ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ТАРБИЯИ ВАТАНДӮСТИИ ШАҲРВАНДОН

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 2 ноябри соли 2022,№ 887

қабул карда шуд

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 16 декабри соли 2022, № 332

ҷонибдорӣ карда шуд

Қонуни мазкур ҳадаф, принсипҳо ва самтҳои тарбияи ватандӯстӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, асосҳои ҳуқуқӣ ва ташкилии онро муқаррар карда, муносибатҳои вобаста ба ташкили заминаҳои ҳуқуқӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ, ташкилӣ, таъмин ва танзими фаъолиятро дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон муайян менамояд.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

- **Ватан** - Тоҷикистон, кишвари азизу маҳбуб барои шахс, ҷомеаи иҷтимоӣ ё миллии одамон, ки онҳо мансубияташонро ба он ҳамчун шароити зарурии некуаҳволии худ медонанд;

- **ватандӯстӣ** - муҳаббати шахс ба Ватан, сарзамин ва халқ, ҳифз намудан аз душман ва ба манфиати онҳо содиқона хизмат кардан;

- **дастгирии давлатии субъектҳои тарбияи ватандӯстӣ** - маҷмуи чораҳои ташкилии таълимӣ, иттилоотӣ, молиявӣ, иқтисодӣ, ҳуқуқӣ ва чораҳои дигари аз тарафи мақомоти давлатӣ қабул ва амалишаванда, ки ба муҳайё намудани шароити мусоид барои кори ватандустӣ нигаронда шудаанд;

- **мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон** - мақоми иҷроияи марказии ҳокимияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки сиёсати давлатиро дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон амалӣ менамояд;

- **низоми тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон** - маҷмуи субъектҳои тарбияи ватандӯстӣ, заминаи меъёрӣ-ҳуқуқӣ, маънавӣахлоқии фаъолияти таълимӣ ва оммавию тарбиявӣ, инчунин маҷмуи тадбирҳо ҷиҳати ташаккули тафаккур ва ҳисси ватандӯстии шаҳрвандон;

- **тарбия** - падидаи иҷтимоӣ, фарҳангӣ, психологӣ ва педагогӣ, ки ҳамчун фаъолияти махсуси мақсадноки инсон барои рушди шахс ва ворид шудани ӯ ба ҷараёни зиндагии воқеӣ ва бунёди ҳаёти маданӣ равона гашта, барои танзими ҳаёти инсон ва пешрафти ҷомеа хизмат менамояд;

- **тарбияи ватандӯстӣ** - фаъолияти мураттаб ва мақсадноки мақомоти ҳокимияти давлатӣ, худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ташкилотҳои (иттиҳодияҳои) ҷамъиятӣ, оила ва шаҳрвандон, ки барои ташаккули дарки баланди ватандӯстӣ дар тафаккури шаҳрвандон, ҳисси садоқат ба Ватан, омода будан ба адои қарзи шаҳрвандию уҳдадориҳои конститутсионӣ барои ҳимояи манфиатҳои Ватан нигаронда шудааст;

- **тарбияи маънавӣ-ахлоқӣ** - маҷмуи тадбирҳое, ки барои аз ҷониби шахс дарк намудани арзишҳои олӣ, ормонҳо, ҳадафҳо, раванд ва падидаҳои муҳими иҷтимоӣ дар ҳаёти воқеӣ, қобилияти ба роҳбарӣ гирифтани онҳо ҳамчун принсипҳои муайянкунанда ва мавқеъ дар фаъолияти амалию рафтор, ки ба хизмати сазовор ба Ватан равон карда шудааст;

- **тарбияи шаҳрвандӣ-ватандӯстӣ** - маҷмуи тадбирҳое, ки баҳри дар тафаккури шаҳрвандон тарбия намудани дарки зарурати бошууронаи хизмати фидокоронаю бељаразона ба Ватан зимни иҷрои вазифаҳои хизматӣ, меҳнатӣ ва ҷамъиятӣ, муҳаббат ба кишвари маҳбуб, ташаккули фарҳанги ҳуқуқӣ, риояи қонун, ахлоқи ҳамида, фарҳанги умумӣ, мавқеи амиқи шаҳрвандӣ, омодагии доимӣ барои адои қарзи конститутсионӣ ва уҳдадориҳои шаҳрвандӣ, ифтихор аз дастовард ва анъанаҳои ниёгон равон карда шудааст;

- **тарбияи ҳарбию ватандӯстӣ** - маҷмуи тадбирҳо, ки баҳри дар тафаккури шаҳрвандон ташаккул додани дарки бошууронаи ҳимояи Ватан, омодагӣ ба хизмати ҳарбӣ, тарбияи ҳисси ифтихор аз мансубият ба халқи худ, дастовардҳои он ва Қувваҳои мусаллаҳи кишвар, эҳтиром ба таърихи меҳан, хизмати ҳарбӣ, либоси низомӣ, ташаккули ҳисси ҳифзу љанигардонии анъанаҳои пуршарафи ҳарбии ниёгон, абадигардонии хотираи муборизони дар роҳи ҳифзи Ватан ҳалокшуда нигаронда шудааст;

- **ҳисси шаҳрвандӣ** - ҷонибдории шахс аз манфиати давлат ва ҷомеа, низоми муносибат, рафтор ва фаъолияти ба он мувофиқ дар шароити давлат.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

БОБИ 2. СИЁСАТИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ ТАРБИЯИ ВАТАНДӮСТИИ ШАҲРВАНДОН

Моддаи 3. Мақсад ва вазифаҳои тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

1. Мақсади тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон аз инҳо иборат аст:

- ташаккул додани айнияти шаҳрвандӣ, сифатҳои баланди ахлоқӣ, ҳувияти миллӣ, тафаккур ва ҳисси ватандӯстӣ дар ниҳоди шаҳрвандон;

- тарбия намудани шаҳрвандон дар руҳияи муносибати ватандӯстона ба ҷомеа ва давлат дар заминаи фаъолияти баланди ҷамъиятӣ, масъулияти шаҳрвандӣ, омодагӣ ва қобилияти хизмат ба Ватан, таҳкиму таъмини манфиатҳои ҳаётан муҳим ва рушди устувори давлат;

- ҳамчун арзишҳои муҳими иҷтимоӣ ва маънавию ахлоқӣ тақвият додани заминаҳои ҳисси шаҳрвандӣ ва ватандӯстӣ дар ҷомеа, ташаккул ва рушди сифатҳои неки шаҳрвандӣ-иҷтимоии насли наврас ва қобилияти аз ҷониби онҳо зоҳир намудани ин сифатҳо дар раванди бунёдкориҳо ба нафъи ҷомеа ва давлат, аз ҷумла дар намудҳои фаъолияте, ки ба таъмини амнияти онҳо алоқаманданд.

2. Вазифаҳои тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон инҳоянд:

- ташаккули худшиносии миллӣ, муносибати арзанда ба шахсият, ҷомеа, давлат, љояву арзишҳо, инчунин эҳё ва рушди онҳо;

- ҷалби насли наврас ба низоми арзишҳои иҷтимоию маданӣ, ки таъриху фарҳанги љанӣ ва ба худ хоси Ватану миллатро инъикос менамояд, дар тафаккури онҳо ташаккул додани арзишҳои олии маънавию ахлоқӣ, маданӣ ва худогоҳӣ, талабот ба рушди минбаъдаи онҳо;

- фароҳам овардани шароити мусоид барои аз ҷониби шаҳрвандон зоҳир намудани ҳисси ватандӯстӣ, адои шоистаи қарзи ҷамъиятию давлатӣ ва ҳарбӣ дар самтҳои гуногуни фаъолият ва муносибат бо назардошти манфиат ва талаботи онҳо;

- тарбияи эҳтиром ба қонун, меъёрҳои ҳаёти ҷамъиятӣ, ҳисси масъулияти иҷтимоӣ ҳамчун сифатҳои муҳими шахс, ки дар љамхорӣ ба некуаҳволии кишвари худ, таҳким ва ҳифзи он зоҳир мегарданд;

- тарбияи меҳнатдӯстӣ ҳамчун арзиши муҳими зиндагӣ, майли ба манфиати ҷомеа ва давлат меҳнат кардан;

- ташаккули талабот ба рушди маънавию ахлоқӣ, пешбурди тарзи ҳаёти солим, љамхорӣ ба пиронсолону наздикон, дастгирии муҳити созгор дар коллективи меҳнатӣ.

Моддаи 4. Принсипҳо ва самтҳои асосии сиёсати давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

1. Сиёсати давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон ба принсипҳои зерин асос меёбад:

- муносибати мураттаби ташкилӣ, ки ҳамоҳангии кори тамоми ташкилотҳои давлатию ҷамъиятиро оид ба тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон дар бар мегиранд;

- кори унвонию фардӣ бо шаҳрвандон, усул ва воситаҳои гуногуншакл, ки манфиат, майлу раљбат, сатҳи таҳсилот, вазъи иҷтимоӣ ва љайраро дар бар мегирад;

- гуногунҷабҳа ва алоқаманд будани самтҳои асосии тарбияи ватандӯстӣ, ки муносибати тому маҷмуии амалигардонии онҳоро дар бар мегиранд;

- ба назар гирифтани хусусиятҳои миллӣ, этникӣ-маданӣ ва хусусиятҳои дигар дар ташаккули љояҳои ватандӯстӣ ва арзишҳо, ки мазмун ва мундариҷаи ватандӯстиро муайян мекунанд;

- ошкор ва мустақилияти арзёбии натиҷаи иҷрои тадбирҳои ба тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон нигарондашуда.

2. Принсипҳои дар қисми 1 ҳамин модда пешбинигардида бо ҳам алоқаманд буда, дар ягонагӣ амал мекунанд.

3. Самтҳои асосии сиёсати давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон инҳоянд:

- фароҳам овардани шароити мусоид барои инкишофи иҷтимоӣ, фарҳангӣ, маънавӣ ва ҷисмонии шаҳрвандон;

- таҳия ва татбиқи шаклҳои самараноки технологияҳои иҷтимоисози шахсияти шаҳрванд, бахусус ҷавонон, ҷалби фаъоли онҳо ба ҳалли масъалаҳои иҷтимоӣ-иқтисодӣ, фарҳангӣ, илмӣ, экологӣ ва масъалаҳои дигари давлат;

- навсозӣ ва љанигардонии муҳтавои тарбияи ватандӯстӣ, усул, шакл ва воситаҳои он;

- ташкили механизми илҳомбахш ва ҳамоҳангсози фаъолияти самараноки низоми тарбияи ватандӯстии гурӯҳҳои гуногуни шаҳрвандон дар ҳамаи сатҳҳо;

- тақвияти масъулияти мақомоти давлатӣ ҷиҳати тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- тавсеаи субъектҳои тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- ташкил ва такмили заминаи меъёрию ҳуқуқии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон.

Моддаи 5. Субъектҳои тарбияи ватандӯстӣ

1. Субъектҳои тарбияи ватандӯстӣ инҳоянд:

- мақомоти давлатӣ ва мақомоти дигаре, ки идоракунии соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандонро амалӣ мекунанд;

- коллективҳои меҳнатӣ, эҷодӣ, илмӣ, ҳарбӣ ва љайра;

- муассисаҳои таълимӣ;

- муассисаҳои фарҳангӣ;

- иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, ташкилотҳои (иттиҳодияҳои) чамъиятию давлатии шаҳрвандон ва ҳамватанони берун аз марз истиқоматдошта;

- ташкилотҳои (иттиҳодияҳои) динӣ;

- ҳизбҳои сиёсӣ;

- воситаҳои ахбори умум;

- оила;

- шаҳрвандон.

2. Субъектҳои тарбияи ватандӯстӣ бо восита ва имкониятҳои ба худ хос вазифаҳои соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандонро амалӣ менамоянд.

Моддаи 6. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти амалисозии сиёсати давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти амалисозии сиёсати давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон дорои салоҳияти зерин мебошад:

- пешбурди сиёсати давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- тасдиқи дурнамо, консепсия, стратегия ва барномаҳои давлатии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- ташаккул додани заминаи меъёрию ҳуқуқии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- салоҳияти дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 7. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон дорои ваколатҳои зерин мебошад:

- таъмини татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- таҳияи лоиҳаи консепсияҳо, стратегияҳо, барномаҳо, санадҳои меъёрии ҳуқуқии соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон ва пешниҳод намудани онҳо барои баррасӣ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- дар доираи салоҳияти худ таҳия ва қабул намудани санадҳои меъёрии ҳуқуқии идоравӣ, ки масъалаҳои тарбияи ватандӯстии шаҳрвандонро танзим мекунанд;

- муайян кардани тартиби ташкили феҳристи иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, ки дар татбиқи барномаҳои идоравии тарбияи ватандӯстӣ иштирок мекунанд ва аз дастгирии давлатӣ бархӯрдоранд;

- муайян кардани воҳиди сохторӣ, ки масъалаҳои тарбияи ватандӯстиро ба зимма дорад;

- ҳамоҳангсозии фаъолияти субъектҳои тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 8. Ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон дорои ваколатҳои зерин мебошанд:

- таъмини татбиқи сиёсати давлатии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- тасдиқ ва амалӣ намудани нақшаҳои мақсадноки рушди сиёсати давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- маблаљгузории соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- амалӣ намудани тадбирҳо оид ба ҷалби ташкилотҳои (иттиҳодияҳои) ҷамъиятӣ ва динӣ ба ҳалли масъалаҳои тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- муайян кардани сохтори ваколатдори соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон дар мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ;

- амалӣ намудани ваколатҳои дигар тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 9. Ваколатҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

Мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар самти амалисозии сиёсати давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон дорои ваколатҳои зерин мебошанд:

- таъмини татбиқи сиёсати давлатии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- тасдиқ ва амалӣ намудани нақшаҳои мақсадноки тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- иштирок дар ташкил ва гузаронидани чорабиниҳо дар самти тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- ташкили кори тарбияи ватандустӣ бо шаҳрвандон дар ҷои истиқомат (маҳалли будубош);

- мусоидат ба фаъолияти субъектҳои тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон дар ҳудуди дахлдор;

- баррасии гузориши роҳбарони ташкилотҳо, мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва дигар шахсони ҳуқуқии ҳудуди шаҳрак ва деҳот доир ба кори тарбияи ватандӯстӣ.

Моддаи 10. Танзими ҳуқуқии муносибатҳо дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ

1. Ҳадафи танзими ҳуқуқии муносибатҳо дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ муқаррар намудани кафолатҳои давлатии механизмҳои амалигардонии ҳуқуқ ва озодии шаҳрвандон дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ, фароҳам овардани шароит барои рушди низоми тарбияи ватандӯстӣ, ҳимояи ҳуқуқ ва манфиатҳои иштирокчиёни соҳаи тарбияи ватандӯстӣ мебошад.

2. Вазифаи асосии танзими ҳуқуқии муносибатҳо дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ инҳоянд:

- таҳия ва қабули заминаи ҳуқуқие, ки фароҳам овардани шароит барои фаъолияти озод ва рушди низоми тарбияи ватандӯстиро таъмин менамояд;

- фароҳам овардани кафолатҳои ҳуқуқӣ барои мутобиқ гардондани манфиатҳои иштирокчиёни муносибатҳо дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ;

- муайян намудани вазъи ҳуқуқии иштирокчиёни муносибатҳо дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ;

- тақсим кардани ваколатҳо дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ байни мақомоти давлатӣ ва мақомоти дигаре, ки идоракуниро дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон амалӣ менамоянд.

Моддаи 11. Низоми тарбияи ватандӯстӣ

1. Бо мақсади татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон низоми давлатии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон, ки барои муттаҳид ва ҳамоҳангсозии кори гуногунҷабҳа дар ин соҳа нигаронда шудааст, ташкил карда мешавад.

2. Низоми тарбияи ватандӯстӣ ташаккул додани талаботи давлат ҷиҳати ташкили тарбияи ватандӯстӣ, барномаҳои тарбияи ватандӯстии намуд, сатҳ ва самташон гуногунро дар бар мегирад.

3. Сохтори низоми тарбияи ватандӯстӣ иборат аст аз:

- ташкилотҳое, ки тарбияи ватандӯстиро амалӣ менамоянд, кормандони (мутахассисон) омӯзгорӣ, шаҳрвандон, аз ҷумла шаҳрвандони ноболиљ ва волидайни (намояндагони қонунии) онҳо;

- мақомоти давлатӣ ва мақомоти дигари амаликунандаи тарбияи ватандустӣ, мақомоти маслиҳатию машваратӣ ва мақомоти дигаре, ки онҳо созмон додаанд;

- ташкилотҳое, ки таъмини тарбияи ватандӯстӣ ва арзёбии сифати тарбияи ватандӯстиро амалӣ менамоянд;

- иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, ки фаъолиятро дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ амалӣ менамоянд.

4. Оила ҳамчун зинаи ибтидоӣ дар низоми тарбияи ватандӯстӣ ҷойи махсусро ишљол мекунад.

5. Тарбияи ватандӯстӣ муттасил буда, дар доираи барномаҳои тарбияи ватандӯстӣ ва ҳамчунин барномаҳои таълимии сатҳи гуногуни таълим амалӣ карда мешавад.

6. Низоми тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон ба таъмини мақсадноки ташаккули мавқеи фаъоли шаҳрвандон, фарогирии ҳамаҷонибаи онҳо дар ҳалли вазифаҳои муҳимми иҷтимоӣ, фароҳам овардани шароит барои ташаккул ёфтани тафаккури онҳо мутобиқ ба манфиатҳои миллӣ нигаронда шудааст. Низом бояд ҷовононро омода карда, намояндагони наслҳои дигарро ба чунин фаъолияти фаъолона ташвиқ намояд, ки дар он донишу таҷрибаи ҳаётӣ бо мавқеи қарзи шаҳрвандию ватандӯстӣ ва манфиатҳои шахсӣ бо манфиатҳои ҷомеа пайванд шаванд.

БОБИ 3. ТАЪМИНИ ФАЪОЛИЯТ ДАР СОҲАИ ТАРБИЯИ ВАТАНДӮСТИИ ШАҲРВАНДОН

Моддаи 12. Таъмини иттилоотӣ-таҳлилии низоми тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

1. Самаранокии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон бо таваҷҷуҳи доимии истифодаи унсурҳои шаҳрвандӣ-ватандӯстӣ ва маънавӣахлоқии тарбияи шаҳрвандон, навсозӣ ва љанӣ гардондани муҳтавои тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон, муайянсозӣ ва истифодаи шакл ва технологияҳои инноватсионии ҷалби шаҳрвандон, алалхусус насли наврас, ба арзишҳои олӣ ва рушди маънавии онҳо дар фаъолияти воситаҳои ахбори умум таъмин карда мешавад.

2. Нақши асосӣ дар таъмини иттилоотӣ-таҳлилии тарбияи ватандӯстӣ ба манбаъҳои чопӣ ва электронӣ дода мешавад.

3. Дар ташкилотҳое, ки тарбияи ватандӯстиро ба амал мебароранд, аз ҷумла дар муассисаҳои таълимӣ, китобхонаҳо (китобхонаҳои электронӣ (рақамӣ)) ташкил карда мешаванд, ки дастрасиро ба манбаъҳои иттилоот, системаҳои ахборотӣ-маълумотӣ ва ҷустуҷӯӣ, ҳамчунин ба манбаъҳои дигари иттилоот таъмин менамоянд. Фонди китобхона бояд бо китобҳои дарсии чопӣ ва (ё) электронӣ, нашрияҳои методӣ ва даврӣ дар мавзуи тарбияи ватандӯстӣ таъмин бошанд.

4. Рӯйхати нашрияҳои таълимӣ, ки барои амалӣ намудани барномаҳои тарбияи ватандӯстӣ истифода мешаванд, аз тарафи ташкилоте, ки фаъолиятро оид ба тарбияи ватандӯстӣ амалӣ менамояд, бо дарназардошти талаботҳои давлатӣ ба ташкили тарбияи ватандӯстӣ ва барномаҳои тарбияи ватандӯстӣ муайян карда мешавад.

5. Ташкилоти амаликунандаи фаъолият оид ба тарбияи ватандӯстӣ манбаъҳои иттилоотии кушода ва дастраси умумро, ки иттилоот дар бораи фаъолияти онҳоро дорад, ташкил намуда, дастрасиро ба манбаъҳо тавассути ҷойгир намудани онҳо дар шабакаҳои иттилоотӣ-телекоммуникатсионӣ, аз ҷумла дар сомонаи расмии ташкилот (мақомот) дар Интернет, таъмин менамояд.

6. Мақомот ошкоро ва дастрас будани иттилооти зеринро таъмин менамояд:

- санаи таъсиси мақомот, муассиси он, маҳалли ҷойгиршавӣ, низоми кор, телефони тамос (рақам) ва сурољаи почтаи электронӣ;

- сохтор ва мақоми идоракунии ташкилот;

- барномаҳои амалишавандаи (ҷории) тарбияи ватандӯстӣ ва чорабиниҳои гузаронидашаванда;

- роҳбари мақомот, муовинони ӯ, роҳбарони филиалҳо (агар бошанд).

7. Бо мақсади ошкоро будани низоми тарбияи ватандӯстӣ мақомоти давлатӣ ва мақомоти дигаре, ки идоракунии соҳаи ватандӯстиро амалӣ менамояд, ҳамчунин ташкилотҳое, ки тарбияи ватандӯстиро амалӣ мекунанд, дастрасии иттилооти зеринро таъмин менамоянд:

- омори расмӣ, ки ба низоми тарбияи ватандӯстӣ дахл дорад;

- мониторинги низоми тарбияи ватандӯстӣ;

- маълумоти дигаре, ки дар ҷараёни амалисозии вазифаҳои худ аз тарафи мақомоти давлатӣ, мақомоти дигари идоракунӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ, ҳамчунин ташкилотҳое, ки тарбияи ватандӯстиро амалӣ менамоянд, ба даст оварда мешавад.

Моддаи 13. Таъмини илмӣ ва таълимию методии тарбияи ватандӯстӣ

1. Таъмини илмии тарбияи ватандӯстӣ нигаронида шудааст:

- барои ташкили тадқиқи масъалаҳои мубрами соҳаи тарбияи ватандӯстӣ ва истифодаи натиҷаҳои онҳо дар фаъолияти амалӣ;

- барои таҳияи заминаҳои методологии ташаккул ва рушди шахсияти шаҳрванд;

- барои таҳияи муҳтаво ва шакли тарбияи ватандӯстӣ тавассути ба он ворид намудани унсурҳои таълимӣ, фарҳангию таърихӣ, маънавию ахлоқӣ, ҳарбӣ-ватандӯстӣ, меҳнатӣ, экологӣ ва қисматҳои дигар дар заминаи дастовардҳои муҳим дар соҳаи илмҳои иҷтимоӣгуманитарӣ, аз ҷумла таҷрибаи мусбати ҷаҳонӣ дар ин соҳа;

- барои асосноксозии илмии ҷалби шаҳрвандон ба арзишҳои ватандӯстӣ ва дарки маънавии онҳо.

2. Таъмини илмӣ-методии тарбияи ватандӯстӣ таҳияи бунёдии маҷмуи барномаҳои таълимӣ ва махсус, методикаи ташкил ва гузарондани тарбияи ватандӯстӣ, истифодаи ҳамаи гуногунии шаклҳои педагогӣ, усулҳо ва воситаҳо бо дарназардошти хусусиятҳои гурӯҳҳои гуногуни шаҳрвандон, бозомӯзӣ ва такмили тахассуси ташкилотчиёни тарбияи ватандӯстиро дар бар мегирад.

3. Дар низоми тарбияи ватандӯстӣ метавонанд ташкилотҳои илмӣ-тадқиқотӣ, ҳамчунин ташкилотҳое, ки таъмини илмӣ-методӣ, захиравӣ ва иттилоотӣ-технологии тарбияи ватандӯстӣ ва идоракунии низоми тарбияи ватандӯстӣ ва арзёбии сифати онро ба амал мебароранд, ташкил дода шаванд ва фаъолият намоянд.

4. Бо мақсади иштироки кормандони педагогӣ, илмӣ, мутахассисон ва намояндагони ҷомеа дар таҳияи талаботҳои давлатӣ оид ба тарбияи ватандӯстӣ, барномаҳои тарбияи ватандӯстӣ, ҳамоҳангсозии фаъолияти ташкилотҳои амаликунандаи тарбияи ватандӯстӣ, дар таъмини сифат ва вусъатдиҳии муҳтавои тарбияи ватандӯстӣ ва дар низоми тарбияи ватандӯстӣ метавонанд иттиҳодияҳои методӣ ташкил карда шаванд.

Моддаи 14. Таъмини меъёрию ҳуқуқии фаъолият дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

Таъмини меъёрию ҳуқуқии фаъолият дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон тавассути:

- такмил додани заминаи меъёрию ҳуқуқӣ ва муайян намудани вазъи иҷтимоию ҳуқуқии тарбияи ватандӯстӣ;

- муайян кардани нақш, ҷой, масъала, вазифаи ҳар як мақоми ҳокимияти давлатӣ, аз ҷумла вазорату идораҳо, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, ташкилотҳои ҷамъиятӣ ҳамчун унсури таркибии системаи ягонаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон, ба амал бароварда мешавад.

Моддаи 15. Таъмини ташкилию методии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

1. Таъмини ташкилию методии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон мақсади таҳияи барнома ва методикаҳои махсус доир ба ташкил ва гузарондани тарбияи ватандӯстӣ дар шаклҳои гуногуни он, истифодаи ҳамаи гуногунии усулу воситаҳои омӯзгорӣ бо дар назар доштани хусусиятҳои ин ё он гурӯҳи шаҳрвандон, пеш аз ҳама ҷавонони донишҷӯ, ҷамъбаст намудани таҷрибаи пешқадам, воқиф намудан аз навовариҳои роҳбарон ва ташкилкунандагони корҳои оммавӣ, ҳамчунин интишори мунтазами адабиётҳоро дорад, ки фаъолияти соҳаи мазкурро равшан менамоянд.

2. Дар низоми тарбияи ватандӯстӣ метавонанд барномаҳои намунавии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон дар асоси талаботи давлат таҳия карда шаванд.

3. Тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон таъмин карда мешавад:

- дар ташкилотҳое, ки тарбияи ватандӯстии шаҳрвандонро амалӣ менамоянд;

- берун аз ташкилотҳои амаликунандаи тарбияи ватандӯстӣ (дар шакли тарбия дар оила).

4. Муҳтавои барномаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон ва муҳлати азхуд намудани он аз тарафи мақоми амаликунандаи тарбияи ватандӯстӣ, ки тибқи талаботи давлат ва ташкили тарбияи ватандӯстӣ таҳия ва тасдиқ шудааст, муайян карда мешавад.

Моддаи 16. Таъмини идоракунии низоми тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

1. Идоракунии низоми тарбияи ватандӯстӣ дар асоси принсипҳои қонуният, демократӣ, ошкоро будани иттилооти низоми тарбияи ватандӯстӣ ва ба инобат гирифтани афкори ҷомеа ба амал бароварда шуда, тинати давлатию ҷамъиятӣ дорад ва иборат аст аз:

- ташаккули низоми ҳамкории мақомоти давлатӣ ва мақомоти дигари идоракунӣ дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ;

- амалӣ намудани банақшагирии стратегии рушди низоми тарбияи ватандӯстӣ;

- қабул ва амалӣ намудани барномаҳои давлатии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон, ки ба рушди низоми тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон равона шудаанд;

- гузарондани мониторинг дар низоми тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- таъмини иттилоотӣ-методии фаъолияти мақомоти давлатӣ ва мақомоти дигаре, ки идоракуниро дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон амалӣ менамоянд;

- танзими давлатии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- арзёбии мустақили сифати тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- омода намудан, бозомӯзӣ ва такмили ихтисоси кормандони мақомоти давлатӣ ва мақомоти дигаре, ки идоракуниро дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон амалӣ менамоянд.

2. Танзими давлатии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон ба муқаррар намудани расмиёт ва талаботи ягонаи амалигардонии тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон, ба ташкилотҳое, ки тарбияи ватандӯстиро амалӣ менамоянд, нигаронда шудааст.

Моддаи 17. Омода намудан, бозомӯзӣ ва такмили ихтисоси кадрҳо барои низоми тарбияи ватандӯстӣ

1. Ташкили тарбияи ватандӯстӣ аз ҷониби мутахассисоне, ки барои ҳалли самараноки вазифаҳои тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон лаёқат доранд, мувофиқи стандартҳои таълимии давлатӣ таъмин карда мешавад.

2. Такмили ихтисоси кадрҳо дар низоми таълими касбии иловагӣ ташкил карда мешавад.

3. Таълими касбии иловагӣ барои қонеъ намудани талаботи таълимию касбӣ, рушди кордонии кормандони ташкилотҳои тарбияи ватандӯстӣ, таъмини мутобиқатии тахассусии онҳо ба шароити таљйирёбандаи фаъолияти омӯзгорӣ ва муҳити иҷтимоӣ равона шудааст. Таълими иловагии касбӣ тавассути татбиқ намудани барномаҳои иловагии касбӣ (барномаҳои такмили ихтисос ва бозомӯзии касбӣ) амалӣ карда мешавад.

4. Барномаи баланд бардоштани дараҷаи ихтисос барои такмил ё гирифтани малакаи нав аз ҷониби мутахассис, ки барои амалӣ намудани фаъолият дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ ва баланд бардоштани сатҳи касбии он дар ҳудуди ихтисоси мавҷудбуда зарур аст, равона шудааст.

5. Барномаи бозомӯзии касбӣ барои гирифтани малакаи зарурӣ, ки барои иҷрои намуди нави фаъолият, гирифтани тахассуси нав дар соҳаи тарбияи ватандӯстӣ зарур аст, равона шудааст.

6. Муҳтавои барномаҳои иловагии касбӣ бояд стандартҳои касбӣ ва талаботи тахассусии муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистонро фаро гиранд.

7. Таълим бо барномаҳои иловагии касбӣ дар як вақт, муттасил ва давра ба давра, аз ҷумла тавассути азхудкунии дарсҳои алоҳидаи таълимӣ, курсҳо, фанҳо, модулҳо, таҷрибаомӯзӣ бо истифода аз шаклҳои шабакавӣ, бо тартиби муқаррарнамудаи барномаи таълимӣ ва (ё) шартномаи таҳсилот амалӣ карда мешавад.

Моддаи 18. Таъмини молиявӣ-иқтисодии тарбияи ватандӯстӣ

1. Таъмини молиявӣ-иқтисодии тарбияи ватандӯстӣ аз ҳисоби маблаљҳои буҷети давлатии сатҳи гуногун ва сарчашмаҳои дигар, ки қонунгузорӣ манъ накардааст, ба амал бароварда мешавад.

2. Барои маблаљгузории чорабиниҳои тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон ташкил намудани фондҳои махсус мумкин аст. Тартиби ташаккул ва хароҷоти воситаҳои фондҳо, ташкилотҳои хайрия, сарпарастон ва ташкилоти дигарро қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

3. Таъмини молиявии хизматрасониҳои давлатӣ ва хизматрасониҳои дигар дар соҳаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дарназардошти хусусиятҳои муқаррароти Қонуни мазкур амалӣ карда мешаванд.

БОБИ 4. ТАНЗИМИ ДАВЛАТӢ ВА ИДОРАКУНӢ ДАР СОҲАИ ТАРБИЯИ ВАТАНДӮСТИИ ШАҲРВАНДОН

Моддаи 19. Амалигардонии танзими давлатӣ ва идоракунӣ дар соҳаи сиёсати давлатӣ оид ба тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон

1.Танзими давлатӣ ва идоракунӣ дар соҳаи сиёсати давлатӣ оид ба тарбияи ватандӯстии шаҳрвандонро мақомоти ваколатдори давлатӣ ва мақомоти дигар дар доираи ваколаташон амалӣ менамоянд.

2. Танзими давлатӣ ва идоракунӣ дар соҳаи сиёсати давлатӣ оид ба тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон аз инҳо иборат аст:

- таҳлил, арзёбӣ, пешгӯӣ ва тарҳсозии вазъи кори низоми тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон бо назардошти тамоюлҳои рушди ҷомеа;

- муайян ва масъалагузории вазифаҳои ҷорӣ ва ояндаи тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- банақшагирии илман асосноки тарбияи ватандӯстӣ, интихоб, омӯзиш ва ҷобаҷогузории кадрҳо;

- таҳлили вазъ ва таъсирбахшии кори тарбияи ватандӯстӣ ва мунтазам иттилоъ додани мақомоти давлатӣ аз рафти амалисозии вазифаҳои тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон;

- тасҳеҳи саривақтии низоми таъсиррасониҳои тарбиявӣ;

- таъмини дастгирии давлатии субъектҳои тарбияи ватандӯстӣ бо захираҳои зарурии таълимӣ, воситаҳо, ҳамчунин усул ва технологияҳои пешқадами тарбияи ватандӯстӣ бо ҳамаи категорияҳои шаҳрвандон.

3. Давлат дар амалисозии танзим ва идоракунии соҳаи сиёсати давлатӣ оид ба тарбияи ватандӯстии шаҳрвандон аз институтҳои ҷамъиятӣ васеъ истифода мебарад.

БОБИ 5. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 20. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 21. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 24 декабри соли 2022, № 1920

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	1920	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТАРБИЯИ ВАТАНДӮСТИИ ШАҲРВАНДОН	Маҷлиси Олӣ	23.02.2023	Амалкунанда	Word PDF Zip

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ САВДОИ ЭЛЕКТРОНӢ

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 12 октябри соли 2022, № 869

қабул карда шуд

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 16 декабри соли 2022, № 338

ҷонибдорӣ карда шуд

Қонуни мазкур муносибатҳои ҷамъиятиро дар самти савдои электронӣ танзим намуда, ба ҳимояи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии иштирокчиёни савдои электронӣ, инчунин таъмини фаъолияти онҳо равона гардидааст.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) **аҳди электронӣ** - амалҳои иштирокчиёни савдои электронӣ, ки ба муқаррар намудан, тағйир додан ё қатъ кардани ҳуқуқу уҳдадориҳои онҳо равона гардида, тавассути шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ анҷом дода мешаванд;

2) **иштирокчии савдои электронӣ** - фурӯшанда, харидор, миёнарави иттилоотӣ ва миёнаравони дигар, ки дар ташкил ва амалисозии савдои электронӣ иштирок ё ба иҷрои он мусоидат менамоянд;

3) **ирсолкунандаи ҳуҷҷати электронӣ** - шахсе, ки ҳуҷҷати электронӣ мефиристад ё дар махзани маълумоти қабулкунандаи ҳуҷҷати электронӣ саҳифаи баҳисобгирӣ тартиб медиҳад;

4) **қабулкунандаи ҳуҷҷати электронӣ** - шахсе, ки ба ӯ ҳуҷҷати электронӣ аз тарафи ирсолкунанда ё миёнарави иттилоотӣ ирсол шудааст;

5) **миёнарави иттилоотӣ** - шахсе, ки бо ташаббус ё бо фармоиши шахси дигар ҳуҷҷати электрониро мефиристад, қабул мекунад, нигоҳ медорад ва ҷиҳати мусоидат барои бастани аҳдҳо дар савдои электронӣ хизмат мерасонад;

6) **низоми пардохти электронӣ** - низоми ташкили ҳисоббаробаркуниҳои молиявии электронӣ дар шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ, ки ба тарафҳои аҳд имкон медиҳад суратҳисоби бонкӣ ва ё дигар воситаҳои электронии пардохтии худро мустақилона идора намоянд;

7) **расмиёти электронӣ** - тартиби анҷом додани амалиёти электронӣ вобаста ба аҳдҳо;

8) **савдои электронӣ** - фаъолияти соҳибкорӣ оид ба хариду фурӯши мол, кор ва хизматрасонӣ, ки бо истифодаи шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ ва расмиёти электронӣ амалӣ мегардад;

9) **шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ** - маҷмӯи воситаҳои барномавию техникӣ ва намудҳои дигари шабакаҳои алоқаи электроние, ки барои ҷамъоварӣ, коркард, нигоҳдорӣ, паҳнкунӣ, инъикос ва истифодабарии маълумот пешбинӣ шудаанд;

10) **шахсе, ки савдои электрониро амалӣ менамояд** - шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ, ки ба хариду фурӯши мол, кор ва хизматрасонии пардохтшаванда бо истифодаи шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ машғул мебошад.

Моддаи 2. Доираи амали Қонуни мазкур

1. Қонуни мазкур нисбат ба аҳдҳое, ки бо истифодаи шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ ва расмиёти электронӣ амалӣ мешаванд, татбиқ мегардад.

2. Амали Қонуни мазкур нисбат ба аҳдҳое, ки тасдиқи ҳатмии нотариалӣ ё бақайдгирии давлатиро талаб менамоянд, дар бозори суғурта ва коғазҳои қиматнок баста мешаванд ва объектҳое, ки аз муомилоти гражданӣ бароварда ё маҳдуд шудаанд, инчунин хариди давлатӣ татбиқ намегардад.

Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи савдои электронӣ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи савдои электронӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 4. Принсипҳои савдои электронӣ

Савдои электронӣ ба принсипҳои зерин асос меёбад:

1) баробарии иштирокчиён;

2) озодии аҳд;

3) таҳвили озоди мол, кор ва хизматрасонӣ;

4) амалисозии бемамониати савдои электронӣ;

5) кафолатнокии ҳифзи судии иштирокчиёни савдои электронӣ.

Моддаи 5. Иштирокчиёни савдои электронӣ

1. Дар савдои электронӣ иштирок менамоянд:

1) фурӯшандагони мол, кор ва хизматрасонӣ;

2) харидорони мол, кор ва хизматрасонӣ;

3) миёнаравони иттилоотӣ ва миёнаравони дигар.

2. Ба фурӯшандагон шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ, ки фаъолиятро оид ба фурӯши мол, кор ва хизматрасонӣ амалӣ менамоянд, мансубанд.

3. Ба харидорон, ба истиснои ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, шахсони воқеӣ, ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ мансубанд.

4. Миёнарави иттилоотӣ ва миёнаравони дигар дар савдои электронӣ инҳо мебошанд:

1) таҳвилгарони хизматрасониҳои пардохтӣ ва операторони низоми пардохтие, ки барои таъмини дастрасӣ ба хизматрасониҳои пардохтӣ ва ташкили ҳисоббаробаркуниҳо байни иштирокчиёни савдои электронӣ хизмат мерасонанд;

2) ташкилкунандагони савдо, озмун ва музоядаҳо;

3) ташкилотҳое, ки хизматрасонии дигарро барои таъмин ва дастгирии расмиёти электронӣ ҳангоми тартиб ва анҷом додани аҳдҳои электронӣ амалӣ менамоянд;

4) операторон ва таҳвилгарони хизматрасонии алоқа, ки барои муомилоти ҳуҷҷатҳои электронии иштирокчиёни савдои электронӣ хизмат мерасонанд.

5. Шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродие, ки савдои электрониро амалӣ менамоянд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба қайди давлатӣ гирифта мешаванд.

6. Шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродие, ки савдои электрониро амалӣ менамоянд, дар фаъолияти худ бояд талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти муқовимат ба қонунигардонии (расмикунонии) даромадҳои бо роҳи ҷиноят бадастоварда, маблағгузории терроризм ва маблағгузории паҳнкунии силоҳи қатли омро риоя намоянд.

БОБИ 2. ИДОРАКУНИИ ДАВЛАТӢ ДАР САМТИ САВДОИ ЭЛЕКТРОНӢ

Моддаи 6. Сиёсати давлатӣ дар самти савдои электронӣ

1. Давлат бо мақсади рушди савдои электронӣ ҳамчун самти афзалиятноки сиёсати иқтисодӣ ҳамоҳангсозии фаъолияти вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқиро таъмин менамояд.

2. Самтҳои сиёсати давлатӣ самти дар савдои электронӣ:

1) дастгирӣ ва ҳавасмандгардонии савдои электронӣ;

2) фароҳам овардани шароит барои ҷалби сармоя, технологияҳои муосир ва таҷҳизот ҷиҳати амалисозии савдои электронӣ;

3) ҳавасмандгардонии тадқиқоти илмию техникӣ, омодасозӣ, бозомӯзӣ ва такмили ихтисоси кадрҳо;

4) мусоидат ба ҳамкории байналмилалӣ дар самти савдои электронӣ.

Моддаи 7. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти савдои электронӣ

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти савдои электронӣ дохил мешаванд:

1) таъмини татбиқи сиёсати давлатӣ;

2) тасдиқ ва татбиқи ҳуҷҷатҳои банақшагирии стратегӣ;

3) муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи савдои электронӣ;

4) ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти давлатӣ;

5) тасдиқи қоидаҳои савдои электронӣ барои намудҳои алоҳидаи мол, кор ва хизматрасонӣ;

6) таъмини ҳамкории байналмилалӣ;

7) амалӣ намудани салоҳияти дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 8. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар самти савдои электронӣ

Ба ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар самти савдои электронӣ дохил мешаванд:

1) иштирок дар таҳия, таҳия ва татбиқи ҳуҷҷатҳои банақшагирии стратегӣ;

2) пешниҳоди таклиф оид ба фароҳам овардани шароити мусоид;

3) амалӣ намудани тадбирҳо оид ба ҳифзи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии иштирокчиёни савдои электронӣ;

4) иштирок дар такмили қонунгузорӣ ва таъмини иҷрои он;

5) гузарондани тадқиқот ва мониторинг;

6) таъмини иштирокчиёни савдои электронӣ бо иттилооти ҳуқуқӣ, иқтисодӣ, оморӣ, истеҳсолию технологӣ ва илмию техникии барои фаъолияти онҳо зарурӣ;

7) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

БОБИ 3. ТАРТИБИ БАРАСМИЯТДАРОРИИ АҲД ДАР САВДОИ ЭЛЕКТРОНӢ

Моддаи 9. Талаботи умумӣ ба шакл ва расмиёти ҳуҷҷатгузорӣ ҳангоми барасмиятдарории аҳди электронӣ

1. Ҳангоми таҳияи аҳдҳои электронӣ бо мувофиқаи тарафҳо шаклҳои зерин истифода мешаванд:

1) стандарти пешниҳоди электронӣ ва гардиши матн ё иттилооти дигар (сабт, файл, сомона, махзани маълумот, сабт дар махзани маълумот);

2) намуди ҳуҷҷатҳои умумиэътирофшуда ё муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, ки дар савдои электронӣ истифода мешаванд (ҳуҷҷати электронӣ, огоҳнома, сабтҳои қайдшуда, пешниҳод оид ба аҳд (оферта);

3) қабули пешниҳод (аксепт), шартнома, протоколҳо ва дигар намудҳои ҳуҷҷатҳо.

2. Ҳангоми тартиб додани ҳуҷҷати электронӣ шакли пешниҳод ва истифодаи он бояд ба талаботи зерин ҷавобгӯ бошад:

1) интиқол ва қабули боэътимоди ҳуҷҷати электронӣ ва коркарди он;

2) имкони санҷиши дурустӣ ва мукаммалии ҳуҷҷат, нигоҳдорӣ ва ҷустуҷӯи он дар шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ;

3) муайян будани ирсолкунанда (таҳиякунанда), вақти тартибдиҳӣ ё қабул, бавуҷудоӣ ва дарки ягонагии маълумот.

3. Тарафҳо метавонанд пешакӣ оид ба расмиёти санҷиши дурустӣ ва мукаммалии аҳд, ки ба қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мухолифат намекунанд, ба мувофиқа расанд.

4. Аҳди электронӣ ва ҳуҷҷати электронӣ аз рӯи мазмун ва шакл бояд ба талаботи муқаррарнамудаи Қонуни мазкур ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқат намоянд.

5. Амалиёти электронии аҳд дар савдои электронӣ тибқи талабот ва тартиби муқаррарнамудаи созишномаи тарафҳо ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба расмият дароварда мешаванд.

6. Дар аҳди электронӣ рақами мушаххаси андозсупоранда ва мушаххасоти бонкӣ (харидор ва фурӯшанда) нишон дода мешаванд.

Моддаи 10. Тартиби ҳуҷҷатгузории аҳди электронӣ

1. Ҳангоми анҷом додани аҳди электронӣ дар ҳолатҳое, ки тарафҳо ё қонунгузорӣ имзои дастии ҳуҷҷатро талаб намоянд, ҳуҷҷат имзошуда маҳсуб меёбад, агар тарафҳо расмиёти муқарраршудаи имзои электрониро иҷро намуда бошанд.

2. Ба сифати имзои электронӣ дар ҳуҷҷати электронӣ ҳама намуди муайянкунӣ ва инъикоси изҳори иродаи тарафҳои аҳд эътироф карда мешавад, агар:

1) Қонуни мазкур ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ё созиши тарафҳо муқаррар намуда бошанд;

2) шахсияти имзокунандаи ҳуҷҷати электронӣ муайян бошад;

3) шахс маълумоти дар ҳуҷҷати электронӣ мавҷудбударо тасдиқ намояд;

4) хусусияти аҳд асоснок ва бо масъулияти тарафҳо таъмин бошад;

5) бо мақсади ҳуҷҷати электронӣ таҳия ё ирсол гардида бошад.

3. Дар ҳолатҳое, ки Қонуни мазкур ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ё созиши тарафҳо муқаррар намоянд, ки аҳд ё ҳуҷҷати дигар дар нусхаи асл пешниҳод ё нигоҳ дошта шавад, талабот нисбат ба ҳуҷҷати электронӣ иҷрошуда ба ҳисоб меравад, агар тарафҳои аҳд:

1) ҳифзи аҳд, мукаммалӣ ва тағйирнопазирии маълумоти дар он мавҷудбударо аз лаҳзаи таҳия ва ирсоли он дар шакли ниҳоӣ таъмин намоянд;

2) дар ҳолати зарурӣ имкони пешниҳоди ҳуҷҷатро ба қабулкунандаи дахлдор дошта бошанд.

4. Иштирокчиёни савдои электронӣ дар раванди мубодилаи ҳуҷҷати электронӣ метавонанд ирсолкунанда ё қабулкунанда бошанд.

Моддаи 11. Ҳуҷҷати электронӣ ва нусхаҳои он

1. Дар ҳолатҳое, ки барасмиятдарории аҳд дар шакли хаттӣ талаб карда мешавад, ин талабот бо роҳи пешниҳоди ҳуҷҷати электронӣ иҷрошуда ба ҳисоб меравад, агар иттилооти дар он мавҷудбуда барои истифодаи минбаъда дастрас бошад.

2. Нусхаи ҳуҷҷати электронӣ, ки дар шакли электронӣ имзо шудааст, бо шакли хаттӣ эътибори баробари ҳуқуқӣ дорад, ба шарте, ки ҳифзи он тавассути шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ ва тартиби нигоҳдории ҳуҷҷатҳо таъмин шуда бошад.

3. Нусхаи ҳуҷҷати электронӣ дар ҳомили коғазӣ эътибори ҳуқуқӣ дорад, агар соҳиби имзои электронии рақамӣ ё дигар имзои электронии шабеҳ онро дастӣ имзо ё шахси ваколатдор тасдиқ карда бошад.

4. Ҳуҷҷати электроние, ки бо имзои электронии рақамӣ ё дигар имзои электронии шабеҳ имзо шудааст, ҳангоми баррасии баҳсҳои судӣ метавонад бо тартиб ва шартҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун далел пешниҳод карда шавад.

5. Ҳуҷҷати электронии дар савдои электронӣ истифодашаванда наметавонад бо он асос рад карда шавад, ки тавассути шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ ба расмият дароварда ё қабул шудааст.

Моддаи 12. Нигоҳдории ҳуҷҷати электронӣ

1. Дар ҳолате, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон нигоҳдории ҳуҷҷатҳо, сабтҳо ё иттилооти муайянро талаб намояд, ин талабот тавассути нигоҳдории ҳуҷҷатҳо бо риояи шартҳои зерин иҷро карда мешавад:

1) иттилооти дар ҳуҷҷати электронӣ ҷойгирбуда барои истифодаи минбаъда дастрас бошад;

2) маълумоти ҳуҷҷати электронӣ дар он шакле нигоҳ дошта мешавад, ки таҳия, ирсол ё қабул гардида бошад;

3) иттилооте нигоҳ дошта мешавад, ки имкони муайян намудани бавуҷудоӣ ва таъиноти маълумоти ҳуҷҷати электронӣ, сана, вақти ирсол ва қабули он мавҷуд бошад.

2. Муҳлати нигоҳдории бойгонии ҳуҷҷати электронӣ ва таҷҳизоте, ки дар онҳо ҳуҷҷати электронӣ ҷойгир ё нигоҳдорӣ мешавад, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар мегардад.

3. Ҳуҷҷати электронӣ ё махзани маълумот, ки бо аҳди электронӣ алоқаманд мебошанд ва барои нигоҳдории бойгонӣ ҷойгир карда шудаанд, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба мақомоти ҳокимияти давлатӣ ва шахсони ваколатдори онҳо, инчунин ба тарафҳои аҳд бо дархости онҳо пешниҳод карда мешаванд.

4. Тарафҳои аҳд дар савдои электронӣ ҳуқуқ доранд ҳуҷҷатҳо ё махзани маълумоти электронии худро барои нигоҳдории муваққатии бойгонӣ тибқи шартномаи нигоҳдорӣ ба шахсони сеюм, ки хизматрасонии дахлдори нигоҳдории ҳуҷҷатҳоро мерасонанд, супоранд.

БОБИ 4. ТАЛАБОТ БА ИШТИРОКЧИЁНИ САВДОИ ЭЛЕКТРОНӢ

Моддаи 13. Талабот нисбат ба пешниҳоди иттилоот аз ҷониби иштирокчиёни савдои электронӣ

1. Шахсоне, ки савдои электрониро амалӣ менамоянд ва ба доираи номуайяни шахсон оферта ё даъват барои пешниҳоди оферта мефиристанд, уҳдадоранд бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи худ иттилоот пешниҳод намоянд.

2. Иттилоот дар бораи фурӯшандагони мол, кор ва хизматрасонӣ, ки савдои электрониро амалӣ менамоянд, маълумоти ҳатмии зеринро дар бар мегирад:

1) номи пурраи шахси ҳуқуқӣ бо нишон додани шакли ташкилию ҳуқуқии он, насаб, ном ва номи падари соҳибкори инфиродӣ;

2) макони ҷойгиршавӣ ва маълумот дар бораи бақайдгирии давлатии шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ, рақами мушаххаси андозсупоранда, суроғаи электронӣ, суроғаи почтавӣ, рақами телефон, инчунин номи сомона, агар мавҷуд бошад;

3) номгӯи мол, кор ё хизматрасонии пешниҳодшаванда ё фармоишшаванда ва шартҳои пешниҳоди онҳо;

4) оммафаҳм пешбинӣ намудани иттилоот оид ба шартҳои тахфиф, туҳфа ва дигар имтиёзҳо, ки ба харидорон пешниҳод мегарданд;

5) тартиби ҳисоббаробаркунӣ ва шаклҳои истифодашавандаи ҳисоббаробаркуниҳои ғайринақдӣ, аз ҷумла тартиби бозпас гардондани маблағ;

6) мушаххасоти бонкӣ;

7) ташкили расонидани мол, кор ва хизматрасонӣ.

3. Иттилоот дар бораи харидор иборат аст, аз:

1) номи пурраи шахси ҳуқуқӣ бо нишон додани шакли ташкилию ҳуқуқии он, насаб, ном ва номи падари соҳибкори инфиродӣ ё шахси воқеӣ;

2) макони ҷойгиршавӣ ва маълумот дар бораи бақайдгирии давлатии шахси ҳуқуқӣ ё соҳибкори инфиродӣ, рақами мушаххаси андозсупоранда, мушаххасоти бонкӣ, суроғаи электронӣ, суроғаи почтавӣ, рақами телефон, инчунин номи сомона, агар мавҷуд бошад;

3) дигар иттилооте, ки барои бақайдгирӣ ва анҷом додани аҳдҳои электронӣ зарур аст.

4. Иттилоот оид ба маълумоти шахсии харидорони мол, кор ва хизматрасонӣ дар савдои электронӣ танҳо он маълумотеро дар бар мегирад, ки бе он фурӯшанда наметавонад аҳдро ба расмият дарорад ва уҳдадориҳои худро доир ба аҳди электронии мазкур иҷро намояд.

5. Иттилоот дар бораи оператори савдои электронӣ, ба ғайр аз маълумоте, ки дар қисми 2 моддаи мазкур пешбинӣ шудааст, инҳоро дар бар мегирад:

1) тартиби дастрасӣ ва пайвастшавӣ ба шабака;

2) тартиби бақайдгирии иштирокчӣ;

3) қоидаҳои пешниҳоди хизматрасонии алоқа, дастрасӣ ва пайвастшавӣ.

6. Иттилоот дар бораи таҳвилгари хизматрасониҳои пардохтӣ ва ё оператори низоми пардохтӣ, ба ғайр аз маълумоте, ки дар қисми 2 моддаи мазкур пешбинӣ шудааст, инҳоро дар бар мегирад:

1) номгӯи хизматрасонии молиявӣ ва шартҳои пешниҳоди он;

2) маблағи ҳаққи хизмате, ки харидорони мол, кор ва хизматрасонӣ пардохт менамоянд;

3) тартиби пешниҳоди иддао, аз ҷумла иттилооте, ки барои тамос бо таҳвилгари хизматрасониҳои пардохтӣ ва оператори низоми пардохтӣ зарур мебошад.

7. Иттилоот дар бораи ташкилкунандагони савдои электронӣ, озмунҳо ё музоядаҳо, ба ғайр аз маълумоте, ки дар қисми 2 моддаи мазкур пешбинӣ шудааст, инҳоро дар бар мегирад:

1) қоидаҳои баргузории озмун, савдо ва музоядаҳо;

2) тартиби бақайдгирии иштирокчиён.

8. Иттилоот дар бораи ташкилотҳое, ки ба тарафҳои аҳд оид ба таъмини расмиёти электронӣ хизмат мерасонанд, ба ғайр аз маълумоте, ки дар қисми 2 моддаи мазкур пешбинӣ шудааст, тартиб ва қоидаҳои истифодабарии хизматрасониҳоро дар бар мегирад.

9. Дар ҳолатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон иштирокчиёни савдои электронӣ бояд иттилоотро дар бораи иҷозатнома, ҳуҷҷати иҷозатдиҳӣ ё шаҳодатномаи сертификатсияи мол, кор ва хизматрасонӣ пешниҳод намоянд.

10. Шахсоне, ки савдои электрониро амалӣ менамоянд, дар бораи мол, кор ва хизматрасонӣ, нарх, шартҳои ба даст овардан, муҳлат ва ҳолати бозпас гардондани онҳо бояд иттилооти зарурӣ ва боэътимоде пешниҳод намоянд, ки имконияти интихоби дурусти онро таъмин созад.

11. Фурӯшанда дар савдои электронӣ тибқи дархости мақоми ваколатдори давлатӣ иттилооти дахлдорро пешниҳод менамояд.

БОБИ 5. ТАШКИЛИ МУБОДИЛАИ ҲУҶҶАТИ ЭЛЕКТРОНӢ ҲАНГОМИ БАРАСМИЯТДАРОРӢ ВА АНҶОМ ДОДАНИ АҲДҲОИ ЭЛЕКТРОНӢ

Моддаи 14. Амалиёт ва расмиёти электронии бастани аҳдҳо

1. Тарафҳои аҳди электронӣ тибқи созиши мутақобила, агар дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигаре пешбинӣ нагардида бошад, ҳуқуқ доранд муқаррар намоянд:

1) тартиби мубодилаи ҳуҷҷатҳои электронӣ;

2) тартиби анҷом додани амалҳо оид ба бастани аҳд;

3) тарзи муқаррар намудан ва тартиби истифодаи имзо дар шакли электронӣ;

4) тартиби ҷойгиронӣ, ирсол, қабул ва бозхонди аксепт;

5) тартиби санҷиши дурустии иттилоот;

6) тартиби истифодаи низоми иттилоотии тарафҳо.

2. Расмиёти электронӣ бо истифодаи шабакаҳои иттилоотию коммуникатсионӣ ва риояи талаботи муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ё бо розигии тарафҳо оид ба барасмиятдарории мазмуни намудҳои мушаххаси ҳуҷҷатҳо амалӣ мегардад.

3. Расмиёти электронии мубодилаи ҳуҷҷати электронӣ метавонад барасмиятдарории аҳдеро дар бар гирад, ки аз тарафи фурӯшанда бо тартиби оферта пешниҳод шудааст ва харидор онро бе тағйирот ё бо шартҳои иловагӣ қабул кардааст. Шакли аксепт ва расмиёти фиристодани он бо шарти риояи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба намудҳои алоҳидаи аҳд муқаррар мешаванд.

Моддаи 15. Талаботи умумӣ ба мубодилаи ҳуҷҷатҳои электронӣ

1. Маълумот дар бораи ирсолкунанда ва шахси ваколатдори он бояд ба талаботи барои тарафҳо муқарраршуда мувофиқат намояд.

2. Ҳуҷҷати электронӣ ирсолшуда ба ҳисоб меравад, агар он таввасути низоми худкори (автоматикунонидашудаи) ба ирсолкунанда тааллуқдошта тартиб дода, ирсол шуда бошад.

3. Ҳуҷҷати электронӣ аз тарафи қабулкунанда қабулшуда ба ҳисоб меравад, агар он ба сервери почтавии қабулкунанда ё миёнарави иттилоотӣ ворид ё қабули он аз тарафи қабулкунанда бо ҳуҷҷати ҷавобӣ ё расид тасдиқ гардида бошад.

4. Баъд аз қабули ҳуҷҷати электронӣ қабулкунанда ҳуқуқ дорад оид ба тасдиқи ҳуҷҷати электронӣ, ки аз тарафи ирсолкунанда фиристода шудааст, санҷиш гузаронад. Дар ҳолатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ё розигии тарафҳо қабулкунанда барои гузаронидани чунин санҷиш уҳдадор аст.

5. Ирсолкунанда ё қабулкунанда ҳуқуқ дорад дар бораи дастрас шудани ҳуҷҷати электронӣ аз ҳамдигар, миёнаравони иттилоотӣ ва миёнаравони дигар, ки дар интиқоли ҳуҷҷати электронӣ иштирок намудаанд, маълумоти заруриро талаб намояд.

6. Вақти фиристодани ҳуҷҷати электронӣ лаҳзае ба ҳисоб меравад, ки ҳуҷҷати электронӣ аз шабакаи иттилоотию коммуникатсионии зери назорати ирсолкунанда қарордошта ирсол гардидааст, агар тарафҳо тартиби дигарро муқаррар накарда бошанд.

7. Вақти қабули ҳуҷҷати электронӣ лаҳзае ба ҳисоб меравад, ки ҳуҷҷати электронӣ ба шабакаи иттилоотию коммуникатсионӣ ё суроғаи электронии нишондодаи қабулкунанда ворид шудааст ва қабулкунанда имконияти дастрас намудани онро дорад, агар тарафҳо тартиби дигарро муқаррар накарда бошанд.

8. Тасдиқи қабули ҳуҷҷати электронӣ лаҳзае ба ҳисоб меравад, ки он аз ҷониби қабулкунанда мувофиқи созиши тарафҳо тасдиқ карда шудааст.

Моддаи 16. Тартиби бастани аҳдҳо дар савдои электронӣ

1. Аҳд дар савдои электронӣ аз лаҳзаи гирифтани ҳуҷҷати электронӣ аз тарафи фурӯшанда, ки мазмуни аксепти харидорро дорад ё аз тарафи харидор анҷом додани амалҳое, ки фурӯшанда пешбинӣ намудааст, басташуда эътироф мешавад.

2. Офертае, ки ба доираи номуайяни шахсон равона гардида, барои дастрасии умум ва намоиш дар шабакаи иттилоотию коммуникатсионӣ ҷойгир ё ба қабулкунанда дар шакли ҳуҷҷати электронӣ бо мақсади бастани аҳд фиристода шудааст, бояд шартҳои муҳимми аҳдро тибқи талаботи Қонуни мазкур дошта бошад.

3. Дар ҳолати бозхонди аксепт ё иштибоҳи тарафҳои аҳд харидор уҳдадор аст тарафи дигарро хабардор намояд ё мувофиқи нишондоди тарафи дигар амал намояд.

4. Пешниҳоди фурӯшандаи мол, кор ва хизматрасонӣ, ки ба доираи номуайяни шахсон равона шудааст ё барои намоиши умум ва дастрасӣ дар шабакаи алоқаи электронӣ ҷойгир гардидааст, ба истифодабарандагони шабакаи иттилоотию коммуникатсионӣ дастрас мебошад, даъват ба оферта ҳисобида мешавад.

Моддаи 17. Шартҳои аҳди электронӣ

1. Аҳди электронӣ аз шартҳои зерин иборат аст:

1) шакли имзои аҳд ва дигар ҳуҷҷати электроние, ки бо иҷрои уҳдадориҳои тарафҳо алоқаманд аст;

2) тартиби мубодилаи ҳуҷҷатҳои электронӣ байни тарафҳо ҳангоми иҷрои уҳдадориҳо;

3) тартиби ҳаммонандкунии шахси ваколатдори имзокардаи ҳуҷҷат ва санҷиши дурустии он;

4) истинод ва ишораҳо ба шартҳои аҳд, ки ба ҳуҷҷати электронӣ дохил мегарданд ва дар шабакаи иттилоотию коммуникатсионӣ аз ҷониби тарафҳо нигоҳ дошта мешаванд;

5) тартиби пешбурди мукотибаи тарафҳо ва дигар иттилооти ҳуҷҷатшуда, ки бо иҷрои уҳдадориҳо алоқаманд аст;

6) тартиби санҷиши дурустии иттилоот ва дастрасии ҳуҷҷатҳои электронӣ;

7) тартиби таъмини дастрасии тарафҳо ба маълумоти шахсии онҳо, мукотиба ва дигар иттилооти ҳуҷҷатшуда, ки бо иҷрои уҳдадориҳо алоқаманд мебошанд.

2. Дар аҳд мумкин аст баъзе шартҳои он бо розигии тарафҳо бо ҳуҷҷати электронии алоҳида дар шакли муайян, ки қисми таркибии аҳд ба ҳисоб меравад, ба расмият дароварда шаванд.

3. Тарафи ирсолнамудаи ҳуҷҷат уҳдадор аст ҳифзи дурустӣ, тағйирнопазирии ҳуҷҷати электронӣ ва бехатарии махзани маълумот ё шабакаи иттилоотию коммуникатсионӣ, ки дар он ҳуҷҷат ҷойгир карда шудааст, инчунин ҳуқуқи дастрасиро ба он бе имкони тағйири мазмуни ҳуҷҷати электронӣ таъмин намояд.

4. Дар аҳд метавонад пешбинӣ гардад, ки тарафҳо баъди барасмиятдарорӣ ва имзои аҳд онро барои нигоҳдорӣ ба махзани маълумоти тарафи боэътимод ҳамчун нусхаи дорои эътибори ҳуқуқӣ супоранд ва дар ҳолати ба вуҷуд омадани баҳс асос намоянд. Дар ин сурат ба шартҳои аҳд бояд илова гарданд:

1) уҳдадории яке аз тарафҳо оид ба шартномаи нигоҳдорӣ ва тартиби бастани он;

2) шартҳои нигоҳдорӣ ва дастрасии тарафҳо ба ҳуҷҷати барои нигоҳдорӣ супоридашуда;

3) истинод ба макони ҷойгиршавии ҳуҷҷат.

5. Тарафе, ки ҳуҷҷати электронӣ ва шартномаро барои нигоҳдорӣ қабул намудааст, уҳдадор аст, ки ҳифзи дурустӣ, тағйирнопазирӣ ва бехатарии махзани маълумотро, ки дар он ҳуҷҷат ҷойгир карда шудааст, инчунин ҳуқуқи дастрасӣ ба онро бе имкони тағйири мазмун дар давоми муҳлати амал ва нигоҳдорӣ таъмин намояд.

6. Аҳдкунанда ҳуқуқ дорад аз тарафи дигар шартҳои пешакӣ мувофиқашудаи аҳдро тавассути мубодилаи ҳуҷҷати электронӣ ба тарзи анъанавӣ ё электронӣ талаб намояд ва тарафи дигар барои пешниҳоди он уҳдадор аст.

Моддаи 18. Барасмиятдарорӣ ва анҷом додани аҳди электронӣ тавассути низоми худкор (автоматикунонидашуда)

1. Пешниҳоди мол, кор ё хизматрасонӣ ба доираи номуайяни шахсон, ки тавассути низоми савдои худкори (автоматиконидашудаи) дар шабакаи иттилоотию коммуникатсионӣ ҷойгирбудаи фурӯшанда амалӣ мегардад, офертаи фурӯшанда ба ҳисоб рафта, бо уҳдадории харидор ҳангоми қабули аксепт алоқаманд аст.

2. Аҳде, ки тавассути низоми худкори (автоматиконидашудаи) фурӯшанда ва харидор ё мубодилаи ҳуҷҷатҳои электронӣ баста шудааст, наметавонад танҳо дар асоси он, ки бе иштироки мустақими тарафҳо анҷом дода шудааст, беэътибор дониста шавад.

3. Ҳангоми анҷом додани аҳди электронӣ фурӯшанда ва харидор метавонанд тибқи барномаи мувофиқашуда ҳисоббаробаркунӣ, қабули мол, кор ва хизматрасониро ба роҳ монанд. Уҳдадориҳо оид ба амалиёти савдо, ки ба таври худкор (автоматиконидашуда) иҷро мегарданд, мумкин аст аз ҷониби тарафҳои аҳд назорат карда шаванд.

4. Ҳисоббаробаркуниҳо ҳангоми анҷом додани аҳди электронӣ метавонанд бо истифодаи воситаҳои электронии пардохтӣ ё пардохти маблағ тариқи нақдӣ бо риояи талаботи тартиби ҳисоббаробаркуниҳои нақдӣ ва ғайринақдӣ, инчунин бо дигар усулҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, амалӣ карда шаванд.

5. Аҳд басташуда ҳисобида намешавад, агар:

1) харидор яке аз талаботи пешниҳодшударо иҷро накарда бошад;

2) харидор талаботи фурӯшандаро ҳангоми барасмиятдарории ҳуҷҷати электронӣ ё сабтҳо дар шакли ҳуҷҷатҳои муқаррарнамудаи фурӯшанда оид ба аҳди анҷомдодашаванда дақиқ иҷро накарда бошад;

3) низоми худкори (автоматиконидашудаи) пардохти электронии фурӯшанда ба харидор санҷиши пардохт, дурустии барасмиятдарории ҳуҷҷатҳои электронӣ, сабти онҳо ва ислоҳи хатоҳоро имкон надиҳад;

4) низоми худкори (автоматиконидашудаи) фурӯшанда ба харидор имкон надиҳад, ки дар муҳлати муқарраркардаи харидор аксептро бозпас гирад ва аз анҷом додани аҳди электронӣ даст кашад.

БОБИ 6. ТАЪМИНИ БЕХАТАРӢ ДАР САВДОИ ЭЛЕКТРОНӢ

Моддаи 19. Талабот ба иштирокчиёни савдои электронӣ оид ба таъмини бехатарии он

1. Шарти таъмини бехатарӣ дар савдои электронӣ аз тарафи ҳар як иштирокчии он риояи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва созиши тарафҳо мебошад.

2. Фурӯшанда, харидор, миёнарави иттилоотӣ ва миёнаравони дигар уҳдадоранд талаботи зеринро иҷро намоянд:

1) сатҳи зарурии бехатарии шабакаи иттилоотию коммуникатсионӣ, махзани маълумот, воситаҳо, ҷойи нигоҳдорӣ ва ҳифзи ҳуҷҷати электрониро таъмин намоянд;

2) барои паст намудани хавфҳо, пешгирии таҳдид ва бархӯрди манфиатҳо, инчунин қаллобӣ дар раванди савдои электронӣ бо истифодаи воситаҳои пешгирӣ ва огоҳонии ҳуқуқвайронкунӣ, мониторинги ҳуқуқӣ ва дигар усулҳои таъминоти фаъолият чораҳо андешанд;

3) аз истеъмолкунандагон танҳо он маълумоти шахсиеро, ки барои иҷрои уҳдадориҳо оид ба аҳди электронӣ заруранд, талаб намоянд;

4) ҳифзи ҳуҷҷати электронии дорои маълумоти шахсии истеъмолкунандагонро, ки ба онҳо зимни барасмиятдарорӣ ва анҷом додани аҳди электронӣ маълум гардидааст, таъмин намоянд;

5) ҳуҷҷатҳои электронии дорои маълумоти шахсиро оид ба аҳди электронӣ пас аз анҷом ёфтани муҳлати нигоҳдории муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон нобуд созанд.

3. Маълумоти дорои сирри тиҷоратӣ, бонкӣ ва хизматӣ метавонад бо риояи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шахсони сеюм пешниҳод карда шавад.

4. Истифодаи маълумоти шахсӣ, ғайр аз мақсадҳои аҳди электронӣ, дар савдои электронӣ ва додани онҳо ба шахсони сеюм, агар тибқи созиши тарафҳо ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти ҳифзи маълумоти шахсӣ тартиби дигаре пешбинӣ нашуда бошад, манъ аст.

5. Зараре, ки ҳангоми амалисозии фаъолият дар савдои электронӣ расонда шудааст, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ихтиёран ё бо тариқи судӣ ҷуброн карда мешавад.

Моддаи 20. Масъулияти тарафҳои аҳди электронӣ барои таъмини бехатарӣ дар савдои электронӣ

1. Тарафҳои аҳди электронӣ барои таъмини бехатарӣ ва сатҳи зарурии ҳимояи махзани маълумоти худ ва ҳуҷҷатҳои дар он ҷойгирбуда шахсан масъул мебошанд.

2. Тарафи аҳди электронӣ, ки оферта ё пешниҳоди офертаро барои намоиш дар шабакаи иттилоотию коммуникатсионӣ гузошта, ба суроғаи доираи номуайяни шахсон равона кардааст, барои дурустии маълумоти интишоршуда масъул мебошад.

3. Тарафи аҳди электронӣ, ки аз хизматрасонии таҳвилгарони хизматрасониҳои пардохтӣ ва ё операторони низоми электронии пардохтӣ истифода мебарад, барои амали худ оид ба барасмиятдарории ҳуҷҷатҳои пардохтии электронӣ, интиқол ва идоракунии суратҳисоби бонкӣ, суратҳисоби корти пардохтӣ ва дигар воситаҳои электронии пардохтӣ дар доираи шартнома бо таҳвилгарони хизматрасониҳои пардохтӣ ва қоидаҳои муқарраршудаи низоми пардохтӣ масъул мебошад.

4. Тарафи аҳди электронӣ, ки аз хизматрасонии миёнаравони иттилоотӣ ва миёнаравони дигар истифода мебарад, барои амалҳои худ оид ба амалисозии расмиёти электронӣ масъул мебошад.

Моддаи 21. Масъулияти миёнаравони иттилоотӣ ва миёнаравони дигар барои таъмини бехатарӣ дар савдои электронӣ

1. Миёнаравони иттилоотӣ ва миёнаравони дигаре, ки оид ба таъмин ва пешбурди расмиёти электронӣ хизмат мерасонанд, барои иҷрои уҳдадориҳои тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва созиши тарафҳо пешбинишуда, масъулият доранд.

2. Таҳвилгари хизматрасониҳои пардохтӣ ва ё оператори низоми пардохтӣ, ташкилкунандагони савдо, озмун ва музояда, миёнаравони дигар барои иҷрои талаботи бехатарӣ, таъмини ҳифз ва дурустии ҳуҷҷатҳо, гум шудан, таҳриф кардан ё тағйир додани иттилооти ҳуҷҷатшуда, мушоҳидаи пинҳонӣ, сохтакории ҳуҷҷати электронӣ ва дахолати ғайриқонунии шахсони сеюм мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷавобгар мебошанд.

3. Таҳвилгари хизматрасониҳои пардохтӣ ва ё оператори низоми пардохтӣ барои ҳифзи маблағҳои пулӣ, таъмини бехатарии суратҳисобҳои бонкӣ, суратҳисобҳои корти пардохтӣ ва дигар воситаҳои электронии пардохтии истифодабарандагон бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон масъул мебошад.

4. Миёнаравони иттилоотӣ ва миёнаравони дигаре, ки оид ба таъмин ва пешбурди расмиёти электронӣ хизмат мерасонанд, бо мақсадҳои андозбандӣ бо дархости мақомоти андоз маълумот оид ба иштирокчиёни савдои электронӣ, аз ҷумла шахсони бидуни қайди давлатӣ фаъолияти соҳибкорӣ анҷомдиҳанда ва дигар маълумоти дахлдорро пешниҳод менамоянд.

БОБИ 7. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 22. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 23. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур **аз 1 январи соли 2023** мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 24 декабри соли 2022, № 1921

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон	1921	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ САВДОИ ЭЛЕКТРОНӢ	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	24.12.2022	Амалкунанда	word pdf zip

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҚАРЗИ ДАВЛАТӢ ВА ҚАРЗИ АЗ ҶОНИБИ ДАВЛАТ КАФОЛАТДОДАШУДА**

Қонуни мазкур муносибатҳоеро, ки дар раванди қарзгирӣ ва идоракунии қарзи давлатӣ, қарзи аз ҷониби давлат кафолатдодашуда ва азнавқарздиҳии қарзҳо ба миён меоянд, танзим менамояд.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои зерин истифода мешаванд:

1) қарзгирии давлатӣ – ҷалби маблағҳои қарзӣ аз номи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо роҳи ҷойгиронии коғазҳои қиматноки давлатӣ, гирифтани қарз ва истифодаи воситаҳои дигари молиявие, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим менамояд ё дар бозорҳои молиявии беруна истифода мешаванд, ки аз рӯйи онҳо уҳдадориҳои қарзӣ барои Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун қарзгир ба миён меоянд;

2) қарзи давлатӣ – маҷмуи уҳдадориҳои қарзии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба санаи муайян;

3) қарзи аз ҷониби давлат кафолатдодашуда – маблағи дар муҳлати муайян гирифташуда ва пардохтнагардидаи қарзи ғайридавлатие, ки аз ҷониби қарзгирандагон - резидентони Ҷумҳурии Тоҷикистон бо кафолати давлатӣ ҷалб карда шудаанд;

4) уҳдадории қарзӣ – маблағи ба санаи муайян гирифташуда ва пардохтнашуда, аз ҷумла фоизҳои ҳисобшудаи напардохта ва маблағҳои дигари пардохтнагардида аз рӯйи қарзгирии давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарзҳои аз ҷониби давлат кафолатдодашуда, ки уҳдадориҳо оид ба хизматрасонии онҳо ба зиммаи Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаштааст;

5) кафолати давлатӣ – уҳдадории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар назди қарздиҳанда ҷиҳати пурра ё қисман пардохт намудани қарз дар ҳолати аз ҷониби қарзгир - резиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон пардохт нагардидани маблағи қарз дар муҳлати муқарраргардида;

6) коғазҳои қиматноки давлатӣ – вомбаргҳо ва векселҳое, ки аз номи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо пули миллӣ ва асъори хориҷӣ бароварда мешаванд;

7) резидент – шахси воқеӣ ё ҳуқуқие, ки мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими асъор ва назорати асъор чунин шахс эътироф шудааст;

8) ғайрирезидент – шахси ҳуқуқӣ ва воқеие, ки резидент намебошад;

9) қарзи дохилии давлатӣ – қисми таркибии қарзи давлатӣ, ки маҷмуи уҳдадориҳои қарзии Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар назди қарздиҳандагон – резидентҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар санаи муайян ташкил медиҳад. Коғазҳои қиматноки давлатие, ки барои ҷойгиронӣ дар бозори дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон бароварда шудаанд ва аз ҷониби ғайрирезидентҳо харида шудаанд, ба қарзи дохилии давлатӣ дохил мешаванд;

10) қарзи берунаи давлатӣ – қисми таркибии қарзи давлатӣ, ки маҷмуи уҳдадориҳои қарзии Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар назди қарздиҳандагон – ғайрирезидентҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар санаи муайян ташкил медиҳад. Коғазҳои қиматноки давлатие, ки барои ҷойгиронӣ дар бозорҳои молиявии байналмилалӣ бароварда шудаанд ва аз ҷониби резидентҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон харидорӣ шудаанд, ба қарзи берунаи давлатӣ дохил мешаванд;

11) қарзҳои ғайридавлатӣ – воситаҳои пулӣ, мол ё хизматрасониҳое, ки резидентҳо аз қарздиҳандаҳои дохилӣ, ё беруна аз рӯйи шартномаи қарзӣ, ё уҳдадории дигари қарзӣ қабул намудаанд;

12) хизматрасонии қарзи давлатӣ – пардохти маблағи асосӣ, фоизҳо (купонҳо) ва маблағҳои дигари дар шартномаҳои қарзӣ ё ҳуҷҷатҳои ҳуқуқии танзимкунандаи барориши коғазҳои қиматноки давлатӣ пешбинишуда, ки дар асоси онҳо қарз ташаккул ёфтааст;

13) идоракунии қарзи давлатӣ – раванди таҳия ва амалисозии маҷмуи тадбирҳое, ки ба ҷалби қарзҳои давлатӣ ва хизматрасонии қарз мутобиқи мақсадҳои идоракунии қарзи давлатии муайяннамудаи Қонуни мазкур равона шудаанд;

14) манфиатгирандагони ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо – мақоми ваколатдори давлатии соҳавӣ ва дигар субъектони хоҷагидор, ки тибқи Қонуни мазкур дар асоси созишномаҳои зерқарзӣ азнавқарздиҳии қарзҳоро амалӣ менамоянд.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи қарзгирии давлатӣ ва қарзи аз ҷониби давлат кафолатдодашуда

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи қарзгирии давлатӣ ва қарзи аз ҷониби давлат кафолатдодашуда ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин, санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

БОБИ 2. ИДОРАКУНИИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ

ИДОРАКУНИИ ҚАРЗИ ДАВЛАТӢ

Моддаи 3. Салоҳиятҳои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи идоракунии қарзи давлатӣ

Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи идоракунии қарзи давлатӣ салоҳиятҳои зерин дорад:

1) додани ризоят ба додугирифти қарзи давлатӣ;

2) амалӣ намудани дигар салоҳиятҳои пешбининамудаи Қонуни мазкур ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 4. Салоҳиятҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи идоракунии қарзи давлатӣ

Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи идоракунии қарзи давлатӣ салоҳиятҳои зеринро дорад:

1) стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро тасдиқ менамояд;

2) ҳамасола барномаҳои қарзгирии дохилӣ ва берунаи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро барои соли молиявии навбатӣ маъқул дониста, барои тасдиқ ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

3) дар бораи зарурати ҷалби қарзҳои давлатӣ ё қарзҳои аз ҷониби давлат кафолатдодашуда ва оид ба азнавқарздиҳии қарзҳо мутобиқи стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатӣ қарор қабул менамояд;

4) тартиби гузаронидани гуфтушунидҳо бо қарздиҳандагон, имзои ҳуҷҷатҳои дахлдор оид ба қарзҳои давлатӣ, гирифтан, баҳисобгирӣ ва истифодаи маблағҳои қарзи давлатӣ, ҷалби миёнаравҳои молиявӣ, инчунин, хизматрасонии қарзи давлатиро тасдиқ менамояд;

5) тартиби баҳисобгирии кафолатҳои давлатӣ ва азнавқарздиҳии қарзҳоро тасдиқ менамояд;

6) қоидаҳои барориш ва гардиши коғазҳои қиматноки давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро тасдиқ менамояд;

7) тартиби пешниҳоди ариза, номгӯи ҳуҷҷатҳои пешниҳодшаванда, тартиб ва меъёрҳои интихоби лоиҳаҳоро барои пешниҳоди кафолати давлатӣ тасдиқ менамояд;

8) низомнома дар бораи фаъолияти Комиссияи байниидоравӣ оид ба қарзи берунаи давлатиро тасдиқ менамояд;

9) назорати умумиро дар соҳаи идоракунии қарзи давлатӣ амалӣ менамояд;

10) дар бораи барориши коғазҳои қиматноки давлатӣ қарор қабул менамояд;

11) дар бораи додани кафолатҳои давлатӣ қарор қабул менамояд;

12) дигар салоҳиятҳои дар Қонуни мазкур ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинишударо амалӣ менамояд.

Моддаи 5. Ваколатҳои Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи идоракунии қарзи давлатӣ

Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи идоракунии қарзи давлатӣ ваколатҳои зеринро дорад:

1) лоиҳаи стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатиро таҳия намуда, барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

2) ҳамасола лоиҳаи барномаҳои қарзгирии давлатии дохилӣ ва берунаи Ҷумҳурии Тоҷикистонро барои соли молиявии оянда таҳия ва барои маъқул донистан ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

3) ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба зарурати ҷалби маблағҳои қарзӣ пешниҳод манзур менамояд;

4) идоракунии қарзи давлатиро амалӣ менамояд;

5) лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки барои иҷрои уҳдадорӣ ва ваколатҳои дахлдор оид ба идоракунии қарзи давлатӣ, кафолатҳои давлатӣ барои қарзҳо ва азнавқарздиҳии қарзҳо зарур мебошанд, таҳия намуда, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

6) санадҳои меъёрии ҳуқуқиро оид ба идоракунии қарзи давлатӣ ва кафолатҳои давлатӣ тибқи тартиби муқарраргардида қабул менамояд;

7) ҳисоботи семоҳа ва солонаро оид ба қарзи давлатӣ таҳия намуда, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

8) барои хизматрасонии қарзи давлатӣ тибқи шартнома миёнаравҳои молиявиро ҷалб менамояд;

9) коғазҳои қиматноки давлатиро дар асоси қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мебарорад;

10) кафолатҳои давлатиро дар асоси таҳлили хавфҳои қарзӣ ва сиёсати давлатӣ дар самти додани кафолатҳои давлатӣ бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод мекунад;

11) бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ё дар асоси шартномаҳои қарзи беруна азнавқарздиҳии қарзро анҷом медиҳад;

12) омодасозӣ ва татбиқи чорабиниҳоро оид ба муносибгардонии сохтори қарз, аз ҷумла коғазҳои қиматноки давлатӣ, идоракунии хавфҳои қарзи давлатӣ, таҷдиди қарзи давлатӣ, амалӣ менамояд;

13) барориши коғазҳои қиматноки давлатиро, ки дар бозорҳои молиявии байналмилалӣ ҷойгир мешаванд, бо ташкилотҳои молиявии дар барориш иштироккунанда ҳамоҳанг менамояд;

14) низомнома дар бораи фаъолияти Комиссияи байниидоравӣ оид ба қарзи берунаи давлатиро таҳия ва барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд;

15) дигар ваколатҳои дар Қонуни мазкур ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинишударо амалӣ менамояд.

Моддаи 6. Ҳамкорӣ бо Бонки миллии Тоҷикистон

Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Бонки миллии Тоҷикистон дар соҳаи идоракунии қарзи давлатӣ тибқи муқаррароти Қонуни мазкур ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Бонки миллии Тоҷикистон» ҳамкорӣ менамояд.

Моддаи 7. Маҳдудиятҳо ҳангоми амалӣ намудани қарзгирии давлатӣ

Мақомоти давлатӣ, ба истиснои Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқи амалӣ намудани қарзгирии давлатӣ ва додани кафолати давлатиро надоранд. Мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ барои гирифтани қарзи давлатӣ ва додани кафолати давлатӣ ҳуқуқ надоранд.

Моддаи 8. Комиссияи байниидоравӣ оид ба қарзи берунаи давлатӣ

Бо мақсади баланд бардоштани самаранокии назорати ҷалби қарзҳои беруна ба Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки қарзи берунаи давлатиро ташаккул медиҳанд, иҷрои шартҳои қарзи берунаи давлатӣ ё кафолатҳои аз ҷониби давлат додашуда аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Комиссияи байниидоравӣ оид ба қарзи берунаи давлатӣ таҳти раёсати вазири молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода мешавад.

БОБИ 3. МЕЪЁРҲОИ ҲАДДИ НИҲОИИ ҚАРЗИ ДАВЛАТӢ, КАФОЛАТҲОИ ДАВЛАТӢ ВА АЗНАВҚАРЗДИҲИИ ҚАРЗҲО

Моддаи 9. Меъёрҳои ҳадди ниҳоии қарзи давлатӣ, кафолатҳои давлатӣ ва азнавқарздиҳии қарзҳо

1. Меъёрҳои ҳадди ниҳоии қарзи дохилӣ ва берунаи давлатӣ, инчунин, кафолатҳои давлатӣ ва азнавқарздиҳии қарзҳо бо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли молиявии навбатӣ муқаррар карда мешаванд.

2. Меъёрҳои ҳадди ниҳоӣ бо пули миллӣ ва асъори хориҷӣ муқаррар карда мешаванд. Меъёрҳои ҳадди ниҳоӣ риояшуда ба ҳисоб мераванд, агар параметрҳои онҳо бо яке аз асъорҳои мувофиқакардашуда мутобиқат намоянд.

БОБИ 4. ИДОРАКУНИИ ҚАРЗИ ДАВЛАТӢ

Моддаи 10. Идоракунии қарзи давлатӣ

1. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми ягонаи идоракунандаи қарзи давлатӣ ва мақоме мебошад, ки кафолати давлатӣ медиҳад.

2. Мақсади асосии идоракунии қарзи давлатӣ қонеъ кардани эҳтиёҷоти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба маблағгузории қарзӣ ва иҷрои уҳдадориҳои он оид ба пардохтҳо бо хароҷоти камтарин ва дараҷаи хавфи оқилона дар дурнамои кӯтоҳ ва дарозмуддат мебошад.

3. Барои таъмини иҷрои мақсадҳо оид ба идоракунии қарзи давлатӣ аз ҷониби Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон воситаҳои дар бозори молиявӣ қабулшуда, аз қабили таҷдиди қарз, бозтамвили қарз, пеш аз муҳлат пардохт намудани қарз, бозпас харидан, мубодила (аҳд), бахшидани қарз ва монанди инҳо метавонанд истифода шаванд.

Моддаи 11. Принсипҳои идоракунии қарзи давлатӣ

Идоракунии қарзи давлатӣ ба принсипҳои шаффофият, самаранокӣ, мақсаднокӣ, ҳамкории байниидоравӣ, ҳисоботдиҳӣ, пешгӯишаванда будан ва ошкорбаёнӣ асос меёбад.

Моддаи 12. Мақсади қарзгирии давлатӣ

1. Қарзгирии давлатӣ метавонад барои мақсадҳои зерин амалӣ карда шавад:

1) маблағгузории касри буҷети давлатӣ;

2) пардохт, пардохти пеш аз муҳлат, бозтамвил ва таҷдиди уҳдадориҳои қарзӣ ва кафолатҳои давлатии амалкунанда;

3) маблағгузории сармоягузории давлатӣ;

4) таъмини пардохтпазирии ҷорӣ зимни иҷрои буҷети давлатӣ;

5) рушди бозори дохилии коғазҳои қиматноки давлатӣ;

6) дигар мақсадҳои бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинишуда.

2. Маблағҳои аз ҳисоби қарзгирии давлатӣ бадастомада ба буҷети давлатӣ ворид карда шуда, дар рафти иҷрои он, аз ҷумла бо роҳи истифодаи ройгон (хароҷоти буҷетӣ) ё пешниҳод ба қарзгирандагони дохилӣ дар асоси бозпас гардонидан (азнавқарздиҳӣ) истифода мешаванд.

Моддаи 13. Воситаҳои қарзгирии давлатӣ

Воситаҳои қарзгирии давлатӣ инҳо мебошанд:

1) шартномаҳои қарзӣ;

2) коғазҳои қиматноки давлатӣ;

3) қарзҳои аз ҷониби давлат кафолатдодашуда, ки уҳдадории пардохти онҳо тибқи кафолати давлатии додашуда ба зиммаи Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаштааст;

4) воситаҳои дигари молиявӣ, ки бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим карда мешаванд ё дар бозорҳои молиявии беруна истифода мешаванд.

Моддаи 14. Таркиби қарзи давлатӣ

1. Қисмҳои таркибии қарзи давлатӣ инҳо мебошанд:

1) қарзи дохилии давлатӣ;

2) қарзи берунаи давлатӣ.

2. Қарзи давлатӣ аз рӯйи муҳлати бозгардонӣ кӯтоҳмуҳлат (то як сол), миёнамуҳлат (аз як то панҷ сол) ва дарозмуҳлат (зиёда аз панҷ сол) мешавад.

Моддаи 15. Қарзи дохилии давлатӣ

1. Сарчашмаҳои қарзи дохилии давлатӣ инҳо мебошанд:

1) шартномаҳои қарзӣ бо резидентҳо;

2) коғазҳои қиматноки давлатӣ, ки барои ҷойгиронӣ дар бозори дохилӣ бароварда шудаанд;

3) воситаҳои дигари молиявие, ки бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон танзим мешаванд ва ҳангоми истифодаи онҳо ба сифати қарздеҳ резиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон баромад мекунад.

2. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қоидаҳои гузаронидани гуфтушунидҳо ва ба имзо расонидани шартномаҳои қарзӣ бо қарздиҳандагон - резидентҳо, барориш ва муомилоти коғазҳои қиматноки давлатӣ барои ҷойгиронӣ дар бозори дохилӣ баровардашавандаро муайян мекунад.

3. Қарор дар бораи гирифтани қарзи дохилии давлатӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доираи ваколатҳои худ қабул карда мешавад.

4. Шартнома дар бораи қарзи давлатӣ, аз ҷумла коғазҳои қиматнок ва дигар уҳдадориҳои қарзӣ, бо тартиби муқарраршуда аз ҷониби вазири молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ё шахси расмии аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ваколатдоршуда ба имзо расонда мешавад.

5. Дар сурати ба Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаштани уҳдадориҳо оид ба хизматрасонии кафолатҳои дохилии давлатӣ, чунин уҳдадориҳо қарзи дохилии давлатӣ эътироф карда мешавад.

Моддаи 16. Қатъ гардидани уҳдадориҳои қарзӣ аз рӯйи қарзи дохилии давлатӣ ва аз қарзи давлатӣ cоқит кардани онҳо

Дар ҳолате ки агар уҳдадории қарзӣ аз рӯйи қарзи дохилии давлатӣ дар давоми се соли баъди санаи пардохте, ки дар шартҳои уҳдадории қарзӣ ё қонунгузории дахлдори Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ шудааст, барои пардохт пешниҳод нагардад, ё кафолати давлатӣ дар ҳолатҳои пешбининамудаи Қонуни мазкур қатъ гардида бошад, уҳдадории қарзии мазкур қатъшуда эътироф шуда, аз қарзи дохилии давлатӣ хориҷ карда мешавад, агар дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигаре пешбинӣ нагардида бошад.

Моддаи 17. Қарзи берунаи давлатӣ

1. Сарчашмаҳои қарзи берунаи давлатӣ инҳо мебошанд:

1) шартномаҳои қарзӣ бо ғайрирезидентҳо;

2) коғазҳои қиматноки давлатӣ, ки барои ҷойгиронӣ дар бозорҳои байналмилалии молиявӣ бароварда шудаанд;

3) дигар воситаҳои молиявие, ки дар бозорҳои молиявии беруна истифода мешаванд.

2. Қоидаҳои гуфтушунид ва бастани шартномаҳои қарзӣ бо қарздиҳанда - ғайрирезидентҳо, барориш ва муомилоти коғазҳои қиматноки давлатии барои ҷойгиронӣ дар бозорҳои байналмилалии молиявӣ баровардашударо Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

3. Бастани шартномаҳои қарзие, ки шартномаҳои байналмилалӣ мебошанд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи шартномаҳои байналмилалӣ амалӣ карда мешаванд.

4. Қарор дар бораи гирифтани қарзи берунаи давлатӣ аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур қабул карда мешавад.

5. Шартнома дар бораи қарзи берунаи давлатӣ, аз ҷумла коғазҳои қиматнок ва дигар уҳдадориҳои қарзӣ, бо тартиби муқарраршуда аз ҷониби вазири молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ё шахси бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ваколатдоршуда ба имзо расонда мешавад.

6. Дар сурати ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаштани уҳдадориҳо оид ба хизматрасонии кафолатҳои давлатии беруна, чунин уҳдадориҳо ҳамчун уҳдадориҳои қарзии берунаи давлатӣ эътироф карда мешаванд.

Моддаи 18. Хизматрасонии қарзи давлатӣ

1. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон хизматрасонии саривақтӣ, пурра ва муттасили қарзи давлатиро аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ, новобаста аз дохил кардани ин уҳдадориҳо ба буҷети давлатӣ, таъмин менамояд.

2. Ҳамаи пардохтҳо оид ба хизматрасонии қарзи давлатӣ бояд дар ҳисобот оид ба иҷрои буҷети давлатӣ пурра инъикос карда шаванд.

Моддаи 19. Баҳисобгирии қарзи давлатӣ

1. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи тартиби тасдиқнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бақайдгирӣ ва баҳисобгирии қарзи давлатиро анҷом дода ва барои эътимоднок будани баҳисобгирии он масъул мебошад.

2. Шаклҳои баҳисобгирии қарзи давлатиро Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар мекунад.

3. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади баҳисобгирии саривақтӣ, бехатарӣ ва мукаммалии фарогирии маълумот, таҳияи ҳисобот ва таҳлили қарзи давлатӣ низоми ягонаи электронии баҳисобгирии қарзи давлатиро таъсис медиҳад ва пеш мебарад.

Моддаи 20. Стратегияи миёнамуҳлат оид ба идоракунии қарзи давлатӣ

1. Бо мақсади идоракунии оқилонаи қарзи давлатӣ, арзёбии хатарҳои эҳтимолӣ ва ташаккули сандуқи қарзии қобили қабул стратегияи миёнамуҳлати (сесолаи) идоракунии қарзи давлатӣ қабул карда мешавад.

2. Лоиҳаи стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатиро Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти сиёсати буҷетии давлатӣ ва барномаҳои сармоягузории давлатӣ таҳия менамояд.

3. Стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатӣ ҳангоми зарурат ҳамасола таҷдиди назар карда мешавад.

4. Стратегияи миёнамуҳлат оид ба идоракунии қарзи давлатӣ маълумоти зеринро дар бар мегирад:

1) ҳадафҳо ва вазифаҳои стратегия;

2) натиҷаҳои татбиқи стратегияи қаблӣ;

3) сохтори мавҷудаи қарз ва арзёбии хавфҳои сандуқи қарзии ҷорӣ;

4) дурнамоиҳои макроиқтисодӣ;

5) сарчашмаҳои имконпазири қарзгирӣ, тавсифи стратегияи қобили қабул, натиҷаҳои интизории татбиқи он бо фарогирии тамоми давраи пешбинишаванда;

6) номгӯйи бахшҳои афзалиятноки иқтисод ва (ё) лоиҳаҳое, ки барои маблағгузорӣ тавассути ҷалби қарзҳои ғайридавлатӣ таҳти кафолатҳои аз ҷониби давлат додашуда пешбинӣ шудаанд;

7) тавсиф ва арзёбии хавфҳои эҳтимолӣ вобаста ба кафолатҳои давлатии додашуда ва қарзҳои азнавқарздодашуда.

5. Ҷалби қарзҳои давлатӣ ё қарзҳои аз ҷониби давлат кафолатдодашуда, азнавқарздиҳии қарзҳо мутобиқи стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатӣ амалӣ карда мешаванд.

6. Стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатӣ баъд аз тасдиқи он дар сомонаи расмии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон нашр карда мешавад.

Моддаи 21. Барномаҳои қарзгирии дохилӣ ва берунаи давлатӣ

1. Лоиҳаи барномаҳои қарзгирии дохилӣ ва берунаи давлатиро Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатӣ ва лоиҳаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли молиявии навбатӣ таҳия менамояд. Лоиҳаи Барномаҳои қарзгирии дохилӣ ва берунаи давлатӣ якҷо бо лоиҳаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли молиявии навбатӣ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои баррасӣ ва пешниҳоди минбаъда ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати тасдиқ манзур карда мешаванд.

2. Барномаҳои қарзгирии дохилӣ ва берунаи давлатӣ дар асоси нишондиҳандаҳои солонаи лоиҳаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли молиявии навбатӣ таҳия шуда, бояд маълумоти зеринро дар бар гиранд:

1) арзёбии талабот ба захираҳои молиявӣ;

2) манбаъҳо ва сохтори қарзҳои давлатӣ (аз рӯйи манбаъҳо ва воситаҳои қарзӣ );

3) тақвими барориши коғазҳои қиматноки давлатӣ;

4) барномаи азхудкунии қарзҳо;

5) хизматрасонии қарзи давлатӣ дар давоми соли молиявӣ;

6) ҳаҷм ва сохтори қарзи давлатӣ, нишондиҳандаҳое, ки сандуқи қарзиро тавсиф мекунанд.

3. Барномаҳои қарзгирии дохилӣ ва берунаи давлатӣ пас аз тасдиқ дар сомонаи расмии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон нашр карда мешаванд.

Моддаи 22. Ҳисоботдиҳӣ

1. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳисоботи семоҳаро дар бораи қарзи давлатӣ таҳия намуда, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд.

2. Дар ҳисоботи семоҳа оид ба қарзи давлатӣ маълумоти зерин инъикос карда мешавад:

1) маълумот дар бораи амалиётҳои анҷомдодашуда (ҷалби қарзҳо, азхудкунии маблағҳои қарзӣ, барориши коғазҳои қиматноки давлатӣ, хизматрасонии қарз);

2) маълумот дар бораи ҳаҷм ва сохтори қарзи давлатӣ, нишондиҳандаҳои тавсифкунандаи қарзи давлатӣ;

3) маълумот дар бораи кафолатҳои давлатӣ ва азнавқарздиҳии қарзҳо.

3. Ҳисоботи семоҳа оид ба қарзи давлатӣ дар сомонаи расмии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар муҳлати на дертар аз як моҳ пас аз пешниҳоди ҳисоботи семоҳа нашр карда мешавад.

4. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳисоботи солонаро дар бораи қарзи давлатӣ таҳия намуда, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд.

5. Дар ҳисоботи солона оид ба қарзи давлатӣ маълумоти зерин инъикос карда мешаванд:

1) дар бораи иҷрои мақсадҳои дар стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатӣ муқарраргардида;

2) дар бораи амалиётҳои анҷомдодашуда (ҷалби қарзҳо, азхудкунии маблағҳои қарзӣ, барориши коғазҳои қиматноки давлатӣ, хизматрасонии қарзӣ);

3) оид ба таҳлили муқоисавӣ бо нишондиҳандаҳое, ки дар Қонуни Ҷумҳури Тоҷикистон дар бораи Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли молиявии дахлдор, стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатӣ ва барномаи қарзгирии давлатии дохилӣ ва беруна муқаррар шудаанд;

4) дар бораи ҳаҷм ва сохтори қарзи давлатӣ, нишондиҳандаҳои тавсифкунандаи сандуқи қарзи давлатӣ, ҷадвали пардохти қарзи давлатӣ;

5) оид ба номгӯйи муфассал ва хусусиятҳои асосии (шартҳои) қарздиҳии воситаҳои қарзии амалкунанда;

6) дар бораи кафолатҳои давлатии додашуда ва азнавқарздиҳии қарзҳо.

6. Ҳисоботи солона дар бораи қарзи давлатӣ дар сомонаи расмии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар муҳлати на дертар аз як моҳ пас аз анҷоми пешниҳоди ҳисоботи солона нашр карда мешавад.

Моддаи 23. Аудити қарзи давлатӣ

1. Аудити қарзи давлатиро Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи нақшаи солонаи корҳо мегузаронад.

2. Палатаи ҳисоб ҳисоботи солонаро дар бораи аудити қарзи давлатӣ ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд.

3. Ҳисоботи солона дар бораи аудити қарзи давлатӣ дар сомонаи расмии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон нашр карда мешавад.

БОБИ 5. КАФОЛАТҲОИ ДАВЛАТӢ БАРОИ ҚАРЗҲО

Моддаи 24. Кафолатҳои давлатӣ барои қарзҳо

1. Кафолати давлатӣ уҳдадории шартии Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи шартҳои пешниҳодшудаи он мебошад. Уҳдадории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳолати аз ҷониби қарзгир - резиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон пардохт накардани маблағи пардохтшаванда оид ба хизматрасонии қарз мутобиқи шартномаи қарзии байни қарздеҳ ва қарзгиранда - резидент бо шартҳои пешниҳоди кафолати давлатӣ басташуда ва дар асоси аризаи ба Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба иҷрои кафолати давлатӣ пешниҳоднамудаи қарздеҳ ба миён меояд.

2. Кафолати давлатӣ бо пешниҳоди Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи меъёри муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли молиявии дахлдор дода мешавад.

3. Бастани шартномаҳо оид ба додани кафолатҳо, ки шартномаҳои байналмилалӣ мебошанд, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи шартномаҳои байналмилалӣ амалӣ карда мешавад.

4. Кафолати давлатӣ дар ҳолатҳои истисноии зерин дода мешавад:

1) барои қарзҳое, ки ҷиҳати татбиқи лоиҳаҳои барои Ҷумҳурии Тоҷикистон аҳамияти афзалиятнокдошта пешбинӣ шудаанд;

2) барои қарзҳое, ки ҷиҳати пеш аз муҳлат баргардонидани қарзҳои қаблан бо кафолати давлатӣ гирифта шудаанд, ба шарте ки қарзҳои нав арзиши молиявии камтар дошта бошанд;

3) барои қарзҳое, ки барои ташкилотҳои қарзии молиявӣ ҷиҳати нигоҳдории устувории низоми молиявӣ дар ҳолатҳои фавқулода пешбинӣ шудаанд.

Моддаи 25. Талаботи умумӣ ба дархосткунандагони кафолати давлатӣ ва тартиби интихоби лоиҳаҳо

1. Дархосткунандагони кафолати давлатӣ танҳо шахсони ҳуқуқӣ- резидентҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон буда метавонанд. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба шартҳои қарзи ғайридавлатӣ ва хавфҳои лоиҳаи сармоягузорӣ метавонад нисбат ба дархосткунандагон талаботи иловагиеро муқаррар намояд, ки хилофи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон набошанд.

2. Қарзгирандагон - резидентҳо, ки барои гирифтани кафолати давлатӣ муроҷиат мекунанд, бояд ба мақоми ваколатдори давлатии соҳавӣ ариза пешниҳод намоянд.

3. Дар натиҷаи интихоби лоиҳаҳо мақоми ваколатдори давлатии соҳавӣ оид ба ҳар як лоиҳа бо арзёбии самаранокии иқтисодии лоиҳа хулоса тартиб медиҳад. Лоиҳаҳо бо хулосаҳои мусбӣ ба Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод карда мешаванд.

4. Кафолати давлатӣ дар ҳолатҳои зерин дода намешавад, агар:

1) қарзгир - резидент уҳдадориҳои иҷронашуда аз рӯйи кафолатҳои қаблан додашуда, қарзҳо аз буҷети давлатӣ ва дигар уҳдадориҳо дар назди буҷети давлатӣ дошта бошад;

2) вазъи молиявии қарзгир - резидент қаноатбахш набошад;

3) қарзгир - резидент дигар кафолати воқеӣ ё шахсии иҷрои уҳдадориҳоро надошта бошад, ки барои пардохти қарз ва фоизҳо кифоягӣ кунад;

4) қарзгир - резидент қарзи пардохтнашуда (батаъхирафтода) дорад, ки муҳлати пардохташон расидааст;

5) қарзгир - резидент дар мурофиаи судӣ ба сифати ҷавобгар ё судшаванда иштирок кунад, ё субъекти расмиёти муфлисшавӣ бошад;

6) лоиҳаҳои пешниҳодшуда ба афзалиятҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон мувофиқ набошанд;

7) лоиҳаҳои пешниҳодшуда аз нуқтаи назари молиявию иқтисодӣ қаноатбахш набошанд.

Моддаи 26. Пешниҳоди кафолати давлатӣ барои қарз

1. Дар асоси хулосаи мусбии мақоми ваколатдори давлатии соҳавӣ ва дар доираи меъёрҳои ҳадди ниҳоии кафолатҳои давлатии муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Буҷети давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои соли молиявии дахлдор, Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон лоиҳа ва асоснокии қарори дахлдори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар бораи пешниҳоди кафолати давлатӣ таҳия карда, барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд.

2. Шартҳои пешниҳоди кафолати давлатӣ бо шартнома оид ба пешниҳоди кафолати давлатӣ (шартномаи кафолатӣ), ки дар шакли хаттӣ байни Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарздиҳанда ва қарзгир баста шудааст ё дар огоҳиномаи хаттии (уҳдадории кафолатии) Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мутобиқи муқаррароти Қонуни мазкур ва қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи пешниҳоди кафолати давлатӣ муайян карда мешаванд.

3. Унсурҳои ҳатмии ҳуҷҷати ҳуқуқӣ оид ба пешниҳоди кафолати давлатӣ инҳо мебошанд:

1) ном ва суроғаи қарздиҳанда, ки қарзи аз ҷониби давлат кафолатдодашавандаро пешниҳод менамояд;

2) ном ва суроғаи қарзгир - резидент;

3) тавсифи уҳдадориҳое, ки бо кафолати давлатӣ кафолат дода мешавад;

4) маблағҳои ҳадди аксари кафолати давлатӣ;

5) ҳуқуқ ва уҳдадориҳои тарафҳо;

6) муҳлат ва шартҳои пешниҳоди кафолати давлатие, ки дар асоси он қарздиҳанда ҳуқуқ дорад аз Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷрои уҳдадории бо кафолати давлатӣ кафолатёфтаро талаб намояд;

7) шартҳои қарзе, ки бо кафолати давлатӣ кафолат дода мешавад.

4. Кафолатҳои давлатӣ пурра ё қисман баргардонидани маблағи асосии қарзро, ки давлат кафолат додааст ва пардохти фоизҳоро таъмин менамоянд, агар пардохти онҳо ба шартҳои додани кафолати давлатӣ пешбинӣ шуда бошад.

5. Шартномаи кафолатӣ, агар дар шартнома тартиби дигаре пешбинӣ нагардида бошад, аз рӯзи ба имзо расидани он аз ҷониби тарафҳо эътибор пайдо мекунад. Уҳдадории кафолатӣ аз рӯзи дода шуданаш эътибор пайдо мекунад.

6. Шартномаи кафолатӣ ва уҳдадории кафолатӣ барои ҳар як лоиҳа аз ҷониби вазири молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ё шахси иҷрокунандаи вазифаи он имзо карда мешаванд.

7. Дар асоси қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи пешниҳоди кафолати дахлдори давлатӣ байни Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қарздиҳанда ва қарзгир - резидент шартнома баста мешавад, ки дар он шартҳои зерин муқаррар карда мешаванд:

1) пардохт барои кафолати давлатӣ (хироҷи кафолатӣ), ки аз ҷониби қарзгир - резидент ба буҷети давлатӣ гузаронда мешавад;

2) уҳдадории қарзгир – резидент оид ба фароҳам овардани кафолатҳои кофӣ ба манфиати қарздиҳанда барои таъмини баргардонидани қарз ва хароҷоти пешбинишаванда;

3) уҳдадории қарзгир – резидент ҷиҳати пешниҳоди ҳисобот оид ба уҳдадориҳое, ки аз кафолати давлатӣ бармеоянд;

4) ба манфиати давлат пешбинӣ кардани дигар кафолатҳо;

5) таъиноти маблағҳое, ки аз ҳисоби қарзҳои аз ҷониби давлат кафолатдодашуда гирифта шудаанд;

6) уҳдадории қарзгир - резидент барои ба давлат баргардонидани тамоми маблағҳое, ки давлат барои иҷрои кафолати давлатӣ сарф кардааст, инчунин, хароҷоти дигар вобаста ба иҷрои уҳдадории мазкур.

8. Риоя накардани тартиби пешниҳоди кафолати давлатӣ боиси беэътибор донистани он мегардад.

9. Барои пешниҳоди кафолати давлатӣ хироҷи кафолатӣ дар ҳаҷм ва бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ситонида мешавад. Андозаи хироҷи кафолатӣ бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи пешниҳоди кафолати дахлдори давлатӣ муқаррар карда мешавад ва аз дараҷаи хавфҳои лоиҳаи мазкур вобаста аст.

10. Андозаи хироҷи кафолатӣ набояд аз 0,2 фоизи маблағи кафолати давлатӣ зиёд бошад.

11. Хироҷи кафолатӣ аз ҷониби қарзгир - резидент дар муҳлати панҷ рӯз баъд аз имзои шартномаи дар қисми 7 моддаи мазкур зикргардида ба Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пардохт карда мешавад, агар дар шартнома тартиби дигаре пешбинӣ нашуда бошад. Агар қарзгир - резидент тибқи муқаррароти моддаи мазкур хироҷи кафолатиро напардохта бошад, шартнома дар бораи пешниҳоди кафолати давлатӣ баста намешавад. Дар ҳолати пешниҳод нагардидани кафолати давлатӣ маблағи пардохтшуда ба қарзгир - резидент баргардонда мешавад.

Моддаи 27. Иҷрои кафолати давлатӣ ва ҷуброни маблағҳои ба ин мақсадҳо истифодашуда

1. Дар ҳолати аз ҷониби қарзгир - резиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон напардохтани маблағи пардохтшаванда барои хизматрасонии қарз мутобиқи шартномаи қарзии байни қарздиҳанда ва қарзгир - резидент басташуда, қарздиҳанда ҳуқуқ дорад, ки ба Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба иҷрои кафолати давлатӣ ариза пешниҳод намояд.

2. Агар маълумоти дар аризаи қарздиҳанда оид ба иҷрои кафолати давлатӣ дарҷгардида ба муқаррароти Қонуни мазкур ва шартҳои пешниҳоди кафолати давлатӣ мутобиқ бошад, Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар мекунад, ки пардохт ва ё пардохтҳо аз рӯйи қарзе, ки нисбат ба он кафолат дода шудааст, тибқи муқаррарот ва шартҳои шартномаи қарзӣ ба амал бароварда нашудааст. Муқаррароти мазкур дар шакли хулосаи хаттии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар хусуси ба зиммаи Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаштани уҳдадориҳо оид ба хизматрасонии қарз тибқи кафолати давлатии додашуда ифода мегардад.

3. Уҳдадориҳои пулие, ки аз иҷрои кафолати давлатӣ бармеоянд, аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатии соли дахлдор, сарфи назар аз маблағи дар буҷет барои ин мақсадҳо тасдиқшуда, иҷро карда мешаванд ва дар ҳисобот дар бораи иҷрои кафолати давлатӣ инъикос мегарданд.

4. Кафолатҳои қарзи дохилии давлатӣ ва кафолатҳои қарзи берунаи давлатӣ мувофиқан ба қарзи дохилӣ ё берунаи давлатӣ аз лаҳзаи қабули хулосаи хаттии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон гузаронида мешаванд.

5. Қарзгир - резидент баъди аз ҷониби Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷро кардани кафолати давлатӣ уҳдадор аст барои ба давлат ҷуброн кардани ҳамаи маблағҳои тибқи муқаррароти Қонуни мазкур ва шартҳои додани кафолати давлатӣ, инчунин, шартномаи байни Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қарзгир-резидент мутобиқи қисми 7 моддаи 26 Қонуни мазкур басташуда, ки ҷиҳати иҷрои кафолати давлатӣ сарф шудаанд, чораҳои имконпазир андешад.

6. Дар ҳолате ки қарзгир - резидент уҳдадориҳои молиявии худро тибқи ҷадвали муқарраршудаи пардохт ва (ё) хизматрасонии қарз иҷро карда натавонад, Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси натиҷаҳои таҳлили молиявию иқтисодии қарзгир - резидент ҳуқуқи тамдиди муҳлати ин пардохтро дорад.

7. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ваколатдор аст, ки нисбат ба моликияти қарзгир - резидент гарави қонунӣ муқаррар намояд ё кафолати мутақобиларо ба фоидаи қарзгир - резидент бо мақсади баргардонидани маблағи барои иҷрои уҳдадориҳои қарзгир- резидент истифодашаванда тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон гирад.

Моддаи 28. Баҳисобгирии кафолатҳои давлатӣ ва ҳисоботдиҳӣ

1. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бақайдгирӣ ва баҳисобгирии кафолатҳои давлатиро анҷом дода, барои эътимоднокии баҳисобгирии мазкур масъул мебошад. Шаклҳои баҳисобгирии кафолатҳои давлатиро Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

2. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади баҳисобгирии саривақтӣ, бехатарӣ ва мукаммалии фарогирии маълумот, таҳияи ҳисобот ва таҳлили кафолатҳои давлатӣ низоми ягонаи электронии баҳисобгирии қарзи давлатиро таъсис медиҳад ва пеш мебарад.

3. Маълумот дар бораи кафолатҳои давлатии пешниҳодшуда дар ҳисоботи семоҳа ва солона дар бораи қарзи давлатӣ, ки аз ҷониби Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия гардида, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод мегарданд, инъикос карда мешавад.

4. Стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатӣ бояд арзёбӣ ва таҳлили хавфҳои марбут ба кафолатҳои давлатии пешниҳодшударо дар бар гирад.

Моддаи 29. Асосҳои қатъ гардидани амали кафолати давлатӣ

Амали кафолати давлатӣ дар ҳолатҳои зерин қатъ мегардад, агар:

1) уҳдадории кафолатӣ пурра пардохт шуда бошад;

2) муҳлати кафолати давлатӣ гузашта бошад;

3) маблағҳои қарзие, ки аз ҷониби давлат кафолат дода шудаанд, барои мақсадҳои дар шартномаи қарзӣ ва шартҳои пешниҳоди кафолати давлатӣ муқарраргардида истифода нашуда бошанд;

4) уҳдадории дорои кафолати давлатӣ бе розигии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тағйир дода шуда бошад ва чунин тағйирот боиси зиёд шудани масъулият ё дигар оқибатҳои номатлуб барои давлат ба сифати кафил гардад;

5) шартнома дар бораи қабули уҳдадорие, ки бо кафолати давлатӣ кафолат дода шудааст ё шартнома дар бораи гузашт кардани талаботе, ки бо кафолати давлатӣ кафолат дода шудааст, ба имзо расонида шуда бошад;

6) бо дигар сабабҳо мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 30. Назорат ва масъулият барои истифодаи маблағҳое, ки аз ҳисоби шартномаи қарзии дорои кафолати давлатӣ ба даст омадаанд

1. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон назорати истифодаи мақсадноки маблағҳоеро, ки аз ҳисоби шартномаи қарзии аз ҷониби давлат кафолатдодашуда ба даст омадаанд, тибқи тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба амал мебарорад.

2. Қарзгир - резиденти дорои кафолати давлатӣ, қарздеҳ ва бонке, ки кафолати мутақобил додааст, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ғайримақсаднок истифода намудани маблағҳое, ки аз рӯйи қарзи аз ҷониби давлат кафолатдодашуда гирифта шудаанд ва барои баргардондани маблағҳои барои аз ҷониби Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон иҷро намудани кафолати давлатӣ истифодашуда дар ҳолати аз ҷониби қарзгир - резидент иҷро нагардидани уҳдадориҳои қарзӣ аз рӯйи қарз масъулият доранд.

БОБИ 6. АЗНАВҚАРЗДИҲИИ ҚАРЗҲО

Моддаи 31. Мақсади азнавқарздиҳии қарзҳо

1. Маблағҳои молиявии аз рӯйи қарзҳо ва грантҳои дохилӣ ва (ё) берунаи давлатӣ гирифташуда метавонанд дар асоси бозгашт ба манфиатгирандагони ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо барои татбиқи лоиҳаҳо ва барномаҳои рушд мутобиқи сиёсати буҷети давлатӣ ва барномаҳои сармоягузории давлатӣ аз нав қарз дода шаванд.

2. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мақоми ягонае мебошад, ки дар асоси Қонуни мазкур ваколати идоракунии маблағҳои молиявии аз рӯйи қарзҳо ва грантҳои дохилӣ ва (ё) берунаи давлатӣ гирифташударо дорад. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ваколатдор аст, ки амалиётҳои азнавқарздиҳиро бевосита ба манфиатгирандагони ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо ё тавассути миёнаравҳои молиявӣ (ташкилотҳои қарзии молиявӣ), ё ба воситаи сохторҳои алоҳидае, ки махсус барои азнавқарздиҳии қарзҳо таъсис дода шудаанд, анҷом диҳад, инчунин, созишномаҳо ва дигар ҳуҷҷатҳои ҳуқуқии марбут ба ваколатҳои муқаррарнамудаи моддаи мазкурро имзо намояд.

Моддаи 32. Азнавқарздиҳии маблағҳое, ки аз ҳисоби қарзгирии давлатӣ гирифта шудаанд

1. Азнавқарздиҳии қарзҳо барои манфиатгирандагони ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо тавассути миёнаравҳои молиявӣ, ки аз Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои азнавқарздиҳӣ маблағ қарз мегиранд, бо роҳи бастани созишномаҳои зерқарзӣ амалӣ карда мешавад. Азнавқарздиҳии қарзҳо барои манфиатгирандагони ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо тавассути Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳолатҳои дар шартномаҳо оид ба қарзи дохилӣ ё беруна ва грантҳо муқаррар гардидани он, инчунин, бо назардошти хусусиятҳои лоиҳаҳо амалӣ карда мешавад.

2. Танҳо резидентҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонанд миёнаравҳои молиявӣ ва манфиатгирандагони ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо бошанд.

3. Азнавқарздиҳии қарзҳо дар ҳолатҳои зерин имконнопазир мебошад:

1) миёнарави молиявӣ ё манфиатгирандаи ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо аз рӯйи қарзҳои қаблан додашуда аз буҷети давлатӣ, кафолатҳои давлатӣ ва дигар уҳдадориҳо дар назди буҷети давлатӣ уҳдадории иҷронашуда дошта бошанд;

2) вазъи молиявии миёнарави молиявӣ ё манфиатгирандаи ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо қаноатбахш набошад;

3) миёнарави молиявӣ ё манфиатгирандаи ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо кафолати дигари воқеӣ, ё шахсии иҷрои уҳдадориҳоро, ки барои пардохти қарз ва фоизҳои пардохтшаванда кофӣ мебошад, надошта бошад;

4) миёнарави молиявӣ ё манфиатгирандаи ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо қарзи пардохтнашуда (муҳлаташ гузашта) дошта бошад, ки муҳлати пардохти он фаро расидааст;

5) миёнарави молиявӣ ё манфиатгирандаи ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо ба сифати ҷавобгар, ё судшаванда дар ягон мурофиаи судӣ иштирок дошта бошад, ё субъекти расмиёти муфлисшавӣ бошад.

4. Дар ҳолате ки агар азнавқарздиҳӣ ба воситаи миёнаравҳои молиявӣ анҷом дода шавад, шартҳои интихоби манфиатгирандагони ниҳоие, ки метавонанд аз ин маблағҳо қарз гиранд, аз тарафи миёнаравҳои молиявӣ бо риояи меъёрҳои арзёбии хавфи қарзӣ ва меъёрҳои интихоб тибқи қоидаҳо ва амалияи қарзии дар Ҷумҳурии Тоҷикистон қабулшуда муайян карда мешаванд. Хавфҳои тиҷоратӣ, асъорӣ ва молиявии марбут ба гузаронидани амалиётҳои азнавқарздиҳӣ ба зиммаи миёнаравҳои молиявӣ, ки аз маблағҳои барои азнавқарздиҳӣ пешбинишуда қарз медиҳанд, гузошта мешаванд.

5. Шартҳои азнавқарздиҳии маблағҳое, ки аз ҳисоби қарзгирии давлатӣ гирифта шудаанд, аз ҷониби қарздиҳанда муқаррар карда мешаванд ва (ё) дар созишнома оид ба қарзҳои дохилӣ ё беруна муайян карда мешаванд.

6. Шартҳои азнавқарздиҳӣ дар шартномаҳои азнавқарздиҳӣ муайян карда мешаванд. Дар шартномаҳо меъёри фоизи ба Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пардохтшаванда, асъоре, ки маблағи асосӣ ва дигар пардохтҳо бо он ҳисоб ва пардохт карда мешаванд, кафолатҳои баргардонидани қарз, муҳлати баргардондани қарз, мақсади қарздиҳӣ, ҳолатҳои иҷро накардани шартҳои шартномаҳо, ҷаримаҳо дар ҳолати ба таъхир андохтан ё напардохтани маблағ ва уҳдадориҳои дигари тарафҳо муқаррар карда мешаванд.

7. Миёнаравҳои молиявие, ки дар азнавқарздиҳии маблағҳои аз ҳисоби қарзҳои давлатӣ гирифташуда иштирок менамоянд, аз ҷониби Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва (ё) сохторҳои махсуси бо мақсади азнавқарздиҳии қарзҳо таъсисдодашуда, тибқи қоидаҳо ва расмиёти идоракунии лоиҳаҳое, ки аз сарчашмаҳои беруна маблағгузорӣ мешаванд, интихоб карда мешаванд.

8. Ҳама гуна пардохти маблағҳое, ки барои азнавқарздиҳии қарзҳои манфиатгирандагон пешниҳод шудаанд, метавонад боздошта ё қатъ карда шавад, дар ҳолате ки агар манфиатгирандаи азнавқарздиҳии қарзҳо уҳдадориҳои худро, ки аз шартномаи азнавқарздиҳӣ бармеоянд, вайрон кунад, ин маблағҳоро аз рӯйи таъинот истифода набарад ва (ё) агар ҳолатҳое мавҷуд бошанд, ки метавонанд ба муфлисшавии манфиатгиранда оварда расонанд.

9. Миёнаравҳои молиявӣ ва манфиатгирандагони ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо барои истифодаи мақсадноки маблағҳои қарзӣ масъул мебошанд.

Моддаи 33. Идоракунӣ ва мониторинги маблағҳои азнавқарздиҳии қарзҳо

1. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон идоракунӣ ва мониторинги истифодаи маблағҳои барои азнавқарздиҳии қарзҳо пешбинишударо амалӣ менамояд.

2. Миёнаравҳои молиявие, ки дар азнавқарздиҳии қарзҳо аз ҳисоби маблағҳои қарзгирии давлатӣ иштирок менамоянд, ҳар семоҳа ба Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи пардохт ва баргардондани маблағҳои азнавқарздиҳии қарзҳо, дар бораи вазъи иқтисодии худ маълумот, аз ҷумла ҳисоботи молиявӣ ва ҳисоботи аудитории солонаи беруна, пешниҳод мекунанд.

3. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва (ё) сохторҳои махсуси бо мақсади азнавқарздиҳии қарзҳо таъсисёфта мониторинги миёнаравҳои молиявӣ ва манфиатгирандагони дар азнавқарздиҳии қарзҳо аз ҳисоби маблағҳои қарзгирии давлатӣ иштироккунандаро то иҷрои пурра ва (ё) қатъи уҳдадориҳои шартномавӣ амалӣ менамоянд. Барои ин Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва (ё) сохторҳои махсуси бо мақсади азнавқарздиҳии қарзҳо таъсисёфта аз Бонки миллии Тоҷикистон маълумот дар бораи вазъи иқтисодии миёнаравҳои молиявие, ки дар амалиётҳои азнавқарздиҳӣ нияти иштирок кардан доранд ё иштирок менамоянд, дархост мекунанд.

Моддаи 34. Баргардондани маблағҳои азнавқарздодашуда

1. Маблағҳои молиявие, ки аз ҷониби Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва (ё) сохторҳои махсуси бо мақсади азнавқарздиҳии қарзҳо таъсисёфта барои татбиқи лоиҳаҳо ва барномаҳои рушд, ки аз ҳисоби манбаъҳои беруна ва (ё) дохилӣ маблағгузорӣ карда мешаванд, инчунин, маблағҳое, ки барои хизматрасонии онҳо пардохта мешаванд, аз ҷониби манфиатгирандагони ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо ё миёнаравҳои молиявӣ ба буҷети давлат, ё ба суратҳисоби сохторҳои махсуси бо мақсади азнавқарздиҳии қарзҳо таъсисёфта мувофиқи шартҳои шартномаҳои дахлдори қарзӣ баргардонда мешаванд.

2. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва (ё) сохторҳои махсуси бо мақсади азнавқарздиҳии қарзҳо таъсисёфта ҳуқуқ доранд, ки аз манфиатгирандагони ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо ё миёнаравҳои молиявӣ барои пӯшонидани хароҷоти мубодилаи асъор, инчунин, дигар хавфҳо ва хароҷоти марбут ба гирифтан, тақсим ва баргардонидани маблағҳои барои азнавқарздиҳии қарзҳо пешбинишуда маблағ гиранд.

3. Агар манфиатгирандаи ниҳоии азнавқарздиҳии қарзҳо тибқи шартномаи азнавқарздиҳӣ барои иҷрои уҳдадориҳои молиявии худ мутобиқи ҷадвали пардохт ва хизматрасонии қарз имконият надошта бошад, Вазорати молия аз рӯйи натиҷаҳои таҳлили молиявию иқтисодии манфиатгирандаи ниҳоӣ метавонад қарор дар бораи тамдиди муҳлати пардохт тавассути бастани шартномаҳои иловагӣ ба шартномаи ибтидоии азнавқарздиҳӣ қабул намояд.

Моддаи 35. Масъулияти гирандагони маблағҳои азнав-қарздиҳӣ аз ҳисоби қарзгирии давлатӣ ва (ё) кафолатҳои давлатӣ

Дар ҳолати аз ҷониби миёнаравҳои молиявие, ки аз ҳисоби маблағҳои азнавқарздиҳӣ пешбинишуда қарз гирифтаанд, манфиатгирандагони азнавқарздиҳии қарзҳо ва қарзгирандагони кафолатшуда вайрон намудани уҳдадориҳои худ, ки дар шартномаҳои дахлдор муқаррар гардидаанд, Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва (ё) сохторҳои махсуси бо мақсади азнавқарздиҳии қарзҳо таъсисёфта ҳуқуқ доранд маблағҳои дар суратҳисобҳои махсуси бонкии ин гирандагони маблағ аз рӯйи қарзгирии давлатӣ ва (ё) кафолати давлатӣ мавҷудбударо бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тариқи бебаҳс ситонанд.

Моддаи 36. Баҳисобгирии қарзҳои азнавқарздодашуда ва ҳисоботдиҳӣ

1. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бақайдгирӣ ва баҳисобгирии қарзҳои азнавқарздодашуда ва амалиётҳои марбут ба онҳоро амалӣ намуда, барои эътимоднокии ин баҳисобгирӣ масъул мебошад. Шаклҳои баҳисобгирии қарзҳои азнавқарздодашударо Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

2. Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади баҳисобгирии саривақтӣ, бехатарӣ ва мукаммалии фарогирии маълумот, таҳияи ҳисобот ва таҳлили қарзҳои азнавқарздодашуда низоми ягонаи электронии баҳисобгирии азнавқарздиҳиро таъсис медиҳад ва пеш мебарад.

3. Маълумот дар бораи қарзҳои азнавқарздодашуда ва амалиётҳо аз рӯйи онҳо дар ҳисоботи семоҳа ва солона оид ба қарзи давлатии Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод мегарданд, инъикос карда мешаванд.

4. Стратегияи миёнамуҳлати идоракунии қарзи давлатӣ бояд арзёбӣ ва таҳлили хавфҳои вобаста ба азнавқарздиҳиро дар бар гирад.

БОБИ 7. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 37. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 38. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи қарзгирии давлатӣ ва қарзе, ки аз ҷониби давлат кафолат дода мешавад»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи қарзгирии давлатӣ ва қарзе, ки аз ҷониби давлат кафолат дода мешавад» аз 11 декабри соли 1999 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 1999, №12, мод. 326; с. 2021, №6, мод. 395) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 39. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ РАҲМОН

ш. Душанбе, 24 декабри соли 2022, № 1923

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	1923	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҚАРЗИ ДАВЛАТӢ ВА ҚАРЗИ АЗ ҶОНИБИ ДАВЛАТ КАФОЛАТДОДАШУДА	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	24.12.2022	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТАҲСИЛОТИ КАЛОНСОЛОН

^-A A ⁺A

Забон Тоҷикӣ

Замима:

word

pdf

zip

Таснифгар:

ҚОНУН

Рақам:

1394

Мақомот:

Маҷлиси Олии ҶТ

Ҳолат:

Амалкунанда

Сана:

24.02.2017

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ТАҲСИЛОТИ КАЛОНСОЛОН

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2017, № 1-2, мод. 17)

(Қонуни ҶТ аз 2.01.2018 № 1486, аз 23.12.2021 № 1836, аз 22.06.2023 № 1976)

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 26 октябри соли 2016 № 584

қабул карда шуд.

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 16 феврали соли 2017 № 334

ҷонибдорӣ карда шуд.

Қонуни мазкур муносибатҳои ҷамъиятии вобаста ба низом ва идоракунии таҳсилоти калонсолон, ташкили раванди таълим, таъминоти илмию методӣ ва кадрӣ, инчунин фаъолияти молиявию хоҷагидорӣ ва заминаи моддию техникии муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолонро танзим менамояд.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода бурда мешаванд:

- андрагогика - соҳаи илм, фанни таълимӣ, ки хусусият, шакл ва усулҳои таҳсилоти калонсолонро муайян мекунад;

- андрагог - мутахассиси дорои маҷмӯи дониш, малака ва маҳорати махсус, ки калонсолонро бо назардошти хусусиятҳои хоси таълимӣ ва синнусолии онҳо меомӯзонад;

- валидатсия - эътирофи салоҳияти касбии бадастовардаи таълимгирандаи калонсол дар доираи таҳсилоти ғайрирасмӣ ва ғайриасосӣ, новобаста ба вақт ва ҷойи ба даст овардани онҳо ва аз рӯи натиҷаҳо додани ҳуҷҷати намунаи давлатӣ (шаҳодатнома);

- курс - шакли таҳсилоти иловагӣ, ки тибқи он дар доираи барномаҳои муайянгардида шунавандагон дониш, малака, маҳорат ва салоҳияти касбии муайянро ба даст меоранд;

- муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон - муассисаҳои давлатӣ ва ғайридавлатӣ, ки фаъолияти онҳо ба ташаккули дониш, малака, маҳорат ва барои қонеъ гардондани талаботи маърифатӣ ва касбии таълимгирандагони калонсол равона гардидааст (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023№ 1976);

- низоми таҳсилоти муттасил - низоми муассисаҳои таълимии расмӣ, ғайрирасмӣ ва ғайриасосӣ якҷоя бо шаклҳои гуногуни фаъолияти худомӯзӣ, ки барои шахсони синну соли гуногун дар тӯли ҳаёти онҳо гирифтани таҳсилотро таъмин менамояд;

- салоҳияти касбӣ - қобилияти ба кор бурдани дониш, малака ва маҳорат, амали бомуваффақиятона дар асоси таҷриба ҳангоми ҳалли вазифаҳои умумӣ ё соҳаи муайян;

- таҳсилоти махсус - мукаммал гардондани дониш ва малака, ки барои фаъолияти бомуваффақият дар низоми тақсимоти технологӣ ва ҷамъиятии меҳнат заруранд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976);

- барномаи таълимии модулӣ - ҳуҷҷате, ки маҷмӯи модулҳои таълимиро дар бар гирифта, талабот ба сатҳи азхудкунии салоҳияти таълимгирандагон, мақсаду вазифаҳо, мазмуни таълим ва тарзи ташкили раванди таълимро ифода менамояд;

- баҳодиҳӣ - маҷмуи равандҳое, ки барои арзёбии сифати таҳсилоти касбӣ ва натиҷаи таҳсил тавассути воситаҳои баҳодиҳӣ истифода шуда, бо ҳуҷҷати дахлдори намунаи давлатӣ тасдиқ гардидаанд;

- модули таълимӣ - як қисми анҷомёфтаи барномаи таълимӣ мебошад, ки дар доираи он якчанд курси таълимӣ, фанҳо ё қисмҳои онҳо аз худ карда мешаванд ва як ё якчанд воҳиди салоҳиятро дар бар мегирад (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976);

- таҳсилот дар тӯли ҳаёт - таҳсил, мукаммал гардонидани донишу ҷаҳонбинӣ, малака, маҳорат ва салоҳияти касбӣ аз ҷониби шахс дар тамоми умр;

- таҳсилоти калонсолон - маҷмӯи равандҳои таҳсилот, ки бо кумаки он калонсолон салоҳияти касбӣ, қобилият ва дониши худро инкишоф дода, дараҷаи тахассуси касбӣ ва техникиашонро баланд мебардоранд ё самти навро барои қонеъ гардонидани талаботи худ ва ҷомеа интихоб менамоянд;

- таҳсилоти расмии калонсолон - раванди муттасили таълим, ба дастовардани салоҳияти касбии таълимгирандаи калонсол дар муассисаҳои таълимии аз қайди давлатӣ гузашта;

- таҳсилоти ғайрирасмӣ - раванди таълимии берун аз муассисаи таълимии таҳсилоти расмӣ ҷараёнгиранда, ки додани ҳуҷҷати намунаи давлатиро дар назар надошта, бо неруи зарурӣ ба шароитҳои гуногуни фазоӣ ва вақт фавран мутобиқ шудан, дархостҳои таълимгирандагони синну соли гуногун, рӯоварӣ ба талаботи умумӣ ва шахсии онҳо бо мақсади мутобиқ шудан ба шароитҳои тағйирёбандаи ҳаёт, инчунин худинкишофии эҷодӣ;

- таҳсилоти ғайриасосӣ - азхудкунии номуташаккил ва хусусияти мақсаднок надоштаи таҷрибаи иҷтимоӣ-фарҳангӣ, ки дар фаъолияти ҳаётии ҳамарӯзаи шахс амалӣ мегардад ва аз хусусияти асосии раванди ба таври дидактикӣ (шакл ва усулҳои таълим) ташкилшуда (дар оила, кор, иттиҳодияҳои ғайрирасмӣ ва гурӯҳҳои иҷтимоӣ) маҳрум аст;

- таълимгиранда - хонанда, донишҷӯ, шунаванда, коромӯз ва шогирд;

- таълимгирандаи калонсол - шахси болиғи қобили амали аз ҷиҳати ҷисмонӣ, равонӣ, иҷтимоӣ ва маънавӣ инкишофёфта, ки дорои мустақилияти иқтисодӣ буда, ба рафтораш худ эҳсоси масъулият дорад;

- худомӯзӣ - ба даст овардани дониш, малака, маҳорат ва салоҳият бо роҳи машғулиятҳои мустақилона бе кумаки омӯзгор.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи таҳсилоти калонсолон

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи таҳсилоти калонсолон ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Мақсади таҳсилоти калонсолон

1. Таҳсилоти калонсолон бо мақсади мусоидат ба инкишофи шахсияти инсон, такмили муттасили салоҳияти касбӣ, таҳкими неруи эҷодӣ ва қонеъгардонии талаботи калонсолон ба дониш, малака ва маҳорат, мутобиқшавӣ ба вазъи имрӯза, меҳнати касбӣ, инкишофи маънавӣ ва такомули шахсӣ ташкил карда мешавад.

2. Таҳсилоти калонсолон мусоидат менамояд ба:

- инкишофи қобилияти мустақилона, дар гурӯҳ ё дар шароити таълимоти муташаккил дар муассисаҳои таълимии барои ин мақсад махсус таъсисдодашуда ба даст овардани ва салоҳияти нав, ки ба инкишофи ҳаматарафаи шахсият мусоидат мекунад (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976);

- таъмини бошуурона ва самаранок дохилшавии шахс ба меҳнат бо роҳи пешниҳоди таҳсилоти касбӣ, инчунин инкишофи қобилияти мустақилона ё дар гурӯҳ офаридани неъматҳои нави моддӣ ва арзишҳои нави ботинӣ ё эстетикӣ (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976).

Моддаи 4. Вазифаҳои асосии таҳсилоти калонсолон

Вазифаҳои асосии таҳсилоти калонсолон инҳо мебошанд:

- васеъ намудани имконияти интихоб ва қонеъ гардонидани талаботи калонсолон ба таҳсилот ва таъмини сифати хизматрасонии таълимӣ;

- фароҳам овардани шароит барои инкишофи шахс ва васеъ намудани иштироки калонсолон дар раванди таҳсил;

- қонеъ гардондани талаботи калонсолон дар интихоб ва омӯзиши касб, малака, маҳорат, такмили ихтисос, иваз намудани касб ва ба даст овардани салоҳияти касбӣ, ки барои фаъолияти бомуваффақияти меҳнатӣ зарур мебошанд;

- фароҳам овардани шароит барои эътирофи салоҳияти касбии калонсолон новобаста ба вақт ва ҷойи ба даст овардани онҳо (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976);

- хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976);

- мусоидат ба таълимгирандаи калонсол дар мутобиқшавии иҷтимоӣ, ки фаъолияти самаранокро дар ҷомеа таъмин менамояд;

- ғанӣ гардондани дониш, малака ва маҳорати барои калонсол муҳим, ки ба шахси калонсол барои қонеъ гардондани талаботи таълимӣ зарур мебошад;

- қонеъ гардондани талаботи ҷомеа ба мутахассисони босалоҳият (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976);

- рушди таҳсилоти калонсолон ҳамчун низоми ягонаи таъминкунандаи кафолати ҳуқуқи ҳар як шахс ба таҳсилоти муттасил;

- фароҳам овардани шароит барои ҳамгироии минбаъдаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷомеаи байналмилалӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон;

- муҳайё сохтани шароит ва имконият барои таҳсилоти иловагии калонсолон;

- рушди қобилияти хондани мустақилона ва дигаронро омӯзондан.

Моддаи 5. Принсипҳои асосии сиёсати давлатӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон

Принсипҳои асосии сиёсати давлатӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон инҳоянд:

- эътирофи ҳуқуқ ба таҳсилот дар тӯли ҳаёт;

- дастрас ва ихтиёрӣ будани гирифтани таҳсилот;

- ошкорбаёнӣ дар таҳия, қабул ва татбиқи қарорҳое, ки ба манфиатҳои аҳолии калонсол дар соҳаи маориф дахл доранд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976);

- муттасилӣ ва пайдарҳамии таҳсилоти калонсолон;

- баҳисобгирии хусусият ва талаботи таълимии гурӯҳҳои гуногуни калонсолон;

- ҳамкорӣ ва шарикии мақомоти давлатӣ, ташкилотҳои ғайридавлатӣ ва ҷамъиятӣ;

- дастгирии давлатии соҳаи таҳсилоти калонсолон;

- мусоидат барои гирифтан ва идома додани таҳсилот ба шахсоне, ки ба ҳифзи иҷтимоии махсус эҳтиёҷ доранд.

Моддаи 6. Ҳуқуқи калонсолон ба таҳсил

1. Шаҳрвандони калонсоли Ҷумҳурии Тоҷикистон, новобаста ба миллат, нажод, ҷинс, забон, эътиқоди динӣ, мавқеи сиёсӣ, вазъи иҷтимоӣ ва молумулкӣ ҳуқуқ ба гирифтани таҳсилро доранд.

2. Шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванди калонсол бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ ба гирифтани таҳсилро доранд.

3. Ҳуқуқҳои шаҳрвандони калонсол ба таҳсил инҳо мебошанд:

- дастрасии баробар ба таҳсилот дар тӯли ҳаёт;

- қонеъ гардондани талаботи гуногуни шахсӣ ба дониш, малака ва маҳорат;

- ғанӣ гардондани донишу малака, ки барои иштироки самаранок дар шаклҳои гуногуни фаъолияти иҷтимоӣ зарур мебошанд;

- интихоби озоди самти омӯзиш ва муассисаи таълимӣ;

- рухсатии пардохтнашаванда бо нигоҳ доштани ҷойи кор дар давраи таҳсил;

- хизматрасонии таълимии баробар ба шароити таълимгирандагони муассисаҳои таълимии расмӣ.

4. Калонсолоне, ки бо қарори суд ҳуқуқҳои онҳо маҳдуд карда шудаанд, аз ҳуқуқ ба таҳсил маҳрум шуда наметавонанд. Танҳо тарзи татбиқи он метавонад тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳдуд карда шавад.

Моддаи 7. Забони таҳсил дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон

Таҳсил дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон" амалӣ карда мешавад.

БОБИ 2. НИЗОМИ ТАҲСИЛОТИ КАЛОНСОЛОН

Моддаи 8. Низоми таҳсилоти калонсолон

Низоми таҳсилоти калонсолон аз сохторҳои зерин иборат мебошад:

- стандартҳои давлатии таҳсилот;

- таснифоти самт, равия ва ихтисосҳои таҳсилоти касбӣ;

- муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон;

- барномаҳои таълимӣ;

- шакл ва меъёри гирифтани таҳсилот;

- субъектҳои раванди таълим ва тарбия дар соҳаи таҳсилоти калонсолон;

- мақомоти идоракунии таҳсилоти калонсолон.

Моддаи 9. Стандартҳои давлатии таҳсилоти калонсолон, таснифоти самт, равия ва ихтисосҳои таҳсилоти касбӣ ва барномаҳои таълимӣ

1. Таҳсилоти калонсолон дар асоси стандартҳои давлатии таҳсилот, таснифоти самт, равия ва ихтисосҳои таҳсилоти касбӣ, консепсия, стратегия, барномаҳои давлатии таҳсилоти калонсолон ва низомномаи намунавии муассисаи таълимии таҳсилоти калонсолон ба роҳ монда мешаваад.

2. Барномаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон аз рӯи шакл ба барномаҳои таълимии таҳсилоти умумӣ, иловагӣ ва касбӣ тақсим шуда:

- барои ба даст овардани татбиқи стандартҳои давлатии таҳсилотӣ, баландбардории омодагии касбӣ ва таҳсилоти таълимгирандагон, омодагии босифати онҳо ҳамчун корманд ва мутахассисон равона гардидаанд;

- мундариҷаи таҳсилоти калонсолонро муайян мекунанд;

- аз ҷониби мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф тасдиқ карда мешаванд.

3. Барномаҳои таълимӣ барои таҳсилоти расмии калонсолон дар асоси дастовардҳои андрагогика мувофиқи стандартҳои давлатии таҳсилот таҳия карда мешаванд.

4. Иҷрои стандартҳои дахлдори давлатии таҳсилот ва барномаҳои таълимӣ дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти расмии калонсолон ҳатмӣ мебошад.

5. Барои ташкили раванди таҳсилоти касбии калонсолон барномаҳои таълимии анъанавӣ ё модулӣ истифода мешаванд.

6. Номгӯи касбҳои таҳсилоти касбии калонсолон бо Маълумотномаи ягонаи тахассусии касбҳои кормандон мутобиқи сатҳҳои Таснифоти миллии тахассусҳо гурӯҳбандӣ ва рамзгузории Таснифоти касбҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976).

7. Барои санҷиши технологияҳои нави таълимӣ ва ҷорӣ намудани мундариҷаи нави таълим, ташкили раванди таълим бо назардошти талаботи махсуси калонсолон (камсаводон, маъюбон ва дигар гурӯҳи калонсолон) дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон барномаҳои таълимии махсус таҳия карда мешаванд.

8. Назорати татбиқи стандартҳои давлатии таҳсилот дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти расмии калонсолон ба зиммаи мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф вогузор карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976).

Моддаи 10. Тартиби таъсис, азнавташкилдиҳӣ ва барҳамдиҳии муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон

1. Тартиби таъсис, азнавташкилдиҳӣ ва барҳамдиҳии муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

2. Муассисаҳои таълимии таҳсилоти расмии калонсолон бо назардошти талаботи иҷтимоиву иқтисодӣ, миллӣ, фарҳангиву таълимии калонсолон дар сурати вуҷуд доштани заминаи зарурӣ таъсис дода мешаванд.

Моддаи 11. Муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон ва намудҳои он

1. Муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шакли давлатӣ, ғайридавлатӣ, муштарак ва байналмилалӣ фаъолият менамоянд.

2. Муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон шахси ҳуқуқӣ ба ҳисоб рафта, фаъолияти худро дар шаклҳои зерин амалӣ месозанд:

- таълимӣ-истеҳсолӣ;

- марказҳои таълимии калонсолони мақомоти давлатии шуғли аҳолӣ;

- марказҳои таълимии иҷтимоӣ-соҳибкорӣ, аз ҷумла корхонаҳои фаръӣ;

- марказҳои таълимии назди корхонаҳо, муассисаҳо ва ташкилотҳо;

- марказҳои таълимӣ-истеҳсолӣ;

- курсҳои кӯтоҳмуддати таълимӣ;

- муассисаҳои бозомӯзии аҳолӣ;

- муассисаҳои такмил, баландбардории ихтисос ва бозомӯзии кормандон.

3. Таҳсилоти калонсолон метавонад тавассути иштироки калонсолон дар семинарҳои омӯзишӣ, гирифтани таълим аз омӯзгорони алоҳида, шогирдӣ ва омӯзиш дар истеҳсолот, худомӯзӣ амалӣ шавад.

4. Муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон фаъолияти худро метавонанд дар доираи фармоиши давлатӣ ройгон ва илова бар фармоиши давлатӣ мувофиқи шартнома пулакӣ амалӣ созанд.

5. Намудҳои муассисаҳои таълимӣ барои калонсолон мувофиқи сатҳ ва самти аз ҷониби онҳо татбиқшавандаи барномаҳои таълимӣ муайян карда мешаванд.

6. Таҳсилоти калонсолон аз рӯи барномаҳои асосӣ ва иловагии таълимӣ, барномаҳои асосии таълимоти касбӣ амалӣ карда мешавад.

7. Барои азхудкунии барномаҳои иловагии таълимӣ калонсолон бе пешниҳоди талабот ба сатҳи таҳсилот роҳ дода мешаванд, агар барои татбиқи ин барномаҳои таълимӣ шартҳои дигар пешбинӣ нашуда бошанд.

8. Таҳсилоти калонсолон дар доираи таҳсилоти умумӣ, таҳсилоти махсус, таҳсилоти касбӣ, таҳсилоти иловагӣ, худомӯзӣ ва таҳсилоти касбӣ, ки имконияти татбиқи ҳуқуқ ба таҳсилотро таъмин менамоянд, ба роҳ монда мешавад (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976).

9. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон намудҳои зерини муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон фаъолият менамоянд:

- таҳсилоти миёнаи умумӣ ва марказҳои таълимӣ;

- таҳсилоти ибтидоӣ, миёна ва олии касбӣ;

- таҳсилоти касбии баъд аз муассисаи олии таълимӣ (донишкадаҳои такмили ихтисос, академияи таҳсилоти баъдидипломӣ);

- таҳсилоти иловагӣ;

- муассисаву ташкилотҳои дигаре, ки раванди таълими калонсолонро амалӣ менамоянд.

Моддаи 12. Муасссиси (Муассисони) муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон

1. Муассиси (Муассисони) муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон инҳо шуда метавонанд:

- мақомоти марказии ҳокимияти давлатӣ;

- мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ;

- шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ;

- иттиҳодияҳои (ассотсатсияҳои, иттифоқҳои) муассисаҳои таълимӣ;

- шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии хориҷӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

2. Муносибатҳои байни муассис (муассисон) ва муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба танзим дароварда мешаванд.

Моддаи 13. Оинномаи муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон

1. Оинномаи муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия мешавад ва маълумоти зеринро дар бар мегирад:

- дар бораи ном, мақом ва ҷойгиршавии муассисаи таълимӣ;

- дар бораи муассис (муассисон);

- дар бораи санаи таъсис;

- дар бораи шакли ташкилию ҳуқуқӣ;

- дар бораи филиалҳо, намояндагиҳо ва зерсохторҳои дигар;

- дар бораи мақсади раванди таълим ва тарбия, намуд ва шакли барномаҳои таълимии ҷоришаванда;

- тавсифи асосии ташкили раванди таълим, аз ҷумла забони таълим, тартиби хориҷ намудани таълимгиранда, муҳлати таълим, реҷаи кори муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон, тартиби дохилии фаъолияти муассиса, ҳамчунин дар бораи расонидани хизматрасонии пулакӣ ва тартиби пешниҳоди онҳо;

- дар бораи тартиби ташкили муносибатҳои байни муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон ва таълимгирандагон;

- фаъолияти молиявӣ ва хоҷагидории муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон, аз ҷумла тартиби ташаккул ва истифодаи моликият, сарчашмаи маблағгузорӣ ва таъмини моддиву техникӣ, шаклҳои фаъолияти соҳибкорӣ ва хизматрасонии пулакӣ;

- тартиби идоракунии муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон,, аз ҷумла салоҳияти муассис (муассисон), тартиби ворид намудани тағйиру иловаҳо ба оинномаи муассиса, тартиби азнавташкилдиҳӣ ва барҳамдиҳии муассисаи таълимӣ;

- ҳуқуқу уҳдадориҳои иштирокчиёни раванди таълим ва тарбия;

- дигар маълумотеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст (Қонуни ҶТ аз 2.01.2018 № 1486).

2. Оинномаи муассисаи таълимии таҳсилоти калонсолонро муассис (муассисон) таҳия ва тасдиқ мекунад ва бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бақайдгирии давлатии муассисаи мазкурро таъмин менамояд (Қонуни ҶТ аз 2.01.2018 № 1486).

БОБИ 3. ИДОРАКУНИИ ТАҲСИЛОТИ КАЛОНСОЛОН

Моддаи 14. Идоракунии таҳсилоти калонсолон

1. Идоракунии таҳсилоти калонсолон аз ҷониби мақомоти марказии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи маориф, мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон ва маъмурияти муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон амалӣ карда мешаванд.

2. Идоракунии таҳсилоти калонсолон ба таъмини иҷрои барномаҳои давлатӣ оид ба рушди таҳсилоти калонсолон, риояи стандартҳои давлатии таҳсилот, татбиқ ва рушди соҳаи таҳсилоти калонсолон мувофиқи талаботи иқтисодиёти бозор ва равандҳои иҷтимоӣ дар ҷомеа равона мегардад.

3. Хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 2.01.2018 № 1486)

Моддаи 15. Салоҳият ва ваколатҳои мақомоти давлатӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон

1. Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи таҳсилоти калонсолон дохил мешавад:

- тасдиқи стандартҳои давлатии таҳсилот, таснифоти самт, равия ва ихтисосҳои таҳсилоти касбӣ, консепсия, стратегия ва барномаҳои давлатии таҳсилоти калонсолон ва низомномаи намунавии муассисаи таълимии таҳсилоти калонсолон;

- муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон;

- таъсиси муассисаи давлатии "Маркази таълимии калонсолони Тоҷикистон";

- муайян намудани меъёри таъминоти молиявии таҳсилоти калонсолон ва кафолатҳои иҷтимоӣ ба кормандони соҳаи таҳсилоти калонсолон, таълимгирандагони муассисаи таълимии таҳсилоти калонсолон;

- муайян намудани расмиёти валидатсия;

- амалӣ намудани салоҳияти дигар тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

2. Ба ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон дохил мешаванд:

- амалӣ намудани сиёсати давлатӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон;

- таҳияи барномаҳои махсус барои калонсолон (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976);

- банақшагирӣ, ташаккул ва рушди шабакаи муассисаҳои таълимӣ, ки ба талаботи категорияҳои гуногуни аҳолии калонсол нигаронда шудааст;

- тасдиқи дастурамали тавсиявӣ оид ба таҳияи барномаҳои таълимии модулӣ барои ташкили раванди таҳсилоти касбии калонсолон дар заминаи курсҳои кутоҳмуддати таълимӣ (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976);

- роҳбарии умумии соҳаи таҳсилоти калонсолон;

- муайян намудани самтҳои афзалиятноки рушди таҳсилоти калонсолон;

- тасдиқ намудани шакли ҳуҷҷати намунаи давлатӣ барои хатмкунандагони таҳсилоти касбии калонсолон дар заминаи курсҳои кутоҳмуддати таълимӣ (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976);

- татбиқ намудани ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон;

- амалӣ намудани ваколатҳои дигар тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

3. Иҷозатнома барои пешбурди фаъолияти таълимии муассисаҳои таълимии таҳсилоти расмии калонсолон аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатии назорат дар соҳаи маориф ва илм бо тартиби муқаррарнамудаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дода мешавад (Қонуни ҶТ аз 23.12.2021 № 1836).

4. Ба ваколатҳои вазорату идораҳое, ки дар сохтори худ муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон доранд, мансубанд:

- таъмини раванди таҳсилоти касбии калонсолон мувофиқи талаботи низомномаи намунавии муассисаи таълимии таҳсилоти калонсолон, стандартҳои давлатии таҳсилот, таснифоти самт, равия ва ихтисосҳои таҳсилоти касбӣ, нақша ва барномаҳои таълимии калонсолон;

- ташкил ва гузаронидани такмили ихтисос, бозомӯзӣ, таҳсилоти иловагӣ, иштирок дар гузаронидани аттестатсияи кормандони соҳаи омӯзгории муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон;

- роҳбарӣ ва назорати умумии фаъолияти муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон ва маблағгузории онҳо;

- иштирок дар раванди назорат, аттестатсияи давлатӣ ва аккредитатсияи муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон ва барҳамдиҳии онҳо бо тартиби муқарраргардида;

- амалӣ намудани ваколатҳои дигар тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

5. Ба ваколатҳои мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон мансубанд:

- мусоидат дар ташкили муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон;

- маблағгузории муассисаҳои таълимии давлатии таҳсилоти калонсолон, мустаҳкам намудани заминаи моддиву техникии онҳо дар доираи меъёрҳои муқарраргардида;

- таъмини ҳифзи иҷтимоии таълимгирандагон ва кормандони соҳаи таҳсилоти калонсолон;

- расонидани кумаки молиявӣ ба муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон;

- амалӣ намудани ваколатҳои дигар тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 16. Назорати давлатии фаъолияти муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон

1. Назорати давлатии фаъолияти муассисаҳои таълимии таҳсилоти расмии калонсолон бо мақсади татбиқи сиёсати ягона дар соҳаи таҳсилоти калонсолон ва таъмини сифати таҳсилот аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатии назорат дар соҳаи маориф ва илм, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, ки дар тобеияти онҳо муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон қарор доранд, амалӣ мешавад (Қонуни ҶТ аз 23.12.2021 № 1836).

2. Назорати давлатӣ дар соҳаи таҳсилоти расмии калонсолон бо усулҳои зерин амалӣ карда мешавад:

- иҷозатномадиҳӣ;

- аттестатсияи давлатӣ;

- баҳогузории фаъолияти муассисаҳои таълимӣ;

- назорати риояи талаботи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи таҳсилоти калонсолон.

Моддаи 17. Ҳисоботи оморӣ ва маълумот дар бораи таҳсилоти калонсолон

1. Тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои баҳогузории ҳолат ва тамоюли рушд дар соҳаи таҳсилоти калонсолон ҳисоботи давлатии оморӣ муқаррар карда мешавад.

2. Шахсони ҳуқуқӣ новобаста аз шакли ташкилию ҳуқуқӣ, ки бо таҳсилоти калонсолон машғуланд, уҳдадоранд дар муҳлати муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳисоботҳои омориро пешниҳод намоянд.

3. Мақомоти ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон нашри маълумоти оморӣ ва маводи дигарро оид ба ҳолати таҳсилоти калонсолон таъмин менамояд.

БОБИ 4. ТАШКИЛИ РАВАНДИ ТАЪЛИМ, ТАЪМИНОТИ ИЛМИВУ МЕТОДӢ ВА КАДРИИ ТАҲСИЛОТИ КАЛОНСОЛОН

Моддаи 18. Самтҳои асосии таҳсилоти калонсолон

Таҳсилоти калонсолон аз рӯи самтҳои зерин амалӣ мешавад:

- касбӣ, ки аз ҷониби калонсолон ба даст овардани ихтисос, касб, тахассус, дониш, маҳорат ва малака, азхудкунии техникаи муосир ва омодагии техникиро ба фаъолияти меҳнатӣ таъмин менамояд;

- ба даст овардани салоҳияти касбӣ, ки рушди қобилият, бадасторӣ ва такмили малакаҳои амаливу маҳорати калонсолон, азхудкунии донишро аз рӯи касбҳои асосӣ таъмин менамояд;

- баланд бардоштан ва такмили ихтисос, ки ба баландбардорӣ, такмили дониш, малака ва маҳорати касбӣ мусоидат мекунад;

- бозомӯзии кадрҳо, ки барои бо кор таъмин намудани шаҳрвандон дар асоси донишу салоҳияти бадастовардашуда аз рӯи касбҳои доштаашон мусоидат мекунад;

- такмил ва бозомӯзии касбии шаҳрвандони бекор;

- таҳсилоти иловагии калонсолон, ки гирифтани дониш ва салоҳиятро илова бар таҳсилоти асосӣ ва махсус пешбинӣ менамояд;

- самтҳои дигари таҳсил бо назардошти талаботи калонсолон.

Моддаи 19. Шаклҳои ташкили таҳсилоти калонсолон

1. Таҳсилоти калонсолон дар доираи низоми таҳсилоти муттасил таҳсилоти расмӣ, ғайрирасмӣ ва ғайриасосии бо амалия ва назария асос ёфтаро, фаро мегирад.

2. Таҳсилоти калонсолон ба таври алоҳида, мувофиқи шавқу рағбат, майлу ҳавас, бо назардошти сатҳи таҳсилот, тахассус, собиқаи корӣ, синну сол, вазъи саломатӣ дар шаклҳои гуногуни ташкилӣ, аз қабили машғулият, дарс, лексия, машғулияти алоҳида, конфронс, семинар, хониш, саёҳат, корҳои амалӣ дар озмоишгоҳҳо ва устохонаҳо, дар корхонаҳои кишоварзӣ ва саноатӣ ва дар шаклҳои гуногуни бо нақшаи таълимии муассисаи таълимии таҳсилоти калонсолон пешбинишуда ташкил карда мешавад.

3. Шумораи таълимгирандагон дар гурӯҳҳо вобаста ба самт ва имконияти раванди таълим, инчунин тартиби ташкили раванди таълими алоҳида ё гурӯҳӣ дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон аз ҷониби муассисаи таълимии таҳсилоти калонсолон муайян карда мешаванд.

4. Муассисаҳои таълимии таҳсилоти расмии калонсолон бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба хатмкунандагони худ аз рӯи натиҷаи таҳсилоти касбӣ ҳуҷҷати намунаи давлатӣ медиҳанд.

5. Муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон метавонанд таҳсилоти фосилавӣ ва расмиёти валидатсияро амалӣ намоянд. Тартиби амалисозӣ ва расмиёти эътирофи салоҳияти калонсолон ва валидатсияро Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян мекунад.

Моддаи 20. Асосҳои илмӣ ва таъминоти илмии соҳаи таҳсилоти калонсолон

1. Соҳаи таҳсилоти калонсолон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси дастовардҳои андрагогика, илму техникаи муосир, фарҳанг, анъанаҳои миллӣ ва арзишҳои умумибашарӣ ташкил карда мешавад.

2. Мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон дар ҳамкорӣ бо Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Академияи таҳсилоти Тоҷикистон, дигар академияҳои соҳавӣ ва муассисаҳои илмию таҳқиқотӣ дастовардҳои илмӣ, техникӣ, технологӣ, инноватсионӣ ва фарҳангиро дар муассисаҳои таълимӣ ҷорӣ менамоянд (Қонуни ҶТ аз 22.06.2023 № 1976).

3. Таъминоти илмии соҳаи таҳсилоти калонсолонро Академияи таҳсилоти Тоҷикистон, муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбӣ, пажӯҳишгоҳҳои илмию таҳқиқотии соҳавӣ, донишкадаҳои такмили ихтисос, дигар муассисаҳои илмию методӣ дар ҳамкорӣ бо иттиҳодияҳои эҷодӣ ва ташкилотҳои дахлдор амалӣ менамоянд.

Моддаи 21. Тайёр намудан ва такмили ихтисоси мутахассисон ва омӯзгорон дар соҳаи таҳсилоти калонсолон

1. Тайёр намудан ва такмили ихтисоси мутахассисон ва омӯзгорони соҳаи таҳсилоти калонсолон дар сохтори муассисаҳое ба роҳ монда мешаванд, ки барномаҳои таълимии таҳсилоти олии касбиро амалӣ менамоянд.

2. Фаъолияти мутахассис дар соҳаи таҳсилоти калонсолон аз таълимдиҳӣ, маслиҳатдиҳӣ, расонидани кумаки иҷтимоӣ ва иҷрои вазифаҳои ташкиливу идоракунӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон иборат аст. Соҳаҳои фаъолияти мутахассис инҳоанд:

- омӯзгорӣ;

- илмиву методӣ;

- фарҳангиву маърифатӣ;

- тадқиқотӣ;

- идоракунӣ.

3. Мутахассис дар соҳаи таҳсилоти калонсолон, ки аз омодагии касбӣ гузаштааст, метавонад ба сифати омӯзгори фанни андрагогика, омӯзгор дар муассиса, ташкилот ва корхонаҳои соҳаҳои гуногун ба сифати мушовир, коршинос, корманди илмӣ ва корманди иҷтимоӣ фаъолият намояд.

4. Шахсоне, ки таҳсилоти ибтидоӣ, миёна ё олии касбӣ ва маҳорати зарурии касбӣ дар соҳаи андрагогика ва педагогика доранд, метавонанд дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон ба фаъолияти омӯзгорӣ машғул шаванд.

5. Мутахассисон ва омӯзгорони муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон тибқи тартиби муқарраргардида аз аттестатсия мегузаранд. Аз рӯи натиҷаҳои аттестатсия сатҳи тахассуси касбии онҳо муайян карда мешавад.

6. Пурра намудани ҳайати кормандони соҳаи таҳсилоти калонсолон аз ҷониби муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон ба танзим дароварда мешавад. Муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон уҳдадоранд, ки барои кормандони нав таълими асосҳои андрагогикаро ба роҳ монанд.

7. Давлат барои такмили ихтисоси мутахассисон ва омӯзгорон дар соҳаи таҳсилоти калонсолон бо роҳи ҷорӣ намудани барномаҳои андрагогика дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбӣ мусоидат менамояд.

8. Барои рушд ва такмили таъминоти илмиву методии таҳсилоти калонсолон иттиҳодияҳои таълимиву методӣ ва иттиҳодияҳои дигар таъсис дода шуда метавонанд.

9. Такмили ихтисоси мутахассисон ва омӯзгорони муассисаҳои таълимии ғайридавлатии таҳсилоти калонсолон на камтар аз як маротиба дар панҷ сол аз ҳисоби маблағҳои муассис (муассисон) амалӣ карда мешавад.

БОБИ 5. СУБЪЕКТҲОИ РАВАНДИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯ ДАР МУАССИСАҲОИ ТАЪЛИМИИ ТАҲСИЛОТИ КАЛОНСОЛОН

Моддаи 22. Субъектҳои раванди таълиму тарбия дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон

Субъектҳои раванди таълиму тарбия дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон инҳоянд:

- таълимгирандагон;

- таълимгирандагони калонсол;

- кормандони муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон;

- падару модари (шахсони онҳоро ивазкунандаи) таълимгирандагони калонсоли маъюб ва дорои имконияти маҳдуд;

- намояндагони корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, ки дар амалисозии раванди таълиму тарбия иштирок мекунанд.

Моддаи 23. Мақоми таълимгирандаи калонсол

Ба сифати таълимгирандаи калонсол субъектҳои фаъолияти таълим, ки дорои қобилияти амал мебошанд ва ба соҳаи меҳнати музднок ҷалб гардидаанд, бекорон, маъюбони калонсол, хизматчиёни ҳарбии ба эҳтиёт ҷавобшуда, шахсоне, ки дар ҷойҳои аз озодӣ маҳрум адои ҷазо менамоянд, муҳоҷирон ва таълимгирандагон эътироф карда мешаванд. Ба ҳайати таълимгирандагони калонсол инчунин шахсоне тааллуқ доранд, ки бо ягон сабаб мақоми корманди маошгирандаро аз даст додаанд.

Моддаи 24. Гурӯҳҳои таълимгирандагони калонсол

Муассисаҳои таълимии таҳсилоти расмии калонсолон ва иттиҳодияҳои онҳо фаъолиятро бо назардошти манфиатҳо ва талаботҳои таълимии гурӯҳҳои зерини аҳолии калонсол ба роҳ мемонанд:

- кормандони соҳаи меҳнати касбӣ;

- бекорон;

- шахсоне, ки муваққатан кор намекунанд;

- шахсоне, ки бо хонакорӣ машғуланд;

- шахсоне, ки ба фаъолияти меҳнати фардӣ машғуланд;

- шахсоне, ки ба соҳаи меҳнати касбӣ баъди танаффуси дарозмуддат баргаштаанд;

- нафақахӯрон аз рӯи вазъи саломатӣ (маъюбон);

- муҳоҷироне, ки аз давлат ва минтақаҳои дигар баргаштаанд ва ё барои исттиқомати доимӣ омадаанд;

- шахсоне, ки нияти иваз кардани касб ва ё соҳаи машғулиятро доранд ё аллакай онҳоро иваз кардаанд.

Моддаи 25. Ҳайати таълимгирандагони калонсолон ва ҳуқуқҳои онҳо

1. Ба ҳайати таълимгирандагони калонсол дохил мешаванд:

- таълимгирандагони коргаре, ки дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти умумӣ шабона ва ғоибона мехонанд;

- таълимгирандагони шуъбаҳои шабона ва ғоибонаи муассисаҳои таълимии таҳсилоти ибтидоӣ, миёна ва олии касбӣ;

- таълимгирандагоне, ки дар ҷойи кор касб меомӯзанд (шогирдӣ);

- шунавандагони курсҳо ва донишкадаҳои такмили ихтисос;

- шахсоне, ки азнавтайёркуниро барои аз худ намудани касб ё ихтисоси дигар мегузаранд;

- шахсоне, ки касби навро дар шакли гузаштани курсҳо ё шакли дигар аз худ мекунанд;

- иштирокчиёни барномаҳои нақшавии таҳсил;

- иштирокчиёни барномаҳои таҳсилоти ғайрирасмии самтҳои гуногун;

- шахсоне, ки ба худомӯзӣ машғуланд.

2. Таълимгирандагони калонсол ҳуқуқ доранд ба:

- истифодаи адабиёт, маводи дастуруламалӣ, таҷҳизоти таълимӣ ва воситаҳои иттилоотиву техникӣ;

- эътирофи расмии тахассус, касб, дониш, салоҳият, маҳорату малака, ки бо роҳи ғайрирасмӣ ва дар асоси таҷрибаи фаъолияти касбӣ ба даст оварда шудаанд;

- ғамхорӣ, кумак ва мусоидат аз ҷониби хадамоти иҷтимоии дахлдор ба таълимгирандагони калонсоли маъюб ва дорои имконияти маҳдуд;

- интихоби муассисаи таълимӣ;

- фароҳам овардани шароит барои таълим бо назардошти хусусияти инкишофи рӯҳиву ҷисмонӣ ва вазъи саломатӣ;

- гузаштан ба муассисаи таълимии дигар барои идома додани таҳсилот аз рӯи касб, ихтисос, равия, омодагӣ ё шакли дигари таълим бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз нав барқарор шудан барои идомаи таҳсил дар муассисаи таълимие, ки барномаҳои таълимии сатҳи дахлдорро амалӣ менамояд;

- иштирок дар идоракунии раванди таълими муассисаи таълимӣ;

- шикоят кардан аз болои санадҳои муассисаҳои таълимӣ бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- истифодаи ройгони захираҳои китобхона ва захираҳои иттилоотӣ, махзани таълимӣ, таҷрибавӣ ва илмии муассисаи таълимӣ;

- якҷоя бо фаъолияти меҳнатӣ гирифтани таҳсилот бе зарар барои азхудкунии барномаи таълимӣ, иҷрои нақшаи инфиродии таълим;

- гирифтани таҳсилоти босифат новобаста ба шакл ва намуди ташкили фаъолияти таълимӣ мувофиқи мақсад ва вазифаҳои барномаҳои татбиқшаванда;

- баҳогузории объективии дониш, малака ва салоҳият аз рӯи фанҳои ба барномаи таълимӣ дохил кардашуда ва дастрасии озод ба маълумот оид ба ба баҳогузории дастовардҳои шахсӣ;

- иштироки озод дар машғулиятҳое, ки дар нақшаи таълимӣ пешбинӣ нашудаанд.

Моддаи 26. Кормандони муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон

1. Ба ҳайати кормандони муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон кормандони соҳаи омӯзгорӣ (мутахассисон, омӯзгорон, андрагогҳо, устоҳои таълимӣ) ва кормандони дигар, ки ба раванди таълиму тарбия ҷалб гардидаанд, дохил мешаванд. Кормандони соҳаи омӯзгории муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон дорои ҳуқуқ, имтиёз, кафолати иҷтимоӣ, уҳдадорӣ, масъулиятҳое мебошанд, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои кормандони соҳаи омӯзгорӣ муқаррар карда шудаанд.

2. Дар сурати ба кор қабул кардани кормандони соҳаи омӯзгорӣ ва роҳбарӣ афзалият ба шахсоне дода мешавад, ки дорои таҷрибаи кории кофӣ бо таълимгирандагони калонсол, сертификат дар бораи муваффақона гузаштан аз курси таълимӣ аз рӯи барномаҳое, ки дониш, малака, маҳорат ва салоҳияти кор бо таълимгирандагони калонсолро медиҳанд, мебошанд.

Моддаи 27. Ҳуқуқ, уҳдадорӣ ва ҳифзи иҷтимоии субъектҳои раванди таълиму тарбия дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон

1. Ҳуқуқу уҳдадориҳои субъектҳои раванди таълиму тарбия дар муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон, Қонуни мазкур, Оинномаи муассиса ва Низомномаҳои намунавии муасссисаҳои таълимии таҳсилоти иловагӣ ва калонсолон муайян карда мешаванд.

2. Давлат мувофиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқи таълимгирандагони муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолонро ҳифз менамояд ва ташкили таҳсили шаҳрвандон аз оилаҳои камбизоат, серфарзанд ва маъюбонро таъмин менамояд.

3. Кормандони соҳаи омӯзгории муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон ҳуқуқ ба имтиёзҳое доранд, ки бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои омӯзгорони муассисаҳои таълимии давлатӣ пешбинӣ шудаанд.

БОБИ 6. ФАЪОЛИЯТИ МОЛИЯВИЮ ХОҶАГИДОРӢ ВА ЗАМИНАИ МОДДИЮ ТЕХНИКИИ МУАССИСАҲОИ ТАЪЛИМИИ ТАҲСИЛОТИ КАЛОНСОЛОН

Моддаи 28. Фаъолияти молиявию хоҷагидории муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон

1. Муассисаҳои таълимии давлатии таҳсилоти калонсолон аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ ва муассисаҳои таълимии ғайридавлатии таҳсилоти калонсолон аз ҳисоби муассис (муассисон) маблағгузорӣ карда мешаванд.

2. Муассисаҳои таълимии давлатӣ ва ғайридавлатии таҳсилоти калонсолон, метавонанд инчунин аз ҳисоби манбаъҳои иловагие, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, маблағгузорӣ карда шаванд.

3. Манбаъҳои иловагии маблағгузории муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон инҳоянд:

- маблағҳое, ки муассисон ҷудо мекунанд;

- маблағҳои корхона, муассиса ва ташкилотҳо (илмиву техникӣ, таълимӣ, фаъолияти дигари соҳибкорӣ, тиҷоратӣ);

- грантҳои мақсадноки фондҳои давлатӣ, байнидавлатӣ ва дигар намудҳои грантҳо;

- маблағҳое, ки аз гузаронидани чорабиниҳо ва хизматрасониҳои пулакӣ ба даст оварда мешаванд;

- даромад аз фаъолияти ноширӣ;

- маблағҳое, ки муассисаи таълимии таҳсилоти калонсолон барои хизматрасонии иловагии таълимӣ, кор, иҷрои дархости корхона, муассиса, ташкилотҳои дигар ва шахсони воқеӣ ба даст меоранд, ҳамчунин фоида аз фурӯши маҳсулоти худӣ;

- кумакҳо.

Моддаи 29. Заминаи моддию техникии муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон

1. Ба заминаи моддию техникии муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон бино, иншоот, воситаҳои алоқа, воситаҳои нақлиёт, қитъаи замин ва молу мулки дигари манқул ва ғайриманқул дохил мешаванд.

2. Барои пешбурди раванди таълиму тарбия ба муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон бино, иншоот ва объектҳои дигар бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод карда мешаванд.

3. Талабот ба заминаи моддию техникии муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон мувофиқи меъёрҳои дахлдори сохтмонӣ ва моддию техникӣ, қоида ва стандартҳои сохтмонӣ ва нигоҳдории муассисаҳои таълимӣ, нақша ва барномаҳои таълимӣ муайян карда мешаванд.

4. Ҳуқуқи муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон ба истифодаи қитъаи замине, ки дар ҳудуди ин муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон қарор доранд, тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

5. Молу мулки муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон аз ҷониби муассис (муассисон) танҳо бо мақсади дар Оиннома пешбинӣ гардида бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон барои рушди муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон истифода шуда метавонанд.

6. Истифодаи заминаи моддию техникии муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон бо мақсади ба манфиатҳои раванди таълим мухолиф манъ аст.

Моддаи 30. Фаъолияти пулакии муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон

Муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон метавонанд бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон хизматрасонии пулакиро амалӣ намоянд.

БОБИ 7. ҲАМКОРИИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ ДАР СОҲАИ ТАҲСИЛОТИ КАЛОНСОЛОН

Моддаи 31. Ҳамкории байналмилалӣ дар соҳаи таҳсилоти калонсолон

Мақомоти идоракунии таҳсилоти калонсолон, муассисаҳои таълимии таҳсилоти калонсолон бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикстон ҳуқуқ доранд, ки дар бораи ҳамкории байналмилалӣ созишномаҳо банданд, бо мақомоти идоракунии соҳаи маориф ва муассисаҳои таълимии кишварҳои хориҷӣ, ташкилот ва фондҳои байналмилалӣ робитаҳои бевосита барқарор намоянд.

БОБИ 8. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 32. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 33. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш.Душанбе

24 феврали соли 2017 № 1394

Русский

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.