколатдори давлатӣ ҳуқуқ дорад, бе гузаронидани озмун бо истифодабарандаи шикоргоҳ шартнома бандад.

7. Истифодабарандаи шикоргоҳ фаъолияти худро якҷоя бо истифодабарандагони дигари имконпазири ҳудуде амалӣ месозад (чарогоҳ, замини таъиноти кишоварзӣ, фаъолияти туристӣ ва ғайра), ки ба таркиби шикоргоҳҳое, ки ба истифодабарандаи шикоргоҳ ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дар он дода шудааст, шомил аст. Дигар истифодабарандагони замину об, ҷангал ва ҳудудҳои дигаре, ки дар ҳайату таркиби шикоргоҳҳои мазкуранд, ҳуқуқи пешбарии фаъолияти хоҷагии шикор ва ихтиёрдорӣ кардани ҳайвоноти шикориро надоранд.

**Моддаи 14. Боздоштан ва қатъ кардани ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор**

1. Ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор бо қарори мақоми ваколатдори давлатӣ дар ҳолати шартҳои шартномаро иҷро накардани истифодабарандаи шикоргоҳ боздошта мешавад.

2. Мӯҳлати боздоштани ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

3. Ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дар ҳолатҳои зерин бо роҳи бекор намудани шартнома дар бораи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор қатъ карда мешавад:

- гирифтани замини шикоргоҳҳо барои эҳтиёҷоти давлатӣ, ки ба пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор мувофиқ нест;

- барҳам додани истифодабарандаи шикоргоҳ;

- ихтиёран даст кашидани истифодабарандаи шикоргоҳ аз ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор;

- гузаштани мӯҳлати шартнома дар бораи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор, агар минбаъд тарафҳо хоҳиши бастани шартномаро надошта бошанд;

- бо қабул шудани қарори суд дар мавриди аз ҷониби истифодабарандаи шикоргоҳ риоя накардани талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

4. Истифодабарандаи шикоргоҳ барои иҷро накардани шартҳои шартнома масъул нест, агар онро бинобар ҳолати рафънопазир (форс - мажор) иҷро карда натавонад.

**Моддаи 15. Шикор**

1. Шикор дар Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби шахсони воқеие, ки мақоми шикорчиро доранд, бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

2. Бо силоҳи оташфишон, пневматикӣ ва силоҳи ҳаводиҳандаи сард, бо паррандаҳои шикорӣ, дом ва олоту воситаҳои дигари шикор дар қитъаҳои табиии махсус муҳофизатшавандае, ки ба таркиби шикоргоҳ дохил нестанд, гаштугузор намудан ба шикор кардан баробар дониста мешавад.

3. Шикор дар шикоргоҳҳое, ки истифодабарандаи шикоргоҳ ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикорро дар он надорад, манъ аст.

**Моддаи 16. Гирифтани роҳхати шикор**

1. Ҳуқуқи шикори намудҳои маҳдудшудаи ҳайвоноти шикорӣ аз тарафи истифодабарандаи шикоргоҳ ба шикорчӣ бо роҳи додани роҳхати шикор амалӣ карда мешавад, ки меъёри онро мақоми ваколатдори давлатӣ тавассути иҷозатномадиҳӣ муқаррар менамояд.

2. Ҳуқуқи шикори намудҳои маҳдуднашудаи ҳайвоноти шикорӣ аз ҷониби истифодабарандаи шикоргоҳ ба шикорчӣ бо роҳи додани роҳхати шикор дар шикоргоҳи муайян дода мешавад.

3. Намунаи роҳхати шикориро мақоми ваколатдори давлатӣ муқаррар менамояд.

**Моддаи 17. Пардохти маблағи роҳхати шикор ва истифодаи он**

1. Шикори ҳайвоноти шикорӣ музднок мебошад. Пардохти маблағи роҳхати шикор бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ситонида мешавад. Маблағи пардохти муқарраршуда ҳангоми гирифтани роҳхат барои истифодабарии махсуси ҳайвоноти шикорӣ пурра пардохт карда шуда, пас гардонида намешавад.

2. Маблағи роҳхати шикор ба тариқи зайл тақсим карда мешавад:

- 40 фоиз ба суратҳисоби махсуси мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳоти маҳаллӣ ҳайвони шикоргардида барои маблағгузорӣ намудани чорабиниҳои рушди иҷтимоию иқтисодӣ, рафъи мушкилоти ҳифзи муҳити зист, барқарорсозӣ ва истифодаи босуботи ҳайвоноти шикории маҳал равона карда мешавад;

- 20 фоиз ба фонди махсуси ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда гузаронида мешавад, агар шикор дар дохил ё наздикии ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда анҷом дода шудааст;

- 40 фоиз ба суратҳисоби махсуси мақоми ваколатдори давлатӣ барои иҷрои корҳои вобаста ба ҳифз, мониторинг ва барқарорсозии захираи ҳайвоноти шикорӣ (ба роҳ мондани назорат ва ҳифз, мониторинги ҳайвоноти шикорӣ, шикоргоҳсозии байнихоҷагӣ, устувор намудани заминаи моддию техникӣ) ва хароҷоти дигари ба фаъолияти он алоқманд гузаронида мешавад.

**Моддаи 18. Ҳуқуқи моликият ба маҳсулоти шикор**

1. Истифодабарандаи шикоргоҳ ва шикорчиёне, ки ҳуқуқи истифодаи махсус ва шикор кардани ҳайвоноти шикориро доранд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои ҳуқуқи моликият ба маҳсулоти шикор мебошанд.

2. Ҳуқуқи моликият ба ғанимати ҳайвоноти шикорӣ тибқи тартиби муайяннамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

**БОБИ 4.**

**ШИКОРЧӢ**

**Моддаи 19. Шикорчӣ**

1. Шахсони воқеии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шаҳрвандони хориҷие, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таври доимӣ истиқомат карда, бо тартиби муқарраргардида дар Ҷумҳурии Тоҷикистон шаҳодатномаи шикорчӣ ва дар сурати парвариш кардани паррандаҳо ва сагҳои шикорӣ ва шикор намудан бо онҳо бо қайди махсус дода шудааст, шикорчӣ шуда метавонанд.

2. Шахсони воқеии зерин шикорчӣ шуда метавонанд:

- шахсони воқеии ба синни 18 расида, ки дар шикор намудҳои иҷозатдодашудаи олоти шикор, сагҳо ва паррандаҳои шикориро истифода мебаранд;

- шахсони воқеие, ки мутобиқи талаботи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи силоҳ» ҳуқуқи соҳиб шудан ба силоҳи оташфишонии шикориро доранд.

3. Ба шикорчӣ шаҳрванди хориҷие баробар дониста мешавад, ки мувофиқи шартнома бо истифодабарандаи шикоргоҳ ё бо шахси сеюм ба Ҷумҳурии Тоҷикистон муваққатан барои шикор кардан омадааст ва дар асоси шартнома манфиати истифодабарандаи шикоргоҳро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ё мамлакатҳои дигар намояндагӣ менамояд.

**Моддаи 20. Ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои шикорчӣ**

1. Шикорчӣ ҳуқуқ дорад:

- ҷамъияти шикорчиёнро таъсис диҳад ва узви онҳо шавад;

- тибқи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон шикор кунад;

- молики маҳсулоти шикорие бошад, ки бо тартиби муқарраргардида шикор карда шудаанд.

2. Шикорчӣ ӯҳдадор аст:

- ҳангоми ба шикор баромадан тибқи талаботи Қонуни мазкур ҳуҷҷатҳоеро, ки барои шикор ҳуқуқ медиҳад, бо худ дошта бошад;

- талаботи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро риоя кунад;

- дар шикор бо тартиби муқарраргардида танҳо силоҳ ва паррандаҳои шикорӣ, ки барои истифодаи онҳо иҷозат дода шудааст, истифода кунад;

- захираҳои ҳайвонотро аз рӯи меъёри муқарраргардида ва дар ҳудуди шикоргоҳҳои муайяншуда истифода барад;

- натиҷаи шикорро ба маълумоти истифодабарандаи шикоргоҳе расонад, ки дар ҳудуди он шикор амалӣ гаштааст;

- ба муассисаҳои илмию таҳқиқотӣ имконият диҳад, ки ҳайвоноти намудашон маҳдудкардашударо омӯзанд ва намунаҳои илмиро, бе вайрон намудани ҳолати маҳсулоти шикор гиранд;

- ба истифодабарандаи шикоргоҳ ё намояндаи мақоми ваколатдори давлатӣ (бахши сохториаш) мустақилона ё бо роҳи пурсиш оид ба ошкор шудани бемории ҳайвонот ва ҳайвоноти шикории мушоҳидашуда (намуд, миқдор ва ғайра) иттилоъ диҳад.

**Моддаи 21. Ҷамъияти шикорчиёни Ҷумҳурии Тоҷикистон**

Ҷамъияти шикорчиёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ба мақсадҳои зерин таъсис дода мешавад:

- ҳифзи манфиатҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии шикорчиён;

- гузаронидани чорабиниҳо оид ба ҳифз ва афзун намудани ҳайвоноти шикорӣ;

- ҷалби шаҳрвандон ба шикор ва пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор;

- пешгирӣ кардани шикори ғайриқонунӣ.

**Моддаи 22. Шаҳодатномаи шикорчӣ**

1. Шаҳодатномаи шикорчиро ба шахси воқеӣ ҷамъияти шикорчиёни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси доштани ҳадди камтарини маълумот оид ба шикор медиҳад.

2. Намунаи шаҳодатномаи шикорчӣ аз рӯи категория (силсила) ва тартиби додан ва гирифтани он аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ муайян карда мешавад.

**Моддаи 23.Ҳадди камтарини маълумот оид ба шикор**

1. Ҳадди камтарини маълумот оид ба шикор асос барои гирифтани шаҳодатномаи шикорчӣ мебошад.

2. Ҷамъияти шикорчиён дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ ҳадди камтарини маълумот оид ба шикор ва тартиби супурдани имтиҳон аз рӯи ҳадди камтарини маълумот оид ба шикорро таҳия ва тасдиқ менамояд.

**Моддаи 24. Ҳуҷҷатҳои зарурӣ барои шикор**

1. Шикорчӣ ҳангоми дар Ҷумҳурии Тоҷикистон шикор кардан, ба истиснои ҳолатҳои дар қисмҳои 2 ва 3 моддаи мазкур пешбинишуда, бояд ҳуҷҷатҳои зеринро бо худ дошта бошад:

- шаҳодатномаи шикорчӣ;

- иҷозати нигоҳ доштан ва бо худ гирифта гаштани силоҳи шикорӣ, ки бо тартиби пешбининамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи силоҳ» дода шудааст, ба истиснои ҳолатҳои шикор кардан бо олоти шикорие, ки мутобиқи Қонуни мазкур аз ҷумлаи силоҳи шикорӣ намебошад;

- ҳангоми шикор намудан бо паррандаҳо ва сагҳои шикорӣ шаҳодатномаи шикорчӣ бо қайди махсус ва ҳуҷҷатҳои бақайдгирии онҳо;

- роҳхати шикор.

2. Талаботи дар сархатҳои якум ва дуюми қисми 1 моддаи мазкур пешбинишуда ба шаҳрванди хориҷии ба шикорчӣ баробаркардашудае татбиқ намешавад, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон муваққатан иқомат дошта, аз рӯи шартномаи бо истифодабарандагони шикоргоҳ ё бо шахсони сеюм бастааш, ки дар асоси шартнома манфиати истифодабарандагонро дар кишварҳои дигар ҳимоя менамояд, хоҳиши шикор кардан дорад.

3. Шаҳрванди хориҷии ба шикорчӣ баробаркардашуда, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон шикор мекунад, ӯҳдадор аст иҷозати мақомоти корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистонро барои воридоту содироти силоҳи шикории худ, иҷозати мақоми ваколатдори давлатиро барои воридоту содироти паррандаҳои (сагҳои) шикорӣ, ки дар шикор истифода мебарад, дошта бошад.

**БОБИ 5.**

**ҚОИДАҲОИ ШИКОР**

**Моддаи 25. Қоидаҳои шикор**

1. Асоси шикор Қоидаҳои шикор буда, аз талаботи зерин иборат мебошад:

- усул ва олоти шикор;

- фасли сол (мавсим) ва мӯҳлати шикор;

- тарз ва воситаҳои шикор ва шикори ҳайвоноти намудҳои муайян;

- техникаи бехатарӣ;

- истифодаи маҳсулоти шикор ва ба расмият даровардани ҳуҷҷатҳои маҳсулоти шикор ё маҳсулоти бо тартиби муқарраргардида ба дастовардашуда;

- ҷавобгарӣ барои шикори ғайриқонунӣ.

2. Риояи Қоидаҳои шикор барои ҳамаи шикорчиён ҳатмӣ мебошад.

**Моддаи 26. Усул ва олоти шикор**

1. Усул ва олоти шикор бояд ба меъёрҳои байналмилалии шикори тараҳҳумона мутобиқ бошанд.

2. Ба усул ва олоти манъшудаи шикор мансубанд:

- ба кор бурдани усул ва олоти шикорие, ки дар натиҷаи истифодаи онҳо муайян кардани намуди ҳайвони шикоргардида имконнопазир гашта, хатари шикори намудҳои ҳайвоноти ваҳшии шикорашон манъшуда вуҷуд дорад;

- истифодаи силоҳи ҷангӣ ва лавозимоти он;

- истифодаи асбобҳои нурафкан (равшанидиҳанда), маводи тарканда, доруҳои заҳрноки кимиёвӣ, ширеш ва чоҳ;

- гузоштани дому қапқонҳое, ки дасту по ва гардани ҳайвонро мефишуранд, аз ҷумла барои шикори хирсу гург, силовсину қашқалдоқ ва рӯбоҳ;

- шикор кардан бо истифода аз чархбол, нақлиёти автомобилӣ ва барфрав;

- истифодаи дастгоҳҳои барқӣ (электрошок).

3. Ба олоти барои шикор иҷозатдодашуда инҳо дохил мешаванд:

- силоҳи оташфишон бо тири мувофиқ, ки махсус барои шикор пешбинӣ шудааст;

- банду дом барои ба тарзи анъанавӣ дошта гирифтани тазарв ва кабку бедона;

- қапқонҳо барои шикори суғур ва ҳайвони дарранда, ба шарте ки ҳайвон зинда монад ва осеб набинад ё зуд кушта шавад;

- паррандаҳои шикорӣ;

- сагҳои шикорӣ.

4. Барои ба дом афтондани ҳайвони шикорӣ бо мақсади илмӣ ва мақсадҳои дигар усулу олотҳои замонавӣ ба кор бурда мешаванд, ки аз онҳо ҳайвони шикоргардида набояд осеб бинад.

5. Барои ҳамчун олоти шикор истифода бурдани паррандаҳо ва сагҳои шикорӣ мавҷуд будани ҳуҷҷат оид ба қонунӣ дошта гирифтан, ворид намудан ва нигоҳ доштани онҳо талаб карда мешавад.

**Моддаи 27. Мавсими шикор**

Мавсими шикор бо назардошти биологияи ҳайвонот барои зарар надидани устувории популятсияи онҳо ва имконияти шикор бо пешниҳоди мақоми ваколатдори давлатӣ аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

**Моддаи 28. Дошта гирифтани ҳайвоноти шикорӣ бо мақсадҳои илмӣ ва таълимӣ**

1. Ҳайвоноти шикорӣ бо мақсади гузарондани таҳқиқоти илмии муассисаҳои илмӣ ва таълимӣ танҳо дар мавридҳои зарурӣ дар асоси барномаю лоиҳаҳои илмию техникии Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқи иҷозат, ки мақоми ваколатдори давлатӣ бо тартиби муқарраргардида додааст, дошта гирифта мешаванд.

2. Маҳсулоти шикор барои таҳқиқоти илмӣ, ҷамъоварӣ ва пурра кардани коллексияҳо, ташкили намоишҳо ва ҳамин гуна эҳтиёҷоти ташкилотҳои илмӣ, таълимӣ, ҳамчунин муассисаҳои фарҳангӣ ва ҳифзи табиат истифода карда мешаванд.

**Моддаи 29. Дошта гирифтани ҳайвоноти шикорӣ бо мақсадҳои санитарӣ**

1. Ҳайвоноти шикориро бо мақсади санитарӣ (барои пешгирии паҳн гардидани бемориҳои сироятӣ) истифодабарандагони шикоргоҳ танҳо дар ҳолатҳои зарурӣ дар асоси экспертизаи хадамоти давлатии байторӣ ва санитарию эпидемиологӣ тибқи иҷозате, ки барои дошта гирифтан мақоми ваколатдори давлатӣ додааст, дошта мегиранд.

2. Ҳайвоноти ваҳшии баръало аз девонагӣ сироятёфтаро бо мақсади бехатарии санитарӣ дар мувофиқа бо мақоми ваколатдори давлатӣ безарар гардонидан мумкин аст.
3. Ҳайвоноти шикории ба мақсади бехатарии санитарӣ дошташуда бо риояи чораҳои бехатарии санитарӣ ба хадамоти давлатии байторӣ ва хадамоти санитарию эпидемиологӣ барои таҳқиқ ва безарар кардани онҳо супурда мешаванд.

**Моддаи 30. Қоидаҳои нигоҳ доштани паррандаҳо ва сагҳои шикорӣ**

1. Паррандаҳои шикорӣ бо мақсади истифода ҳангоми шикор, барои ҳифз ва дастгирии анъанаҳои миллии шикор нигоҳ доштан мумкин аст.

2. Паррандаҳои шикорӣ аз муҳити сукунаташон ё аз парваришгоҳи бақайдгирифташуда ё аз соҳибони дигари қонунӣ гирифта мешаванд.

3. Соҳиби паррандаҳо ва сагҳои шикорӣ бояд шаҳодатномаи шикорчии бо қайди махсус дошта бошад, ки донишу малакаи парваришу тарбияи паррандаҳо ва сагҳои шикорӣ ва барои шикор истифода бурдани онҳоро тасдиқ менамояд.

4. Қоидаҳои нигоҳ доштани паррандаҳо ва сагҳои шикорӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ муайян карда мешавад.

**БОБИ 6.**

**МОНИТОРИНГ, БАНАҚШАГИРӢ ВА ПЕШБУРДИ ФАЪОЛИЯТИ ХОҶАГИИ ШИКОР**

**Моддаи 31. Мониторинги захираҳои ҳайвоноти шикорӣ**

1. Мониторинги захираҳои ҳайвоноти шикорӣ ва маҳалли сукунати онҳо ҳамчун қисми таркибии системаи мониторинги давлатии муҳити зист бо мақсади идоракунии давлатии соҳаи ҳифз намудан, барқароркунӣ ва истифодаи ҳайвоноти шикорӣ ва муҳити сукунати онҳо, ҳифзи гуногунии биологӣ, шикор ва пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор гузаронида мешавад.

2. Мониторинги захираҳои ҳайвоноти шикориро мақоми ваколатдори давлатӣ, маъмурияти ҳудудҳои табиии махсус муҳофизатшаванда ва истифодабарандаи шикоргоҳ бо тартиби муқарраргардида мегузаронанд.

3. Мақоми ваколатдори давлатӣ доир ба намудҳои ҳайвоноти маҳдудшудаи шикорӣ на камтар аз як маротиба дар панҷ сол мониторинги давлатӣ мегузаронад. Маълумоти мониторинги давлатӣ барои муқаррар кардани андозаи маҳдудияти шикори ҳайвоноти шикорӣ истифода бурда мешавад.

4. Истифодабарандаи шикоргоҳ мониторинги истеҳсолии намудҳои асосии ҳайвоноти шикориро аз ҳисоби маблағи худ соле на камтар аз як маротиба мегузаронад. Маълумоти мониторинги истеҳсолӣ ҳангоми муқаррар намудани андозаи маҳдудияти шикори ҳайвоноти шикоргоҳи ҷудогона истифода бурда мешаванд.

5. Маълумот дар бораи мониторинги давлатии банақшагирифташуда, ҳамчунин натиҷаи мониторингҳои давлатӣ ва истеҳсолӣ барои ҷомеа дастрас буда, дар сомонаи интернетии мақоми ваколатдори давлатӣ ҷойгир карда мешавад.

6. Тартиби гузаронидани мониторинги захираи ҳайвоноти шикорӣ ва муҳити зисти онҳоро мақоми ваколатдори давлатӣ дар мувофиқа бо Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ менамояд.

**Моддаи 32. Ҳисоботи шикори истифодабарандаи шикоргоҳ ва тамғазании ҳайвоноти**

                       **шикоргардида**

1. Истифодабарандаи шикоргоҳ вазифадор аст шикори ҳайвоноти шикоргоҳеро, ки дар он ба ӯ ҳуқуқи амалӣ намудани фаъолият оид ба хоҷагии шикор дода шудааст, бо номгӯи намуди ҳайвонот, макону санаи шикор шудан, синни тахминӣ ва ҷинси ҳайвонот ва дигар маълумоти муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ ба ҳисоб гирад.

2. Маълумоти ҳисоботи шикори ҳайвонотро истифодабарандаи шикоргоҳ ба мақоми ваколатдори давлатӣ бо тартиби муқарраршуда пешниҳод менамояд. Маълумоти дар доираи мониторинги ҳайвоноти шикорӣ ба даст омада, нигоҳ дошта ва таҳлил карда мешавад.

3. Ҳайвоноти сумдори шикорӣ ва намудҳои дигари ба Китоби сурхи Тоҷикистон воридшударо дар маҳалли шикор мақоми ваколатдори давлатӣ бо пломба (бирка, микрочип, доғ ва ғала) тамға мезанад.

4. Паррандаҳои ваҳшии аз маҳалли сукунаташон дошта гирифташуда ва (ё) дар қафас аз тухм баромада бояд аз ҷониби намояндаи истифодабарандаи шикоргоҳ ё аз ҳисоби онҳо бо ҳалқаи гирифтанашаванда ё микрочип нишондод карда шаванд. Нигоҳдорандаи паррандаи ба домафтода ӯҳдадор аст ҳалқа ва ё микрочипро бемӯҳлат дар парранда нигоҳ дорад.

5. Пломбаҳо (тамға, ҳалқа, микрочип) предмети намунаи ягонаи давлатии ҳисобашон қатъӣ буда, силсилаю рақамҳои ҳисобгирӣ доранд ва онҳоро мақоми ваколатдори давлатӣ (бахши ҳудудиаш) медиҳад.

6. Тартиби пломбазаниро мақоми ваколатдори давлатӣ муқаррар менамояд.

**Моддаи 33. Кадастри ҳайвоноти шикорӣ**

1. Кадастри ҳайвоноти шикорӣ маълумоти мониторингро оид ба маҳалли паҳншавӣ, саршумор ва сохтори популятсия, ҳолати муҳити зист, маҳалли шикор, ҳодисаҳои шикори ғайриқонунӣ, паррандаҳои шикорӣ ва ҳайвоноти дигари шикории аз муҳити сукунаташон дошта гирифташуда ва дигар маълумотро оид ба ҳайвоноти шикорӣ дар бар мегирад.

2. Тартиби пешбурди Кадастри ҳайвоноти шикориро мақоми ваколатдори давлатӣ тасдиқ менамояд.

3. Истифодабарандаи шикоргоҳ маълумоти кадастриро барои ворид намудан ба Кадастри ҳайвоноти шикорӣ ба мақоми ваколатдори давлатӣ пешниҳод мекунад.

**Моддаи 34. Муқаррар кардани меъёр ва маҳдудияти дошта гирифтани ҳайвоноти шикорӣ**

1. Бо мақсади таъмини истифодаи устувори ҳайвоноти шикорӣ меъёр ва маҳдудияти дошта гирифтани онҳо муқаррар карда мешаванд. Барои муқаррар намудани онҳо маълумоти мониторинг, маълумоти манбаъҳои дигар, асоснокии (розигии) муассисаҳои илмӣ асос мебошанд.

2. Ҳайвоноти шикорӣ вобаста ба шумора ва дараҷаи афзоиши популятсия ба ду гурӯҳ тақсим мешаванд:

- намудҳои маҳдуднашуда – намудҳое, ки дошта гирифтани онҳо барои таъмини устувории популятсия бинобар зиёд будани саршумор ва сернаслиашон маҳдудияти аниқро дар шакли ҳисса аз ҳадди калонтарини саршумори популятсияи дар натиҷаи мониторинг муқарраргардида талаб намекунад. Дар баробари ин барояшон меъёри маҳдудкунии шикор ба тариқи муайян намудани мавсими шикор, маҳдуд кардани миқдори роҳхати шикори ҳайвоноти шикорӣ, шикорравӣ аз рӯи як роҳхат ва шикори ҳайвонот дар ин шикорравӣ ва (ё) давраи дигари муайян муқаррар карда мешавад;

- намудҳои маҳдудшуда – намудҳое, ки дошта гирифтани онҳо барои таъмини устувории популятсия маҳдудияти аниқро дар шакли ҳисса аз ҳадди калонтарини саршумори популятсияи дар натиҷаи мониторинг муқарраргардида талаб мекунад. Намудҳои муайяни ҳайвоноти шикорӣ, аз ҷумла ҳайвоноте, ки ба Китоби сурхи Тоҷикистон дохил карда шуда, ба категорияҳои ҳайвоноти «Таҳти хатари нестшавӣ қарордошта» мансубанд, ба ҳайвоноти маҳдудшуда дохил мешаванд.

3. Маҳдудияти шикори ҳайвоноти шикорӣ аз тарафи комиссияи иҷозатдиҳанда, ки дар назди мақоми ваколатдори давлатӣ дар ҳайати намояндагони мақоми ваколатдори давлатӣ, мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи ҳифзи муҳити зист, Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҷамъияти шикорчиён таъсис дода мешавад, муайян карда мешавад. Ҳайати шахсии комиссияро ба мӯҳлати се сол мақоми ваколатдори давлатӣ муқаррар мекунад. Қарори комиссия бо машварат қабул карда мешавад. Қарори комиссия дар бораи муайян кардани маҳдудият аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ қабул карда мешавад.

4. Номгӯи намудҳои ҳайвоноти шикорӣ, ки барояшон меъёр ва маҳдудияти шикор, ҳамчунин миқдори онҳо аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқгардида муқаррар карда мешаванд.

**Моддаи 35. Бунёди шикоргоҳҳои байнихоҷагӣ**

1. Шикоргоҳҳои байнихоҷагӣ бо мақсади таъмини нигоҳдошти саршумор ва барқарор намудани он ва истифодаи оқилонаи ҳайвоноти шикорӣ бунёд карда мешаванд.

2. Шикоргоҳҳои байнихоҷагӣ аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ, бо истифода аз имкониятҳои худ, ҳамчунин бо ҷалби мутахассисон ва ташкилотҳои махсус бунёд ва фаъолияташон ҳамоҳанг карда мешавад.

3. Ҳадафи бунёди шикоргоҳҳои байнихоҷагӣ иборат аст аз:

- муқаррар кардани қитъаҳои ҳифзи намудҳои ҳайвоноти шикорӣ, ки дар онҳо фаъолияти кишоварзӣ ё фаъолияти дигар муваққатан ё доимӣ маҳдуд ё манъ карда мешавад;

- муайян кардани сарҳади қитъаҳои шикоргоҳ, ки барои фаъолияти кишоварзӣ таъин гардидаанд ва самтҳои афзалиятноки онҳо.

4. Заминҳои зерин ба таркиби шикоргоҳҳои байнихоҷагӣ дохил намешаванд:

- замини мамнӯъгоҳҳои табиии давлатӣ, минтақаҳои алоҳидаи паркҳои табиии давлатӣ (миллӣ), парваришгоҳҳои табиии давлатӣ, минтақаҳои марказии муҳити биосферӣ;

- замини маҳалҳои аҳолинишин ва заминҳои атрофи маҳалҳои аҳолинишин, ки на кам 500 метр аз шаҳракҳо ва 2 км аз маркази ноҳияву шаҳрҳо воқеъ гардидаанд;

- замини объектҳои саноатӣ, хоҷагӣ, табобатию офиятӣ, ҳарбӣ ва ғайра ва заминҳои 500 метр аз онҳо дуртар ҷойгиршудаи гирду атроф;

- замини маҳалли истироҳати оммавии аҳолӣ, паркҳо, бӯстонсаройҳо ва заминҳои 500 метр аз онҳо дуртар ҷойгиршудаи гирду атроф.

**Моддаи 36. Банақшагирии хоҷагии шикор (бунёди шикоргоҳҳои дохилихоҷагӣ)**

1. Пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор ба шикори устувори ҳайвоноти шикорӣ асос ёфта, танҳо дар асоси банақшагирии он амалӣ мегардад.

2. Натиҷаи банақшагирии хоҷагии шикор нақшаҳои зерини хоҷагии шикори истифодабарандагони шикоргоҳ мебошанд:

- нақшаи миёнамӯҳлати фаъолияти хоҷагии шикор (на камтар аз 5 сол);

- нақшаи ҳарсолаи гузаронидани чорабиниҳои хоҷагии шикор.

3. Тартиби ташкил ва амалигардонии банақшагирии фаъолияти хоҷагии шикор, шаклҳои нақшаи миёнамӯҳлати хоҷагидорӣ ва нақшаи ҳарсолаи чорабиниҳои он аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ муқаррар карда мешавад.

**Моддаи 37. Пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор**

1. Пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор иборат аст аз:

- банақшагирии фаъолияти хоҷагии шикор;

- мониторинги истеҳсолӣ;

- мусоидат намудан ба ҳифз ва афзоиши захираи ҳайвоноти шикорӣ;

- андешидани тадбирҳо дар хусуси ба соҳаи кишоварзӣ зарар нарасонидани ҳайвоноти шикорӣ;

- ташкил ва амалӣ кардани назорати истеҳсолии шикоргоҳ;

- ташкили фаъолияти егерӣ;

- ташкили шикори ҳайвоноти шикорӣ;

- амалӣ намудани ҳуҷҷатгузорӣ.

2. Истифодабарандаи шикоргоҳ бояд ҳуҷҷатҳои зеринро дошта бошад:

- шартнома дар бораи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор бо замимаҳояш;

- нақшаи идоракунии хоҷагии шикор ва нақшаи ҳарсолаи гузаронидани чорабиниҳои хоҷагии шикор;

- шаҳодатномаи шикорчӣ;

- қоидаҳои тартиботи дохилии хоҷагии шикор.

3. Истифодабарандаи шикоргоҳ бо мақсади ҳифз, барқароркунии саршумор ва шикори босуботи ҳайвоноти шикорӣ мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон қоидаҳои тартиботи дохилии хоҷагии шикорро муқаррар менамояд, ки онҳо будубоши шаҳрвандонро дар ҳудуди шикоргоҳи дар ихтиёрдоштаи истифодабаранда танзим мегардонанд. Қоидаҳои тартиботи дохилии хоҷагии шикор бо фармони истифодабарандаи шикоргоҳ ба расмият дароварда мешаванд ва бояд барои ҳар шахси манфиатдор дастрас бошанд.

4. Қоидаҳои тартиботи дохилӣ масъалаҳои зеринро дар бар мегиранд:

- маълумот дар бораи муқаррар намудани ҳудуди шикоргоҳ бо нишон додани сарҳади қитъаҳои шикор, минтақаҳои ҳифзи намудҳои ҳайвоноти шикорӣ, афзоишёбӣ бо зикри насаб, ном ва номи падари кормандон ва қитъаҳои онҳо;

- қоидаҳои ба шикоргоҳ омадан ва шикор кардан;

- номгӯи объектҳое, ки дар онҳо шикор кардан иҷозат дода шудааст ва нархномаи хизматрасонӣ;

- номгӯи кормандоне, ки назорати истеҳсолии шикорро ба зимма доранд;

- дигар маълумоти дахлдор.

5. Истифодабарандаи шикоргоҳ ҳар сол ба мақоми ваколатдори давлатӣ (ё ба бахши сохториаш) ҳисобот пешниҳод мекунад, ки он дорои маълумоти зерин мебошад:

- натиҷаи баҳисобгирии саршумори намудҳои асосии ҳайвоноти шикорӣ ва дигар ҳайвоноте, ки ба Китоби сурхи Тоҷикистон ворид кардашуда, дар шикоргоҳ сукунат доранд;

- маълумоти ба шикоргоҳ (қитъаи шикор) омадани шикорчиён, хароҷоти иҷозати шикор ва шикори ҳайвоноти шикорӣ;

- маълумот дар бораи чорабиниҳои биотехникӣ ва муҳофизатии гузаронидашуда.

6. Ҳисобот бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ пешниҳод карда мешавад.

**Моддаи 38. Нигоҳдорӣ, ҳифз ва барқароркунии саршумори ҳайвоноти шикорӣ**

1. Бо мақсади нигоҳдории захираи ҳайвоноти шикорӣ, кам нашудан ва барқароркунии саршумори онҳо ва барои муҳайё сохтани шароити мусоид ҷиҳати афзоиши табиии саршумори онҳо истифодабарандаи шикоргоҳ, минтақаҳои нигоҳдории намудҳои ҳайвоноти шикорӣ ва қитъаҳои афзоишёбиро муқаррар мекунад ва тадбирҳои биотехникӣ мегузаронад.

2. Чорабиниҳои биотехникӣ аз инҳо иборатанд:

- мусоид гардонидани муҳити зисти ҳайвоноти шикорӣ бо роҳи беҳтар намудани сифати шикоргоҳҳо, беҳтар намудани хусусиятҳои ғизонокӣ, ҳифз ва барои лонагузорӣ мувофиқ будани онҳо;

- муваққатан беҳтар кардани шароити зисти ҳайвоноти шикорӣ;

- наҷот додани ҳайвонот ҳангоми фалокати табиӣ, аз ҷумла дар шароити душвору вазнини обу ҳаво муваққатан бо хӯрокворӣ таъмин намудани онҳо;

- чораҳои байторию пешгирикунанда, ки барои беҳдошти популятсияи намудҳои ҳайвоноти шикорӣ ва пешгирии эпизоотӣ истифода мешаванд;

- бо роҳи сунъӣ парвариш кардани ҳайвоноти шикорӣ барои минбаъд ба шикоргоҳ сар додани онҳо;

- ба ҳадди ҷоиз расонидани саршумор ва сифати намудҳои ҳайвоноти шикорӣ.

3. Чорабиниҳои биотехникиро вобаста ба талабот ва шароити маҳаллии биотехникӣ истифодабарандаи шикоргоҳ дар шикоргоҳе мегузаронанд, ки барои пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор дар он ҳуқуқ дорад.

**Моддаи 39. Ҳифзи ҳайвоноти шикорӣ ва пешгирии нобудшавии онҳо ҳангоми амалӣ**

                        **намудани фаъолияти кишоварзӣ ё фаъолияти дигар, рух додани ҳолатҳои**

                       **фавқулоддаи табиӣ ва техногенӣ**

1. Ҳангоми амалӣ намудани фаъолияти кишоварзӣ ва ё корҳои дигаре, ки ба ҳолати ҳайвоноти шикорӣ ва шароити (маҳалли) сукунати онҳо таъсир мерасонад ё расонда метавонанд, оид ба ҳифзи ҳайвоноти шикорӣ ва муҳити зисташон, шароити афзоиши саршумори онҳо ва роҳҳои ҳиҷраташон, пешгирии беморӣ ва талафи ҳайвоноти шикорӣ чораҳо андешида мешаванд.

2. Истифодабарандаи шикоргоҳ ва дигар шахсони дахлдор ҳангоми рӯй додани ҳолатҳои фавқулоддаи табиӣ ва техногенӣ ӯҳдадоранд барои наҷот додани ҳайвоноти шикорӣ чораҳо андешанд.

**Моддаи 40. Маҳдуд кардани ҳуқуқи истифодабарандагони замин ва захираҳои дигари табиӣ**

                       **бо мақсади нигоҳдории ҳайвоноти шикорӣ ва муҳити сукунати онҳо ва**

                        **пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор**

Бо мақсади нигоҳдории ҳайвоноти шикорӣ ва муҳити сукунати онҳо ҳуқуқи машғул шудан бо фаъолияти кишоварзӣ ва ғайра (аз ҷумла чаронидани чорво ва алафдаравӣ) машғул шудани истифодабарандагони замин ва захираҳои дигари табиӣ пурра ё қисман бо тартиби муайяннамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳдуд карда мешавад.

**БОБИ 7.**

**НАЗОРАТ ДАР СОҲАИ ШИКОР ВА ХОҶАГИИ ШИКОР**

**Моддаи 41. Намудҳои назорат дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор**

1. Назорат дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор аз назорати давлатӣ, назорати истеҳсолӣ ва назорати ҷамъиятӣ иборат буда, тибқи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

2. Назорати давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор аз тарафи мақоми ваколатдори давлатӣ (бахшҳои сохтории минтақавии он) амалӣ карда мешавад. Номгӯи шахсони мансабдоре, ки назорати давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикорро ба зимма доранд, бо қарори мақоми ваколатдори давлатӣ тасдиқ карда мешавад.

3. Назорати истеҳсолиро дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор истифодабарандагони шикоргоҳ дар ҳудуди шикоргоҳҳое, ки ҳуқуқи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикорро доранд анҷом медиҳанд. Номгӯи кормандони масъули назорати истеҳсолӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор бо қарори истифодабарандаи шикоргоҳ тасдиқ карда мешавад.

4. Назорати ҷамъиятиро дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии дахлдор амалӣ менамоянд.

**Моддаи 42. Назорати риоя шудани шартномаҳо аз тарафи истифодабарандаи шикоргоҳ**

1. Назорати риояи шартҳои шартномаи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикорро аз ҷониби истифодабарандаи шикоргоҳ мақоми ваколатдори давлатӣ амалӣ менамояд.

2. Мақоми ваколатдори давлатӣ аз рӯи зарурат дурустӣ ва сифати ҳисоботу ҳуҷҷатҳои пешниҳодкардаи истифодабарандаи шикоргоҳро оид ба иҷрои шартҳои шартномаи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор месанҷад. Аз рӯи натиҷаи санҷиш санад тартиб дода, оид ба бартараф намудани норасоиҳо ва ҳуқуқвайронкунӣ қарор қабул карда мешавад. Истифодабарандаи шикоргоҳ оид ба иҷрои қарор мақоми ваколатдори давлатиро хаттӣ огоҳ месозад.

3. Дар сурати ба олами ҳайвонот зарар расонидани истифодабарандаи шикоргоҳ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ӯ ба ҷавобгарӣ кашида мешавад.

**Моддаи 43. Ҳуқуқу ӯҳдадориҳои шахсони мансабдоре, ки назорати давлатӣ дар соҳаи шикор**

                        **ва хоҷагии шикорро амалӣ менамоянд**

1. Шахсони мансабдори мақоми ваколатдори давлатӣ, ки назорати давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикорро амалӣ менамоянд, нозирони давлатӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор мебошанд.

2. Роҳбари мақоми ваколатдори давлатӣ сарнозири давлатӣ оид ба назорати шикори Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.

3. Нозирони давлатии шикор ҳуқуқ доранд:

- вориди корхонаҳо, муассисаҳо, ташкилотҳо, бозорҳо ва мақомоти давлатӣ шаванд ва бо ҳуҷҷатҳо, натиҷаи таҳлилҳо, маводи дигари барои иҷрои вазифаҳояшон зарурӣ шинос шаванд;

- риоя шудани талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифз, барқароркунӣ ва истифодаи объектҳои олами ҳайвонот, шартҳои шартномаи пешбурди фаъолияти хоҷагии шикор аз ҷониби истифодабарандаи шикоргоҳро бо тартиби муқарраргардида мавриди санҷиш қарор диҳанд;

- дар бораи бартараф намудани ҳуқуқвайронкуниҳо дастур диҳанд;

- доир ба риоя нашудани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифзи муҳити зист ва истифодабарии табиат санад тартиб диҳанд;

- қонуншиканонро боздоранд, азназаргузаронии шахсӣ ва чизу чораро анҷом диҳанд, ашё ё олоти содир шудани қонуншиканӣ (аз ҷумла ҳайвоноти ғайриқонунӣ шикоргардидаро) гиранд, воситаҳои нақлиётро аз назар гузаронанд;

- парвандаҳои ҳуқуқвайронкунии маъмуриро дар соҳаи ҳифз, барқароркунӣ ва истифодаи объектҳои олами ҳайвонот баррасӣ намуда, шахсони гунаҳкорро ба ҷавобгарӣ кашанд, оид ба ҷуброни зарари ба олами ҳайвонот ва наботот расондаашон даъво пешниҳод намоянд, ҳангоми зарурат парвандаро ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва суд барои баррасӣ супоранд:

- силоҳи хизматӣ ва таҷҳизоту воситаҳои махсусро ҳангоми иҷрои вазифаҳои хизматӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон нигоҳ доранд, бо худ гирифта гарданд ва истифода намоянд;

- тибқи қоидаҳои тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон либоси хидматии дорои нишонаҳои фарқкунандаро пӯшида гарданд;

- корҳои истифодабарии объектҳои олами ҳайвонотро, ки бо вайрон намудани талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мешаванд, манъ намоянд;

- корҳои истифодабарии захираҳои табииро, ки бо дағалона ё мунтазам риоя нагардидани стандартҳо, меъёрҳо қоидаҳои ҳифз ва истифодаи захираҳои табиӣ, кор фармудани дастгоҳу иншооти таъиноти ҳифзи табиат амалӣ мешаванд, манъ намоянд ва боздоранд;

- воридоту содирот, баровардан, ба шикоргоҳ сар додану ҷойгир кардан ва мӯътодонидани ҳайвоноту набототеро, ки ба объектҳои олами набототу ҳайвоноти ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон зарар расонида метавонанд, манъ кунанд;

- тадбирҳои дигареро бо мақсади иҷрои Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳифзи муҳити зист ва истифодабарии табиат аст андешанд.

4. Нозирони давлатии шикор ӯҳдадоранд:

- зимни иҷрои вазифаҳои хизматӣ талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистонро риоя намоянд;

- нисбат ба шахсони санҷишшаванда хушодобу хушмуомила бошанд;

- ба кормандони истифодабарандаи шикоргоҳ дар хусуси назорати истеҳсолӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор инчунин ба шахсоне, ки назорати ҷамъиятро дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор ба зиммаашон аст, мусоидат намоянд.

**Моддаи 44. Ҳуқуқу ӯҳдадориҳои шахсоне, ки назорати истеҳсолӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии**

                        **шикорро амалӣ менамоянд**

1. Шахсоне, ки назорати истеҳсолӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикорро амалӣ менамоянд, ҳуқуқ доранд:

- оид ба вайрон кардани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи шикор ва хоҷагии шикор санад тартиб диҳанд;

- шахси ҳуқуқвайронкунӣ содирнамударо дастгир намуда, азназаргузаронии шахсӣ ва чизу чораро анҷом диҳанд, ашё ва олоти содир шудани ҳуқуқвайронкунӣ (аз ҷумла объектҳои табиии ғайриқонунӣ дошта гирифта)-ро гиранд, воситаҳои нақлиётро аз назар гузаронанд.

2. Кормандони истифодабарандаи шикоргоҳ, ки назорати истеҳсолӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикорро амалӣ менамоянд, ӯҳдадоранд:

- санадҳои вайрон карда шудани қонунгузорӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор ва ашёву олоти содиршавии ҳуқуқвайронкунӣ, аз ҷумла объектҳои ғайриқонунӣ шикоргардида ва маҳсулоти дигари шикорро ба мақоми ваколатдори давлатӣ (бахшҳои сохториаш) супоранд;

- оид ба тамоми ҳодисаҳои вайрон карда шудани қонунгузории дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикор ба мақоми ваколатдори давлатӣ (бахшҳои сохториаш) иттилоот пешниҳод намоянд.

**Моддаи 45. Ҳуқуқу ӯҳдадориҳои шахсоне, ки назорати ҷамъиятӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии**

                        **шикорро амалӣ менамоянд**

1. Шахсоне, ки назорати ҷамъиятӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикорро амалӣ менамоянд, ҳуқуқ доранд:

- ҳолатҳои вайрон кардани қонунгузориро дар соҳаи ҳифз, барқароркунӣ ва истифодабарии объектҳои олами ҳайвонот зимни тартиб додани санади намунаи дилхоҳ ба қайд гиранд;

- иҷрои қонунгузории соҳаи ҳифз, барқароркунӣ ва истифодабарии объектҳои олами ҳайвонотро таҳти назорат гиранд;

- бо мақоми ваколатдори давлатӣ (бахшҳои сохториаш) барои пешбурди фаъолияташон ҳамкорӣ намоянд.

2. Шахсоне, ки назорати ҷамъиятӣ дар соҳаи шикор ва хоҷагии шикорро амалӣ менамоянд, ӯҳдадоранд:

- санадҳои вайрон кардани қонунгузории соҳаи ҳифз, барқароркунӣ ва истифодабарии объектҳои олами ҳайвонот тартиб додаро ба мақоми ваколатдори давлатӣ супоранд;

- барои дурустии маълумоти вайрон кардани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи ҳифз, барқароркунӣ ва истифодабарии объектҳои олами ҳайвонот масъулият доранд.

**БОБИ 8.**

**МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 46. Муқаррароти интиқолӣ**

1. Ҳуқуқи шикори ҳайвоноти шикорӣ, ки ба он истифодабарандаи шикоргоҳ дар асоси иҷозати шикори объектҳои олами ҳайвонот то мавриди амал қарор гирифтани Қонуни мазкур гирифтаашон соҳиб гаштаанд, то гузаштани мӯҳлати амали иҷозати мазкур, эътибор дорад.

2. Шартнома дар бораи вобаста кардани шикоргоҳе, ки пеш аз мавриди амал қарор гирифтани Қонуни мазкур баста шудаанд, то анҷом ёфтани мӯҳлати дар шартнома зикршуда эътибор дорад.

**Моддаи 47. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 48. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

**Президенти**

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                       Эмомалӣ РАҲМОН

ш. Душанбе, 26 июли соли 2014,

№1118

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	1118	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ШИКОР ВА ХОҶАГИИ ШИКОР	Маҷлиси Олии ҶТ	26.07.2014	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Primary tabs

^-A A ⁺A

Сешанбе, Сентябр 17, 2024

СЕМИНАР - МАШВАРАТ ДОИР БА МАСЪАЛАИ ОМӮЗИШИ МУҚАРРАРОТИ КОДЕКСИ АНДОЗИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

17.09. 2024. Дар толори Маркази миллии қонунгузорӣ семинар - машварат доир ба масъалаи омӯзиши муқаррароти Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти ҳуқуқу вазифаҳои андозсупоранда ва мақомоти андоз, имтиёзҳои андозӣ, рақамикунонии низоми андоз, хизматрасонии электронӣ ба шаҳрвандон ва андозсупорандагон баргузор гардид.

Дар семинар-машварати мазкур муовини сардори Раёсати такмили қонунгузории андоз – Назирзода Назирҷон доир ба паҳлуҳои муҳими қонунгузории андоз маърӯза намуда, вобаста ба мавзуъ матраҳгардида аз ҷониби иштирокчиён музокираҳо сурат гирифт.

Нишонаи номӣ (тег):

СЕМИНАР - МАШВАРАТ ДОИР БА МАСЪАЛАИ ОМӮЗИШИ МУҚАРРАРОТИ КОДЕКСИ АНДОЗИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Баҳодиҳии муҳтаво:

Ҳоло баҳо надорад

СЕМИНАР-СОВЕЩАНИЕ ПО ВОПРОСАМ ИЗУЧЕНИЯ ПОЛОЖЕНИЙ НАЛОГОВОГО КОДЕКСА РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

В зале Национального центра законодательства состоялся семинар - совещание по вопросам изучения положений Налогового кодекса Республики Таджикистан в области прав и обязанностей налогоплательщиков и налоговых органов, налоговых льгот, цифровизации налоговой системы, электронных услуг гражданам и налогоплательщикам.

Нишонаи номӣ (тег):

СЕМИНАР-СОВЕЩАНИЕ ПО ВОПРОСАМ ИЗУЧЕНИЯ ПОЛОЖЕНИЙ НАЛОГОВОГО КОДЕКСА РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

Баҳодиҳии муҳтаво:

Ҳоло баҳо надорад

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.