Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон

ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**Дар бораи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ**

**(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2008, №1 қисми 2, мод. 12.** **Қонуни ҶТ аз 29.01.2021с., №1770;** **ҚҶТ аз 23.12.2021с., №1849)** )

Қонуни мазкур муносибатҳои ҷамъиятиро оид ба амалӣ намудани ҳуқуқи шаҳрвандон ба муттаҳидшавӣ дар мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ, асосҳои ҳуқуқӣ, тартиби таъсис, барҳамдиҳӣ, азнавташкилдиҳӣ ва амали фаъолияти онро ба танзим медарорад.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Худфаъолияти ҷамъиятӣ**

1. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон худфаъолияти ҷамъиятӣ эътироф карда шуда, аз тарафи аҳолии ҳудуди муайян масъалаҳои аҳамияти маҳалладошта ҳал карда мешаванд.

2. Худфаъолияти ҷамъиятӣ аз тарафи аҳолии маҳал, ки ҳудуди муайянро дар бар мегирад, амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Точикистон асос ёфта, аз Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ», Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад. (ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)

**Моддаи 3. Мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ**

1.Мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ иттиҳодияи ҷамъиятии ихтиёрии беузвияти шаҳрвандон буда, мақсади он ҳал намудани масъалаҳои гуногуни иҷтимоиест, ки дар ҷои зисти шаҳрвандон пайдо мешаванд.

2.Мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ дар ҳудуди кўча, гузаргоҳ ва деҳа (минбаъд маҳалла) бо ташаббуси аксарияти сокинони онҳо, ки ба синни ҳаждаҳ расидаанд, таъсис дода мешавад ва барои қонеъ намудани эҳтиёҷоти иҷтимоии гурӯҳи аҳолӣ нигаронида шудааст, ки манфиатҳои он барои ноил гардидан ба мақсадҳои оинномавӣ ва татбиқи барномаҳои мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ, алоқаманданд**. (ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

3.Мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ мақомот ё ташкилоти болоии худро надорад ва чун қоида «шўрои маҳалла», «кумитаи маҳалла», «кумитаи манзил» ва ба ин монанд номгузорӣ мешаванд.

4.Мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ, ки дар ҳудуди шаҳрак ва деҳот ҷой гирифтааст, дар Ҷамоати шаҳрак ва деҳот аз қайди баҳисобгирӣ мегузарад ва дар ин хусус дар оинномаи он сабт карда мешавад. Дар ҳудуди маъмурие, ки шаҳрак ва деҳот надорад, қайди баҳисобгирӣ дар мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ гузаронида мешавад. (ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)

5.Мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ метавонад **суратҳисоби** бонкӣ, мўҳр ва бланкаҳои худро дошта **бошад ва дар бораи фаъолияти худ озодона ахбор паҳн намояд**. **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

6.Мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ дар асоси қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ташкилотҳои давлатӣ, ғайридавлатӣ ва бо ташкилотҳои байналмилалие, ки дар Тоҷикистон фаъолият доранд, оид ба ҳалли масъалаҳои иҷтимоӣ метавонад ҳамкорӣ намояд.

7.Мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ метавонад Шўрои машваратӣ таъсис диҳад. Шўрои машваратӣ дар ҳудуди на кам аз ду Шўрои махалла таъсис дода мешавад. Ба ҳайати Шўрои машваратӣ чун қоида мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ, дигар иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, шахсони ҳуқуқӣ ва мақомоти давлатӣ шомил шуда метавонанд.

**Моддаи 4. Муносибати мақомоти давлатӣ бо мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ**

1. Мақомоти давлатӣ барои ташкилу фаъолияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ шароитҳои зарурии ҳуқуқӣ, ташкилӣ ва дигар шароитҳоро муҳайё ва ба аҳолӣ дар амалӣ намудани ҳуқуқҳои онҳо дар худфаъолияти ҷамъиятӣ мусоидат менамояд.

2.Мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва шахсони мансабдори онҳо ба фаъолияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ҳуқуқи дахолат карданро надоранд, ба истиснои ҳолатҳое, ки санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудаанд.

**БОБИ 2. ТАРТИБИ ТАЪСИС, БАРҲАМДИҲӢ, АЗНАВТАШКИЛДИҲӢ ВА СОХТОРИ МАҚОМОТИ**

**ХУДФАЪОЛИЯТИ ҶАМЪИЯТӢ**

**Моддаи 5. Сохтори** **мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва тартиби таъсиси он**

Сохтори мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ аз инҳо иборат мебошад:

-Маҷлиси умумии маҳалла – мақоми олии мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ, ки шаҳрвандон ба таври ихтиёрӣ дар он иштирок мекунанд. Маҷлиси умумии маҳалла ҳамон вақт гузаронида мешавад, ки дар он аксарияти шумораи умумии иштирокчиён ҳозир бошанд;

-Шўрои маҳалла (кумитаи маҳалла, кумитаи манзил ва ба ин монанд – минбаъд – Шўрои маҳалла) – мақоми иҷроияи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ буда, ба он раис роҳбарӣ менамояд. Аъзои Шўрои маҳалла аз тарафи Маҷлиси умумии маҳалла аз ҳисоби иштирокчиёни мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ бо аксарияти овози иштирокчиёни Маҷлиси умумии маҳалла интихоб ва озод карда мешаванд. Тартиби таъсис ва мўҳлати ваколати Шўрои маҳалла мутобиқи Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ муайян карда мешавад;

-Раис – роҳбари мақомоти иҷроияи худфаъолияти ҷамъиятӣ буда, аз тарафи Маҷлиси умумии маҳалла ба мўҳлати муайян интихоб карда мешавад. Раиси маҳалла шахсе интихоб шуда метавонад, ки танҳо шаҳрвандии Ҷумҳурии Тоҷикистонро дошта бошад, забони давлатиро донад, дар ҳудуди ҳамон маҳалла на камтар аз 5 соли охир истиқомат карда, қобилияти ташкилотчигӣ дошта бошад. Шаҳрванде, ки барои ҷиноятҳои аз беэҳтиётӣ содиркарда доғи судӣ дорад, барои содир кардани ҷиноятҳои қасдона ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашида шудааст ё бо асосҳои ғайрисафедкунанда аз ҷавобгарии ҷиноятӣ озод гардидааст, раиси маҳалла интихоб шуда наметавонад. Барои маҳаллаҳои навтаъсис талаботи 5 соли охир истиқомат доштан паҳн намегардад*. (***ҚҶТ аз 23.12.2021с., №1849**);

-Комиссияи назорати молиявӣ – мақоми назоратии мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ буда, ҳайати он аз шумораи иштирокчиёни мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ интихоб карда мешаванд ва дар назди Маҷлиси умумӣ ҳисоботдиҳанда мебошад. Тартиби таъсис ва мўҳлати ваколати онро Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ муайян менамояд.

**Моддаи 6. Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ**

Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ба тариқи овоздиҳӣ қабул карда мешавад.

Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ҳамон вақт қабулгардида ҳисобида мешавад, ки ба ҷонибдории он аксарияти иштирокчиёни мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ овоз дода бошанд.

Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ба ғайр аз маълумоте, ки Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ» пешбинӣ менамояд, бояд маълумотҳои зеринро дар бар гирад:

-номи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва салоҳиятҳои он;

-ҳайат ва ҳудуди мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-самтҳои фаъолияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-ҳуқуқ ва ўҳдадориҳои иштирокчиёни мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-тартиби қабул шудан ва баромадан (хориҷ шудан) аз ҳайати иштирокчиёни мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-тартиби интихоб ва озод кардани роҳбари мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-ваколат ва вазифаҳои роҳбари мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-тартиби ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Оинномаи мақомот;

-тартиби таъсису барҳамдиҳӣ ва азнавташкилдиҳии мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-мўҳлати ваколати мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-тартиби қабули қарор дар бораи пеш аз мўҳлат қатъ гардидани ваколати мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ аз тарафи иштирокчиёни мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-маълумот оид ба асосҳои молиявии амалӣ намудани фаъолияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва ихтиёрдории моликияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-тартиби таҳия ва иҷрои сметаи даромад ва хароҷоти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-дигар маълумотҳое, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолиф нестанд.

**Моддаи 7. Салоҳияти Маҷлиси умумии маҳалла**

Ба салоҳияти Маҷлиси умумии маҳалла дохил мешавад:

-қабули Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва ворид намудани тағйиру иловаҳо ба он;

-интихоб ва озод кардани роҳбари мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ – раис;

-интихоби аъзои Шўрои маҳалла **ва қатъ кардани ваколатҳои он**; **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

**- интихоби ҳайати Комиссияи назорати молиявӣ ва пеш аз муҳлат қатъ кардани ваколатҳои он; (ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

-таъсису барҳамдиҳӣ ва азнавташкилдиҳии мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-тасдиқ ва тағйири сметаи даромад ва хароҷоти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва назорати иҷрои он;

-шунидани ҳисоботи Шўрои маҳалла оид ба фаъолияти он ва иҷрои сметаи даромад ва хароҷоти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ на камтар аз як маротиба дар як сол;

-қабули қарор оид ба маблағгузории ихтиёрии иштирокчиёни мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-тасдиқи **андозаи** маблағҳо, ки бо тартиби маблағгузории ихтиёрӣ аз тарафи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ муқаррар карда шудааст; **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

-додани розигӣ ба ихтиёрдории моликияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

-амалӣ намудани салоҳиятҳои дигаре, ки дар Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ муқаррар гардидаанд.

**Моддаи 8. Ваколати Шўрои маҳалла**

Шўрои маҳалла:

-сметаи даромад ва хароҷоти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятиро таҳия ва ба Маҷлиси умумии маҳалла пешниҳод менамояд;

-ба Маҷлиси умумии маҳалла оид ба сметаи даромад ва хароҷоти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ҳисобот медиҳад;

-ба Маҷлиси умумии маҳалла нақшаи идоракунии маҳалла, хароҷоти маъмурии мақомоти худфаъолияти ҷамъиятро таҳия ва пешниҳод менамояд;

-ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ оид ба истифодаи маблағҳое, ки аз буҷети он гирифтааст, ҳисобот медиҳад;

-дар мувофиқа бо Маҷлиси умумии маҳалла оид ба ихтиёрдории молу мулки мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва таъсис додани ташкилотҳои тиҷоратие, ки фаъолияти худро дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ», Қонуни мазкур ва Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ дар доираи ваколати Шўрои маҳалла амалӣ карда мешавад, қарор қабул менамояд;

-**оид ба ҳифзи муҳити зист, нигоҳдорӣ, ободонӣ ва беҳдошти** ҳолатҳои санитарӣ-гигиении ҷойҳои истироҳатии маҳалла ва ҷойҳои истифодаи умум (боғҳо, гулгаштҳо, гардишгоҳҳо, обанборҳо, минтақаҳои истироҳатӣ ва дигар объектҳо) корҳоро ташкил менамояд; **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

-назоратро оид ба таъмини аҳолӣ бо нерўи барқ, газ, оби нўшокӣ, **оби полезӣ** ва дигар намудҳои хизмати маишӣ ташкил ва амалӣ менамояд; **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

-ба таъминоти моддӣ–техникии муассисаҳои томактабӣ, мактабҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ ва касбӣ, инчунин муассисаҳои соҳаи иҷтимоӣ, фарҳангӣ саҳм мегирад ва мусоидат менамояд;

-ба аҳолӣ оид ба таъмини хизматрасонии нақлиётӣ мусоидат мекунад;

-дар ҳимоя ва дастгирии шаҳрвандони аз назари иҷтимоӣ эҳтиёҷманд, ки дар ҳудуди мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ истиқомат мекунанд, саҳм мегирад;

-ҷои гузаронидани чорабиниҳои ҷамъиятӣ ва **маросими** миллиро дар мувофиқа бо мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ муайян менамояд; **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

-ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ оид ба ҷудо кардани қитъаи замин барои ҷои ҷамъиятии маҳалла муроҷиат менамояд;

-барои корҳои лоиҳакашӣ ва сохтмони ҷойҳои ҷамъиятӣ аз иштирокчиёни мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ дар асоси сметаи муайян маблағ ҷамъ мекунад;

-ба мақсади маблағгузорӣ барои корҳои лоиҳакашӣ ва сохтмони ҷойҳои ҷамъиятӣ ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ муроҷиат менамояд;

-оид ба имтиёзҳо барои ҷойҳои ҷамъиятӣ, ба монанди озод намудан аз пардохти андози замин ва дигар намудҳои андоз, истифода аз хизматҳои коммуналӣ ба мақомоти ваколатдори давлатӣ муроҷиат менамояд;

-иҷрои **маросими** диниву мазҳабиро дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «**Дар бораи озодии виҷдон ва иттиҳодияҳои динӣ**» ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин менамояд; **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

-расму оинҳои миллиро дар байни сокинони маҳалла тарғиб менамояд;

-идоракунии молу мулки мақомоти худфаъолияти ҷамъиятиро амалӣ менамояд;

-оид ба **рушди** соҳибкорӣ дар ҳудуди мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ мусоидат менамояд; **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

-оид ба расонидани ёрии ҳуқукӣ ба шаҳрвандоне, ки дар ҳудуди мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ истиқомат мекунанд, мусоидат менамояд;

-ба мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар ҳалли масъалаҳои хусусияти иҷтимоидоштаи маҳалли зист ёрӣ мерасонад.

**Моддаи 9. Ваколати раиси маҳалла**

Раиси маҳалла:

-ҷаласаҳои Маҷлиси умумӣ ва Шўрои маҳалларо раисӣ мекунад;

-дар ташкил ва гузаронидани ҷашну маъракаҳо, чорабиниҳои фароғатию фарҳангӣ саҳм мегирад, риояи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну **маросим** дар Ҷумҳурии Тоҷикистон»-ро таъмин менамояд; **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

-вохўриву сўҳбатҳоро бо ходимони сиёсию давлатӣ, собиқадорони ҷангу меҳнат, олимону адибон, аъзои Маҷлиси миллӣ ва вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, вакилони Маҷлиси вакилони халқи вилоят, шаҳр ва ноҳия ташкил менамояд;

-нақшаи **маҳфилҳои ҳунарӣ, шабнишиниҳо** ва озмунҳоро тартиб медиҳад ва амалӣ менамояд; **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

-нақшаи мусобиқаҳои оммавӣ – варзиширо тартиб медиҳад ва амалӣ менамояд;

-вохўрии омўзгорону мураббиёнро бо падару модарон ташкил менамояд;

-маросими даъват ва гусели даъватшудагони маҳалларо барои хизмат дар сафи Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкил менамояд;

-барои гузаронидани чорабиниҳо оид ба ташхису сироятнопазир кардани чорвою паранда, тадбирҳои карантинию фитосанитарӣ, корҳои санитарию эпидемиологӣ ва мониторинги экологӣ дар ҳудуди мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ мусоидат менамояд; (**ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770**)

-дигар ваколатҳоеро, ки Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ муайян намудааст, амалӣ мекунад.

**Моддаи 10. Ваколати Комиссияи назорати молиявӣ**

  **Комиссияи назорати молиявӣ санҷишҳои зеринро амалӣ менамояд:**

**- фаъолияти молиявии мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;**

**- ихтиёрдорӣ ва истифодаи моликияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ барои иҷрои мақсадҳои оинномавӣ;**

**- иҷрои мақсадноки сметаи даромад ва хароҷоти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;**

  - хароҷоти маъмурии мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ. (ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)

**Моддаи 11. Асосҳои қатъ гардидани фаъолияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ**

Фаъолияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ дар ҳолатҳои зерин қатъ мегардад:

-қабули қарори Маҷлиси умумии маҳалла оид ба барҳамдиҳии ихтиёрии мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ба тариқи овоздиҳии ошкоро;

-қабули қарори суд оид ба ғайриқонунӣ донистани фаъолияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

**- тағйир ёфтани вазъи ҳуқуқии маъмурию ҳудудии мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;** **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

-амалӣ намудани фаъолияте, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолиф аст.

**Моддаи 12. Асосҳои қатъ гардидани ваколати Шўрои маҳалла**

Ваколати Шўрои маҳалла дар ҳолатҳои зерин қатъ мегардад:

-риоя накардани қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

-анҷом ёфтани мўҳлати ваколат;

-қабули қарори Маҷлиси умумии маҳалла оид ба қатъ гардидани ваколати Шўрои махалла;

-ҳолатҳои дигаре, ки Қонуни мазкур ва Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ муқаррар намудааст.

**Моддаи 13. Асосҳои қатъ гардидани ваколати раис**

1. Ваколати раис ҳамчун роҳбари мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ дар ҳолатҳои зерин қатъ мегардад:

-азнавинтихобкунӣ;

-мунтазам иҷро накардани ваколатҳои ба зиммаи ў вогузошташуда;

-нисбати ў мавриди амал қарор гирифтани ҳукми айбдоркунии судӣ;

-аризаи шахсӣ оид ба истеъфо;

-анҷом ёфтани мўҳлати ваколат;

-вафот, эътироф шудани корношоямӣ, инчунин бо қарори суд бедарак ғоиб эътироф гардидани ў;

-иваз намудани ҷои истиқомати доимӣ (берун аз ҳудуди маҳалла), даъват ба хизмати ҳарбӣ, интихоб гардидан ба вазифаи интихобӣ, фаъолият дар хизмати давлатӣ.

2. Маҷлиси умумии маҳалла ҳангоми қатъ гардидани ваколати раис дар мўҳлати понздаҳ рўз раиси навро интихоб менамояд.

**Моддаи 14. Азнавташкилдиҳии мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ**

Азнавташкилдиҳии мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ бо қарори Маҷлиси умумии маҳалла амалӣ карда мешавад. Тартиби қабули қарорро Оинномаи мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ муайян менамояд.

**Моддаи 15. Санадҳои мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ**

1. Маҷлиси умумии маҳалла дар доираи салоҳияти худ қарор қабул менамояд.

2. Шўрои маҳалла дар доираи ваколатҳои худ қарор қабул менамояд.

3. Раис дар доираи ваколатҳои худ фармон медиҳад.

4. Санадҳои мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ, ки берун аз доираи салоҳият ё ваколатҳои онҳо қабул карда шудаанд, бо эътирози прокурор боздошта мешаванд.

**Моддаи 16. Назорат ба фаъолияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ**

Назорат ба фаъолияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ аз тарафи мақомоти ваколатдори давлатӣ дар доираи салоҳияти муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад.

**БОБИ 3. МОЛИКИЯТИ** **МАҚОМОТИ**

**ХУДФАЪОЛИЯТИ ҶАМЪИЯТӢ**

**Моддаи 17. Моликияти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ**

Мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ дар моликияташ биноҳо, иморатҳо, таҷҳизот, асбобу анҷом, маблағ ва дигар молу мулк дошта метавонад, ки барои таъминоти моддии фаъолияти оинномавии ин мақомот заруранд.

**Моддаи 18. Манбаъҳои маблағгузории мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ**

1. Манбаъҳои маблағгузории мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ инҳо мебошанд:

-воситаҳое, ки аз маблағҳои буҷети мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дода шудаанд:

-даромадҳое, ки аз ҳисоби таъсис додани ташкилотҳои тиҷоратӣ гирифта мешаванд;

-маблағе, ки аз **ҳисоббаробаркунии** ихтиёрии иштирокчиёни мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ гирифта мешавад; **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

-хайрияҳо ва ҳадяҳои ихтиёрии шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ;

-манбаъҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.

2. Сметаи даромад ва хароҷоти мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва ҳисоботи солонаи он аз тарафи Маҷлиси умумии маҳалла тасдиқ карда мешавад ва ба маълумоти иштирокчиёни мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ расонида мешавад.

**БОБИ 4. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 19. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур** **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд. **(ҚҶТ аз 29.01.2021с., №1770)**

**Моддаи 20. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.



          **Президенти**

**Ҷумҳурии Тоҷикистон Э. Раҳмонов**

     ш. Душанбе

5 январи соли 2008

           №347

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	347	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ МАҚОМОТИ ХУДФАЪОЛИЯТИ ҶАМЪИЯТӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	05.01.2008	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ХИЗМАТРАСОНИИ ИҶТИМОӢ

(Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998)

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқии фаъолиятро дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ ба аҳолӣ муқаррар менамояд ва муносибатҳоеро, ки ҳангоми амалӣ намудани ҳуқуқи шаҳрвандони Тоҷикистон, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд ба хизматрасонии иҷтимоӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба миён меоянд, ба танзим медарорад.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи хизматрасонии иҷтимоӣ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи хизматрасонии иҷтимоӣ ба аҳолӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад (Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998).

Моддаи 2. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

**хизматрасонии иҷтимоӣ** - маҷмӯи хизматҳои иҷтимоии марбут ба фаъолияти хадамоти иҷтимоӣ дар бобати дастгирии иҷтимоӣ, расонидани хизматҳои иҷтимоӣ-маишӣ, иҷтимоӣ-тиббӣ, равонишиносию педагогӣ, иҷтимоӣ-ҳуқуқӣ, хизматҳои дигар ва кӯмаки моддӣ, мутобиқшавӣ ва офияти иҷтимоии шаҳрвандон, ки дар ҳолати душворӣ зиндагӣ қарор доранд;

**хадамоти иҷтимоӣ** - ташкилотҳо, новобаста аз шакли моликият, соҳибкорони инфиродӣ, ки хизматҳои иҷтимоӣ мерасонанд;

**хизматҳои иҷтимоӣ** - намудҳои кору фаъолияте, ки ба қонеъ гардонидани талаботи шаҳрвандон ва ба манфиати онҳо бо мақсади расонидани кӯмак дар ҳолати душвори зиндагӣ ва пешгирии онҳо равона гардидаанд;

**корманди хадамоти иҷтимоӣ** - шаҳрванде, ки бо мақомоти идораи хизматрасонии иҷтимоӣ ва ё ташкилоти иҷтимоии ба аҳолӣ хизматрасонанда муносибати меҳнатӣ дорад ва ӯҳдадории асосии меҳнатиаш хизматрасонии иҷтимоӣ ба аҳолӣ мебошад;

**гирандагони хизматҳои иҷтимоӣ** - шаҳрванд ё гурӯҳи шаҳрвандоне, ки ба хизматрасонии иҷтимоӣ эҳтиёҷ доранд ва ба онҳо хизматҳои иҷтимоӣ расонида мешаванд (Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998);

**ҳолати душвори зиндагӣ** - ҳолате, ки фаъолияти мӯътадили зиндагии шаҳрвандро ба таври воқеӣ вайрон мекунад ва ё ҳолате, ки у мустақилона аз он баромада наметавонад, аз ҷумла:

-маъюбӣ;

-пиронсолӣ;

-беморӣ;

-оқибати садамаи истеҳсолӣ ва бемории касбӣ;

-аз даст додани саробон, танҳоӣ, ятимӣ, беназоратӣ;

-набудани ҷойи муайяни истиқомат;

-вобастагии бардавоми рӯҳӣ, оқибати зӯроварӣ ва ё ҳолатҳое, ки ҳаётро зери хатар мегузоранд;

-ҳолати дигари душвори зиндагӣ.

Моддаи 3. Мақсадҳои хизматрасонии иҷтимоӣ

Мақсадҳои хизматрасонии иҷтимоӣ инҳо мебошанд:

-мусоидат намудан ба таъмини имкониятҳои баробар барои ҳамаи аъзои ҷамъият, ки ба таҳкими ягонагии иҷтимоӣ ва роҳ надодан ба ҷудокунии иҷтимоӣ равона гардидаанд;

-таъмин намудани имконияти ба сар бурдани ҳаёти сазовору бехатар, ҳамзамон иштирок дар корҳои ҷамъиятӣ;

-кӯмак намудан ба шаҳрвандон барои рафъи ҳолати душвори зиндагӣ, ки онҳо бо маблағи худ ва имкониятҳои мавҷудбуда қудрати бартараф кардани онро надоранд;

-тақвият додани ҷидду ҷаҳди шахсии шаҳрвандон ва оилаҳо, муҳайё кардани шароит барои ҳалли мустақилонаи масъалаҳои пешомада аз тарафи онҳо;

-пешгирӣ кардани ҳолати душвори зиндагӣ.

Моддаи 4. Принсипҳои хизматрасонии иҷтимоӣ

Хизматрасонии иҷтимоӣ дар асоси принсипҳои зерин амалӣ мегардад:

-масъулиятшиносии мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии маҳаллӣ, ташкилотҳо, ҳамчунин шахсони мансабдор барои таъмини ҳуқуқҳои шаҳрвандон дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ;

-адолати иҷтимоӣ ҳангоми амалигардонии ҳуқуқҳои шаҳрвандон дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ;

-ихтиёран истифода бурдан аз хизматрасонии иҷтимоӣ ва рад кардани он;

-инсондӯстӣ, унвонӣ будан ва махфияти хизматрасонии иҷтимоӣ;

-афзалиятнокии пешниҳоди хизмати иҷтимоӣ ба кӯдакон ва ҷавонон, занони ҳомила, пиронсолон ва маъюбоне, ки дар ҳолати душвори зиндагӣ қарор доранд;

-дар навбати аввал андешидани чораҳо оид ба пешгирӣ намудани ҳолати душвори зиндагӣ, баланд бардоштани маърифати иҷтимоии аҳолӣ;

-баробарии шароити фаъолияти хадамоти иҷтимоии ҳамаи шаклҳои моликият;

-вусъати ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ ба аҳолӣ.

БОБИ 2. ХУҚУҚ ВА УҲДАДОРИҲОИ ШАҲРВАНДОН ДАР СОҲАИ ХИЗМАТРАСОНИИ ИҶТИМОӢ

*(Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998)*

Моддаи 5. Ҳуқуқи шаҳрвандон ба хизматрасонии иҷтимоӣ

1. Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шаҳрвандон ҳуқуқи хизматрасонии иҷтимоиро дар низоми давлатии хизматрасонии иҷтимоӣ аз рӯи намудҳои асосии он, ки Қонуни мазкур муқаррар кардааст, кафолат медиҳад.

2. Ҳангоми гирифтани хизмати иҷтимоӣ шаҳрвандон ҳуқуқ доранд ба:

-муносибати эҳтиромона ва инсондӯстона аз ҷониби кормандони хадамоти иҷтимоӣ;

-интихоби ташкилот ва намуди хизматрасонии иҷтимоӣ ба истиснои мавридҳое, ки дар моддаи 12 Қонуни мазкур пешбинӣ шудаанд;

-гирифтани маълумоти ройгон оид ба ҳуқуқҳо, ӯҳдадориҳо, намудҳо ва тартибу шароити расонидани хизмати иҷтимоӣ;

-ризоият барои хизматрасонии иҷтимоӣ;

-рад кардани хизматрасонии иҷтимоӣ;

-махфияти маълумоти хусусияти шахсидошта, ки ҳангоми расонидани хизмати иҷтимоӣ ба корманди хадамоти иҷтимоӣ маълум гардидааст;

-ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии худ, аз он ҷумла бо тартиби судӣ.

3. Хизматрасонии иҷтимоӣ дар асоси муроҷиати шаҳрванд, васӣ, парастор, намояндаи дигари қонунии ӯ, мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии маҳаллӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ аз ҷониби хадамоти иҷтимоӣ амалӣ гардонида мешавад.

4. Шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванде, ки дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон доимӣ истиқомат мекунанд, метавонанд дар асоси муқаррароти Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, аз хизматрасонии иҷтимоӣ истифода намоянд (Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998).

Моддаи 6. Ҳуқуқи шаҳрвандон барои гирифтани маълумот оид ба хизматрасонии иҷтимоӣ

1. Ҳар як шаҳрванд ҳуқуқ дорад, ки аз мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии маҳаллӣ, инчунин мақомоти хизматрасонии иҷтимоӣ оид ба имконият, намуд, тартиб ва шароити хизматрасонии иҷтимоӣ маълумоти ройгон гирад.

2. Маълумот оид ба хизмати иҷтимоӣ бевосита ба шаҳрвандоне, ки ба хизмати иҷтимоӣ ниёз доранд, аз тарафи кормандони хадамоти иҷтимоӣ, вале нисбати шахсони синнашон ба 16 нарасида ва шахсоне, ки мувофиқи тартиботи муқаррарнамудаи қонунгузорӣ ғайри қобили амал дониста шудаанд, ба намояндаи қонунии онҳо расонида мешавад.

3. Шаҳрвандоне, ки ба муассисаҳои будубоши доимӣ ва ё ба муассисаҳои будубоши муваққатии хизматрасонии иҷтимоӣ фиристонида мешаванд, ҳамчунин намояндаи қонунии онҳо бояд бо шароити зист ё будубош дар муассисаҳои мазкур ва бо намудҳои хизматрасонӣ пешакӣ шинос карда шаванд.

Моддаи 7. Ризоият ба хизматрасонии иҷтимоӣ

1. Хизматрасонии иҷтимоӣ ба шарти ризо будани шаҳрванд барои истифода бурдан аз хизмати иҷтимоӣ, ба истиснои мавридҳое, ки дар моддаи 12 Қонуни мазкур пешбинӣ намудааст, амалӣ гардонида мешавад.

2. Ризоият ба хизматрасонии иҷтимоӣ ба шахсони синнашон ба 16 нарасида ва шахсони бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ ғайри қобили амал донисташуда баъди гирифтани маълумот аз тарафи намояндагони қонунии онҳо, ки дар қисми дуюми моддаи 6 Қонуни мазкур пешбинӣ шудааст, дода мешавад. Ҳангоми муваққатан набудани намояндагони қонунӣ қарор оид ба ризоият аз тарафи мақомоти васоят ва парасторӣ қабул карда мешавад.

3. Ҷойгиркунӣ дар муассисаи будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ дар асоси аризаи хаттии шаҳрванд, вале шахсоне, ки синнашон ба 16 нарасидааст ва шахсони бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузори ғайри қобили амал донисташуда дар асоси аризаи хаттии намояндагони қонунии онҳо амалӣ мегарданд.

4.Ҷойгиркунии шаҳрвандон дар муассисаи будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ бе ризоияти онҳо ва ё бе ризояти намояндагони қонунии онҳо дар асос ва мувофиқи тартиби дар моддаи 12 Қонуни мазкур, ҳамчунин дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинишуда иҷозат дода мешавад.

Моддаи 8. Даст кашидан аз хизматрасонии иҷтимоӣ

1. Шаҳрвандон, ҳамчунин намояндагони қонунии онҳо ҳуқуқи даст кашидан аз хизматрасонии иҷтимоиро доранд, ба истиснои мавридҳое, ки дар моддаи 12 Қонуни мазкур пешбинӣ шудааст.

2. Дар мавриди даст кашидани шаҳрвандон, ҳамчунин намояндагони қонунии онҳо аз хизматрасонии иҷтимоӣ оқибатҳои имконпазири қарори қабулкардаашон ба онҳо фаҳмонида мешавад.

3. Даст кашидани шаҳрвандон аз хизматрасонии иҷтимоӣ, ки боиси бад шудани вазъи саломатӣ ва ё хавфи таҳдид ба ҳаёти онҳо мегардад, бо аризаи хаттии шаҳрвандон ва ё намояндагони қонунии онҳо ба расмият дароварда мешавад, ки қабули маълумотро оид ба оқибати раддияи онҳо тасдиқ менамояд.

Моддаи 9. Махфӣ будани маълумот

1. Маълумоти хусусияти шахсидошта, ки ҳангоми расонидани хизматҳои иҷтимоӣ ба кормандони хадамоти иҷтимоӣ маълум гардидааст, иттилооти дорои истифодаи маҳдуд ва махфияти касбӣ ба ҳисоб меравад.

2. Кормандони хадамоти иҷтимоӣ, ки махфияти касбиро фош менамоянд, мувофиқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 10. Ҳуқуқҳои шаҳрвандоне, ки дар муассисаҳои будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ қарор доранд

1. Шаҳрвандони дар муассисаҳои будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ қарордошта аз ҳуқуқҳои дар моддаи 5 Қонуни мазкур пешбинишуда истифода мебаранд, ҳамчунин ҳуқуқ доранд ба:

-таъмин шудан бо шароити зисти ба талаботу меъёри санитарӣ-гигиенӣ ҷавобгӯй;

-нигоҳубин, кӯмаки аввалияи тиббию санитарӣ, дандонпизишкӣ дар муассисаҳои будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ пешниҳодшаванда;

-кӯмаки ройгони махсус, аз он ҷумла дандонмонӣ (бидуни истифодаи металлҳои қиматбаҳо) дар муассисаҳои давлатии тандурустӣ, ҳамчунин ба кӯмаки ройгони протезӣ-ортопедӣ;

-офиятёбии тиббӣ ва мутобиқшавии иҷтимоӣ;

-ихтиёрӣ ширкат намудан ба ҷараёни табобати меҳнатӣ, бо назардошти вазъи саломатӣ, майлу хоҳиш мувофиқи хулосаи тиббӣ ва тавсияи меҳнатӣ;

-ташхиси тиббию меҳнатӣ мувофиқи нишондоди тиббӣ барои муқаррар ва ё иваз намудани гурӯҳи маъюбӣ;

-вохӯрии бемамониат бо адвокат, нотариус, намояндагони қонунии худ, намояндаи иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, ходимони ташкилотҳои диние, ки расман ба қайд гирифта шудаанд, ҳамчунин вохӯрӣ бо хешовандон ва шахсони дигар;

-ҷудо кардани хона барои ибодат ва иҷрои суннату маросимҳои динӣ, ки барои гузаронидани онҳо шароити мувофиқи ба тартиботи дохилӣ мухолифнабударо дорад, бо назардошти манфиати диндорони мазҳабҳои гуногун;

-таъмини таҳсили ройгон барои шаҳрвандони синни мактабӣ, агар онҳо дар муассисаҳои будубоши доимӣ ба муддати дароз ҷойгир шуда бошанд.

2. Кӯдакон ва ҷавонони маъюбӣ дар муассисаҳои будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ қарордошта ба гирифтани таҳсилот ва таҳсили касбӣ мувофиқи имконияти ҷисмонӣ ва қобилияти ақлониашон ҳуқуқ доранд.

3. Шаҳрвандони дар муассисаҳои давлатии хизматрасонии иҷтимоӣ қарордошта, ки ба кӯмаки махсуси тиббӣ ниёз доранд, ба муассисаҳои давлатии нигаҳдории тандурустӣ барои муоина ва табобат фиристонида мешаванд.

4. Нисбати шаҳрвандони дар муассисаҳои будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ қарордошта ҷудо нигоҳ доштани онҳо бо мақсади ҷазо додан ва ё фароҳам овардани муҳити муносиб барои кормандони муассисаҳои мазкур манъ аст.

Моддаи 10(1). Уҳдадориҳои шаҳрвандон дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ

*(Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998)*

Шаҳрвандон дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ уҳдадориҳои зеринро доранд:

- пешниҳоди маълумоти пурра ва саҳеҳ барои муайян намудани ҳуқуқ ба хизматрасонии иҷтимоӣ;

- риояи қоидаҳои тартиботи дохилӣ дар муассисаҳои хизматрасонии иҷтимоӣ;

- пурра ва саривақт пардохт намудани маблағи хизматҳои иҷтимоии музднок;

- саривақт хабардор намудани хадамоти иҷтимоӣ оид ба ҳама гуна вазъият, ки метавонад боиси тағйир ёфтани шароит, тартиб ё қатъи расонидани хизматҳои иҷтимоӣ гардад;

- муносибати эҳтиромона ба кормандони хадамоти иҷтимоӣ;

- иҷрои уҳдадориҳои дигар тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон (Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998).

Моддаи 11. Фаъолияти меҳнатии шаҳрвандони дар муассисаҳои будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ қарордошта

1. Шаҳрвандони дар муассисаҳои будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ қарордошта мувофиқи вазъи саломатиашон дар асоси шартномаи меҳнатӣ метавонанд ба кор қабул карда шаванд.

2. Шаҳрвандони дар муассисаҳои будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ қарордошта мувофиқи тавсияи тиббӣ ва бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд дар фаъолияти табобатӣ-меҳнатӣ ширкат намоянд. Ба фаъолияти меҳнатӣ маҷбур намудани шаҳрвандоне, ки дар муассисаҳои будубоши доимии хизматрасонии иҷтимои қарор доранд, роҳ дода намешавад.

Моддаи 12. Маҳдудкунии ҳуқуқи шаҳрвандон ҳангоми ба онҳо расонидани хизмати иҷтимоӣ

1. Маҳдудкунии ҳуқуқи шаҳрвандон ҳангоми ба онҳо расонидани хизмати иҷтимоӣ бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ба роҳ монда мешавад ва метавонад дар ҷойгиркунии онҳо бидуни ризоияташон дар муассисаҳои хизматрасонии иҷтимоӣ дар мавридҳое ифода ёбад, ки агар онҳо аз нигоҳубин ва дастгирии хешовандонашон ва намояндагони қонуниашон маҳрум бошанд ва дар ин маврид қобилияти мустақилона қонеъ кардани талаботи ҳаётии худро надошта бошанд (гум кардани қобилияти худхизматрасонӣ ё ҳаракати фаъолона) ва ё бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ ғайри қобили амал дониста шуда бошанд.

2. Масъалаи ҷойгиркунии шаҳрвандон дар муассисаҳои будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ бидуни ризоияти онҳо ва ё бидуни ризоияти намояндагони қонуниашон дар асоси нишондоди қисми 1 моддаи мазкур бо пешниҳоди мақомоти ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ ва ё нигаҳдории тандурустӣ аз тарафи суд ҳал карда мешавад.

3. Аз хизмати муассисаҳои будубоши доимии хизматрасонии иҷтимоӣ даст кашидани шаҳрвандоне, ки қобилияти қонеъгардонии талаботи асосии ҳаётии худро гум кардаанд ва ё бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ ғайри қобили амал дониста шудаанд, аз рӯи аризаи хаттии намояндагони қонунии онҳо дар мавриде қабул карда мешавад, ки агар онҳо нигоҳубини шахсони номбурда ва барояшон муҳайё кардани шароити зарурии зистро ба ӯҳда гирифта бошанд.

4. Шаҳрвандони дорои бактерия ё вирус, гирифтори бемории доимии майзадагӣ, бемориҳои гузарандаи карантинӣ, намуди хуруҷкунандаи бемории сил, иллати вазнини рӯҳӣ, касалиҳои олоти таносул ва ғайраҳо мебошанд, ки дар муассисаҳои махсуси тандурустӣ табобат карданро тақозо менамоянд, барояшон расонидани хизмати иҷтимоӣ дар хона рад карда мешавад. Дар ин маврид рад кардани хизматрасонии иҷтимоӣ бо хулосаи якҷояи мақомоти ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ ва комиссияи духтурон-машваратчиёни муассисаи нигаҳдории тандурустӣ тасдиқ карда мешавад.

5. Хизматрасонии иҷтимоӣ дар хона ба шаҳрвандон дар мавриде қатъ карда мешавад, ки агар онҳо меъёр ва қоидаҳои аз тарафи мақомоти хизматрасонии иҷтимоӣ муқаррарнамударо ҳангоми пешниҳоди ин ё он намуди хизмат вайрон кунанд.

БОБИ 3. ХИЗМАТРАСОНИИ ИҶТИМОӢ ВА ХИЗМАТҲОИ ИҶТИМОӢ

*(Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998)*

Моддаи 13. Намудҳои хизматрасонии иҷтимоӣ

1. Хизматрасонии иҷтимоӣ аз тарафи хадамоти иҷтимоӣ дар намудҳои зерин амалӣ гардонида мешавад:

-хизматрасонии иҷтимоӣ дар хона;

-хизматрасонии иҷтимоӣ дар муассисаҳои будубоши доимӣ;

-хизматрасонии иҷтимоӣ дар муассисаҳои будубоши муваққатӣ;

2. Тартиби хизматрасонии иҷтимоӣ дар хона, дар муассисаҳои будубоши муваққатӣ, муассисаҳои будубоши доимии хадамоти иҷтимоӣ, талабот нисбати кормандони муассисаҳои мазкур, номгӯи хизматҳои пешниҳодшаванда ва қоидаҳои дигари фаъолияти онҳо аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

Моддаи 14. Хизматрасонии иҷтимоӣ дар хона

1. Хизматрасонии иҷтимоӣ дар хона аз тарафи кормандони хадамоти иҷтимоӣ бо роҳи пешниҳод намудани хизматҳои иҷтимоии хусусияти гуногундошта ба шаҳрвандоне, ки муваққатан ва ё доимӣ ба хизматрасонии иҷтимоӣ эҳтиёҷ доранд, анҷом дода мешавад ва бо мақсади истифода бурдан аз шароити табиӣ барои ба муҳит мутобиқшавӣ ва офияти онҳо ва ё барои доимӣ нигоҳ доштани шароити мусоид барои фаъолияти ҳаётии онҳо, барои расонидани ёрӣ ҳангоми ҳолати душвори зиндагӣ, инчунин барои пешгирӣ кардани ҳолати монанди онҳо гузаронида мешавад.

2. Хизматрасонии иҷтимоӣ дар хона аз ҷониби кормандони хадамоти иҷтимоӣ ҳамчунин ба шаҳрвандони яккаву танҳо ва шаҳрвандоне, ки аз сабаби пирӣ, беморӣ, маъюбӣ ва мавридҳои дигари ҳолати душвори зиндагӣ ба худхизматрасонӣ қодир нестанд, ба ҷо оварда мешавад.

Моддаи 15. Хизматрасонии иҷтимоӣ дар муассисаҳои будубоши доимӣ

Хизматрасонии иҷтимоӣ дар муассисаҳои будубоши доимии хадамоти иҷтимоӣ аз тарафи кормандони хадамоти иҷтимоӣ бо роҳи пешниҳод намудани хизматҳои иҷтимоии хусусияти гуногундошта нисбати шаҳрвандоне, ки дар ҳолати душвори зиндагӣ қарор доранд ва дигар муштариёни хадамоти иҷтимоӣ, ки қисман ва ё пурра қобилияти худхизматрасониашонро гум кардаанд ва ба нигоҳубини доимии беруна эҳтиёҷ доранд, бо роҳи таъмин ва ташкил намудани шароити фаъолияти ҳаётӣ, ки ба синну сол ва вазъи саломатии онҳо мувофиқ аст, ҳамчунин ташкили хӯрок ва нигоҳубин, фаъолияти меҳнатии мувофиқи тавоноӣ, чорабиниҳои фароғатӣ ба амал бароварда мешавад.

Моддаи 16. Хизматрасонии иҷтимоӣ дар муассисаҳои будубоши муваққатӣ

Хизматрасонии иҷтимоӣ дар муассисаҳои будубоши муваққатии хадамоти иҷтимоӣ аз тарафи кормандони хадамоти иҷтимоӣ бо роҳи пешниҳод намудани хизматҳои иҷтимоии хусусияти гуногундошта ба шаҳрвандоне, ки дар ҳолати душвори зиндагӣ қарор доранд, ҳамчунин фаъолияти мӯътадили ҳаётии худро мустақилона нигаҳдорӣ менамоянд ва ба расонидани ёрӣ дар марҳилаҳои аввали пеш омадани мушкилот ва бӯҳрони иҷтимоӣ эҳтиёҷ доранд, ба амал бароварда, барои пешгирӣ кардани ҳолати душвори зиндагӣ кӯмак расонида мешавад.

Моддаи 17. Хизматҳои иҷтимоӣ

1. Хизматрасонии иҷтимоӣ бо роҳи ба аҳолӣ пешниҳод намудани хизматҳои иҷтимоии маишӣ, тиббӣ ва санаторӣ - солимгардонӣ, фарҳангӣ, таълимӣ, ҳуқуқӣ, варзишӣ - солимгардонӣ ба амал бароварда мешавад.

2. Хизмати иҷтимоӣ метавонад дар алоқамандии гуногун ҳангоми тадбирҳои зерин пешниҳод карда шавад:

-роҳбаладии иҷтимоӣ (парасторӣ) - ҳамчун маҷмӯи хизматҳои иҷтимоии хусусияти дарозмуддат ва такроршавандадошта, ки ба шаҳрванд бо мақсади пешгирии ҳолати душвори зиндагӣ расонида мешавад;

-мутобиқшавӣ ва офияти иҷтимоӣ - ҳамчун маҷмӯи хизматҳои иҷтимоии хусусияти дарозмуддат ва такроршавандадошта, ки ба шаҳрванд бо мақсади барқарор намудани фаъолияти муқаррарии ҳаётии ӯ пас аз ҳолати душвори зиндагӣ расонида мешавад.

3. Номгӯй ва намудҳои хизматҳои иҷтимоиеро, ки аз ҷониби давлат кафолат дода шудаанд, талаботро нисбати ҳаҷм, сифат ва бехатарии онҳо, ихтисоси кормандон ва талаботи дигарро бо мақсади риояи озодӣ ва ҳуқуқҳои шаҳрвандонро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

4. Хизматҳои иҷтимоии фаврии якдафъаина ба шаҳрвандони дар ҳолати душвори зиндагӣ қарордошта, ки бо вазъияти ба ҳаёт ва саломатии онҳо таҳдидкунанда дучор шудаанд, бе талаб намудани ягон уҳдадорӣ аз онҳо, расонида мешаванд (Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998).

5. Ба хизматҳои иҷтимоии фаврии якдафъаина таъмин намудан бо хӯроки гарм ё маҷмӯи маҳсулоти хӯрока, либос, пойафзол ва дигар маводи зарурии аввалиндараҷа, мусоидат барои дарёфти ҷойи зисти муваққатӣ, гирифтани кӯмаки ҳуқуқӣ бо мақсади ҳимояи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии гирандаи кӯмаки иҷтимоӣ, мусоидат барои гирифтани кӯмаки равонии фаврӣ бо ҷалби равоншиносон ва дигар хизматҳои иҷтимоии фаврӣ дохил мешаванд(Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998).

Моддаи 18. Пардохти музди хизматрасонии иҷтимоӣ

1. Хизматрасонии иҷтимоӣ аз ҷониби хадамоти иҷтимоӣ метавонад ба таври ройгон ва музднок ба амал бароварда шавад.

2. Хизматрасонии иҷтимоии ройгон - расонидани хизматҳои иҷтимоӣ бе ҷалби маблағи шахсии шаҳрвандон буда, аз ҳисоби маблағи буҷети давлатӣ амалӣ гардонида мешавад.

3. Дар хадамоти иҷтимоии давлатӣ хизматрасонии иҷтимоии ройгон дар асоси тартиби муқаррарнамудаи моддаи 19 Қонуни мазкур амалӣ мегардад. Тартиб ва ҳаҷми пешниҳоди хизматрасонии ройгони иҷтимоиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

4. Хизматҳои иҷтимоии музднок дар хадамоти иҷтимоии давлатӣ аз рӯи тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон расонида мешаванд.

5. Тартиби пешниҳоди хизматҳои иҷтимоӣ дар хадамоти иҷтимоии шакли дигари моликият аз ҷониби онҳо мустакилона муқаррар мегардад, ки он набояд ба санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат кунад.

Моддаи 19. Асосҳо барои хизматрасонии иҷтимоии ройгон дар хадамоти давлатии иҷтимоӣ

1. Хизматрасонии иҷтимоии ройгон дар хадамоти давлатии иҷтимоӣ ба шахсони зерин пешниҳод карда мешавад:

-ба шаҳрвандоне, ки аз сабаби пиронсолӣ, беморӣ, маъюбӣ, надоштани хешовандоне, ки ба онҳо кӯмак расонида, нигоҳубин карда метавонанд;

-ба шаҳрвандоне, ки ба сабаби офати табиӣ, фалокат, низоъҳои гуногуни иҷтимоӣ дар ҳолати душвори зиндагӣ қарор доранд;

-ба кӯдакон, ҷавонон ва занони ҳомилаи дар ҳолати душвори зиндагӣ қарордошта.

2. Мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ метавонад номгӯи иловагии хизматҳои ройгони иҷтимоӣ ва асосҳои пешниҳоди онҳоро муқаррар намояд.

БОБИ 4. ТАШКИЛИ ХИЗМАТРАСОНИИ ИҶТИМОӢ

Моддаи 20. Низоми хизматрасонии иҷтимоӣ

1. Низоми хизматрасонии иҷтимоӣ ба шаҳрвандон ба истифода ва рушди ҳама гуна шаклҳои моликият асос ёфта, аз хадамоти давлатӣ ва ғайридавлатии хизматрасонии иҷтимоӣ иборат аст.

2. Давлат рушди хадамоти иҷтимоиро новобаста аз шакли моликият дастгирӣ ва ҳавасманд менамояд.

Моддаи 21. Низоми давлатии хизматрасонии иҷтимоӣ

Низоми давлатии хизматрасонии иҷтимоӣ аз мақомоти ваколатдор дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад, аз мақомоти хизматрасонии иҷтимоии мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, инчунин аз муассисаҳои давлатии хизматрасонии иҷтимоӣ иборат мебошад.

Моддаи 22. Салоҳияти мақомоти ваколатдори ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ

Ба салоҳияти мақомоти ваколатдори ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ дохил мешаванд:

-таҳия ва татбиқ намудани сиёсати давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ;

-қабули санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ ва назорати иҷрои онҳо;

-таҳия ва амалигардонии барномаҳои давлатии хизматрасонии иҷтимоӣ;

-муқаррар намудани тартиби ҳамоҳангсозии фаъолият ва таъмини усули хизматрасонии иҷтимоӣ;

-муқаррар намудани тартиби иҷозат барои фаъолияти хизматрасонии иҷтимоӣ;

-муқаррар намудани низоми ягонаи давлатии ҳисоби оморӣ ва ҳисоботдиҳӣ дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ;

-идора ва таъмини фаъолияти муассисаҳои хизматрасонии иҷтимоӣ, ки тахти моликияти давлатӣ қарор доранд.

Моддаи 23. Салоҳияти мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ

Мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ барои таъмини сифат ва дастрасии хизматрасонӣ, рушди хизматрасонии иҷтимоӣ дар маҳалли тобеият масъул буда, назорати риояи талаботи давлатии хизматрасонии иҷтимоиро дар низоми хизматрасонии иҷтимоии давлатӣ ва ғайридавлатӣ таъмин менамоянд.

Моддаи 24. Низоми ғайридавлатии хизматрасонии иҷтимоӣ

1. Низоми ғайридавлатии хизматрасонии иҷтимоӣ ташкилотҳои хизматрасонии иҷтимоиро, ки фаъолияташон ба моликияти ғайридавлатӣ асос ёфтааст, ҳамчунин шахсонеро, ки дар соҳаи хизматрасонии иҷтимоӣ ба тарзи хусусӣ фаъолият мекунанд, муттаҳид менамояд.

2. Ташкили субъектҳои низоми ғайридавлатии хизматрасонии иҷтимоӣ ва фаъолияти онҳо мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ гардонида мешавад.

Моддаи 25. Маблағгузории низоми хизматрасонии иҷтимоӣ

1. Низоми давлатии хизматрасонии иҷтимоӣ аз ҳисоби буҷети давлатӣ маблағгузорӣ карда мешавад.

2. Ташкилотҳои ғайридавлатии хизматрасонии иҷтимоӣ аз ҳисоби сарчашмаҳое, ки ҳуҷҷатҳои таъсисии онҳо пешбинӣ намудаанд, маблағгузорӣ карда мешаванд.

3. Муассисаҳои давлатии хизматрасонии иҷтимоӣ аз рӯи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо қитъаҳои замин, молу мулки барои иҷрои вазифаҳои оинномавии онҳо зарур таъмин карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998).

4. Намуди фаъолияти муассисаҳои давлатии хизматрасонии иҷтимоиро дигар кардан мумкин нест.

5. Муассисаҳои давлатии хизматрасонии иҷтимоӣ ҳуқуқ надоранд молу мулкашонро, ки бо ҳуқуқи идоракунии оперативӣ ба онҳо мансубанд, ба гарав монанд ва ба иҷора диҳанд (Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998).

6. Сарчашмаҳои иловагии ғайрибуҷетии маблағгузории хадамоти иҷтимоӣ маблағҳое мебошанд, ки аз ҳисоби грантҳо, даромад аз соҳибкорӣ, маблағҳое, ки ҳамчун ҳаққи хизматҳои иҷтимоӣ дохил шудаанд, маблағҳои хайриявӣ, сарчашмаҳои дигар, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ намекунад, ворид мешаванд.

БОБИ 5. ҲУҚУҚ ВА ӮҲДАДОРИҲОИ КОРМАНДОНИ ХАДАМОТИ ИҶТИМОӢ

Моддаи 26. Ҳуқуқҳои кормандони хадамоти иҷтимоӣ

1. Кормандони хадамоти иҷтимоӣ ҳуқуқ доранд ба:

-таъмин кардани шароити фаъолияти худ мувофиқи талаботи муҳофизати меҳнат;

-кор дар асоси шартномаи меҳнатӣ;

-ҳимояи шаъну шарафи касбии худ;

-гирифтани дараҷаи тахассусӣ дар вақти мувофиқат кардан ба сатҳи тайёрии таҷрибавӣ ва назариявӣ;

-такмилдиҳии донишу малакаи касбӣ;

2. Қоида ва тартиби ҷуброни хароҷоти вобаста ба иҷрои ӯҳдадориҳои касбӣ, ҳамчунин кафолату имтиёзи кормандони низоми давлатии хадамоти иҷтимоиро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

3. Кафолат ва имтиёзоти кормандони хадамоти иҷтимоии намудҳои дигари моликиятро давлат ва муассисони онҳо дар асоси шартнома муқаррар менамоянд.

Моддаи 27. Ӯҳдадориҳои кормандони хадамоти иҷтимоӣ

Кормандони хадамоти иҷтимоӣ ӯҳдадоранд:

-тартиби муқаррарнамудаи хизматрасонии иҷтимоиро риоя намоянд;

-маълумотеро, ки махфияти касбӣ ҳисоб меёбад, ҳангоми набудани нишонаҳои амале, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст, фош накунанд;

-ба гирандагони хизматҳои иҷтимоӣ бо эҳтиром ва инсондӯстона муносибат кунанд, ба амалиёте, ки ба онҳо зарар ва ё осеб мерасонад, роҳ надиҳанд (Қонуни ҶТ аз 13.11.2023 № 1998).

БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 28. Ҷавобгарӣ барои вайрон кардани Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳукуқӣ барои вайрон кардани Қонуни мазкур бо тартиби муқарраркардаи қонунгузории Чумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 29. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Э. Раҳмонов

ш. Душанбе

5 январи соли 2008 № 359

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	359	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ХИЗМАТРАСОНИИ ИҶТИМОӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	05.01.2008	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ**

**ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ СУДҲОИ ҲАКАМӢ**

**(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2008, №1 қисми 2, мод. 10)**

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

**Моддаи 1. Доираи амали Қонуни мазкур**

1. Қонуни мазкур тартиби таъсис ва фаъолияти судҳои ҳакамиро дар Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим менамояд.

2. Ба суди ҳакамӣ аз рўи созишномаи тарафҳои муҳокимаи ҳакамӣ (минбаъд – тарафҳо) мумкин аст баҳси марбути муносибатҳои ҳуқуқии гражданӣ ва иқтисодӣ пешниҳод шавад, агар дар қонун тартиби дигар пешбинӣ нашуда бошад.

3. Амали Қонуни мазкур ба арбитражи (ҳакамияти) байналмилалии тиҷоратӣ паҳн намегардад.

Моддаи 2. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

- суди ҳакамӣ – суди ҳакамии доимоамалкунанда ё суди ҳакамии як бор амалкунанда, ки аз ҷониби тарафҳо барои ҳалли баҳси мушаххас таъсис дода шудааст;

- ҳакам – ҳаками суди ҳакамии доимоамалкунанда ё ин ки шахси воқеие, ки тарафҳо интихоб кардаанд ё бо тартиби мувофиқанамудаи тарафҳо барои ҳалли баҳс дар суди ҳакамии як бор амалкунанда таъин гардидааст;

- муҳокимаи ҳакамӣ – ҷараёни ҳалли баҳс ва қабули ҳалнома дар суди ҳакамӣ;

- созишномаи ҳакамӣ – созишномаи тарафҳо дар бораи супоридани баҳс ба баррасии суди ҳакамӣ;

-тавзеҳоти ҳакамӣ – тавзеҳоти пешбиникардаи шартнома дар бораи баррасӣ шудани баҳс дар суди ҳакамӣ;

- қоидаҳои суди ҳакамии доимоамалкунанда – оинномаҳо, низомномаҳо ва дастурҳои дорои қоидаҳои муҳокимаи ҳакамӣ буда, аз тарафи шахси ҳуқуқие, ки суди ҳакамии доимоамалкунандаро таъсис додааст, тасдиқ карда шудаанд;

- қоидаҳои муҳокимаи ҳакамӣ – меъёрҳои танзимкунандаи тартиби ҳалли баҳс дар суди ҳакамӣ, ки он қоидаҳои муроҷиатро ба суди ҳакамӣ, интихоби (таъини) ҳакамҳо ва тартиби муҳокимаи ҳакамиро дар бар мегирад;

- тарафҳои муҳокимаи ҳакамӣ – шахсони ҳуқуқӣ, соҳибкорони инфиродӣ ва шахсони воқеие, ки барои ҳимояи ҳуқуқу манфиатҳои худ ба суди ҳакамӣ даъво пешниҳод кардаанд ё ба худи онҳо даъво пешниҳод карда шудааст;

- суди босалоҳият – судҳои иқтисодии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба баҳсҳои тобеи судҳои иқтисодӣ, судҳои ноҳиявӣ (шаҳрӣ) оид ба баҳсҳои тобеи судҳои салоҳияти умумӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст.

Моддаи 3. Тартиби таъсис ва фаъолияти судҳои ҳакамӣ

1. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мумкин аст судҳои ҳакамии доимоамалкунанда ва як бор амалкунанда таъсис дода шаванд.

2. Судҳои ҳакамии доимоамалкунанда аз тарафи ташкилотҳои ғайритиҷоратӣ – шахсони ҳуқуқӣ таъсис дода мешаванд.

3. Судҳои ҳакамии доимоамалкунанда наметавонанд дар назди мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва худидоракунии маҳаллӣ таъсис дода шаванд.

4. Суди ҳакамии доимоамалкунанда вақте таъсисёфта ҳисобида мешавад, ки шахси ҳуқуқӣ дар бораи таъсиси суди ҳакамии доимоамалкунанда қарор қабул намуда, Низомномаи суди ҳакамии доимоамалкунанда ва рўйхати ҳакамҳоро тасдиқ карда бошад.

5. Шахси ҳуқуқии таъсисдодаи суди ҳакамии доимоамалкунанда ба суди босалоҳияте, ки дар ҳудуди ҷойгиршавии суди ҳакамии доимоамалкунанда ҳокимияти судиро амалӣ менамояд, нусхаи ҳуҷҷатҳоеро, ки ба таъсис ёфтани суди ҳакамии доимоамалкунанда шаҳодат дода, тибқи қисми чоруми ҳамин модда пешбинӣ шудаанд, мефиристад.

6. Тартиби таъсиси суди ҳакамии як бор амалкунанда бо созишномаи тарафҳо муайян карда мешавад ва он набояд хилофи муқаррароти моддаҳои 7, 8, 10, 12 ва 13 Қонуни мазкур бошад. Агар дар созишномаи тарафҳо тартиби таъсиси суди ҳакамии як бор амалкунанда муайян нашуда бошад, он гоҳ муқаррароти моддаҳои 7 – 13 Қонуни мазкур татбиқ карда мешаванд.

**Моддаи 4. Ба баррасии суди ҳакамӣ супоридани баҳс**

1. Баҳс мумкин аст ҷиҳати баррасӣ ба суди ҳакамӣ супорида шавад, агар дар байни тарафҳо созишномаи ҳакамӣ ва ё дар шартнома тавзеҳоти ҳакамӣ мавҷуд бошад.

2. Созишномаи ҳакамӣ дар бораи ба баррасии суди ҳакамӣ додани баҳси бавуҷудомада ё бавуҷудояндаи гражданӣ ва иқтисодӣ дар шакли шартномаи алоҳида баста мешавад.

3. Созишномаи ҳакамиро тарафҳо мумкин аст доир ба ҳамаи баҳсҳо ё баҳсҳои муайяне, ки дар байни тарафҳо оид ба муносибати ҳуқуқии мушаххас ба вуҷуд меоянд, банданд.

4. Созишномаи ҳакамӣ дар бораи ҳалли баҳс аз рўи шартномае, ки шартҳояшро яке аз тарафҳо муайян кардааст, мумкин аст ҳамон вақт боэътибор ҳисобида шавад, ки онро тарафи дигар бо роҳи пурра ҳамроҳ шудан ба шартномаи пешниҳодкардашуда (шартномаи ҳамроҳшавӣ) қабул намояд ва агар чунин созишнома баъди пайдо шудани асос барои пешниҳоди даъво баста шуда бошад.

5. **Агар** **дар** **рафти** **баррасӣ** **намудани** **баҳс** аз **ҷониби** **суди** **ҳакамӣ** **муносибатҳои** ҳ**уқуқие** **ошкор** **гардад**, ки ба **тартиби** **умимии** ҳ**уқуқӣ** **танзим** **мешаванд**, **баррасии** **чунин** **бахс** қ**аъткарда** **шуда**, ба **тарафҳо** **фаҳмонда** **мешавад**, ки **онҳо** **метаваонанд** **барои** ҳ**алли** **баҳс** ба **суд** **муроҷиат** **намоянд**. **(ҚҶТ аз 03.07.2012с., №862)**

**Моддаи 4¹. Тобеияти баҳсҳо ба суди ҳакамӣ**

Суди ҳакамӣ баҳсҳои марбут ба муносибатҳои ҳуқуқии гражданӣ ва иқтисодиро, ба истиснои баҳсҳои зерин, баррасӣ менамояд:

**- дар ораи муқарар намудаи ҳолатҳое, ки аҳамияти ҳуқуқӣ доранд;**

**- дар бораи ҳифзи шаъну шараф ва эътиьорикорӣ;**

**- оид ба шикоятҳо аз рӯи қарорҳои макомоти баррасикунандаи парвандаҳои маъмурӣ;**

**- дар бораи муфлисшавӣ;**

**- дар бораи чуброни зараре, ки ба ҳаёт ва саломатии шаҳрванд расонида шудааст;**

**- баҳсҳое, ки аз муносибатҳои ҳуқуқии мерос бармеоянд;**

**- баҳсҳое, ки ҳангоми сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ба миён меоянд;**

**- баҳсҳои марбут ба тартиб ва шартҳои бастани ақди никоҳ ва бекор кардани ақди никоҳ;**

- баҳсҳои мартуб ба муносибатҳои молумулкӣ ва шахсии ғайримолумулкие, ки дар оила байни ҳамсарон, падару модар фарзандон ва дигар аъзои оила ба миён меоянд;

**- баҳсҳоек, ки дар натиҷаи фарзандхондӣ, васоят ва парастори, ба тарбия қабул кардани кӯдакон ба мийн меоянд;**

**- баҳсҳои оид ба басташуда эътироф кардани шартномаҳо;**

**- баҳсҳои манзилӣ;**

**- баҳсҳои мартуб ба моликияти зеҳнӣ;**

- баҳсҳое, кидар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ё шартномаи тарафҳои тартиби дигари баррасии баҳс пешбинӣ шудааст. (ҚҶТ аз 03.07.2012с., №862)

**Моддаи 5. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи судҳои ҳакамӣ**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи судҳои ҳакамӣ ба Коститутсияи (Сарқонуни) Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон , инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад. (ҚҶТ аз 03.07.2012с., №862)

**БОБИ 2. СОЗИШНОМАИ ҲАКАМӢ**

**Моддаи 6. Шакл ва мазмуни созишномаи ҳакамӣ**

1. Созишномаи ҳакамӣ дар шакли хаттӣ баста мешавад. Созишномаи ҳакамӣ ба шарте басташуда ҳисобида мешавад, ки он дар ҳуҷҷати имзонамудаи тарафҳо дарҷ ёфта ё бо роҳи мукотиба, огоҳ намудан аз тариқи телетайп, телеграф, инчунин бо истифодаи воситаҳои дигари алоқаи электронӣ ё алоқаи дигаре, ки тасдиқи чунин созишномаро таъмин мекунанд, баста шуда бошад.

2. Созишномаи ҳакамӣ бояд инҳоро пешбинӣ намояд:

- номи тарафҳо;

- предмети баҳс;

- номи суди ҳакамӣ (агар ҳалли баҳс ба зиммаи суди ҳакамии доимоамалкунанда вогузошта шавад);

- шумора, ном, номи падар ва фамилияи ҳакамони интихобшуда;

- муқаррарот дар бораи қоидаҳои татбиқшаванда;

- мўҳлати баррасии баҳс;

- маҳал ва вақти бастани шартнома.

3. Бо ризоияти тарафҳо дар созишномаи ҳакамӣ метавонад дигар талабот низ пешбинӣ карда шавад.

4. Созишномаи ҳакамӣ дар бораи супоридани баҳс ба суди ҳакамии як бор амалкунанда бояд ба таври илова қоидаҳои муҳокимаи ҳакамиро дар ҳамин суди ҳакамӣ пешбинӣ намояд.

5. Дар созишномаи ҳакамӣ бояд шартҳои пардохти ноустуворона барои иҷро накардани ўҳдадориҳое, ки аз он бармеоянд, дарҷ шуда бошад.

6. Агар тарафҳо дигар хел аҳд накарда бошанд, ҳангоми ба суди ҳакамии доимоамалкунанда супоридани баҳс қоидаҳои суди ҳакамии доимоамалкунанда ҳамчун ҷузъи таркибии созишномаи ҳакамӣ ҳисобида мешаванд.

**БОБИ 3. ҲАЙАТИ СУДИ ҲАКАМӢ**

**Моддаи 7. Талаботе, ки ба ҳаками суди ҳакамӣ пешниҳод карда мешаванд**

1. Шахси воқеие ҳакам интихоб (таъин) мешавад, ки ба холисона ҳал кардани баҳс қодир буда, ба натиҷаи парванда бевосита ё бавосита манфиатдор нест, вобастаи тарафҳо намебошад ва ба иҷрои вазифаи ҳакам бо тартиби мувофиқанамудаи тарафҳо розӣ аст.

2. Ҳаками суди ҳакамӣ, ки баҳсро танҳо баррасӣ мекунад, бояд таҳсилоти олии ҳуқуқшиносӣ дошта бошад. Дар сурати дастҷамъона ҳал кардани баҳс раиси ҳайати суди ҳакамӣ бояд таҳсилоти олии ҳуқуқшиносӣ дошта бошад.

3. Талаботе, ки нисбати тахассуси ҳаками суди ҳакамӣ пешниҳод карда мешаванд, метавонанд бевосита бо мувофиқаи тарафҳо ё бо қоидаҳои муҳокимаи ҳакамӣ муайян карда шаванд.

4. Шахси воқеие, ки дорои қобилияти пурраи амал нест, таҳти васоят ё парасторӣ қарор дорад ё доғи судӣ дошта, он бо тартиби муқаррарнамудаи қонун барҳам нахўрдааст ё аз ў бардошта нашудааст, ҳаками суди ҳакамӣ шуда наметавонад.

5. Шахси воқеие низ ҳаками суди ҳакамӣ шуда наметавонад, ки тибқи қонун мақоми вазифавиаш (судя, корманди прокуратура ва дигарҳо) барои ҳаками суди ҳакамӣ интихоб (таъин) шудан мувофиқ набошад.

**Моддаи 8. Шумораи ҳакамон**

1. Тарафҳо метавонанд шумораи ҳакамонро мустақилона муайян намоянд, ки он бояд тоқ бошад.

2. Агар тарафҳо дигар хел аҳд накарда бошанд, барои ҳалли баҳс дар суди ҳакамии як бор амалкунанда се ҳакам интихоб (таъин) карда мешавад.

3. Агар шумораи ҳакамон бо қоидаҳои суди ҳакамии доимоамалкунанда муайян карда нашуда бошад, он гоҳ се ҳакам интихоб (таъин) карда мешавад.

**Моддаи 9. Ташкили ҳайати суди ҳакамӣ**

1. Ҳайати суди ҳакамӣ бо роҳи интихоби (таъини) ҳакамон (ҳакам) ташкил меёбад.

2. Дар суди ҳакамии доимоамалкунанда ҳайати суди ҳакамӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қоидаҳои суди ҳакамии доимамалкунанда ташкил карда мешавад.

3. Дар суди ҳакамии як бор амалкунанда ҳайати суди ҳакамӣ бо тартиби мувофиқашудаи тарафҳо ташкил карда мешавад.

4. Агар тарафҳо оид ба дигар ҳолат аҳд накарда бошанд, ҳайати суди ҳакамии як бор амалкунанда бо тартиби зайл ташкил карда мешавад:

- ҳангоми ташкили ҳайати суди ҳакамии иборат аз се ҳакам ҳар кадоме аз тарафҳо як ҳакамро интихоб мекунад ва ду ҳаками ба ин тартиб интихобгардида ҳаками сеюмро интихоб менамоянд;

- агар яке аз тарафҳо ҳакамро дар давоми 15 рўзи аз тарафи дигар гирифтани дархостнома оид ба интихоби ҳакам интихоб накунад ё худ ду ҳаками интихобшуда дар давоми 15 рўзи интихоб гардиданашон ҳаками сеюмро интихоб нанамоянд, баҳс дар суди ҳакамӣ баррасӣ намегардад ва ин баҳс мумкин аст ба баррасии суди босалоҳият дода шавад;

- агар баҳс аз тарафи судяи ҳакамӣ шахсан ҳал карда мешуда бошад ва баъд аз муроҷиат намудани як тараф ба тарафи дигар дар бораи интихоби ҳакам тарафҳо дар давоми 15 рўз ҳакамро интихоб накунанд, он гоҳ баҳс дар суди ҳакамӣ баррасӣ намегардад ва ин баҳс мумкин аст барои баррасӣ ба суди босалоҳият дода шавад.

**Моддаи 10. Асосҳои рад кардани ҳакам**

1. Ҳакам наметавонад дар баррасии парванда иштирок намояд ва баъди таъин ё интихоб гардиданаш бояд рад карда шавад ва ё худро рад намояд, агар:

- ба натиҷаи баррасии парванда бевосита ё бавосита манфиатдор бошад;

- хешу табори яке аз тарафҳо ё шахсони дигаре бошад, ки дар парванда иштирок доранд ва ё бо ин шахсон ё тарафҳо муносибати хоса дошта бошад;

- баҳс бевосита ё бавосита ба иҷрои ваколатҳои хизматиаш алоқаманд бошад;

- тараф ба парванда манфиатдор будани ҳакам ё муносибати холисона надоштани ўро баъд аз интихоб ё таъин шуданаш фаҳмида бошад;

- ҳакам пас аз як моҳи таъин ё интихоб шуданаш вазифаҳои худро вобаста ба парвандаи баррасишаванда иҷро накарда бошад;

- ба талаботи муқаррарнамудаи моддаи 7 Қонуни мазкур мувофиқ набудани ҳакам ошкор гардад;

- пештар дар парвандаи баррасишаванда ба сифати ҳакам иштирок намуда, вале чун тараф, намояндаи тараф ё ба ҳар кадом дигар сифат рад шуда бошад ё худрадкунӣ изҳор карда бошад.

2. Дар суди ҳакамии як бор амалкунанда бо созишномаи тарафҳо барои рад кардан ё худрадкунии ҳакам мумкин аст асосҳои иловагӣ муқаррар карда шаванд.

**Моддаи 11. Тартиби рад кардани ҳакам**

1. Дар сурати муроҷиат намудан ба ягон шахси воқеӣ ҷиҳати эҳтимолан ҳакам интихоб (таъин) шуданаш, шахси мазкур бояд аз ҳолатҳое хабар диҳад, ки барои рад кардани ў мутобиқи моддаи 10 Қонуни мазкур асос шуда тавонад.

Агар ин ҳолатҳо ҳангоми муҳокимаи ҳакамӣ ба вуқўъ оянд, ҳакам бояд дар ин бора ба тарафҳо фавран хабар диҳад ва номзадиашро рад намояд.

2. Тараф метавонад мутобиқи моддаи 10 Қонуни мазкур танҳо дар мавриде ҳаками интихобшударо рад намояд, ки агар ҳолатҳои барои рад кардан асосгардида ба тараф пас аз интихоби ҳаками радшаванда маълум гашта бошанд.

3. Агар тартиби рад кардани ҳакам аз ҷониби тарафҳо мувофиқа нашуда бошад ва ё бо қоидаҳои суди ҳакамии доимоамалкунанда муайян нагардида бошад, аризаи хаттии асосноки тараф дар бораи рад кардани ҳакам бояд дар давоми панҷ рўзи ба вай маълум гаштани ташкил ёфтани ҳайати суди ҳакамӣ пешниҳод карда шавад.

Агар ҳаками суди ҳакамӣ, ки ба ў радкунӣ пешниҳод шудааст, худро рад накунад ё тарафи дигар бо рад шудани ҳакам розӣ набошад, масъалаи рад кардани ҳакам аз ҷониби ҳакамони дигари ҳайати суди ҳакамӣ дар давоми 10 рўзи гирифтани аризаи хаттии асосноки тараф ҳал карда мешавад. Масъалаи рад намудани ҳакаме, ки баҳсҳоро танҳо ҳал мекунад, аз тарафи ҳамин ҳакам ҳал карда мешавад.

**Моддаи 12. Қатъи ваколати ҳакам**

1. Ваколати ҳакам пас аз 15 рўзи қабули қарор оид ба ҳалли баҳс ва ҳангоми шикоят кардан ё муроҷиат намудан бо асосҳои моддаҳои 34-37 Қонуни мазкур пешбинишуда пас аз дида баромадани онҳо қатъ мегардад.

2. Ваколати ҳакам метавонад бо мувофиқаи тарафҳо, бинобар худрадкунии ҳакам ё рад шудани ҳакам бо асосҳои дар моддаҳои 10 ва 11 Қонуни мазкур пешбинишуда ва ҳамчунин бо сабаби вафоти ҳакам қатъ ёбад.

3. Барои қатъи ваколатҳои ҳакам бо мувофиқаи тарафҳо ва ҳамчунин барои худрадкунии ҳакам имконияти ҳуқуқӣ ва воқеӣ надоштани ҳакам, дар баррасии баҳс иштирок карда натавонистани ў ва дигар сабабҳое, ки ҳакам дар баррасии баҳс муддати дароз иштирок карда наметавонад, асос мешаванд.

4. Дар бораи қатъи ваколати ҳакам таъинот бароварда мешавад.

**Моддаи 13. Иваз шудани ҳакам**

Дар сурати қатъ ёфтани ваколатҳои ҳакам дигар ҳакам мутобиқи қоидаҳое, ки дар интихоби (таъини) ҳаками ивазшуда татбиқ гардида буданд, интихоб (таъин) карда мешавад.

**БОБИ 4. ХАРОҶОТИ ҲАЛЛИ БАҲС ДАР СУДИ ҲАКАМӢ**

**Моддаи 14. Хароҷоти ҳалли баҳс дар суди ҳакамӣ**

1. Хароҷоти ҳалли баҳс дар суди ҳакамӣ аз инҳо иборат аст:

- ҳаққи хизмати ҳакамон;

- хароҷоти ҳакамон бинобар иштирокашон дар муҳокимаи ҳакамӣ, аз ҷумла хароҷоти роҳкиро то ҷои баррасии баҳс;

- маблағе, ки ба экспертон ва тарҷумонҳо пардохт мешавад;

-хароҷоти азназаргузаронӣ ва таҳқиқи далелҳои хаттию шайъӣ дар маҳалли воқеъ гардидани онҳо аз тарафи ҳакамҳо;

- хароҷоти шоҳидон;

- хароҷоти пардохти хизмати намояндаи тарафе, ки баҳс ба нафъи ў ҳал карда шудааст;

- хароҷоти таъминоти ташкилӣ, моддӣ ва дигар таъминоти муҳокимаи ҳакамӣ;

- дигар хароҷоте, ки аз тарафи суди ҳакамӣ муайян карда мешаванд.

2. Суди ҳакамӣ баъди ташкил ёфтан ҳуқуқ дорад аз тарафҳо талаб намояд, ки барои пўшонидани хароҷот маблағи баробар пешпардохт намоянд.

Агар пешпардохти талабшуда дар давоми 30 рўзи баъди гирифтани дархост пардохт карда нашавад, суди ҳакамӣ аз ин хусус тарафҳоро огоҳ менамояд, то ки ин ё он тараф тавонад маблағи заруриро пардохт намояд.

Агар тарафҳо пешпардохтро мутобиқи андозаву шарти муайянгардида насупоранд, суди ҳакамӣ метавонад муҳокимаи ҳакамиро рад намояд ё боздорад.

3. Суди ҳакамӣ ҳамаи масъалаҳои байни тарафҳоро вобаста ба тақсим намудани хароҷоти баррасии баҳс дар суди ҳакамӣ мустақилона ҳал менамояд, агар дар созишномаи тарафҳо тартиби дигар муқаррар нашуда бошад.

4. Тақсими хароҷоти баррасии баҳс дар байни тарафҳо дар ҳалнома ё таъинот нишон дода мешавад.

5. Муқаррароти тақсим намудани хароҷоти баррасии баҳс байни тарафҳо қисми таркибии ҳалномаи суди ҳакамӣ буда, иҷрояш ҳатмист.

6. Андозаи ҳаққи хизмати ҳакамҳо бо дарназардошти нархи даъво, мураккабии баҳс, вақти барои муҳокимаи ҳакамӣ сарфкардаи ҳакамон ва ҳолатҳои дигари дахлдори парванда муайян карда мешавад.

7. Дар суди ҳакамии доимоамалкунанда андозаи ҳаққи хизмати ҳакамон аз рўи ҳайати суди ҳакамӣ мутобиқи ҷадвали ҳаққи хизмати ҳакамон, ки дар қоидаҳои суди ҳакамии доимоамалкунанда пешбинӣ гардидааст ва дар сурати набудани чунин ҷадвал бо дарназардошти талаботи ҳамин модда муайян карда мешавад.

8. Дар суди ҳакамии як бор амалкунанда андозаи ҳаққи хизмати ҳакамон бо мувофиқаи тарафҳо ва дар сурати набудани чунин мувофиқа аз тарафи суди ҳакамӣ бо назардошти талаботи ҳамин модда муайян карда мешавад.

**Моддаи 15. Тақсими хароҷот байни тарафҳои баҳс**

1. Хароҷоти ҳалли баҳс дар суди ҳакамӣ байни тарафҳо мувофиқи созишномаи тарафҳо ва дар сурати набудани чунин созишнома мувофиқи талабҳои мутаносибан қонеъгардонидашуда ва радкардашуда аз ҷониби суди ҳакамӣ тақсим карда мешавад.

2. Хароҷоти хизмати намояндаи тарафе, ки суди ҳакамӣ ба фоидаи он ҳалнома қабул кардааст ва ҳамчунин хароҷоти дигари ба муҳокимаи ҳакамӣ вобаста метавонад бо ҳалномаи суди ҳакамӣ ба зиммаи тарафи дигар гузошта шавад, агар талаби ҷуброни хароҷоти дар рафти муҳокимаи ҳакамӣ арзшударо суди ҳакамӣ қонеъ гардонида бошад.

3. Тақсими хароҷоти ҳалли баҳс дар суди ҳакамӣ дар ҳалнома ё таъиноти суди ҳакамӣ нишон дода мешавад.

**БОБИ 5. МУҲОКИМАИ ҲАКАМӢ**

**Моддаи 16. Аризаи даъвогӣ**

1. Даъвогар талаботи худро дар аризаи даъвогӣ ифода намуда, онро ба суди ҳакамӣ пешниҳод менамояд. Нусхаи аризаи даъвогӣ аз тарафи суди ҳакамӣ ба ҷавобгар супорида мешавад.

2. Дар аризаи даъвогӣ бояд инҳо нишон дода шаванд:

- вақти пешниҳоди аризаи даъвогӣ;

- ном ва маҳалли ҷойгиршавии ташкилоте, ки тарафи муҳокимаи ҳакамӣ мебошанд;

- ном, номи падар, фамилия, ҷои истиқомат ва ҷои кори соҳибкорони инфиродӣ ва дигар шахсони воқеие, ки тарафи муҳокимаи ҳакамӣ мебошанд;

- созишномаи ҳакамӣ ё тавзеҳоти ҳакамӣ дар бораи ба баррасии суди ҳакамӣ супоридани ҳалли баҳс;

- талаби даъвогар;

- ҳолатҳое, ки даъвогар талабҳояшро ба онҳо асоснок кардааст;

- далелҳое, ки асоснокии талаботи даъворо тасдиқ менамоянд;

- нархи даъво;

- рўйхати ҳуҷҷатҳо ва дигар маводе, ки ба аризаи даъвогӣ замима карда мешаванд.

3. Аризаи даъвогӣ бояд аз ҷониби даъвогар ё намояндаи он имзо карда шавад. Агар аризаи даъвогиро намояндаи даъвогар имзо карда бошад, ба аризаи даъвогӣ бояд ваколатнома ё дигар ҳуҷҷати тасдиқкунандаи ваколати намоянда ҳамроҳ карда шавад.

4. Бо қоидаҳои муҳокимаи ҳакамӣ нисбати мазмуну моҳияти аризаи даъвогӣ метавонад талаботҳои иловагӣ пешбинӣ карда шаванд.

**Моддаи 17. Изҳори назар ба аризаи даъвогӣ**

1. Ҷавобгар ҳақ дорад ба аризаи даъвогӣ изҳори назар навишта, ба даъвогар ва суди ҳакамӣ фиристад ва дар он норозигии худро нисбати даъво баён намояд. Изҳори назар ба аризаи даъвогӣ ба даъвогар ва суди ҳакамӣ бо тартиб ва дар мўҳлати дар қоидаҳои муҳокимаи ҳакамӣ пешбинишуда пешниҳод карда мешавад.

2. Агар мўҳлати пешниҳоди изҳори назар ба аризаи даъвогӣ бо қоидаҳои муҳокимаи ҳакамӣ муайян карда нашуда бошад, изҳори назар ба аризаи даъвогӣ то маҷлиси аввалини суди ҳакамӣ фиристода мешавад.

3. Дар рафти муҳокимаи ҳакамӣ тараф ҳақ дорад талаботи даъвогӣ ё норозӣ буданашро аз даъво тағйир диҳад ё ба онҳо илова намояд.

**Моддаи 18. Пешниҳод намудани даъвои муқобили даъво**

1. Ҷавобгар ҳақ дорад, ба даъвогар даъвои муқобили даъво пешниҳод намояд, ба шарте, ки байни талаботи мутақобила ва талаботи даъвогар алоқае мавҷуд бошад ва инчунин ба шарте, ки даъвои муқобили даъво тавонад мутобиқи созишномаи ҳакамӣ аз тарафи суди ҳакамӣ мавриди баррасӣ қарор гирад.

2. Даъвои муқобили даъворо дар рафти муҳокимаи ҳакамӣ то ҳалнома қабул кардани суди ҳакамӣ пешниҳод намудан мумкин аст.

3. Даъвои муқобили даъво бояд ба талаботи дар қисми дуюми моддаи 16 Қонуни мазкур зикршуда ҷавобгў бошад.

4. Даъвогар метавонад норозигии худро нисбати даъвои муқобили даъво бо тартиб ва дар мўҳлати пешбининамудаи қоидаҳои муҳокимаи ҳакамӣ пешниҳод намояд.

5. Агар тарафҳо маслиҳати дигар накарда бошанд, ҷавобгар ҳақ дорад мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо риояи талаботи ҳамин модда ба ҳисоб гирифтани талаботи мутақобиларо талаб намояд.

**Моддаи 19. Қабул кардани ҳуҷҷатҳо ва маводи дигар**

1. Ҳуҷҷатҳо ва маводи дигар ба тарафҳо бо тартиби мувофиқа- намудаи онҳо ва ба суроғаи аз тарафи онҳо нишондодашуда фиристода мешаванд.

2. Ҳуҷҷатҳо ва маводи дигар ба охирин ҷои маълумгаштаи ҷойгиршавии ташкилоте, ки тарафи муҳокимаи ҳакамӣ мебошад ё ба ҷои истиқомати соҳибкори инфиродӣ ва ё шахси воқеие, ки тарафи муҳокимаи ҳакамӣ ҳисоб меёбад, бо мактуби фармоишии дорои огоҳинома дар бораи супоридан ё худ бо усули дигаре, ки тасдиқи расидани ҳуҷҷату маводи мазкурро пешбинӣ менамояд, фиристода мешаванд, агар тарафҳо тартиби дигарро байни худ мувофиқа накарда бошанд. Рўзи расидани ҳуҷҷат ва маводҳои дигар рўзи қабул кардани онҳо ҳисоб меёбад.

**Моддаи 20. Салоҳияти суди ҳакамӣ**

1. Суди ҳакамӣ бо риояи талаботи Қонуни мазкур **баҳси баррасишавандаро** мустақилона ҳал мекунад.

2. Тараф ҳуқуқ дорад дар ибтидои баррасии парванда изҳор намояд, ки суди ҳакамӣ ба ҳал намудани баҳси мавриди баррасӣ салоҳият надорад.

3. Агар дар рафти баҳсро ҳал намудани суди ҳакамӣ масъалае пеш ояд, ки баррасии он бо созишномаи ҳакамӣ пешбинӣ нашудааст ва ё мутобиқи дастури суди ҳакамӣ ё Қонуни мазкур набояд мавриди чунин баррасӣ қарор гирад, тараф ҳуқуқ дорад дар бораи аз ҳадди салоҳияти худ баромадани суди ҳакамӣ изҳор намояд.

4. Суди ҳакамӣ дар мавридҳои пешбининамудаи қисмҳои дуюм ва сеюми ҳамин модда бояд баррасии парвандаро мавқуф гузорад ё худ моҳиятан баррасӣ намудани онро то ҳалли масъалаи салоҳияти дахлдор доштани ў боздорад.

Суди ҳакамӣ дар мавридҳои зикршуда аз рўи масъалаҳои салоҳият доштан ё надоштани худ таъиноти асоснок қабул менамояд.

5. Агар суди ҳакамӣ ба хулоса ояд, ки баҳси пешниҳодшударо бинобар салоҳият надоштани худ баррасӣ карда наметавонад, баррасии ҳакамӣ қатъ ёфта, хароҷоти суди ҳакамиро тарафҳо ба андозаи баробар пардохт менамоянд.

6. Ҳангоми қабул кардани даъво суди ҳакамӣ масъалаи мавҷуд будан ва боэътибории созишномаро дар бораи ба баррасии суди ҳакамӣ супоридани баҳс ҳал менамояд. Агар суди ҳакамӣ ба хулоса ояд, ки созишномаи мазкур вуҷуд надорад ё худ беэътибор аст, бояд аз баррасӣ кардани баҳс даст кашад.

7. Дар бораи даст кашидан аз баррасии парванда таъиноти **асос**нок қабул карда, он ба тарафҳо фиристода мешавад. Дар ин ҳолат ба даъвогар якҷоя бо таъинот маводи даъво низ баргардонида мешавад.

**Моддаи 21. Принсипҳои муҳокимаи ҳакамӣ**

Муҳокимаи ҳакамӣ дар асоси принсипҳои қонуният, ихтиёрӣ, махфӣ, мустақилият ва беғаразии ҳакамон, диспозитивӣ, мубоҳиса ва баробарҳуқуқии тарафҳо ба амал бароварда мешавад.

**Моддаи 22. Муайян кардани қоидаҳои муҳокимаи ҳакамӣ**

1. Суди ҳакамии доимоамалкунанда муҳокимаи ҳакамиро мутобиқи қоидаҳои суди ҳакамии доимоамалкунанда анҷом медиҳад, агар тарафҳо дар бораи татбиқи қоидаҳои дигари муҳокимаи ҳакамӣ аҳд накарда бошанд.

2. Суди ҳакамии як бор амалкунанда муҳокимаи ҳакамиро аз рўи қоидаҳои мувофиқашудаи тарафҳо анҷом медиҳад.

3. Қоидаҳои муҳокимаи ҳакамӣ, ки бо тарафҳо мутобиқи қисмҳои якум ва дуюми ҳамин модда мувофиқа шудаанд, хилофи муқаррароти ҳатмии Қонуни мазкур, ки мувофиқи онҳо ба тарафҳо ҳуқуқи аз рўи масъалаҳои ҷудогона аҳд кардан дода намешавад, буда наметавонанд.

Қоидаҳои муҳокимаи ҳакамии бо тарафҳо мувофиқанашуда бо қоидаҳои суди ҳакамии доимоамалкунанда ва бо Қонуни мазкур муайяннашуда аз ҷониби суди ҳакамӣ муайян карда мешаванд.

**Моддаи 23. Маҳалли муҳокимаи ҳакамӣ**

1. Тарафҳо дар суди ҳакамии як бор амалкунанда метавонанд бо салоҳдиди худ дар бораи маҳалли муҳокимаи ҳакамӣ аҳд кунанд. Агар чунин аҳд байни тарафҳо набошад, маҳалли муҳокимаи ҳакамиро барои ҳалли баҳс бо назардошти ҳолатҳои парванда, аз ҷумла омили барои тарафҳо муносиб суди ҳакамӣ муайян мекунад.

2. Дар суди ҳакамии доимоамалкунанда маҳалли муҳокимаи ҳакамӣ мутобиқи қоидаҳои суди ҳакамии доимоамалкунанда муайян карда мешавад. Агар дар қоидаҳои суди ҳакамии доимамалкунанда маҳалли муҳокимаи ҳакамӣ ё тартиби муайян намудани он нишон дода нашуда бошад, маҳалли муҳокимаи ҳакамӣ аз тарафи ҳайати суди ҳакамӣ бо дарназардошти ҳолатҳои парванда, аз ҷумла омили барои тарафҳо муносиб муайян карда мешавад.

**Моддаи 24. Забони муҳокимаи ҳакамӣ**

1. Агар тарафҳо дигар хел аҳд накарда бошанд, муҳокимаи ҳакамӣ ба забони давлатӣ гузаронида мешавад.

2. Тарафе, ки ҳуҷҷат ва маводи дигарро ба забони муҳокимаи ҳакамӣ пешниҳод накардааст, ўҳдадор аст, ки тарҷумаи онҳоро таъмин намояд.

3. Суди ҳакамӣ метавонад аз тарафҳо тарҷумаи ҳуҷҷатҳо ва дигар маводро ба забони муҳокимаи ҳакамӣ талаб намояд.

**Моддаи 25. Махфияти муҳокимаи ҳакамӣ**

1. Ҳакам ҳақ надорад маълумоти дар рафти муҳокимаи ҳакамӣ ба ў маълумшударо бе ризоияти тарафҳо ё намояндагони онҳо ошкор намояд.

2. Ҳакамро ба сифати шоҳид дар бораи маълумоте, ки дар рафти муҳокимаи ҳакамӣ барояш ошкор шудааст, пурсиш кардан мумкин нест.

**Моддаи 25¹. Мӯҳлати муҳокимаи ҳакамии суди ҳаккамӣ**

1. Мӯҳлати муҳокимаи ҳакамии баҳсе, ки ба суди ҳакамии навтаъсис супорида шудааст, набояд аз ворид шудани даъво аз даҳ рӯз зиёд бошад.

2. Дар ҳолати истисноӣ, агар аз рӯи парванда экпертиза ё тадқиқоти дигар гузаронидан лозим бошад, суди ҳакамӣ метавонад мӯҳлати барраси парваандаро ба мӯҳлати гузаронидани экспертиза ё тадқиқоти дигар дароз кунад.

3. Агар мӯҳлати баррасии парванда аздаҳ рӯз тақвими зиёд бошад, он бо созиши тарафҳо то ҳадди муносиб,вале бештар аз даҳ рӯзи тақвими дароз карда мешавад.

**Моддаи 26. Ваколатҳои суди ҳакамӣ ҷиҳати қабули тадбирҳои таъминотӣ**

Агар тарафҳо дигар хел аҳд накарда бошанд, суди ҳакамӣ метавонад аз рўи муроҷиати ҳар кадоме аз тарафҳо дар доираи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тадбирҳои таъминотиеро татбиқ намояд, ки онҳоро зарур мешуморад. Суди ҳакамӣ метавонад аз тарафҳо ба таври дахлдор таъмин намудани даъворо бинобар чунин тадбирҳо талаб намояд.

**Моддаи 27. Пешниҳоди далел**

Ҳар як тараф бояд ҳолатеро, ки барои асосноккунии талабу эътирози худ далел меоварад, исбот намояд. Суди ҳакамӣ ҳақ дорад дар сурати нокифоя ҳисобидани далелҳои пешниҳодшуда аз тарафҳо талаб кунад, ки далелҳои иловагӣ пешниҳод намоянд.

**Моддаи 28. Иштироки тарафҳо дар маҷлиси суди ҳакамӣ**

1. Агар тарафҳо дигар хел аҳд накарда бошанд, муҳокимаи ҳакамӣ дар маҷлиси суди ҳакамӣ бо иштироки тарафҳо ё намояндагони онҳо гузаронида мешавад.

2. Ба тарафҳо дар бораи вақт ва ҷои маҷлиси суди ҳакамӣ огоҳинома бояд пешакӣ фиристода шавад. Огоҳинома бо тартиби пешбининамудаи моддаи 19 Қонуни мазкур фиристода ва супорида мешавад.

3. Нусхаҳои ҳамаи ҳуҷҷатҳо ва дигар мавод, ҳамчунин иттилооти дигарро, ки яке аз тарафҳо ба суди ҳакамӣ пешниҳод менамояд, бояд суди ҳакамӣ ба тарафи дигар супорад. Нусхаи хулосаҳои эксперт, ки суди ҳакамӣ ҳалномаи худро бо онҳо асоснок мекунад, бояд аз ҷониби суди ҳакамӣ ба тарафҳо дода шавад.

4. Агар тарафҳо дигар хел аҳд накарда бошанд, суди ҳакамӣ парвандаро дар маҷлиси пўшида баррасӣ менамояд.

5. Ба ҳар тараф барои изҳори мавқеъ ва ҳимояи ҳуқуқу манфиатҳояш бояд имкониятҳои баробар муҳайё карда шаванд.

**Моддаи 29. Оқибати пешниҳод накардани ҳуҷҷатҳо ва маводи дигар ё худ ҳозир нашудани тарафҳо**

1. Пешниҳод накардани ҳуҷҷатҳо ва маводи дигар, инчунин ба маҷлиси суди ҳакамӣ ҳозир нашудани тарафҳо ва ё намояндагони онҳо, ки аз вақт ва ҷои маҷлиси суди ҳакамӣ ба таври дахлдор огоҳонида шуда буданд, барои гузаронидани муҳокимаи ҳакамӣ ва қабул намудани ҳалномаи суди ҳакамӣ монеъ шуда наметавонанд, агар сабаби пешниҳод накардани ҳуҷҷатҳо ва маводи дигар ё ба маҷлиси суди ҳакамӣ ҳозир нашудани тарафҳо ва ё намояндагони онҳо аз ҷониби онҳо узрнок эътироф карда нашуда бошад.

2. Ба муқобили даъво изҳори норозигӣ накардани ҷавобгар чун эътирофи талабҳои даъвогар дониста намешавад.

**Моддаи 30. Таъин кардан ва гузаронидани экспертиза**

1. Суди ҳакамӣ бо мақсади дуруст ҳал намудани баҳс ҳақ дорад тарафҳо ё яке аз тарафҳоро ўҳдадор намояд, ки барои шарҳ додани масъалаҳои дониши махсусро талабкунанда, экспертиза гузаронанд ва дар ин бора суди ҳакамӣ таъиноти дахлдор қабул менамояд. Оқибати ин талабҳоро иҷро накардани тарафҳо бо дастури суди ҳакамӣ ё аз ҷониби ҳаками суди ҳакамии як бор амалкунанда муайян карда мешавад.

2. Асос ва тартиби рад намудани эксперт бо дастури суди ҳакамӣ ё бо созишномаи тарафҳои муҳокимаи ҳакамӣ муайян карда мешавад.

**Моддаи 31. Протоколи маҷлиси суди ҳакамӣ**

1. Протоколи маҷлиси суди ҳакамӣ танҳо дар мавриди мавҷуд будани созишномаи байни тарафҳо дар бораи тартиб додани протокол ё дар мавриде, ки бо дастури суди ҳакамӣ пешбинӣ шуда бошад, тартиб дода мешавад.

2. Барои навиштани протокол бо мувофиқаи ҳакамон (ҳакам) тарафҳо метавонанд котиби муҳокимаи ҳакамӣ таъин кунанд. Дар сурати набудани котиб ҳакамон метавонанд ўро аз ҳайати суди ҳакамӣ (ғайр аз раис), ки баҳсро ҳал мекунад, интихоб намоянд.

3. Дар протоколи маҷлиси суди ҳакамӣ инҳо дарҷ карда мешаванд:

- вақт ва ҷои баррасии парванда;

- ном, номи падар, фамилияи ҳакамон ва котиб;

- моҳияти баҳс;

- номи тарафҳо, намояндагони онҳо, шоҳидон, коршиносон, шахсони дигаре, ки дар муҳокимаи парванда иштирок менамоянд;

- ариза ва дархости тарафҳо;

- супориш ва талаботе, ки суди ҳакамӣ аз рўи парванда ба тарафҳо пешниҳод намудааст;

- ҷадвали маҷлисҳои суди ҳакамӣ;

- мазмуни баёноти тарафҳо ва шахсони дигаре, ки дар парванда иштирок менамоянд;

- дар рафти баррасии ҳакамӣ пешниҳод карда шудани далелҳо, маълумот дар бораи хулосаи онҳо;

- аз ҷониби тарафҳо мувофиқа шудани масъалаи зарурати нигоҳ доштан ва шароитҳои нигоҳ доштани ҳалномаҳои суди ҳакамӣ;

- хароҷоти тарафҳо.

4. Протокол аз ҷониби котиб ва ҳамаи ҳакамон, ки парвандаро баррасӣ намудаанд, имзо карда мешавад.

5. Асос ва тартиби рад кардани котиб бо дастури суди ҳакамӣ ё худ бо созишномаи тарафҳои муҳокимаи ҳакамӣ муайян карда мешавад.

**Моддаи 31¹. Созишномаи онтӣ**

1. Тарафҳо дар ҳар марҳилаи муҳокимаи ҳакамӣ то замони аз рӯи моҳияти баҳс қабул кардани ҳалномаи суд оштӣ баста метавонанд.

**2. Шартҳои созишномаи оштӣ барои ҳар кадом тараф набояд асоратовар бошанд.**

3. Созишномаи оштӣ дар шакли хаттӣ аз ҷониби тарафҳо тартиб дода шуда, ба суди ҳакамӣ пешниҳод карда мешавад, ки ба он тарафҳо имзо мегузоранд. Дар созишномаи оштӣ шартҳои созиш ва оқибатҳои иҷро нагардидани шартҳои созиш нишон дода мешавад.

**4. Суди ҳакамӣ созишномаи оштиро тасдиқ намуда, баррасии парвандаро бо таъиноти худ қаът мекунад.**

5. Суди ҳакамӣ ба тарафҳо оқибати созишномаи оштиро фаҳмонда, аз онҳо забонхат мегирад, ки он ба маводи парванда замима карда мешавад.(ҚҶТ аз 03.07.2012с., №862)

**БОБИ 6. ҲАЛНОМАИ СУДИ ҲАКАМӢ**

**Моддаи 32. Аз ҷониби суди ҳакамӣ қабул шудани ҳалнома**

1. Суди ҳакамӣ баъди таҳқиқи ҳолатҳои парванда бо аксарияти овози ҳакамони ҳайати суди ҳакамӣ ҳалнома қабул мекунад.

Ҳалнома дар маҷлиси суди ҳакамӣ эълон карда мешавад.

Суди ҳакамӣ метавонад танҳо қисми хулосавии ҳалномаро эълон намояд. Агар тарафҳо мўҳлати фиристодани ҳалномаро бо ҳам мувофиқа накарда бошанд, ҳалнома ба тарафҳо дар давоми 15 рўзи эълон кардани қисми хулосавии ҳалнома фиристода мешавад.

2. Суди ҳакамӣ метавонад дар мавриди зарурат қабули ҳалномаро мавқуф гузорад ва тарафҳоро бо риояи муқаррароти қисми сеюми моддаи 28 Қонуни мазкур ба маҷлиси иловагӣ даъват намояд.

3. Суди ҳакамӣ бо дархости тарафҳо дар бораи тасдиқи созишномаи оштӣ ҳалнома қабул мекунад, ба шарте ки созишномаи оштӣ хилофи қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ набошад ва ҳуқуқу манфиатҳои қонунии шахсони дигарро вайрон накунад. Мазмуни созишномаи оштӣ дар ҳалномаи суди ҳакамӣ ифода меёбад.

4. Ҳалномаи суди ҳакамӣ дар ҷои гузаронидаи муҳокимаи ҳакамӣ ва дар рўзи ба он имзо намудани ҳакамони ҳайати суди ҳакамӣ қабулшуда ҳисоб меёбад.

**Моддаи 33. Шакл ва мазмуни ҳалномаи суди ҳакамӣ**

1. Ҳалномаи суди ҳакамӣ хаттӣ ифода ёфта, онро ҳакамони ҳайати суди ҳакамӣ, аз ҷумла ҳакаме, ки мулоҳизаи хос дорад, имзо мекунанд. Мулоҳизаи хоси ҳакам ба ҳалномаи суди ҳакамӣ замима мегардад. Агар муҳокимаи ҳакамӣ дастҷамъона анҷом дода шуда бошад, ҳалнома метавонад аз ҷониби аксарияти ҳакамони ҳайати суди ҳакамӣ бо шарти нишон додани сабабҳои узрнок, набудани имзои ҳакамони дигар ба имзо расонида шавад.

2. Дар ҳалномаи суди ҳакамӣ бояд инҳо зикр ёбанд:

- вақти қабули ҳалнома;

- ҷои муҳокимаи ҳакамӣ, ки мутобиқи моддаи 23 Қонуни мазкур муайян карда шудааст;

- ҳайати суди ҳакамӣ ва тартиби ташкили он;

- ном ва ҷои воқеъ гаштани ташкилотҳое, ки тарафҳои муҳокимаи ҳакамӣ мебошанд;

- ном, номи падар, фамилия, санаю ҷои таваллуд, ҷои истиқомат ва ҷои кори соҳибкорони инфиродӣ – шахсони вақеие, ки тарафҳои муҳокимаи ҳакамӣ мебошанд;

- созишномаи ҳакамӣ ё тавзеҳоти ҳакамӣ;

- талаби даъвогар ва изҳори норозигии ҷавобгар, дархости тарафҳо;

- ҳолатҳои парванда, ки суди ҳакамӣ муқаррар намудааст, далелҳое, ки хулосаҳои суди ҳакамӣ доир ба ин ҳолатҳо асос ёфтаанд, қонунҳо ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон эътироф намудааст ва анъанаҳои муомилоти корӣ, ки суди ҳакамӣ ҳангоми қабули ҳалнома ба роҳбарӣ гирифтааст.

Қисми хулосавии ҳалнома бояд хулосаи суди ҳакамиро дар бораи қонеъ гардонидан ё қонеъ нагардонидани ҳар талаби даъвои пешниҳодшуда дар бар гирад. Дар қисми хулосавӣ хароҷоти вобаста ба ҳалли баҳс дар суди ҳакамӣ, тақсими ин маблағ дар байни тарафҳо ва ҳангоми зарурат мўҳлат ва тартиби иҷрои ҳалномаи қабулшуда нишон дода мешавад.

3. Пас аз қабул гардидани ҳалнома бояд нусхаи он ба тарафҳо супорида ё фиристода шавад.

**Моддаи 34. Ҳалномаи иловагӣ**

1. Агар тарафҳо дигар хел аҳд накарда бошанд, ҳар кадоми онҳо тарафи дигарро аз ин хусус огоҳ намуда, метавонад пас аз 10 рўзи гирифтани ҳалномаи суди ҳакамӣ бо ариза ба ҳамон суди ҳакамӣ муроҷиат намояд, ки нисбат ба талабҳои дар рафти муҳокимаи ҳакамӣ пешниҳодшуда, вале дар ҳалнома инъикоснаёфта ҳалномаи иловагӣ қабул кунад. Ин аризаро ҳайати суди ҳакамие, ки баҳсро ҳал намудааст, бояд дар давоми 10 рўзи пас аз гирифтани он баррасӣ намояд.

2. Аз рўи натиҷаи баррасии аризаи дахлдор ҳалномаи иловагие, ки он ҷузъи таркибии ҳалномаи суди ҳакамӣ мебошад, қабул карда мешавад ё дар бораи қонеъ нагардидани ариза дар бораи қабули ҳалномаи иловагӣ таъинот бароварда мешавад.

**Моддаи 35. Шарҳи ҳалнома**

1. Агар тарафҳо дигар хел аҳд накарда бошанд, ҳар кадоми онҳо аз ин хусус тарафи дигарро огоҳ намуда, метавонад дар давоми 10 рўзи гирифтани ҳалномаи суди ҳакамӣ бо ариза ба ҳамон суди ҳакамӣ дар бораи шарҳ додани ҳалнома муроҷиат намояд. Ариза дар бораи шарҳ додани ҳалнома бояд дар давоми 10 рўзи гирифтани он аз тарафи ҳайати суди ҳакамие, ки баҳсро ҳал кардааст, баррасӣ шавад.

2. Суди ҳакамӣ ҳақ дорад ҳалномаи қабулкардаро бе тағйир додани мазмун шарҳ диҳад.

3. Аз рўи натиҷаи баррасии аризаи дахлдор таъинот оид ба шарҳи ҳалнома, ки он ҷузъи таркибии ҳалномаи суди ҳакамӣ мебошад ё таъинот дар бораи даст кашидан аз шарҳ надодани ҳалнома қабул карда мешавад.

**Моддаи 36. Ислоҳи саҳву иштибоҳ ва ғалатҳои арифметикии ҳалнома**

1. Суди ҳакамӣ дар асоси аризаи ҳар кадом тараф ё бо ташаббуси худ саҳву иштибоҳ ё ғалатҳои арифметикии ҳалномаро ислоҳ менамояд.

2. Дар бораи ислоҳи саҳву иштибоҳ ва ғалатҳои арифметикии ҳалнома таъинот қабул карда мешавад, ки он ҷузъи таркибии ҳалнома ба ҳисоб меравад.

**Моддаи 37. Таъиноти суди ҳакамӣ**

Суди ҳакамӣ аз рўи масъалаҳое, ки ба моҳияти баҳс дахл надоранд, таъинот қабул мекунад.

**Моддаи 38. Қатъ гаштани муҳокимаи ҳакамӣ**

Суди ҳакамӣ дар бораи қатъ гаштани муҳокимаи ҳакамӣ таъинот мебарорад, агар:

- даъвогар аз талабҳояш даст кашад ва ҷавобгар ба қатъ гаштани муҳокимаи ҳакамӣ изҳори норозигӣ накунад;

- тарафҳо дар бораи қатъи муҳокимаи ҳакамӣ ба созиш омада бошанд;

- баҳс дар тобеияти суди ҳакамӣ набошад;

- суди ҳакамӣ дар бораи тасдиқи созишномаи оштӣ таъинот қабул карда бошад;

- ташкилоте, ки тарафи муҳокимаи ҳакамӣ аст, барҳам хўрда бошад;

- соҳибкори инфиродӣ ё шахси воқеӣ, ки тарафи муҳокимаи ҳакамӣ мебошад, вафот карда бошад ва ё худ фавтида эълон шуда бошад ё бедарак ғоибшуда эътироф шуда бошад;

         - ҳалномаи эътибори қонунӣ пайдокардаи суди салоҳияти умумӣ, суди иқтисодӣ ё суди ҳакамӣ аз рўи баҳси байни тарафҳо доир ба ҳамон мавзўъ ва аз рўи ҳамон асос қабулшуда мавҷуд бошад.

**Моддаи 39. Нигоҳдории ҳалномаҳо ва парвандаҳо**

1. Парвандае, ки аз ҷониби суди ҳакамии як бор амалкунанда баррасӣ шудааст, барои нигоҳдорӣ ба мақомоти давлатӣ бо тартиби муайяннамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Хазинаи бойгонии миллӣ ва муассисаҳои бойгонӣ» супорида мешавад.

2. Агар дар қоидаҳои суди ҳакамии доимоамалкунанда тартиби дигар муқаррар нашуда бошад, парвандаи баррасинамудаи суди ҳакамии доимоамалкунанда дар ҳамин суди ҳакамӣ аз санаи қабули ҳалнома дар давоми 5 сол нигоҳ дошта мешавад.

**БОБИ 7. ШИКОЯТ КАРДАН АЗ ҲАЛНОМАИ СУДИ ҲАКАМӢ**

**Моддаи 40. Шикоят кардан аз ҳалномаи суди ҳакамӣ дар суди босалоҳият**

Агар дар созишномаи ҳакамӣ қатъияти қарори суди ҳакамӣ пешбинӣ нашуда бошад, тарафи дар парванда иштирокдошта метавонад дар давоми се моҳи гирифтани ҳалномаи суди ҳакамӣ дар бораи бекор кардани он ба суди босалоҳият бо ариза шикоят намояд.

**Моддаи 41. Тартиби шикоят кардан аз ҳалномаи суди ҳакамӣ**

Тартиби ба суди босалоҳият шикоят кардан аз ҳалномаи суди ҳакамӣ, аз ҷониби суди босалоҳият баррасӣ шудани ариза дар бораи бекор кардани ҳалномаи суди ҳакамӣ ва қабул намудани ҳалнома дар бораи қонеъ гардонидан ё қонеъ нагардонидани ариза бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

**Моддаи 42. Асосҳои бекор кардани ҳалномаи суди ҳакамӣ**

Ҳалномаи суди ҳакамӣ аз ҷониби суди босалоҳият мумкин аст дар ҳолатҳои пешбининамудаи Кодекси Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи мурофиаи судии иқтисодӣ бекор карда шавад.

**Моддаи 43. Оқибати бекор кардани ҳалномаи суди ҳакамӣ**

Дар сурати ҳалномаи суди ҳакамиро бекор кардани суди босалоҳият ҳар яке аз тарафҳо ҳақ дорад мутобиқи созишномаи ҳакамӣ такроран ба суди ҳакамӣ муроҷиат намояд. Агар ҳалномаи суди ҳакамӣ бинобар беэътибории созишномаи ҳакамӣ пурра ё қисман бекор карда ё ҳалнома аз рўи баҳсе қабул карда шуда бошад, ки дар созишномаи ҳакамӣ пешбинӣ нагардидааст ё ба шартҳои вай мувофиқ нест ва ё аз рўи масъалае ҳалнома қабул шудааст, ки берун аз доираи созишномаи ҳакамӣ мебошад, баҳси дахлдор мавриди баррасии минбаъдаи суди ҳакамӣ қарор намегирад.

**БОБИ 8. ИҶРОИ ҲАЛНОМАИ СУДИ ҲАКАМӢ**

**Моддаи 44. Ҳатмӣ будани иҷрои ҳалномаи суди ҳакамӣ**

Тарафҳое, ки созишномаи ҳакамӣ бастаанд, ўҳдадор мешаванд, ки ҳалномаи суди ҳакамиро ихтиёран иҷро намоянд. Тарафҳо ва суди ҳакамӣ тамоми тадбирҳоро меандешанд, то ки ҳалномаи суди ҳакамӣ аз ҷиҳати ҳуқуқ қобили иҷро бошад.

**Моддаи 45. Иҷрои ҳалномаи суди ҳакамӣ**

1. Ҳалномаи суди ҳакамӣ бо тартиб ва дар мўҳлати муқаррарнамудаи ҳамин ҳалнома иҷро карда мешавад.

2. Агар дар ҳалномаи суди ҳакамӣ мўҳлати иҷро муқаррар нашуда бошад, он бояд бетаъхир иҷро карда шавад.

**Моддаи 46. Иҷрои маҷбурии ҳалномаи суди ҳакамӣ**

1. Ҳалномаи суди ҳакамӣ, ки ихтиёран иҷро нагардидааст, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон маҷбуран иҷро карда мешавад.

2. Ҳуҷҷати иҷро, ки дар асоси ҳалномаи суди ҳакамӣ дода шудааст, метавонад барои иҷрои маҷбурӣ дар мўҳлати муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод карда шавад.

**Моддаи 47. Асосҳо барои надодани варақаи иҷро**

1. Суди босалоҳият ҳангоми баррасии ариза барои додани варақаи иҷро ҳуқуқ надорад, ки ҳолати муқаррарнамудаи суди ҳакамиро таҳқиқ намояд ё худ қарори суди ҳакамиро моҳиятан аз нав баррасӣ намояд.

2. Суди босалоҳият дар бораи надодани варақаи иҷро бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории мурофиавии гражданӣ ва қонунгузорӣ дар бораи мурофиаи судии иқтисодӣ таъинот мебарорад.

3. Дар ҳолате, ки суди босалоҳият дар бораи надодани варақаи иҷро таъинот қабул мекунад, тарафҳо ҳуқуқ доранд мутобиқи созишномаи ҳакамӣ бо риояи қоидаҳои тобеияти идоравӣ ва тобеияти судӣ, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи моддаи 44 Қонуни мазкур, ба суди ҳакамӣ ва ё суди босалоҳият муроҷиат намоянд.

**БОБИ 9. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 48. Мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур аз 1 апрели соли 2008 мавриди амал қарор дода шавад.

**Президенти**

Ҷумҳурии Тоҷикистон                                                                                                Э. Раҳмонов

     **ш. Душанбе**

**5 январи соли 2008**

           **№344**

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
ҚОНУН	344	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ СУДҲОИ ҲАКАМӢ	Маҷлиси Олии ҶТ	05.01.2008	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Primary tabs

^-A A ⁺A

Чоршанбе, Июл 24, 2024

НИШАСТИ МАТБУОТӢ ДОИР БА ҶАМЪБАСТИ ФАЪОЛИЯТИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРӢ ДАР НИМСОЛАИ ЯКУМИ СОЛИ 2024

Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон 26 июли соли 2024 оид ба ҷамъбасти натиҷаҳои фаъолияти корӣ дар нимсолаи якуми соли 2024 бо иштироки намояндагони воситаҳои ахбори омма нишасти матбуотӣ баргузор менамояд.

Вақти баргузорӣ: соати 10:00

Макон: шаҳри Душанбе, кӯчаи академик А.Адҳамов-13, бинои маъмурии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Телефон барои тамос: 227-08-07; 988-94-33-95.

Нишонаи номӣ (тег):

НИШАСТИ МАТБУОТӢ ДОИР БА ҶАМЪБАСТИ ФАЪОЛИЯТИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРӢ ДАР НИМСОЛАИ ЯКУМИ СОЛИ 2024

Баҳодиҳии муҳтаво:

Ҳоло баҳо надорад

ПРЕСС-КОНФЕРЕНЦИЯ ПО ИТОГАМ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ НАЦИОНАЛЬНОГО ЦЕНТРА ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА ЗА ПЕРВОГО ПОЛУГОДИЯ 2024 ГОДА

Национальный центр законодательства при Президенте Республики Таджикистан 26 июля 2024 года проведет пресс-конференцию с участием представителей средств массовой информации по итогам деятельности Центра за первого полугодия 2024 года.

Начало проведения: в 10:00

Адрес: город Душанбе, улица академика А. Адхамова-13, административное здание Национального центра законодательства при Президенте Республики Таджикистан.

Телефон для справок: 227-08-07; 988-94-33-95

Нишонаи номӣ (тег):

ПРЕСС-КОНФЕРЕНЦИЯ ПО ИТОГАМ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ НАЦИОНАЛЬНОГО ЦЕНТРА ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА ЗА ПЕРВОГО ПОЛУГОДИЯ 2024 ГОДА

Баҳодиҳии муҳтаво:

Ҳоло баҳо надорад

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.