ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ ДОНИШГОҲИ МИЛЛИИ ТОҶИКИСТОН**

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ ва идоракунии Донишгоҳи миллии Тоҷикистонро муайян намуда, самтҳои фаъолият ва таъминоти молиявии онро муқаррар менамояд.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Муносибатҳое, ки бо Қонуни мазкур танзим мешаванд**

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон» вазъи ҳуқуқӣ ва раванди фаъолияти Донишгоҳи миллии Тоҷикистонро ҳамчун муассисаи таълимии худмухтор муайян мекунад.

**Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон** Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигар, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**БОБИ 2. ВАЗЪИ ҲУҚУҚӢ ВА ФАЪОЛИЯТИ ДОНИШГОҲИ МИЛЛИИ ТОҶИКИСТОН**

**Моддаи 3. Мақоми Донишгоҳи миллии Тоҷикистон**

1. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон муассисаи таълимии давлатии таҳсилоти олии касбӣ буда, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тобеъ ва ҳисоботдиҳанда мебошад.

2. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба мақомоти молия, андоз, омор ва мақомоти ваколатдори давлатии дигар ҳисоботҳои соҳавӣ пешниҳод менамояд.

3. Муассиси Донишгоҳи миллии Тоҷикистон Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.

**Моддаи 4. Худмухтории Донишгоҳи миллии Тоҷикистон**

1. Худмухторӣ рукни асосии ташкили раванди таълимию методӣ, илмию таҳқиқотӣ, робитаҳои байналмилалӣ, тарбиявӣ ва муносибатҳои молиявию иқтисодии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон мебошад. Худмухторӣ шакли фаъолияти Донишгоҳи миллии Тоҷикистон мебошад, ки масъулияташро дар назди муассис муайян мекунад.

2. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар интихоб ва ҷобаҷогузории кадрҳо, фаъолияти таълимию методӣ, илмию таҳқиқотӣ, инноватсионӣ, байналмилалӣ, тарбиявӣ, молиявию иқтисодӣ ва фаъолияти дигар мустақил буда, татбиқи онҳоро дар мувофиқа бо муассис амалӣ менамояд.

**Моддаи 5. Фаъолияти Донишгоҳи миллии Тоҷикистон**

1. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон фаъолияти худро дар асоси стандартҳои давлатии таҳсилот дар Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, ки аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ мегарданд, амалӣ менамояд.

2. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ҳамчун муассисаи таълимии худмухтор ҳуқуқи таҳия ва барои тасдиқ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намудани стандартҳои давлатии таҳсилот дар Донишгоҳи миллии Тоҷикистонро дорад.

3. Барномаҳои таълимӣ аз рӯйи ихтисос (самт) ва нақшаҳои таълимии зинаҳои таҳсилоти амалкунанда аз ҷониби Донишгоҳи миллии Тоҷикистон тасдиқ карда мешаванд.

**Моддаи 6. Сохтори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон**

1. Сохтори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон аз роҳбарият, шурои олимон, раёсатҳо, шуъбаҳо, факултетҳо ва кафедраҳо иборат мебошад.

2. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар мувофиқа бо муассис воҳидҳои сохторӣ (пажӯҳишгоҳ, донишкада, академия, коллеҷ, литсей, муассисаи томактабӣ ва дигар) таъсис медиҳад, ки онҳо шахси ҳуқуқӣ буда, мустақилона самти мушаххаси фаъолияти онро амалӣ менамоянд.

3. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон бо мақсади инкишофи фаъолият ва робитаҳои байналмилалӣ ҳуқуқ дорад бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мувофиқа бо муассис дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ва хориҷ филиалҳо ва намояндагиҳо кушояд.

**Моддаи 7. Оинномаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон**

1. Оинномаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.

2. Оинномаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар асоси Қонуни мазкур ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигари Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия мегардад.

3. Оинномаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон маълумоти зеринро дар бар мегирад:

- ном, маҳалли ҷойгиршавӣ ва мақоми ҳуқуқии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон;

- мақсад, вазифа ва самтҳои асосии фаъолияти Донишгоҳи миллии Тоҷикистон;

- ваколатҳои Донишгоҳи миллии Тоҷикистон;

- тартиби идоракунии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, сохтори он ва фаъолияти онҳо;

- бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон қабули донишҷӯён, магистрантон, аспирантон, унвонҷӯён, докторантон аз рӯйи ихтисос, докторантон, постдокторантон, коромӯзон ва кормандон ба Донишгоҳи миллии Тоҷикистон;

- ҳуқуқу уҳдадориҳои донишҷӯён, магистрантон, аспирантон, унвонҷӯён, докторантон аз рӯйи ихтисос, докторантон, постдокторантон, коромӯзон ва кормандони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон;

- ваколатҳо, тартиби ташкил ва муҳлати ваколатҳои мақомоти идоракунии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон;

- шакл ва усулҳои фаъолияти Донишгоҳи миллии Тоҷикистон;

- тартиби ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Оинномаи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон.

4. Дар оиннома метавонанд муқаррароти дигари вобаста ба хусусиятҳои фаъолияти Донишгоҳи миллии Тоҷикистон пешбинӣ гарданд.

Моддаи 8. Тартиби таъин ва озод намудани ректор, муовини якум ва муовинони ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон

1. Ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъин ва озод карда мешавад.

2. Муовини якум ва муовинони ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар мувофиқа бо муассис аз ҷониби ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон таъин ва озод карда мешаванд.

**Моддаи 9. Фаъолияти таълимӣ, илмӣ ва методии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон**

1. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон муассисаи таълимӣ мебошад, ки бо мақсади амалӣ намудани фаъолияти таълимӣ, илмӣ ва илмию инноватсионӣ, методӣ, ташкили инфрасохтори таълимию илмӣ ва фаъолияти дигар мутобиқи оинномаи он таъсис дода шудааст.

2. Фаъолияти таълимию методии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар асоси стандартҳои давлатии таҳсилот дар Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ба роҳ монда мешавад.

**Моддаи 10. Амалӣ намудани фаъолияти таълимӣ аз ҷониби Донишгоҳи миллии Тоҷикистон**

1. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон барномаҳои таълимиро дар зинаҳои бакалавриат, мутахассис, магистратура, аспирантура, унвонҷӯй, докторантура аз рӯйи ихтисос, докторантура, постдокторантура дар асоси стандартҳои давлатии таҳсилот дар Донишгоҳи миллии Тоҷикистон амалӣ менамояд.

2. Қабули донишҷӯён, магистрантон, аспирантон, унвонҷӯён, докторантон аз рӯйи ихтисос, докторантон ва постдокторантон ба Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар асоси иҷозатномаи мақоми ваколатдори давлатӣ тибқи тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ ба роҳ монда мешавад.

3. Тартиби гузарондани имтиҳонҳои ҷорӣ ва аттестатсияи хатм аз ҷониби Донишгоҳи миллии Тоҷикистон муайян карда мешавад. Раиси комиссияи аттестатсияи хатм бо муассис мувофиқа карда мешавад.

4. Намунаи дипломи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон бо пешниҳоди Донишгоҳи миллии Тоҷикистон аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.

**Моддаи 11. Фаъолияти байналмилалии Донишгоҳи миллии Тоҷикистон**

1. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ҳуқуқ дорад бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ташкилотҳо, фондҳо ва созмонҳои молиявии байналмилалӣ робитаи бевоситаро ба роҳ монад.

2. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ҷиҳати баланд бардоштани сатҳи ҳамкориҳои байналмилалии байнидонишгоҳӣ, иштироки фаъол дар барномаҳои созмонҳои байналмилалии соҳавӣ ва гузарондани чорабиниҳои сатҳи байналмилалӣ тадбирҳои амалӣ меандешад.

3. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон дар доираи ваколатҳои муқарраргардида дар мувофиқа бо муассис ҳуқуқи баргузор намудани озмунҳои сатҳи ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ, ҳамчунин таҳия ва тасдиқи низомномаи озмунҳои мазкурро дорад.

**Моддаи 12. Маблағгузорӣ ва молу мулки Донишгоҳи миллии Тоҷикистон**

1. Маблағгузории Донишгоҳи миллии Тоҷикистон аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ, маблағҳои махсуси Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ва маблағҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, ба роҳ монда мешавад.

2. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ба молу мулки дар истифодааш қарордошта (биною иншоот, маҷмааҳои таълимӣ, таҷҳизот ва ашёи дигари зарурии таълимӣ, инноватсионӣ, фарҳангӣ, иҷтимоӣ, истеҳсолӣ ва ғайра) дар доираи муайяннамудаи қонун мутобиқи мақсади фаъолияташ, супоришҳои муассис ё мақомоти ваколатдори он ва таъиноти молу мулк ҳуқуқи соҳибӣ, истифода ва ихтиёрдориро дорад.

3. Донишгоҳи миллии Тоҷикистон ҳуқуқ надорад молу мулки ба он вобасташуда ё молу мулки бо харҷнома бадастовардаашро фурӯшад ё онҳоро ба тарзи дигар ихтиёрдорӣ намояд.

**БОБИ 3. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 13. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

**Моддаи 14. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ РАҲМОН

ш. Душанбе, 20 июни соли 2024, № 2061

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	2061	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ДОНИШГОҲИ МИЛЛИИ ТОҶИКИСТОН	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	20.06.2024	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ МАСЪУЛИЯТ**

**БАРОИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК**

Қонуни мазкур муносибатҳоро оид ба масъулият дар таълиму тарбияи кӯдак бо мақсади таълиму тарбияи кӯдак дар руҳияи инсондӯстӣ, ифтихори ватандорӣ, эҳтиром ба арзишҳои миллӣ, умумибашарӣ ва фарҳангӣ танзим намуда, ба ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои кӯдак равона гардидааст.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) вақти шабона - аз 1 апрел то 30 сентябр - аз соати 22:00 то соати 06:00 ва аз 1 октябр то 31 март - аз соати 20:00 то соати 06:00;

2) кӯдак - шахсе, ки ба синни ҳаждаҳ нарасидааст;

3) марказҳои дилхушӣ - клубҳои шабона, дискоклубҳо, толорҳои букмекерӣ ва марказҳои бозиҳои бурднок;

4) масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак - уҳдадории шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар раванди таълиму тарбияи кӯдак;

5) тарбия - раванди ҳадафмандонаи ба воя расондани кӯдак аз ҷониби падару модар (шахсони онҳоро ивазкунанда), муассисаи таълимӣ, ҷомеа ва ба зиндагии мустақилона омода намудани ӯ;

6) таълим - фаъолияти муштараки падару модар (шахсони онҳоро ивазкунанда), омӯзгор ва муассисаи таълимӣ барои инкишофи кӯдак, донишомӯзӣ, такмили истеъдод, маҳорат, малака ва қобилияти фикрию ҷисмонии ӯ;

7) шахсоне, ки падару модарро иваз мекунанд - васӣ, парастор, шахсоне, ки дар асоси шартнома кӯдакро тарбия мекунанд, намояндагони дигари қонунии онҳо, инчунин шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии дигаре, ки кӯдак воқеан таҳти таълиму тарбияи онҳо қарор дорад.

**Моддаи 2. Доираи амали Қонуни мазкур**

Амали Қонуни мазкур нисбат ба шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон, новобаста ба маҳалли истиқомати онҳо, шаҳрвандони хориҷӣ ва шахсони бешаҳрванд, ки дар Ҷумҳурии Тоҷикистон зиндагӣ мекунанд ва шахсони ҳуқуқӣ, новобаста ба шакли моликият, татбиқ мегардад, агар санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, тартиби дигарро муқаррар накарда бошанд.

**Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

**Моддаи 4. Принсипҳои масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

Масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак ба принсипҳои зерин асос меёбад:

1) эҳтироми кӯдак, ҳуқуқ ва озодиҳои ӯ;

2) таъмини ҳифзи ҳуқуқу озодӣ ва манфиатҳои қонунии кӯдак;

3) қонуният;

4) адолат;

5) инсондӯстӣ;

6) муносибати инфиродӣ ба таълиму тарбияи кӯдак, аз ҷумла кӯдаки дар вазъияти номусоиди иҷтимоӣ қарордошта;

7) пешгирии зӯроварӣ нисбат ба кӯдак;

8) иштироки аҳли ҷомеа дар таълиму тарбияи кӯдак;

9) ногузирии ҷавобгарӣ барои вайрон намудани ҳуқуқу озодӣ ва манфиатҳои кӯдак.

**Моддаи 5. Сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

Сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак аз инҳо иборат мебошад:

1) таъмини ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдак, роҳ надодан ба поймолкунии онҳо;

2) таҳкими кафолатҳои ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдак, инчунин барқарор кардани ҳуқуқҳои поймолшудаи ӯ;

3) ташаккули асосҳои ҳуқуқии кафолатҳои ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдак;

4) мусоидат ба рушди ҷисмонӣ, зеҳнӣ, маънавӣ ва ахлоқии кӯдак, тарбияи ӯ дар руҳияи ватандӯстӣ, ҳисси баланди шаҳрвандӣ ва сулҳдӯстӣ;

5) таъмини фаъолияти мақсаднок оид ба ташаккули ҷаҳонбинӣ ва маърифатнокии кӯдак;

6) роҳ надодан ба табъизи кӯдак, новобаста ба мансубияти нажодӣ, миллӣ, ҷинсӣ, динӣ, забонӣ, вазъи иҷтимоӣ ва молумулкӣ, ҳолати саломатӣ ва дигар аломатҳо;

7) дастгирии давлатии ташкилотҳое, ки ҳуқуқу манфиатҳои қонунии кӯдакро ҳифз менамоянд.

**Моддаи 6. Ҷалби аҳли ҷомеа барои таълиму тарбияи кӯдак**

Мақомот ва ташкилоте, ки масъалаҳои вобаста ба таълиму тарбияи кӯдакро баррасӣ мекунанд, метавонанд иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ, раисони маҳаллаҳо, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии дигарро дар амалишавии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак ҷалб намоянд.

БОБИ 2. МАҚОМОТИ ҲОКИМИЯТИ ДАВЛАТӢ ВА МАҚОМОТИ ХУДИДОРАКУНИИ ШАҲРАК ВА ДЕҲОТ, САЛОҲИЯТ ВА ВАКОЛАТИ ОНҲО ДАР САМТИ МАСЪУЛИЯТ БАРОИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК

**Моддаи 7. Мақомоте, ки масъалаҳои вобаста ба масъулият барои таълиму тарбияи кӯдакро баррасӣ мекунанд**

1. Мақомоте, ки барои таълиму тарбияи кӯдак масъуланд, мақоми ваколатдори давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак (минбаъд - мақоми ваколатдори давлатӣ) ва мақомоти дигаре мебошанд, ки дар амалисозии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак иштирок мекунанд.

2. Ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоте, ки масъалаҳои вобаста ба таълиму тарбияи кӯдакро баррасӣ мекунанд, аз ҷониби Комиссияи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҳуқуқи кӯдак анҷом дода мешавад.

**Моддаи 8. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак мансубанд:

1) пешбурди сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

2) тасдиқ ва назорати барномаҳои давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

3) муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ;

4) тасдиқ намудани низомномаи намунавии комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

5) ҳамоҳанг намудани фаъолияти мақомоти ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, инчунин ташкилоти дигари дахлдор дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

6) амалӣ намудани дигар ваколатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст.

**Моддаи 9. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ**

Мақоми ваколатдори давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак дорои ваколатҳои зерин мебошад:

1) амалигардонии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

2) таҳияи лоиҳаи қонунҳо ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигари Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

3) ҳамоҳанг намудани фаъолияти мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, инчунин ташкилоти дигари дахлдор дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

4) таҳия ва пешниҳод намудани барномаҳои давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

5) таҳия ва пешниҳод намудани низомномаи намунавии комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

6) дар доираи ваколатҳои худ амалӣ намудани назорати фаъолияти комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

7) гузаронидани мониторинг дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

8) ба роҳ мондани ҳамкории байналмилалӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

9) андешидани тадбирҳо ҷиҳати таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

10) ба роҳ мондани корҳои ташвиқотию тарғиботӣ ва фаҳмондадиҳӣ;

11) дархости маълумот аз вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва ташкилотҳои дигар оид ба иҷрои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

12) амалӣ намудани ваколатҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст.

Моддаи 10. Мақомоти дигар, ки дар амалисозии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак иштирок мекунанд

1. Ба мақомоти дигар, ки дар амалисозии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак иштирок мекунанд, дохил мешаванд:

1) мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ;

2) мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;

3) Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумита оид ба таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи кор бо ҷавонон ва варзиши назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи телевизион ва радиои назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Кумитаи дин, танзими анъана ва ҷашну маросими назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон.

2. Ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак аз инҳо иборатанд:

1) иштирок дар амалисозии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

2) таъмини амалисозии барномаҳои давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

3) андешидани тадбирҳо оид ба таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

4) таъмини ҳамкорӣ байни мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳои дигар дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

5) назорати фаъолияти комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

6) амалӣ намудани ваколатҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст.

3. Ваколатҳои мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак аз инҳо иборатанд:

1) иштирок дар амалисозии сиёсати давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

2) иштирок дар таъмини амалисозии барномаҳои давлатӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак;

3) андешидани тадбирҳо оид ба таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

4) назорати фаъолияти комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак дар мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ;

5) амалӣ намудани ваколатҳои дигар, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ кардааст.

4. Ваколатҳои мақомоти дигар, ки дар банди 3) қисми 1 ҳамин модда номбар шудаанд, тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.

**БОБИ 3. КОМИССИЯҲОИ ҶАМЪИЯТӢ ДАР САМТИ МАСЪУЛИЯТ БАРОИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК**

**Моддаи 11. Комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

1. Комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак мақоми ҳамоҳангсози ҷамъиятӣ буда, дар мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва муассисаҳои таълимӣ таъсис дода мешаванд.

2. Низомнома ва ҳайати комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак аз ҷониби роҳбарони мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ ва муассисаҳои таълимӣ тасдиқ карда мешаванд.

3. Шумораи умумии аъзои комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак набояд аз 7 нафар кам бошад.

4. Ба ҳайати комиссияҳои ҷамъиятӣ дар мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бояд кормандони милитсия, ходимони иттиҳодияҳои динӣ ва аъзои шурои занон дохил карда шаванд.

**Моддаи 12. Вазифаҳои комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак**

1. Комиссияҳои ҷамъиятӣ дар самти масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак ба амалисозии Қонуни мазкур мусоидат менамоянд.

2. Комиссияҳои ҷамъиятӣ риояи талаботи Қонуни мазкурро аз падару модар, шахсони онҳоро ивазкунанда, омӯзгор ва шахсони дигар талаб намуда, ҷиҳати пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо дар ин самт тадбирҳои зарурӣ меандешанд.

**БОБИ 4. ҲУҚУҚ ВА УҲДАДОРИҲОИ ПАДАРУ МОДАР ВА ШАХСОНИ ОНҲОРО ИВАЗКУНАНДА ДАР ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК**

**Моддаи 13. Баробарии ҳуқуқ ва уҳдадориҳои падару модар**

Падару модаре, ки якҷоя ё ҷудо зиндагӣ мекунанд, дар таълиму тарбияи кӯдак ҳуқуқ ва уҳдадориҳои баробар доранд, ба истиснои ҳолатҳое, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст.

**Моддаи 14. Ҳуқуқҳои падару модар дар таълиму тарбияи кӯдак**

Падару модар дар таълиму тарбияи кӯдак ҳуқуқҳои зеринро доранд:

1) ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдакро ҳимоя намоянд;

2) муассисаҳои таълимиро интихоб намоянд;

3) дар раванди таълиму тарбия, аз ҷумла назорати сатҳу сифати таълим ва донишомӯзии кӯдак дар муассисаҳои таълимӣ, иштирок ва мусоидат намоянд;

4) дар фаъолияти мақомоти худидоракунии муассисаи таълимӣ иштирок намоянд;

5) аз операторон ва провайдерони хизмати алоқаи барқӣ дар бораи аз тарафи кӯдак истифода шудани хизмати алоқаи барқӣ маълумоти дахлдорро ба таври ройгон гиранд;

6) ҷиҳати беҳтар намудани сифати таълиму тарбияи кӯдак ба муассисаи таълимӣ муроҷиат кунанд;

7) азхудкунии барномаҳои таълимиро назорат намоянд;

8) ба фаъолияти муассисаи таълимие, ки кӯдак дар он таҳсил мекунад, мусоидат намоянд;

9) ба раванди таълиму тарбия, мазмуни таҳсилот, давомот ва сатҳу сифати донишомӯзии кӯдак шинос шаванд;

10) бо шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҷиҳати таълиму тарбияи кӯдак тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон шартнома банданд;

11) нисбат ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳангоми аз ҷониби онҳо монеа эҷод кардан ба таълиму тарбияи кӯдак ба мақомоти дахлдор муроҷиат намоянд;

12) аз имтиёзҳои пешбинишуда тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода намоянд;

13) дигар ҳуқуқҳоеро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, амалӣ намоянд.

**Моддаи 15. Уҳдадориҳои падару модар дар таълими кӯдак**

Падару модар дар таълими кӯдак уҳдадориҳои зеринро доранд:

1) таълим гирифтани кӯдакро таъмин намоянд;

2) барои гирифтани таълиму тарбияи томактабии кӯдак тадбирҳо андешанд;

3) ба гирифтани таҳсилоти миёнаи умумии кӯдак монеъ нашаванд;

4) кӯдакро бо воситаҳои зарурии таълимӣ таъмин карда, барои таълими ӯ шароит муҳайё намоянд;

5) риояи пӯшидани либосҳои дахлдори муассисаи таълимиро аз ҷониби кӯдак дар ҳамаи зинаҳои таҳсилот таъмин ва назорат карда, ба шакли зоҳирӣ ва санитарию беҳдоштии ӯ диққат дода, бидуни зарурати тиббӣ ҷиҳати пешгирии тағйири сунъии намуди зоҳирӣ, аз ҷумла холкӯбӣ, чораандешӣ намоянд;

6) ба кӯдаки дорои имконияти маҳдуди ҷисмонӣ ва руҳӣ барои таҳсил кардан ва касбу ҳунар омӯхтан шароит муҳайё намоянд;

7) донишомӯзӣ ва иштироки кӯдакро дар раванди таълим назорат карда, бо маъмурияти муассисаи таълимӣ, омӯзгорон ва кормандони дигари соҳаи маориф оид ба таълими кӯдак мунтазам ҳамкорӣ намоянд;

8) ба омӯзиши забони давлатӣ, инчунин забонҳои хориҷӣ мусоидат намоянд;

9) дар ҷаласаҳои падару модар ва чорабиниҳои дигари муассисаи таълимӣ фаъолона иштирок намоянд;

10) талаботи дахлдори қоидаву тартибот ва санадҳои дохилии муассисаи таълимиро, ки кӯдак дар он таълим мегирад, риоя намоянд;

11) дар ҷашну маросим ва таҷлили зодрӯзи кормандони муассисаҳои таълимӣ пешниҳоди туҳфаҳои молию пулиро аз ҷониби кӯдак манъ намоянд;

12) ҳама гуна пардохти маблағро аз ҷониби кӯдак ба кормандони муассисаҳои таълимӣ иҷозат надиҳанд;

13) гирифтани таълими ғайриқонунӣ, аз ҷумла таълими ғайриқонунии диниро аз ҷониби кӯдак роҳ надиҳанд;

14) таълими динии кӯдакро дар хориҷи кишвар бе розигии хаттии мақоми ваколатдори давлатӣ иҷозат надиҳанд;

15) уҳдадориҳои дигареро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба таълими кӯдак муқаррар намудааст, иҷро намоянд.

**Моддаи 16. Уҳдадориҳои падару модар дар тарбияи кӯдак**

Падару модар дар тарбияи кӯдак уҳдадориҳои зеринро доранд:

1) ба кӯдак тибқи арзишҳои миллӣ номи нек гузоранд;

2) пас аз таваллуд кӯдакро аз қайди давлатии сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ гузаронанд;

3) барои ҳифзи саломатӣ, ташаккули ҷисмонӣ, маънавӣ ва ахлоқии кӯдак шароит муҳайё намоянд;

4) кӯдакро ба зиндагии мустақилона омода намоянд;

5) кӯдакро дар руҳияи эҳтиром ба Ватан, волоияти қонун, арзишҳои миллӣ ва умумибашарӣ, эҳтиром ба шахсияти худ ва атрофиён, оила, урфу одат, анъанаҳо, фарҳанги миллӣ ва халқҳои дигар, инчунин бартарии манфиатҳои миллӣ тарбия намоянд;

6) оид ба рушди маърифати ахлоқӣ, эстетикӣ, санитарӣ ва экологии кӯдак чораандешӣ карда, асосҳои гигиенаи шахсӣ, фарҳанги шаҳрнишинӣ ва муоширатро ба ӯ омӯзонанд;

7) кӯдакро дар руҳияи сарфаю сариштакорӣ ва муносибати эҳтиёткорона нисбат ба молу мулк ва арзишҳои дигар тарбия намоянд;

8) дар раванди тарбия нисбат ба кӯдак зӯроварӣ, аз ҷумла ҷазои ҷисмониро истифода набаранд;

9) шаъну шарафи кӯдакро эҳтиром намоянд ва ба муносибати бераҳмона, ғайриинсонӣ ва пастзананда нисбат ба ӯ роҳ надиҳанд;

10) новобаста ба ҷинс, синну сол, қобилияти зеҳнӣ, ҷисмонӣ ва руҳии кӯдакон, нисбат ба онҳо муносибати баробар дошта бошанд;

11) дар сурати хабардор шудан аз ҳолати кӯдаке, ки дар тарбияи дигар шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ қарор дорад, бо онҳо ҳамкорӣ намоянд;

12) ба марказҳои дилхушӣ рафтани кӯдакро манъ намоянд;

13) гаштугузори кӯдаки то шашсоларо бе ҳамроҳии шахси аз чордаҳсола боло дар кӯча ва дигар ҷойҳои ҷамъиятӣ иҷозат надиҳанд;

14) аз соати 18:00 то соати 08:00 ба марказҳои пешниҳоди бозиҳои компютерӣ рафтани кӯдаки худро иҷозат надиҳанд;

15) бе ҳамроҳии шахси болиғ гаштугузор кардани кӯдаки то шонздаҳсоларо дар ҷойҳои хатарнок манъ намоянд;

16) кирдорҳои зиддиҷамъиятӣ, муомилаи дағалона бо атрофиён, халалдор намудани оромии ҷомеа, истифодаи суханҳои қабеҳ, рафтори дағалона дар кӯча, хиёбон, майдон, ҷойҳои фароғатӣ, дохили нақлиёт, хобгоҳ, манзили истиқоматӣ, дигар ҷойҳои ҷамъиятӣ ва муносибати харобкоронаи кӯдакро ба муҳити зист пешгирӣ намоянд;

17) ба кӯдак ба муассисаи таълимӣ овардани маҳсулоти тамоку, машруботи спиртӣ, воситаҳои нашъадор, моддаҳои психотропӣ, сахтаъсир ва мадҳушкунандаи дигар, асбобу ашёи манъшуда ва халандаву бурандаро, ба истиснои асбобу ашёи таълимӣ, манъ намоянд, инчунин ба гирифта гаштани онҳо роҳ надиҳанд;

18) фарҳанги истифодаи телефони мобилиро омӯзонанд ва ҷиҳати дар вақти дарс истифода набурдани он чораандешӣ намоянд;

19) ба кӯдак тамошои филмҳои дорои хусусияти террористӣ, экстремистӣ, тундгароӣ, ҷудоихоҳӣ, порнографӣ, ваҳшатангезӣ, зӯроварӣ ва аксу наворҳои дигари манъшударо иҷозат надиҳанд;

20) аз тарафи кӯдак мақсаднок истифода шудани интернетро назорат намоянд;

21) ба кӯдак мутолаа ва паҳн кардани сабту наворҳои электронӣ (аз ҷумла тавассути телефонҳои мобилӣ), китобҳо, варақаҳо, рӯзномаҳо, маҷаллаҳо ва дигар маводи чопии дорои хусусияти террористӣ, экстремистӣ, тундгароӣ, ҷудоихоҳӣ, порнографӣ ва зӯровариро манъ намоянд;

22) иштироки кӯдакро дар фаъолияти иттиҳодияҳои динӣ, ба истиснои кӯдаконе, ки ба таври расмӣ дар муассисаҳои таълимии динӣ ба таълим фаро гирифта шудаанд, иҷозат надиҳанд;

23) ба кӯдак истеъмоли машруботи спиртӣ, воситаҳои нашъадор, маҳсулоти тамоку, моддаҳои психотропӣ ё моддаҳои мадҳушкунандаи дигарро манъ намоянд;

24) иштироки кӯдакро дар чорабиниҳои барои ӯ тавсиянашуда иҷозат надиҳанд;

25) ба кӯдак барои идора кардани воситаҳои нақлиёт бе шаҳодатномаи ронандагӣ, инчунин барои омадан ба муассисаи таълимӣ бо воситаҳои нақлиёти механикӣ иҷозат надиҳанд;

26) ба кӯдак ҷиҳати интихоби касбу кор мусоидат кунанд;

27) ба оворагардӣ ва рафторҳои зиддиахлоқии дигари кӯдак роҳ надиҳанд;

28) кӯдакро ба кори ғайриқонунӣ ҷалб насозанд;

29) ба зишту касиф ва хароб намудани биною иншоот, шикастани панҷараҳо, санги болои қабрҳо, ҳайкалҳо, нимпайкараҳо ва ороишоти дар оромгоҳҳо ва ҷойҳои таърихию фарҳангӣ насбшуда ва расондани зарари дигар ба онҳо аз тарафи кӯдак роҳ надиҳанд;

30) дастрасии кӯдакро ба маводи сӯзандаю тарканда ва силоҳ иҷозат надиҳанд;

31) истифодаи ҷавоҳирот, зару зевар, дигар ашёи қиматбаҳо (ба истиснои як ҷуфт гӯшвораи андозааш хурд барои духтарон)-ро аз тарафи кӯдак дар муассисаҳои таълимӣ манъ намоянд;

32) уҳдадориҳои дигарро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба тарбияи кӯдак муқаррар намудааст, иҷро намоянд.

**Моддаи 17. Ҳуқуқу уҳдадориҳои шахсоне, ки падару модарро иваз мекунанд**

Шахсоне, ки падару модарро иваз мекунанд, дорои ҳамаи ҳуқуқу уҳдадориҳое мебошанд, ки дар моддаҳои 14, 15 ва 16 Қонуни мазкур нисбат ба падару модар пешбинӣ шудаанд, агар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон тартиби дигарро муқаррар накарда бошад.

**БОБИ 5. ҲУҚУҚУ УҲДАДОРИҲОИ МУАССИСАИ ТАЪЛИМӢ ВА ОМӮЗГОР**

**Моддаи 18. Ҳуқуқҳои муассисаи таълимӣ дар таълиму тарбияи кӯдак**

Муассисаи таълимӣ дар таълиму тарбияи кӯдак ҳуқуқҳои зеринро дорад:

1) ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии кӯдакро ҳимоя намояд;

2) ҷиҳати беҳтар намудани сатҳу сифати таълиму тарбияи кӯдак ба падару модар ва мақомоти давлатии дахлдор бо пешниҳод муроҷиат кунад;

3) бо падару модар ҷиҳати таълиму тарбияи кӯдак тибқи қонунгузорӣ шартнома бандад;

4) падару модарро ба ҷаласаҳо вобаста ба таълиму тарбияи кӯдак даъват намояд;

5) иҷрои талаботи санадҳои дохилии муассисаи таълимиро аз ҷониби падару модар талаб намояд;

6) ҳангоми аз тарафи падар ё модар риоя накардани талаботи санадҳои дохилии муассисаи таълимӣ ва иҷро накардани уҳдадориҳое, ки тибқи Қонуни мазкур муқаррар шудаанд, ба мақомоти дахлдор муроҷиат намояд;

7) нисбат ба шахсони воқеӣ ва мансабдор ҳангоми монеа эҷод кардани онҳо ба таълиму тарбияи кӯдак ба мақомоти дахлдор муроҷиат намояд;

8) ҳуқуқҳои дигарро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, амалӣ намояд.

**Моддаи 19. Уҳдадориҳои муассисаи таълимӣ дар таълиму тарбияи кӯдак**

Муассисаи таълимӣ дар таълиму тарбияи кӯдак уҳдадориҳои зерин дорад:

1) ба кӯдак таълиму тарбияи дуруст диҳад;

2) омодагии кӯдакро ба таҳсилоти умумӣ дар сатҳи зарурӣ таъмин намояд;

3) талаботи таълимии кӯдакро бо дар назар гирифтани хоҳишу қобилият қонеъ гардонад;

4) барои таълими кӯдак шароит фароҳам оварда, воситаҳои зарурии таълимиро таъмин намояд;

5) риояи пӯшидани либосҳои дахлдори муассисаи таълимиро аз ҷониби кӯдак таъмин ва назорат карда, ба шакли зоҳирӣ ва санитарию беҳдоштии ӯ диққат дода, ҷиҳати пешгирии тағйири сунъии намуди зоҳирӣ бидуни зарурати тиббӣ, аз ҷумла холкӯбӣ, чораандешӣ намояд;

6) ба кӯдаки дорои имконияти маҳдуди ҷисмонӣ ва руҳӣ барои таҳсил шароит муҳайё намояд;

7) донишомӯзӣ ва иштироки кӯдакро дар раванди таълим назорат карда, бо падару модар ҳамкорӣ намояд;

8) бо тартиби муқарраршуда ҷаласаҳои падару модар ва чорабиниҳои дигари муассисаи таълимиро ташкил ва баргузор намояд;

9) ба кормандони муассисаҳои таълимӣ аз ҷониби кӯдак пардохти ҳама гуна маблағро иҷозат надиҳад;

10) барои ҳифзи саломатӣ, ташаккули ҷисмонӣ, маънавӣ ва ахлоқии кӯдак тадбирҳо андешад;

11) кӯдакро дар руҳияи эҳтиром ба Ватан, волоияти қонун, арзишҳои миллӣ ва умумибашарӣ, эҳтиром ба шахсияти худ ва атрофиён, оила, урфу одат, анъанаҳо, фарҳанги миллӣ ва таҳаммулгароӣ, инчунин бартарии манфиатҳои миллӣ тарбия намояд;

12) оид ба рушди маърифати ҳуқуқӣ, ахлоқӣ, эстетикӣ, санитарӣ ва экологии кӯдак чораандешӣ карда, асосҳои гигиенаи шахсӣ, фарҳанги ҳамзистӣ дар ҷомеа ва муоширатро ба ӯ омӯзонад;

13) ба кӯдак ба муассисаи таълимӣ овардани маҳсулоти тамоку, машруботи спиртӣ, воситаҳои нашъадор, моддаҳои психотропӣ, сахттаъсир ва мадҳушкунандаи дигар, асбобу ашёи манъшуда ва халандаву бурандаро, ба истиснои асбобу ашёи таълимӣ, роҳ надиҳад;

14) ба кӯдак барои ба муассисаи таълимӣ бо воситаҳои нақлиёти механикӣ омадан, истифодаи ҷавоҳирот, зару зевар, дигар ашёи қиматбаҳо (ба истиснои як ҷуфт гӯшвораи андозааш хурд барои духтарон) дар муассисаи таълимӣ роҳ надиҳад ва дар сурати вайрон кардани ин талабот чораҳои дахлдор андешад, аз ҷумла ба мақомоти давлатии дахлдор хабар диҳад;

15) уҳдадориҳои дигарро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба таълиму тарбияи кӯдак муқаррар намудааст, иҷро намояд.

**Моддаи 20. Ҳуқуқ ва уҳдадориҳои омӯзгор**

Омӯзгор дар таълиму тарбияи кӯдак ҳуқуқу уҳдадориҳои зеринро дорад:

1) қоидаҳои одобу ахлоқи омӯзгориро риоя намояд;

2) дар муассисаи таълимӣ либоси дахлдор пӯшад;

3) аз қабули ҳар гуна маблағ, аз ҷумла дар ҷашну маросим ва таҷлили зодрӯз, аз гирифтани туҳфаҳои молию пулӣ аз таълимгирандагон худдорӣ намояд;

4) дар раванди таълиму тарбия нисбат ба кӯдак зӯроварӣ, аз ҷумла ҷазои ҷисмониро истифода набарад;

5) ҳуқуқу озодӣ ва шаъну шарафи кӯдакро риоя ва эҳтиром карда, ба муносибати бераҳмона, ғайриинсонӣ ва пастзананда нисбат ба ӯ роҳ надиҳад;

6) фарҳанги истифодаи телефони мобилиро омӯзонад ва ҷиҳати дар вақти дарс истифода набурдани он чораандешӣ намояд;

7) азхудкунии барномаҳои таълимиро дар асоси стандартҳои давлатии таҳсилот аз таълимгиранда талаб намояд;

8) новобаста ба нажод, ранги пӯст, пайдоиш, ҷинс, забон, дин ва эътиқод, мансубияти миллӣ ва (ё) этникӣ, маъюбият, ҳолати саломатӣ, синну сол, шаҳрвандӣ, ақида, вазъи молумулкӣ ё ҳолати дигар, нисбат ба кӯдакон муносибати баробар дошта бошад;

9) бо падару модар дар масъалаҳои давомот, дониш ва интизоми кӯдак ҳамкорӣ намояд;

10) бо тартиби муқарраршуда дарсҳои кушода ташкил карда, падару модарони таълимгирандагонро ба онҳо ҷалб намояд;

11) нисбат ба таълимгирандагоне, ки тартиботи дохилии муассисаи таълимиро халалдор менамоянд, ба дарсҳо бе тайёрӣ меоянд ва шакли зоҳириашон ба талабот ҷавобгӯ нест, маъмурияти муассисаи таълимӣ ва падару модарро сари вақт хаттӣ ё шифоҳӣ огоҳ намояд;

12) оид ба таълимгирандагоне, ки аз таҳсил саркашӣ карда, аз хондан дур мемонанд, падару модар ва роҳбарияти муассисаи таълимиро сари вақт хаттӣ ё шифоҳӣ огоҳ намояд;

13) аз тарғиби ғояҳои бегона ва ташвиқи ҳама гуна масъалаҳое, ки аз доираи мавзуи дарс берунанд, худдорӣ намояд;

14) барои инкишофи маҳорат, малакаи хаттӣ ва нутқи шифоҳии таълимгирандагон кӯшиш намояд;

15) барои дар озмуну олимпиадаҳо ва чорабиниҳои монанди онҳо иштирок намудани таълимгирандагон саъю талош намояд;

16) аз таълимгирандагон ҳамроҳи худ овардани маводи таълимиро талаб карда, омодагии онҳоро ба дарс, машғулиятҳои таълимӣ назорат намояд, онҳоро ба хондани китобҳои илмию бадеӣ, рӯзномаю маҷаллаҳо ташвиқ карда, барои васеъ кардани ҷаҳонбинии онҳо тадбирҳо андешад;

17) иштироки таълимгирандагонро дар маҳфилҳои илмӣ, адабӣ, эҷодӣ ва маҳфилҳои дигар, ҳамчунин созмонҳои хонандагон таъмин карда, ба фаъолона ширкат варзиданашон мусоидат намояд;

18) таълимгирандагонро дар руҳияи ватандӯстӣ, зебоипарастӣ, риояи қонун, эҳтиром ба ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, падару модар, ҳамсолон, насли калонсол, арзишҳои фарҳангию миллӣ, таърихӣ ва муқаддасоти миллӣ тарбия кунад;

19) ҳуқуқу уҳдадориҳои дигарро, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар кардааст, амалӣ намояд.

**БОБИ 6. ПЕШГИРИИ ҲУҚУҚВАЙРОНКУНИҲО ДАР САМТИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК**

**Моддаи 21. Пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо дар самти таълиму тарбияи кӯдак**

1. Мақомоте, ки масъалаҳои вобаста ба масъулият барои таълиму тарбияи кӯдакро баррасӣ мекунанд, уҳдадоранд тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон маҷмуи чораҳои дорои хусусияти иқтисодӣ, иҷтимоӣ, ҳуқуқӣ, иттилоотӣ, таълимӣ, тарбиявӣ ва тавонбахширо бо мақсади пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо аз ҷониби падару модар, васӣ, парастор, шахсоне, ки дар асоси шартнома кӯдакро тарбия мекунанд, дигар намояндагони қонунии онҳо, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии дигар, ки кӯдак воқеан таҳти таълиму тарбияи онҳо қарор дорад, инчунин ҷиҳати бартараф кардани сабабу шароитҳои ба онҳо мусоидаткунандаро амалӣ намоянд.

2. Ҳангоми аз таълиму тарбия дур мондани кӯдак ва содир шудани амали номатлуб нисбат ба кӯдак, инчунин дар мавриди муайян шудани ҳолатҳое, ки ба ҳаёт ва саломатии кӯдак таҳдид менамоянд, шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ уҳдадоранд, ки ба мақомоти дахлдори давлатӣ хабар диҳад.

**Моддаи 22. Чораҳои пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо дар самти таълиму тарбияи кӯдак**

Чораҳои пешгирии ҳуқуқвайронкуниҳо дар самти таълиму тарбияи кӯдак аз инҳо иборатанд:

1) гузарондани ташвиқот дар байни аҳолӣ ҷиҳати амалӣ шудани уҳдадориҳои падару модар дар таълиму тарбияи кӯдак;

2) баргузор намудани ҷаласаҳои падару модарон вобаста ба таълиму тарбияи кӯдак;

3) ташкил намудани «Рӯзҳои падару модар» дар муассисаҳои таълимӣ бо мақсади расондани кумаки педагогӣ, равонӣ, методӣ ба падару модарон;

4) аз ҷиҳати моддӣ ва маънавӣ ҳавасманд гардондани падару модаре, ки ҳуқуқу уҳдадориҳои худро дар таълиму тарбияи кӯдак муваффақона иҷро менамоянд;

5) андешидани тадбирҳо оид ба пешгирии ҳуқуқвайронкунӣ аз тарафи кӯдакон;

6) доир намудани суҳбатҳои пешгирикунанда;

7) роҳандозии корҳои инфиродӣ бо падару модар;

8) бо тартиби муқарраргардида муваққатан гирифтани кӯдак аз падару модаре, ки уҳдадориҳои худро ба таври дахлдор иҷро намекунанд ё ҳангоми мавҷуд будани хатар ба ҳаёт ва саломатии кӯдак;

9) андешидани чораҳои дигаре, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти таълиму тарбияи кӯдак пешбинӣ кардааст.

**БОБИ 7. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 23. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 24. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд» аз 2 августи соли 2011, №762 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2011, №7-8, мод. 616; с. 2016, №3, мод. 147; с. 2018, №5, мод. 283; с. 2019, №4-5, мод. 222; с. 2022, №6, мод. 353, №12, қ. 2, мод. 778) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 25. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ РАҲМОН

ш. Душанбе, 20 июни соли 2024, № 2049

Қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Оид ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон

«Дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак»

Мутобиқи моддаи 60 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак» ҷонибдорӣ карда шавад.

Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси

Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Рустами ЭМОМАЛӢ

ш. Душанбе, 19 июни соли 2024, № 500

Қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Дар бораи қабул кардани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон

«Дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак»

Мутобиқи моддаи 60 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулият барои таълиму тарбияи кӯдак» қабул карда шавад.

Раиси Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон М. ЗОКИРЗОДА

ш. Душанбе, 8 майи соли 2024, № 1304

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	2049	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ МАСЪУЛИЯТ БАРОИ ТАЪЛИМУ ТАРБИЯИ КӮДАК	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	20.06.2024	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТАНЗИМИ**

**ҶАШНУ МАРОСИМ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

Қонуни мазкур тартиби гузарондани ҷашну маросимро муайян карда, ба ҳифзи арзишҳои асили фарҳанги миллӣ, пешгирии хурофоту таассуб, баланд бардоштани маънавиёт ва сатҳи иҷтимоию иқтисодии мардуми Тоҷикистон равона гардидааст.

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) маросим - маҷмуи амалҳои рамзӣ ва анъанавӣ, ки муносибати шахс ва гурӯҳҳои иҷтимоиро ба падидаҳои муҳимми ҳаёти фарҳангии ҷомеа ифода менамояд;

2) ҷашн - таҷлили рӯйдодҳо ва ё санаҳои таърихию фарҳангӣ, ҷамъиятӣ, касбӣ ва оилавӣ.

**Моддаи 2. Доираи амали Қонуни мазкур**

1. Қонуни мазкур нисбат ба мақомоти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, сарфи назар аз тобеияти идоравӣ ва шакли моликият, ҳамчунин ба шахсони воқеӣ, новобаста ба вазъи иҷтимоию иқтисодии онҳо, татбиқ мегардад.

2. Намояндагони миллату халқиятҳо ва дину мазҳабҳои дигар ҷашну маросими худро дар асоси расму оинҳои худ метавонанд гузаронанд. Онҳо ҷашну маросими дар Қонуни мазкур пешбинишударо бо риояи муқаррароти ҳамин Қонун мегузаронанд.

**Моддаи 3. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими ҷашну маросим**

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи танзими ҷашну маросим ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигари Ҷумҳурии Тоҷикистон ва санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад.

БОБИ 2. САЛОҲИЯТ ВА ВАКОЛАТҲОИ МАҚОМОТИ ҲОКИМИЯТИ ДАВЛАТӢ ВА МАҚОМОТИ ХУДИДОРАКУНИИ ШАҲРАК ВА ДЕҲОТ ОИД БА ТАНЗИМИ ҶАШНУ МАРОСИМ

**Моддаи 4. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими ҷашну маросим**

1. Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими ҷашну маросим мансубанд:

1) пешбурди сиёсати давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

2) муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

3) тасдиқи низомномаи намунавии комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

4) тасдиқи низомномаи намунавии комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

5) тасдиқи тартиби сафари шаҳрвандон барои адои ҳаҷ ва умра;

6) қабули қарор дар бораи дар сатҳи давлатӣ ҷашн гирифтани санаи таъсиси корхона, муассиса ва ташкилотҳои давлатии дигар, ҳамчунин зодрӯз ва ёдбуди шахсоне, ки ба давлат ва ҷамъият хизматҳои шоиста кардаанд;

7) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

2. Дар ҳолатҳои истисноӣ бо риояи муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми вазъияти фавқулода, пандемияи бемориҳои сироятӣ, ҳолатҳои фавқулодаи дорои хусусияти табиӣ ва техногенӣ Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад чораҳои маҳдудкунандаро оид ба гузарондани ҷашну маросим муқаррар намояд.

Моддаи 5. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим

Ба ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим мансубанд:

1) амалигардонии сиёсати давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

2) таҳияи лоиҳаи қонунҳо, санадҳои меъёрии ҳуқуқии дигари Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими ҷашну маросим;

3) тасдиқи тартиби гузарондани маросими дафну азодорӣ;

4) ташкили сафари шаҳрвандон барои адои ҳаҷ ва умра;

5) шарҳу тавзеҳ додани масъалаҳо оид ба танзими ҷашну маросим;

6) назорати иҷрои талаботи Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ оид ба ҷашну маросим;

7) андешидани чораҳо ҷиҳати таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

8) додани тавсияҳо ҷиҳати дуруст амалӣ кардани корҳои хайриявӣ ва эҳсонкорӣ;

9) андешидани тадбирҳо ҷиҳати аз байн бурдани хурофоту таассуб;

10) андешидани тадбирҳо ҷиҳати пешгирии зиёдаравию исрофкорӣ дар баргузории ҷашну маросим;

11) андешидани тадбирҳо ҷиҳати пешгирии ақди никоҳи бармаҳал ва ғайрирасмӣ;

12) таъмини ҳамкорӣ байни мақомоти давлатӣ ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ оид ба танзими ҷашну маросим ва ташкили корҳои маърифатию тарғиботӣ дар байни аҳолӣ;

13) таблиғи адабиёти илмию оммавӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

14) дархости маълумот дар бораи иҷрои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими ҷашну маросим аз вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, сарфи назар аз тобеияти идоравӣ ва шакли моликият;

15) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 6. Ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба танзими ҷашну маросим

Ба ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба танзими ҷашну маросим мансубанд:

1) иштирок дар амалигардонии сиёсати давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

2) андешидани чораҳо ҷиҳати таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

3) таъмини ҳамкорӣ байни мақомоти давлатӣ, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ оид ба танзими ҷашну маросим ва ташкили корҳои маърифатию тарғиботӣ дар байни аҳолӣ;

4) иштирок дар таблиғи адабиёти илмию оммавӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

5) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

**Моддаи 7. Комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим**

1. Ҷиҳати амалӣ намудани Қонуни мазкур дар назди мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва ҷамоатҳои шаҳраку деҳот комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим таъсис дода мешаванд.

2. Ба ваколатҳои комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим мансубанд:

1) иштирок дар амалигардонии сиёсати давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

2) шарҳу тавзеҳ додани масъалаҳо оид ба танзими ҷашну маросим;

3) ба ҳисоб гирифтани тӯйи домодию арӯсӣ ва маросими азодорӣ дар асоси муроҷиатҳои хаттӣ ва электронии шахсони воқеӣ, инчунин пешбурди омор дар ин самт;

4) андешидани чораҳо ҷиҳати таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур;

5) расонидани ёрии амалӣ ба раисони маҳаллаҳо ва шахсони ҳуқуқӣ дар танзими ҷашну маросим;

6) додани тавсияҳо ҷиҳати дуруст сафарбар кардани корҳои хайриявӣ ва эҳсонкорӣ;

7) андешидани чораҳо ҷиҳати аз байн бурдани хурофоту таассуб;

8) додани тавсияҳо ҷиҳати пешгирии зиёдаравию исрофкорӣ дар баргузории ҷашну маросим;

9) андешидани чораҳо ҷиҳати пешгирии ақди никоҳи бармаҳал ва ғайрирасмӣ;

10) таъмини ҳамкорӣ байни мақомоти давлатӣ ва иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ оид ба танзими ҷашну маросим ва ташкили корҳои маърифатию тарғиботӣ дар байни аҳолӣ;

11) иштирок дар таблиғи адабиёти илмию оммавӣ оид ба танзими ҷашну маросим;

12) дархости маълумот дар бораи иҷрои санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими ҷашну маросим аз иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва динӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, сарфи назар аз тобеияти идоравӣ ва шакли моликият;

13) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

3. Низомномаи комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим, ки дар асоси низомномаи намунавии комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим таҳия шудааст, аз ҷониби маҷлиси вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳру ноҳияҳо ва ҷамоати шаҳраку деҳот тасдиқ карда мешавад.

4. Аъзои комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим дар доираи ваколатҳои муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амал карда, ҳуқуқ надоранд ба рафти гузарондани ҷашну маросим монеъ гарданд.

**Моддаи 8. Комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим**

1. Дар вазорату идораҳо, иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, сарфи назар аз тобеияти идоравӣ ва шакли моликияташон, ки дар онҳо на камтар аз 30 нафар корманд фаъолият мекунад, комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим таъсис дода мешаванд.

2. Фаъолияти комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим тибқи Қонуни мазкур ва низомнома, ки дар асоси низомномаи намунавии комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим таҳия ва аз ҷониби роҳбарони вазорату идораҳо, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар тасдиқ карда мешавад, ба роҳ монда мешавад.

3. Комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим риояи талаботи Қонуни мазкурро аз ҷониби кормандони вазорату идораҳо, корхона, муассиса ва ташкилотҳои дигар, ки дар онҳо таъсис дода шудаанд, назорат намуда, ҷиҳати пешгирии ҳуқуқвайронкунӣ дар ин самт чораҳои зарурӣ меандешанд.

4. Дар сурати риоя накардани талаботи Қонуни мазкур комиссияҳои ҷамъиятӣ оид ба танзими ҷашну маросим дар муҳлати то се рӯз ба мақоми ваколатдор ва ё комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим дар ин бора хабар медиҳанд.

**БОБИ 3. ТАНЗИМИ ҶАШНУ МАРОСИМ**

**Моддаи 9. Ҷашнҳои расмӣ**

1. Ҷашни Рӯзи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Рӯзи Ваҳдати миллӣ, Иди байналмилалии Наврӯз, Иди Меҳргон, Иди Сада, Иди Рамазон, Иди Қурбон ва идҳои дигар тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор мегардад.

2. Дар рӯзҳои Иди Рамазон ва Иди Қурбон дастархони камхарҷи идона ороста шуда, исрофкорӣ, зиёдаравӣ, тақдими ширинӣ ва туҳфаҳои дигар (идгардак) манъ аст.

**Моддаи 10. Зодрӯз**

Ҷашни зодрӯз ба таври ихтиёрӣ танҳо дар доираи оила гузаронда мешавад.

**Моддаи 11. Хатнасур ва маросими дигари вобаста ба таваллуди кӯдак**

1. Маъракаҳои номгузорӣ, гаҳворабандон, чиллагурезон, мӯйсаргирони тифл ва маъракаҳои дигари вобаста ба таваллуди кӯдак дар доираи оила, бе забҳи чорво ва хизматрасонии ҳунармандон баргузор карда мешаванд.

2. Маросими хатнасур ба таври ихтиёрӣ танҳо дар доираи оила ва бе хизматрасонии ҳунармандон гузаронда мешавад.

3. Хатна бо розигии падару модар дар давоми як моҳи баъди таваллуди писар дар муассисаҳои тиббии дахлдор бо тартиби муқаррарнамудаи мақоми ваколатдори давлатӣ дар соҳаи тандурустӣ ба таври ройгон гузаронда мешавад.

4. Гузарондани маъракаи ақиқа манъ аст.

**Моддаи 12. Тӯйи домодию арӯсӣ**

1. Тӯйи домодию арӯсӣ бо гузарондани на зиёда аз ду маърака ва дар давоми на бештар аз ду рӯз ба таври ихтиёрӣ бо оростани зиёфат барои то 150 нафар ва додани оши тӯй барои то 200 нафар аз ҳисоби ҳар ду ҷониб гузаронда мешавад.

2. Ташкили маъракаҳои фотиҳаи тӯй, маслиҳатошӣ, идонабарӣ, сандуқбарон, сарупобинон, чойгаштак, раисталбон, қудоталбон, ноншиканон, хонакашон, модарталбон, падарталбон, рӯйбинон, чодарканон, муборакбодӣ, шаҳтозон (роҳбандон), тақдими сарупо барои меҳмонони тарафҳо ва хешу табори домоду арӯс ва маъракаҳои дигари бо тӯйи домодию арӯсӣ алоқаманд, ба истиснои тақдими туҳфаҳо барои домоду арӯс ва падару модари онҳо, манъ мебошанд.

3. Маросими домодталбон ва арӯсбинон ба таври ихтиёрӣ дар доираи оила бо иштироки то 15 нафар гузаронда мешаванд.

4. Падару модари домоду арӯс ва ё шахсони онҳоро ивазкунанда бо маслиҳати тарафҳо метавонанд ба ҷойи додани зиёфат ё оши тӯй маблағи онро ҷиҳати беҳтар гардондани шароити зиндагии навхонадорон ё барои корҳои хайриявию эҳсонконӣ, аз ҷумла таъмири роҳ, кашидани хатти об, сохтмон ва ё таъмири иншооти иҷтимоӣ ва пулҳо, сарф намоянд.

5. Гусели арӯсу домод бо истифодаи на бештар аз 4 автомошинаи сабукрав гузаронда мешавад.

6. Маросими бақайдгирии давлатии ақди никоҳ аз ҷониби мақомоти сабти асноди ҳолати шаҳрвандӣ ва мақомоти дигари дахлдор амалӣ карда мешавад.

**Моддаи 13. Маросими ҳаҷ ва умра**

1. Маъракаҳои гуселу пешвоз вобаста ба адои ҳаҷ ва ё умра дар доираи оила гузаронда мешаванд.

2. Ташкили маъракаҳои ҳоҷизиёрат, ҳоҷиталбон, ҳоҷиошӣ ва маъракаҳои дигар, инчунин тақсими туҳфаҳо, идона оро додани ҳавлӣ, кӯчаву маҳалла ва мошинҳо ба хотири ҳаҷ ва ё умра манъ аст.

3. Ҳоҷиён ва умракунандагон ба ҷойи маъракаҳои дар қисми 2 моддаи мазкур манъшуда метавонанд корҳои хайриявию эҳсонкорӣ, аз ҷумла таъмири роҳ, кашидани хатти об, сохтмон ва ё таъмири иншооти иҷтимоӣ ва пулҳоро анҷом диҳанд.

Моддаи 14. Маросими дафну азодорӣ

1. Маросими ҷаноза бе маҳдудияти шумораи иштироккунандагон сурат мегирад.

2. Маросими се, чил ва сол бе забҳи чорво ва додани таом гузаронда мешаванд.

3. Дар маросими дафну азодорӣ забҳи чорво ва додани таом, ташкили оши сари тахта, душанбегӣ, ҷумъагӣ, ҳафт, бист, шашмоҳагӣ, ҳамчунин додани пули нақд ва ашёи дигар, ба истиснои ҳаққи хизмати қабркан ва мурдашӯй, манъ мебошанд.

**Моддаи 15. Ҷойи баргузории ҷашну маросим**

1. Ҷашну маросим дар майдончаҳо (ҳавлиҳо)-и назди биноҳои истиқоматӣ, дохили манзили истиқоматӣ, тарабхона, қаҳвахона, ошхона ё тӯйхонаҳо бо риояи тартиботи ҷамъиятӣ гузаронда мешаванд.

2. Маросими мавлудхонӣ ба таври ихтиёрӣ танҳо дар масҷидҳо бе ҷамъоварӣ ва додани маблағи пулӣ ва таом сурат мегирад.

**Моддаи 16. Вақт ва давомнокии баргузории ҷашну маросим**

1. Тӯю маъракаҳо дар шаҳрҳо дар рӯзҳои истироҳатӣ аз соати 8 то соати 22 ва дар рӯзҳои корӣ аз соати 18 то соати 22, дар шаҳраку деҳот (аз ҷумла шаҳраку деҳоти тобеи шаҳр) дар рӯзҳои истироҳатӣ аз 1 апрел то 31 октябр аз соати 6 то соати 22, аз 1 ноябр то 31 март аз соати 8 то соати 22 ва дар рӯзҳои корӣ аз соати 18 то соати 22 гузаронда мешаванд.

2. Давомнокии тӯю маъракаҳо то се соат муқаррар карда мешавад.

**БОБИ 4. ТАРТИБИ ХИЗМАТРАСОНӢ ДАР ҶАШНУ МАРОСИМ**

**Моддаи 17. Тартиби хизматрасонӣ дар ҷашну маросим**

1. Хизматрасонии ҳунармандон дар тӯю маъракаҳо дар асоси шартномаи хаттии тарафҳо бо риояи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон сурат мегирад.

2. Маъмурияти тарабхона, қаҳвахона, ошхона ва тӯйхонаҳо уҳдадоранд хизматрасонии тӯю маъракаҳоро дар асоси шартномаи хаттии тарафҳо ба роҳ монда, ҳангоми баргузории тӯю маъракаҳо талаботи Қонуни мазкурро вобаста ба шумораи даъватшудагон ва вақти баргузории онҳо риоя намоянд.

**БОБИ 5. УҲДАДОРИИ ШАХСОНИ ВОҚЕӢ ВА ҲУҚУҚӢ, ИНЧУНИН ҶАЛБИ АҲЛИ ҶОМЕА ҲАНГОМИ ГУЗАРОНДАНИ ҶАШНУ МАРОСИМ**

**Моддаи 18. Уҳдадории шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ ҳангоми гузарондани ҷашну маросим**

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ уҳдадоранд ҷашну маросимро бо риояи талаботи Қонуни мазкур баргузор карда, комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросимро доир ба барпосозии тӯйи домодию арӯсӣ ва маросими азодорӣ хабардор намоянд.

2. Оростани зиёфат ба муносибати таъин шудан ба мансаби давлатӣ, гирифтани мукофоти давлатӣ, рутба, унвон, ҷоиза, мукофоти дигар, дараҷа ва унвонҳои илмию тахассусӣ манъ аст.

3. Дар ҷашну маърака пошидан ва часпондани пул манъ аст.

4. Сархатибон, имомхатибон, имомҳои масҷидҳои панҷвақта, ходимони ғайрирасмии динӣ, раисони маҳаллаҳо ва роҳбарони мақомоти худфаъолияти ҷамъиятӣ барои риояи талаботи Қонуни мазкур дар ҳудуди деҳаю маҳалли истиқомат ва ё фаъолият масъулият доранд.

5. Шаҳрвандон ва шахсони ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон уҳдадоранд рукнҳои фарҳанги миллӣ, аз ҷумла забони давлатӣ ва пӯшидани либосҳои миллиро риоя намоянд. Воридот, фурӯш, тарғиби либосҳои ба фарҳанги миллӣ бегона, инчунин дар ҷойҳои ҷамъиятӣ пӯшидани чунин либосҳо манъ мебошанд.

**Моддаи 19. Ҷалби аҳли ҷомеа ҳангоми гузаронидани тӯю маъракаҳо**

Мақомоти ваколатдори давлатӣ оид ба танзими ҷашну маросим, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот метавонанд иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ ва диниро ҷиҳати гузарондани чорабиниҳои омӯзишӣ ва маърифатӣ оид ба таъмини риояи талаботи Қонуни мазкур, аз ҷумла пешгирии зиёдаравию исрофкорӣ дар баргузории ҷашну маросим, ақди никоҳи бармаҳал ва ғайрирасмӣ ва ҳуқуқвайронкуниҳои дигар дар ин самт, ҷалб намоянд.

**БОБИ 6. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ**

**Моддаи 20. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур**

1. Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

2. Аъзои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, раисони Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилоятҳо, шаҳри Душанбе, шаҳр ва ноҳия, судяҳо, кормандони мақомоти прокуратура, амният, корҳои дохилӣ, назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсия, андоз ва гумрук, кормандони мақомоти дигари ҳифзи ҳуқуқ, хизматчиёни ҳарбӣ, аъзои комиссияҳои доимии маҳаллӣ оид ба танзими ҷашну маросим, хизматчиёни давлатӣ, шахсони мансабдори дигари давлатӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур аз ҷониби онҳо ё фарзандонашон мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аз мансаб озод карда мешаванд.

Моддаи 21. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон»

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» аз 8 июни соли 2007 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2007, №6, мод. 428; с. 2008, №6, мод. 448; с. 2010, №7, мод. 568; с. 2017, №5, қ.1, мод. 285, №7- 9, мод. 580; с.2021, №6, мод.392) аз эътибор соқит дониста шавад.

**Моддаи 22. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур**

**Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.**

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ РАҲМОН

ш. Душанбе, 20 июни соли 2024, № 2048

Қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Оид ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон»

Мутобиқи моддаи 60 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» ҷонибдорӣ карда шавад.

Раиси Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Рустами ЭМОМАЛӢ

ш. Душанбе, 19 июни соли 2024, № 499

Қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Дар бораи қабул кардани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон»

Мутобиқи моддаи 60 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» қабул карда шавад.

Раиси Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон М. ЗОКИРЗОДА

ш. Душанбе, 8 майи соли 2024, № 1302
Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	2048	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТАНЗИМИ ҶАШНУ МАРОСИМ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	20.06.2024	Амалкунанда	WORD PDF ZIP

Қоидаҳои ягона барои сомонаҳои расмӣ

^-A A ⁺A

Бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 июли соли 2017, №344 тасдиқ шудааст
ҚОИДАҲОИ ЯГОНА БАРОИ СОМОНАҲОИ РАСМИИ ВАЗОРАТУ ИДОРАҲО, МАҚОМОТИ ИҶРОИЯИ МАҲАЛЛИИ ҲОКИМИЯТИ ДАВЛАТӢ ВА МАҚОМОТИ ХУДИДОРАКУНИИ ШАҲРАК ВА ДЕҲОТ ДАР ШАБАКАИ ИНТЕРНЕТ

1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ: 1. Қоидаҳои ягона барои сомонаҳои расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар шабакаи Интернет (минбаъд - Қоидаҳо) бо мақсади татбиқи Консепсияи ташаккули ҳукумати электронӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 декабри соли 2011, № 643 тасдиқ шудааст ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи ҳуқуқи дастрасӣ ба иттилоот» таҳия гардидааст.
2. Қоидаҳои мазкур масъалаҳои ташкилии муҳтаво, услуб ва дизайн, таъминоти барномавӣ, маъмурикунонии сомонаҳои расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар шабакаи Интернет ва талаботи техникиро ба онҳо ба танзим медароранд.
3. Дар Қоидаҳои мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода бурда мешаванд:
- муҳимии иттилоот (ҳуҷҷат) - дараҷаи мутобиқати иттилоот ба лаҳзаи ҳозираи вақт;
- ҳолати муҳимии иттилоот дар системаҳои иттилоотӣ - мутобиқати муҳтавои иттилооти (ҳуҷҷати) ба системаи иттилоотӣ пешниҳодшуда ба версияи охирини он, аз ҷумла бо дарназардошти тағйиру иловаҳое, ки бо тартиби муқарраргардида ворид карда шудаанд;
- бехатарӣ - дараҷаи мувофиқи матлаби пуррагӣ, махсусият, дастрасӣ ва самаранокӣ барои ҳифзи маълумот аз гумшавӣ, таҳриф, вайронкунӣ ва истифодаи беиҷозат;
- браузер - замимаи барномавие, ки ба истифодабарандагон инъикоси матн, графика, видео, мусиқӣ ва дигар иттилооти воқеъ дар сомона, инчунин бо пешниҳодкунандаи иттилоот дар тамос шуданро имконият медиҳад;
- веб (www, World, Wide Web) - низоми дастрасӣ ба захираҳои иттилоотии бо ҳам алоқаманд дар компютерҳои гуногуни ба Интернет пайвастшуда;
- веб-шореҳ ё веб-браузер - барномаест, ки барои роҳнамоӣ ва аз назар гузаронидани захираҳои интернетии гуногун истифода мешавад;
- веб-сомона ё сомонаи интернетӣ (минбаъд - сомона) - маҷмӯи ба ҳамдигар алоқаманди захираҳои иттилоотии онлайние, ки барои азназаргузаронӣ тариқи шабакаи коммуникатсияҳои электронӣ ба воситаи барномаи махсус - веб-шореҳ пешбинӣ гардидааст;
- веб-саҳифа - захираи бузурги матнӣ, ки тавассути Интернет дастрас аст;
- ҳуҷҷат - ашёи моддӣ, ки дар он иттилоот дар намуди матн, сабти овоз ва тасвир ё шакли дигари ихтиёрӣ инъикос гардида, барои нигоҳдорӣ ва истифодаи ҷамъиятӣ муайян шуда, бо маълумоти ҳатмии барои ҳамин шакли ҳуҷҷат муқарраргардида;
- Интернет - шабакаи иттилоотии ҷаҳонии коммуникатсияҳои электронӣ;
- технологияҳои иттилоотӣ - маҷмӯи воситаҳои техникаи ҳисоббарор ва телеиртиботӣ, воситаҳои барномавӣ ва тарзҳои истифодаи онҳо барои ҷустуҷӯ, коркард, нигоҳдорӣ, ирсол ва қабули иттилоот;
- маводи иттилоотӣ - иттилооте (ҳуҷҷате), ки чун қоида маълумоти васеъро оид ба далелҳо, рӯйдодҳо ва равандҳо дар фаъолияти мақомоти давлатӣ дар бар мегирад, ки он ҳамчунин метавонад ҳуҷҷатҳои алоҳидаи аз ҷиҳати муҳтаво алоқаманд ва/ё қисме аз онҳоро фаро гирад;
- хабари иттилоотӣ - иттилооте (ҳуҷҷате), ки маълумоти хабардоркунандаи истифодабаранда дар бораи далелҳои дақиқ, рӯйдодҳо ва равандҳоро дар фаъолияти мақомоти давлатӣ дар бар мегирад;
- контент - захираҳои иттилоотии (мундариҷаи, пуркунии иттилоотии) веб-сомона;
- метадодаҳо - иттилооте, ки ба НТМL-файл барои мукаммал шудани иттилоот дар бораи муҳтаво ва мақсадҳои веб-саҳифаи муайян ниҳода мешавад;
- технологияҳои мултимедиавӣ - технологияҳое, ки имконияти истифодаи овоз ва видеоро таъмин мекунанд;
- НТМL (Нуреr Техt Маrkup Language) - забони нишонагузорӣ, ки барои сохтани веб-саҳифаҳо истифода шуда метавонанд дар браузер инъикос гарданд;
- тафсири хусусияти иттилоотидошта (тафсири иттилоотӣ) маводи иттилоотие, ки чун қоида хабарро аз якчанд маълумоти иттилооть ё маводи иттилоотӣ дар бар мегирад;
- онлайн - хосияти пайваст ё дар алоқа будан бо шабакаи интернетии барқӣ, шабакаи интернетии электронӣ ё дигар низомҳои дастгирикунандаи пайваст;
- хадамоти онлайнӣ (шабакавӣ) - хизмате, ки дар вақти воқеӣ тавассути шабакаи таҳвили маълумот расонида мешавад;
- захираи онлайнӣ - захирае, ки дастрасӣ ба он таҳти низоми вақти воқеӣ тавассути дастгоҳе (компютер, телефон, смартфон ва ба ҳаминҳо монанд), ки ба шабакаи мубодилаи маълумот пайваст аст, амалӣ карда мешавад. Дар шакли захираҳои онлайнӣ метавонад маълумоти фаврӣ ё нмконияти кор тариқи низоми муколама бо барнома ё истифодабарандаи дигар пешниҳод карда шавад;
- сомонаи расмӣ - маҷмӯи иттилооти расмӣ дар намуди электронӣ ва воситаҳои муколамаи интерактивӣ, ки аз тарафи вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ба шаҳрвандон дар шабакаи Интернет пешниҳод мешаванд;
- оффлайн - мафҳуми баръакси онлайн, ки маънои дар алоқа қарор надоштанро дорад;
- таъминоти барномавӣ - мафҳуми умумие, ки барномаҳоро барои дастгоҳҳои алоқа (компютерҳо, телефонҳои мобилӣ, смартфонҳо ва ғайра) дар фарқият аз таркиби дастгоҳии онҳо тавсиф мекунад;
- протокол - шакли тасвири маълумоти таҳвилшаванда ва қоидаҳое, ки тибқи онҳо мубодилаи иттилоот байни ду ё якчанд низомҳо амалӣ мегардад;
- шабакаи таҳвили маълумот - якҷоя кардани ду ё зиёда дастгоҳ (масалан, компютерҳо) барои таҳвили маълумот байни ин дастгоҳҳо;
- смарт-корт - корти пластикӣ бо резпардозанда (микропротсессор)-ҳои дохилӣ. Смарт-кортҳоро метавон барои анҷом додани пардохтҳои электронӣ, барои дастрасӣ ба хадамоти шабакавии онлайнӣ ва дигар хизматрасониҳо истифода бурд;
- низоми идоракунии манбаи маълумот (НИММ) - замимае, ки таҳия, нигаҳдорӣ, таҷдид ва ҷустуҷӯи иттилоотро дар манбаи маълумот таъмин мекунад;
- телекоммуникатсияҳо - маҷмӯи воситаҳои техникӣ, ки барои интиқоли иттилоот дар масофа муайян шудаанд;
- оператори техникию технологӣ - воҳиди ташкилие, ки мустақилона ё якҷоя бо дигар ташкилотҳо шарт ва тартиби коркарди сомонаҳоро муқаррар ва тавассути ҳайати махсусгардонидашудаи кормандон дастгирии техникӣ ва тиҷоратии сатҳи баландро таъмин менамояд;
- фрейм - элементҳои технологие, ки дар забони нишонагузорӣ барои дохил намудани захираҳои иттилоотӣ истифода мешаванд. Фреймҳо тақсим намудани саҳваро ба қисмҳои мустақиле, ки ба ҳар яки онҳо НТМL, ҳуҷҷатро ворид кардан мумкин аст, имконият медиҳанд. Ҳамин тавр, истифодабаранда метавонад якбора якчанд ҳуҷҷатро аз назар гузаронад.
2. ТАЛАБОТИ УМУМӢ: 4. Ҳангоми таҳияи сомонаҳои расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар шабакаи Интернет талаботи зерин бояд ба инобат гирифта шаванд:
- афзалияти ҳамгироии захираҳои иттилоотии сомонаҳо дар Интернет Портали Давлатӣ (htpp://www.hukumat.tj), ки онро ҳамчун инфрасохтори ягонаи шабакавии иттилоотию коммуникатсионӣ ҷиҳати пешниҳоди дастрасӣ ба иттилоот ва паҳнкунии иттилоот бояд донист;
- зарурати ба инфрасохтори сомонаҳои расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дохил намудани механизмҳои дастгирии муколамаи доимӣ ва ҳамкорӣ бо шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ аз рӯи масъалаҳои ниҳоят муҳим ва масоили рушди иҷтимоию иқтисодии ҷомеа ва давлат;
- таркиби талаботи воқеӣ ва минбаъдаи шахсони воқеӣ (аз рӯи гурӯҳи аҳолӣ) ва ҳуқуқӣ (аз рӯи намуди фаъолият) ба захираҳои иттилоотӣ ва хизматрасониҳои сомонаҳои расмӣ;
- зарурати таъмини фасеҳӣ ва фаврият дар танзим ва навкунии инфрасохтори сомонаҳои расмӣ барои ҳалли вазифаҳои ҷорӣ ва минбаъдаи вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;
- зарурати ба қисми ба ҳамагон дастраси инфрасохтори сомонаи расмӣ ворид намудани нишондиҳандаҳои самаранокии фаъолияти вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;
- зарурати дар саҳифаи аввали сомонаи расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ҷойгир намудани Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 ва Барномаи миёнамуҳлати рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи солҳои 2016-2020;
- зарурати дар саҳифаи аввали сомонаҳои расмии вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо ҷойгир намудани барномаҳои рушди иҷтимоиву иқтисодии вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо.
5. Суроғаҳои сомонаҳои расмӣ:
- суроғаҳои сомонаҳои расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ҳатман бояд дар минтақаи домени .tj ба қайд гирифта ва воқеан дар сервери (хостинги) дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон буда ҷойгир карда шаванд. Вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар ин бора мақоми ваколатдорро оид ба назорати иҷрои Қоидаҳои мазкур хаттӣ хабардор менамояд. Вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот метавонад иловатан дар доменҳои дигари ба ҳама дастраси сатҳи болоӣ (.com, .org, .net, .info ва ғайра) суроғаҳо дошта бошад; сомонаи расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бояд тавассути Интернет Портали Давлатӣ (http://www.hukumat.tj) дастрас бошанд;
- бо мақсади ҳамгироӣ ба захираҳои ҷаҳонии иттилоотӣ, суроғаи вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бояд дар ҳар як аз се забон (забонҳои тоҷикӣ, русӣ ва англисӣ) муайян карда шавад. Масалан, Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон - www.vkh.tj, www.mid.tj, www.mfa.tj. Ғайр аз ин, веб-сомонаҳои вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот метавонанд суроғаҳои иловагӣ бо дигар забонҳо дошта бошанд;
- суроғаҳои сомонаҳои пайрав бояд ҳамчун доменҳои сатҳи поёнӣ ба сомонаҳои расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дастрас бошанд;
- суроғаҳои сомонаҳои раёсат ё шуъбаҳои алоҳида дар дастгоҳи марказии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бояд ҳамчун ҷузъи алоҳидаи сомонаи расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дастрас бошанд;
- ҳамаи вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бояд суроғаи доимӣ барои қисмҳои алоҳидаи сомонаи расмӣ, ба мисли «Навигарӣ», «Форум», «Вазифаи холӣ» ва «Ҳуҷҷатҳо» дошта бошанд;
- воҳидҳои минтақавии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ бояд суроғаҳои минтақавӣ ва соҳавиро ҳамчун домени сатҳи поёнӣ аз суроғаи минтақа, вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дошта бошанд;
- бо мақсади истиснои киберсквоттинг (истифодаи номҳои шабеҳ ба мақсадҳои дигар аз ҷониби шахсони сеюм) тавсия дода мешавад, ки номҳои шабеҳи сомонаҳои расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ба қайд гирифта шаванд.
6. Дастгирии забонии сомонаи расмӣ:
- сомонаи расмӣ бояд се шакли забонӣ: тоҷикӣ, русӣ, англисӣ, ҳамчунин метавонад дигар забонҳоро дошта бошад. Шаклҳои сомона ба забонҳои гуногун бояд ба шакли сомона ба забони тоҷикӣ мувофиқат намоянд. Тарҷумаи маводи матнӣ ба забони дигар аз ҷониби соҳиби сомона таъмин карда мешавад;
- барои ҳар кадом шакли сомона бояд саҳифаҳои қолабии инфиродӣ таҳия кард, ки услуби умумии порталро нигаҳ дорад. Ҳамаи ҷузъиёти графикӣ дар қолабҳо ба забони дахлдор анҷом дода мешаванд, сохтори меню ва ҷузъҳои дигари навигатсионӣ бошанд, бояд ба сохтори ҳамон шакл мувофиқат кунад. Майдонҳои хизматӣ ва ҷузъиёти матнии интерфейсҳо ҳам бояд дорои тарҷумаи айнан бошанд;
- истифодабаранда бояд имконият дошта бошад, ки ҳар лаҳза ҳангоми азназаргузаронии сомонаи расмӣ тавонад аз як шакл ба дигараш гузарад. Агар саҳифаи азназаргузаронидашаванда ҳангоми гузариш ба забони дигар ҳаммаънои худро надошта бошад, он гоҳ бояд гузариш ба саҳифаи аввали сомона бо забони интихобшуда сурат гирад.
7. Модули ҷустуҷӯ ва гирифтани иттилоот:
- иттилооти дар сомонаи расмӣ пешниҳодшуда бояд пурра, дақиқ ва мубрам бошад. Барои ташкили он одатан якчанд методҳо истифода бурда мешаванд: эълон дар бораи таҷдид, ҷустуҷӯи пурраи матн, дастабандиҳои силсиламаротиб (иерархӣ);
- ҷустуҷӯ бояд бо истифодаи шохиси пурраи матни сомона, ки таҷдиди он ба таври автоматӣ мутобиқи ҷадвал аз ҷониби маъмури сомона муқаррар мегардад, амалӣ карда шавад. Ҳангоми ҷустуҷӯ бояд таҳлили морфологии калимаҳои аз ҷониби истифодабаранда воридшавандаи забони тоҷикӣ (русӣ, англисӣ) ва ҷустуҷӯи ҳамаи шаклҳои он калимаҳо анҷом дода шавад. Низом бояд имконияти ҷустуҷӯи васеъро бо иҷрои муносибати мантиқии байни калимаҳо (ВА, Ё, НЕ) таъмин намояд. Ғайр аз ҷустуҷӯи умумӣ, дар сомона бояд интерфейсҳои маҳдуди ҷустуҷӯӣ дастрас бошанд, ки ҷиҳати ҷустуҷӯи иттилооти барои қисмҳои мушаххаси сомона махсусгардонидашуда пешбинӣ шудаанд.
8. Модули ҳамкории шаҳрвандону ташкилотҳо бо вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бо маҷмӯи хизматрасониҳо таъмин карда шуда, ба шаҳрвандон ва ташкилотҳо имконият медиҳад, ки тавассути Интернет маълумот ё иҷозати заруриро (пурра ё қисман) дархост кунанд ва гиранд. Сомона метавонад имконияти ба вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот фиристодани шакли пешбинишудаи ҳисоботдиҳиро (андоз, омор) низ пешниҳод намояд. Ғайр аз интерфейси мувофиқ, ки ба шаҳрвандон ва намояндагони ташкилотҳо бо сатҳи гуногуни истифодабарии дастгоҳи алоқа (компютер, телефони мобилӣ, смартфон ва ғайра) имконият медиҳад ба осонӣ маълумоти худро омода ва ирсол намоянд, низом бояд ҳифзи зарурии махфияти иттилоотро таъмин намояд. Ҳамчунин, модули «Пурсишҳо» зарур мебошад, ки барои омӯхтани пешниҳодҳои истифодабарандагони сомона дар бораи афзалияти ягон масъалаи ҳалталаб, дар бораи усулу роҳҳои ҳалли он истифода бурда мешаванд.
9. Аз тарафи вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот гузаронидани чорабиниҳо барои шаҳрвандон ва ташкилотҳо:
- қисми махсуси («майдончаи савдо») сомонаи расмӣҳангоми зарурат метавонад иттилоотро дар бораи тендерҳо байни ташкилотҳо ва корхонаҳо ҷиҳати анҷом додани ин ё он кор барои эҳтиёҷоти давлатӣ пешниҳод намояд;
- дар сомона эълон дар бораи тендер, шартҳои иштирок дар он ва маҷмӯи шаклҳои махсус, ки бояд довталаб онро пур кунад, интишор карда мешаванд. Таъминоти барномавии портал барои ҷамъоварии дархост ва натиҷабарорӣ кумак мерасонад.
10. Сомонаҳои расмӣ дар платформаи техникию технологии операторе, ки ба молики иттилоот риояи пурраи талаботи бо Қоидаҳои мазкур муқарраргардидаро кафолат медиҳад, ҷойгир карда мешаванд.
11. Дастрасӣ ба иттилооти дар сомонаи расмӣ ҷойгиршуда озод ва ройгон таъмин карда мешавад.
12. Сомонаҳои расмӣ бояд барои дастрасӣ аз дастгоҳҳои мобилӣ (телефони мобилӣ, смартфон ва ғайра), инчунин барои дастрасии шахсони имконияташон маҳдуд бо роҳи пешниҳоди низоми овоздоркунии муҳтавои иттилоотӣ мутобиқ карда шаванд.
13. Сомонаҳои расмӣ бояд имконияти обунаи шахсони ҳуқуқӣ ва воқеиро ба иттилоот аз қисми навигариҳо, рӯйдодҳо ва эълонҳо таъмин намоянд.
14. Тавассути сомонаҳои расмӣ вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот метавонанд хизматрасониҳои пардохтшавандаи давлатиро пешниҳод намоянд.
3.ТАЛАБОТ НИСБАТИ МУҲТАВО, УСЛУБ ВА ДИЗАЙНИ СОМОНАҲОИ РАСМӢ: §1. Муҳтавои сомонаҳои расмӣ
15. Вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот иттилоотро дар сомонаҳои расмӣ бо риояи талаботи зерин ҷойгир мекунанд;
- хабардор намудани аҳли ҷомеа дар бораи имконияти шиносоӣ дар шабакаи Интернет бо фаъолияти вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;
- ҷойгир намудани иттилооти муҳим бо нишон додани санаи ҳар як ҳолати нашри ҳуҷҷат ва санаи навсозии иттилоот;
- пешниҳоди имконият барои қабули муроҷиатҳо ва фиристодан ё ҷойгир намудани иттилооти дархостшуда дар шабакаи Интернет;
- пешниҳоди имконияти фиристодани муроҷиатномаҳо ба суроғаи роҳбарияти вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бо риояи тартиби пешниҳоди арзу шикоятҳо, ки бо қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда шудаанд;
- кафолат додани саҳеҳӣ, пуррагӣ ва нав будани иттилооти дар сомонаи расмии худ ҷойгиршаванда;
- андешидани тадбирҳои таъҷилӣ оид ба бартарафсозии норасоиҳои техникие, ки фаъолияти сомонаи расмии худ ва дастрасиро ба он мушкил менамоянд.
16. Ҳангоми ташкили хизматрасониҳои интерактивӣ (конференсияҳо, форумҳо, муҳокимаҳо, машваратҳо, хизматрасониҳои онлайнӣ), ки гуфтугӯи байни намояндагони вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ва истифодабарандагон (байни гурӯҳҳои истифодабарандагон, байни истифодабарандагон)-ро дар назар дорад, дар сомонаҳои расмӣ бояд ҳатман маълумот ҷиҳати ба истифодабарандагон фаҳмондани тартиби идоракунии хабарҳо дар сохтори чунин робита ҷойгир карда шавад.
17. Статуси иттилооти (ҳуҷҷат, мавод) дар сомонаи расмӣҷойгиршуда ва масъулияти вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот барои муҳтавои он дар матни махсус (эзоҳ, истинод ба манбаъ), ки дар қисми дахлдори сомонаи расмӣ ё ин ки дар саҳифаи нашри махсус ҷойгиршуда нишон дода мешавад.
18. Ҳуҷҷате (маводе), ки дар сомонаи расмӣҷойгир карда шудааст, бояд дар бар гирад:
- санаи нашр (таҷдиди охирин, дақиқ кардан);
- маълумот дар бораи манбаи иттилоот (зерсохтори масъул);
- тавзеҳот, қайдҳо, шарҳҳо (ҳангоми зарурат).
19. Маводи дар сомонаи расмӣҷойгиршаванда бояд иттилооти расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бошад. Ҳангоми нашри маълумот аз манбаи беруна, онҳо бояд дорои қайди кӯтоҳ ва истинод ба сарчашма бошанд.
20. Дар сомонаи расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот вобаста ба хусусиятҳои фаъолияти он иттилооти зерин ҷойгир карда мешавад:
а) номи пурраи расмӣ ё номи ихтисоршудаи вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;
б) сохтори вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, маълумот дар бораи вазифаҳо ва функсияҳои воҳидҳои сохтории он, суроғаҳои почта, рақамҳои телефон ва дигар маълумоти зарурии вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, шумораи кормандон, маълумот дар бораи ташкилотҳои тобеи онҳо (бо нишон додани ва/ё истинод ба сомонаи расмии онҳо), рақами телефонҳои хадамоти маълумотдиҳии вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;
в) низомномаи вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (бо шумули низомнома дар бораи воҳидҳои сохторӣ);
г) маълумот дар бораи роҳбарияти вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ва низоми қабули шаҳрвандон, маълумоти зарурӣ дар бораи тартиби пешниҳоди муроҷиатҳо;
ғ) иттилооти пурра дар бораи макони ҷойгиршавӣ, тартиби кор;
д) намунаи муроҷиатҳо ва дигар ҳуҷҷатҳое, ки бо қонунгузорӣ ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот муқаррар гардида, аз тарафи онҳо барои баррасӣқабул мешаванд, инчунин дастурамалҳо оид ба пур кардани онҳо;
е) маълумот дар бораи шахсони ҳуқуқие, ки ба онҳо тибқи тартиби муқаррагардида қисме аз функсияҳои вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот супорида шудааст (номи ташкилот, суроғаи почтавӣ ва ҳуқуқӣ, рақами телефон ва факс, суроғаи почтаи электронӣ);
ё) номгӯи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар асоси онҳо фаъолияти вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот роҳандозӣ мешавад, санадҳои меъёрии ҳуқуқии аз тарафи вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот қабул гардидаанд, аз ҷумла маълумот дар бораи нашри расмии онҳо;
ж) маълумот дар бораи беэътибор донистани санадҳои меъёрии ҳуқуқии вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;
з) блоги иттилоотӣ оид ба рафти иҷрои вазифаҳое, ки аз паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бармеоянд;
и) саволу ҷавоб (мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон);
й) пурсиш - муҳокимаи масъалаҳои муҳим ва лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ (форум);
й) рӯйдод ва навигариҳо (хабарҳо дар бораи фаъолияти вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот);
к) маърӯзаҳои таҳлилӣ ва мақолаҳои иттилоотӣ дар бораи фаъолияти вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот - маълумот дар бораи вазъи корҳо дар самти фаъолият (соҳаҳои хоҷагии халқи воҳиди маъмурию ҳудудӣ) ё дар соҳаи пешбурд (сиёсат ва самтҳои асосии рушд, маълумоти оморӣ, таърих ва дастовардҳои соҳа (воҳиди маъмурию ҳудудӣ) ва ғайра);
қ) маълумот дар бораи қабули шаҳрвандон ба хизмати давлатӣ, рӯйхати вазифаҳои холии хизмати давлатии мавҷуда, талаботи тахассусӣ ба номзадҳо барои ишғол намудани вазифаҳои холии хизмати давлатӣ, сохти анкетаи иштирокчӣ ва муҳлати ниҳоии пешниҳоди он дар низоми онлайн;
л) маълумот дар бораи чорабиниҳои расмии дорои аҳамияти ниҳоят муҳими ҷамъиятӣ, ки вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот ташкил мекунанд (маҷлис, вохӯрӣ, конференсияи матбуотӣ: маҷлисҳои мушовара ва дигар), инчунин дар бораи қарорҳои дар ин чорабиниҳои расмӣқабулгардида;
м) маълумот дар бораи ташрифи расмӣ ва сафарҳои кории роҳбарон ва ҳайатҳои расмии вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунш шаҳрак ва деҳот, матни изҳорот ва баромадҳои роҳбарияти онҳо оид ба ин ё он муносибат;
н) маълумот дар бораи барнома ва лоиҳаҳо, аз ҷумла, оид ба ёрии техникие, ки фармоишгар ё иҷрокунадаи онҳо вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот мебошанд (номгӯй, мақсад ва вазифаҳои асосӣ, фармоишдиҳандагон ва иҷрочиёни асосии барнома, муҳлат ва натиҷаи пешбинишавандаи татбиқ, ҳаҷм ва манбаи маблағгузорӣ);
о) маълумот дар бораи банақшагирӣ ва иҷрои буҷет аз тарафи вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;
п) маълумот дар бораи натиҷаи санҷишҳои аз тарафи вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот гузаронидашуда ва санҷишҳои дар вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот гузаронидашуда, бо риояи муқаррароти қонунгузорӣ дар бораи сирри давлатӣ;
р) омори расмӣ ва нишондиҳандаҳои асосии фаъолияти вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар ин соҳа;
с) хизматрасониҳои давлатии ба шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ расонидашаванда, аз ҷумла дар низоми онлайн - номгӯи хизматрасониҳо, намунаи муроҷиат ва дигар ҳуҷҷатҳои бо қонунгузорӣ муқарраргардидае, ки аз тарафи вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот барои баррасӣқабул карда мешаванд, инчунин дастурамалҳо оид ба пур кардани онҳо;
т) тавсифи системаҳои иттилоотии истифодаи умум, махзани маълумот, феҳристҳои дар вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот амал мекунанд, инчунин рӯйхати захираҳо;
у) маълумот дар бораи хатарҳо ба ҳаёт, саломатӣ ва молу мулки одамон, маълумот дар бораи ҳолати муҳити зист, расонидани зарар ба муҳити зист ва таъсири хатарноки экологӣ дар доираи ваколати вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;
ӯ) номгӯи созмонҳои байналмилалие, ки вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар кори онҳо ширкат меварзад, инчунин маълумот дар бораи шартномаву созишномаҳои байналмилалие, ки дар татбиқи онҳо иштирок менамояд;
ф) тасвирҳои ҷадвалӣ ва силсилаи суратҳо (маводи видеоӣ ва тасвирӣ дар бораи ҷаласаҳо, вохӯриҳо);
х) ҷустуҷӯ аз рӯи қисмҳо;
ҳ) майдончаи тиҷоратӣ - иттилоот дар бораи гузаронидани тендерҳо барои хариди мол ва хизматрасониҳои ниёзи давлат, шартҳои иштирок дар он ва маҷмӯи шаклҳои махсусе, ки номзад бояд пур кунад;
ч) омори таҳлилии сомона;
ҷ) дигар иттилооти фоиданок.
21. Нисбати маълумоти дар зербанда қ) банди 20 Қоидаҳои мазкур дар сомонаи расмӣ бояд дар низоми онлайн имконияти ирсол ва тасдиқи қабул кардани саволномаи иштирокчии озмуни номзадҳо барои ишғол намудани вазифаҳои холии давлатӣ таъмин гардад.
22. Маълумоти дар зербанда л) банди 20 Қоидаҳои мазкур муайяншуда на дертар аз 6 соат пас аз анҷом ёфтани чорабинӣ дар сомона нашр мешавад, дар ҳолати дорои аҳамияти ҷамъиятӣ ва таъсири калон доштани мавзӯъҳо, дар сомонаҳои расмӣ пешакӣ огоҳинома дар бораи рӯйдодҳо нашр карда мешаванд.
23. Номгӯи маълумоте, ки дар банди 20 Қоидаҳо мазкур муайян шудааст, ҳуқуқи вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳотро барои муқаррар намудани таркиби иттилооти иловагӣ барои ҷойгир кардан дар сомонаи расмӣ маҳдуд намесозад.
24. Дар сомонаи расмӣ ба ҷойгир кардани иттилооте, ки дастрасӣ ба он бо қонунгузорӣ маҳдуд шудааст, инчунин иттилооти дорои хусусияти рекламавӣ (ба истиснои рекламаи иҷтимоӣ) роҳ дода намешавад.
25. Иттилооте, ки дар сомонаи расмӣҷойгир мегардад, ҳатман бояд таҳрири адабӣ ва мутобиқи низомномаи дохилӣ оид ба тартиби нашр ва навкунии маводи иттилоотӣ дар сомонаи расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот мувофиқа карда шавад.
§2. Талабот ба сифати мавода иттилоотӣ
26. Маводи дар шабакаи Интернет ҷойгиршаванда бояд:
- версия барои чоп кардан дошта бошад;
- ба талаботи пешниҳодшаванда нисбат ба иттилооте, ки оид ба фаъолияти вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот нашр мешавад, мутобиқат намоянд;
- сана дошта бошад ва мунтазам нав карда шавад. Зуддии азнавкунӣ аз ҷониби вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот муқаррар карда мешавад;
- ба таври дақиқҳолати кунуниро инъикос намуда, саҳеҳ бошад. Дар сурати муайян кардани хатоӣ ва носаҳеҳӣ дар маълумот кормандони масъул барои нашр кардани маводи ислоҳшуда ва иловатан хабардоркунии истифодабарандагон оид ба воқеияти ислоҳ чораҳо андешанд. Ҳуҷҷати нав (ислоҳшуда) ҳатман дорои тафсир мебошад;
- хатоҳо (грамматикӣ, имлоӣ, китобатӣ, услубӣ, маъноӣ) надошта бошад;
- бо забони давлатӣ ва забонҳои русиву англисӣ пешниҳод карда шавад;
- ба мутобиқати шакл ва муҳтаво ҷавобгӯй бошанд. Маводи марбут ба мазмуни як намуди иттилоот наметавонад ба дигар намуд шомил гардад ва бояд дар қисмати дахлдор ҷойгир карда шавад;
- фаврӣ бошад. Мавод бояд дар шабакаи Интернет мутобиқи муҳлатҳои нашри муқарраргардида ҷойгир карда шавад;
- шакли мавод ва нишонии ҷузъӣ мутобиқат намояд;
- дар сомонаи расмӣ дар шакле ҷойгир карда шавад, ки имконияти ҷустуҷӯ ва нусхабардории қисми матнро ба воситаи веб-шореҳ («шакли бузурги матнӣ») таъмин намояд.
27. Иттилооти дар сомонаи расмӣҷойгиршаванда бояд шаффофияти фаъолияти вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти шаҳрак ва деҳотро таъмин намояд.
§3. Талабот ба тарҳ ва ороиши сомонаҳои расмӣ
28. Тарҳи графикӣ, мафҳуми биноӣ (визуалӣ) ва ороиши адабии сомонаи расмӣ бояд мақсади сомонаи расмӣ, тааллуқдоштаи онро ба фазои давлатӣ инъикос намоянд ва ба вазъи вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот мувофиқат кунанд.
29. Ороиши сомонаи расмӣ бояд таъмин намояд:
- ҷойгиркунии муносиби намудҳои гуногуни иттилоот;
- дастрасии самараноки истифодабарандагон бо сатҳи гуногуни маълумот ва омодагии техникӣ ба муҳтавои қисм ва сарлавҳаҳои сомонаи расмӣ;
- мувофиқат ба мантиқи дарк ва ҷустуҷӯи иттилоот;
- инъикоси мантиқии иттилоот ва сохти сомонаи расмӣ барои барномаҳои гуногуни азназаргузаронӣ ва тасвиргарҳо бо имкониятҳои гуногун.
30. Саҳифаи асосии сомонаи расмӣ бояд одӣ ва фаҳмо бошад ва инъикоси иттилоотӣ аз ҳама бештар фаврӣ ва навигатсияро дар сохти захираҳои иттилоотӣ ва хизматрасониҳо таъмин намояд. Ба истифодабаранда бояд иттилооти возеҳ дар бораи сохти сомонаи расмӣ ва ҷойгиршавии саҳифаи инъикосшаванда дар ин сохтор пешниҳод карда шавад.
31. Саҳифаи асосӣ дар хати амудӣ ба се қисм ҷудо гардида, дар он ҷойгир мешаванд:
а) дар қисми болоӣ:
- рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон - дар кунҷи чап мутобиқи қарорҳои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 14 марти соли 2007, № 499 «Дар хусуси тасдиқи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ва аз 14 марти соли 2007, № 500 «Дар хусуси тасдиқи Нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон»;
- номи сомонаи расмӣ - ном дар марказ ҷойгир карда мешавад;
- иқтибос аз суханронии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон марбут ба вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот;
- блоки навигатсионӣ бо тугмачаҳо: «Забонҳо» - интихоби шакли забонӣ, «Саҳифаи асосӣ» - гузариш ба саҳифаи асосӣ, «Харита» гузариш ба харитаи сомонаи расмӣ, «Тамосҳо» - гузариш ба саҳифаи маълумоти тамосҳои муфид, «Зерсохторҳо» - гузариш ба саҳифаи зерсохторҳои соҳавӣ, «Воситаи ҷустуҷӯ» - аз рост, ҷустуҷӯи иттилоотро дар сомонаи расмӣ таъмин менамояд;
б) дар қисми мобайнӣ:
- менюи навигатсионй;
- блоки навигариҳо, рӯйдодҳо, эълонҳо;
в) дар қисми поёнӣ: иттилооти иловагӣ - омори дастрасӣ, истинодҳои муфид (баннерҳо), қайду шартҳо дар бораи ҳифзи маълумоти шахсии истифодабарандагон, дар бораи ҳуқуқҳои муаллиф;
г) қисмҳои болозикр бо иттилооти барои вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот махсус илова шуда метавонад.
32. Ба истифодабаранда кафолат дода мешавад:
- якмаъно муайян намудани суроғаи шабакавии (URL) сомонаи расмии сервер ҳамчун саҳифаи асосӣ;
- дар ҳар як саҳифаи сомонаи расмӣ нишон дода шудани қисми болоии саҳифаи асосӣ;
- таъмини гузариш ба саҳифаи асосӣ бо ёрии пахши тугмачаи логотип/нишони давлатӣ дар сомонаи расмӣ;
- гузариш ба қисми шабеҳи сомонаи расмӣ тавассути интихоби тафсири забонӣ аз қисми ихтиёрин сомонаи расмӣ; - дастрасии менюи навигатсионӣ дар ҳар як саҳифаи сомонаи расмӣ.
33. Дар сохтори сомонаи расмӣ истифодаи фреймҳое, ки имконияти дар сервер дақиқ муайян намудани саҳифаҳои дохилӣ дар сомонаи расмӣ, инчунин истифодаи усулҳои дизайнерии ба дақиқ муайян намудани амалҳои истифодабаранда халал мерасонанд, манъ аст.
34. Вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот муаллифи ҷузъҳои муҳтавои сомонаи расмӣ ё дорои иҷозати муаллиф барои нашри муҳтавои мазкур мебошад ё онҳоро дар асоси иҷозатномаҳои озод тибқи таҷрибаи байналмилалӣ истифода мебарад. Истифодаи маводи аз дигар тараф гарифташуда бе истинод ба ҳуқуқҳои муаллиф манъ аст.
35. Талабот ба саҳифабандии саҳифаҳо:
- иттилооти матнии асосӣ дар шакли матнии HTML ё ХHTML ҷойгир карда мешавад;
- матн дар сатҳи тазодӣ мувофиқан ба ранги пасманзари истифодашаванда нигошта мешавад;
- ҳангоми коркарди сомонаҳои расмӣ истифодаи код барои нигоштани маводи иттилоотӣ ва ҳуруфчинии ҳуруфҳои зерин иҷозат дода мешавад: Palatino Linotype, Times new Roman, Arial, Helvetica, Sans-Serif (MS Sans Serif), Courier (Courier New), Tahoma, Verdana ва дигар ҳуруфҳои дахлдор, аз ҷумла истифодаашон озод ва ройгон;
- истифодаи курсив дар сарлавҳаҳо манъ аст;
- хаткашии зери матн манъ аст, зеро он метавонад ҳамчун истинод қабул гардад;
- маводи матнӣ, асосан, бевосита дар сомонаи расмӣ оварда мешаванд. Дар ҳолати маводи матнии калонҳаҷм, онҳо метавонанд дар форматҳои DOCX, ODT (таҳриршаванда), PDF (таҳриршаванда), ё дигар замима шаванд;
- ҳангоми ҷойгиркунии ҷадвалҳо, асосан, бевосита сомонаи расмӣ истифода бурда мешавад. Дар ҳолати ҷадвалҳои калонҳаҷм, онҳо метавонанд дар форматҳои CSV, XLS, ODS (таҳриршаванда) ё дигар замима шаванд;
- маводи графикӣ дар форматҳои GIF, PPG (JPEG), PNG ё дигар оварда мешаванд;
- маводи видеоӣ дар форматҳои MPEG, MPEG4, МР4, AVI, FLV ё дигар оварда мешаванд;
- маводи аудиоӣ дар форматаҳои МРЗ, WAV ё дигар оварда мешаванд;
- ҳангоми ҷойгиркунш маводи дар «Macromedia Flash» коркардшуда форматҳои SWF, FLV ё дигар истифода мешаванд;
- ҳангоми ҷойгиркунии бойгониҳо форматхои RAR ё ZIP ё дигар истифода мешаванд;
- параметрҳои хаттии тасвир (баландь ва бар, характеристикаҳои мавқеь) ҳатман дар HTML-коди саҳифа нишон дода мешаванд ва набояд 500x350 пиксел зиёд бошанд;
- дар баробари маводb графикӣҳатман матни алтернативӣҳамроҳ карда мешавад. Матнҳои алтернативӣ бояд фаҳмо ва якмаъно, аммо на бештар аз 100 аломат бошанд;
- ба маводи графикӣ, ки дар як вақт истинод мебошанд, ҳатман матни алтернативӣҳамроҳ карда мешаванд;
- матни алтернативӣ, ки хусусиятҳои расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот тавсиф мекунанд, барои логотипи асосии сомонаи расмӣҳатмӣ мебошанд;
- иттилоот бояд чунин инъикос шавад, ки новобаста аз имкониятҳои муқарраршуда дар тасвиргари (саҳифабандии «резинӣ») истифодабаранда қисми иттилоотӣ дар равзанаи браузер ҷойгир гардад.
36. Ҳамаи қисмҳои сомонаи расмӣ дар панели суроғавӣ бояд суроғаи дақиқ дошта бошанд. Суроға барои бойгонӣ ва системаҳои ҷустуҷӯӣ бояд доимӣ ва ғайридинамикӣ бошад. Ҳангоми истифода дар маводи оффлайни доимӣ будан ва ба осонӣ хонда шудани суроға бояд ба назар гирифта шавад.
37. Итгилоот дар сомонаи расмӣ мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ҷойгир карда мешавад. Тарҷумаи иттилоот бояд бо забонҳои русӣ ва англисӣҳатмӣ ва дигар забонҳои гардиши байналмилалӣ дошта ихтиёрӣ таъмин карда шавад.
38. Ҷустуҷӯ бояд дар тамоми муҳтавои сомонаи расмӣ новобаста аз морфология таъмин карда шавад. Барои оғози ҷустуҷӯ муштарии сомонаи расмӣ бояд маҳаки (на кам аз чор аломатҳои ҳарфию рақамии) ҷустуҷӯро нишон диҳад. Натиҷаи ҷустуҷӯ дар шакли рӯйхати сарлавҳаи саҳифаҳое дода мешаванд, ки дар онҳо калимаҳои ба маҳаки ҷустуҷӯҷавобгуй мавҷуд мебошанд. Сарлавҳаҳои саҳифаҳо истинод ба ин саҳифаҳо мебошанд.
39. Бо мақсади баланд бардоштани самаранокии инфрасохтори сомонаи расмӣ ва ба он додани интерактивии бештар ва серамалн барои истифода иҷозат дода мешавад:
- стандарти НТМL, аз ҷумла НТМL 5 барои пешниҳоди муҳтаво;
- JavaScript, барои афзудани фаъолияти дутарафа ва серамалӣ;
- CSS, барои тавсифи пешниҳоди сомонаи расмӣ.
40. Ҳамаи саҳифаҳо бояд дорои теги (нишонаи номӣ, унсури забони нишонагузории матни бузург) «title»-и ба забони саҳифа пуркардашуда бошанд. Бо мақсади баланд бардоштани нуфузи сомонаи расмӣ дар низомҳои ҷустуҷӯӣ тавсия дода мешавад, ки имконияти дастрасӣ ба тег барои таҳрир аз низоми идоракунии муҳтаво таъмин карда шавад.
41. Метадодаҳои пуркардашуда ҳатман ба коди НТМL-и ҳар як қисми сомонаи расмӣ ворид карда мешаванд.
42. Маҷмӯи стандартии метадодаҳо ақаллан инҳоро дар бар мегирад:
- сарлавҳа (сарлавҳаи саҳифа, номи саҳифа, қисм, рубрикаи сомонаи расмӣ);
- муаллиф (таҳиягари муҳтаво, саҳифа, сомонаи расмӣ);
- калимаҳои калидӣ (соҳаи майлу рағбат) саҳифа/сомонаи расмӣ);
- тавсиф (тавсифи матнӣ, шарҳи мухтасар ба саҳифа/муҳтаво);
- сана (санаи ташкилкунии саҳифа, санаи навкунии охирин);
- муҳаррир (субъект, ташкилот), ки масъули ҷойгиркунӣ (таҳрир, дастгирӣ) мебошад;
- навъи захираҳо (навъи пуркунии иттилоотӣ - навигариҳо, тафсир ва ғайра);
- формат (формати маълумот барои муайян намудани таъминоти барномавӣ ва таҷҳизотии барои нишон додани саҳифа/сомонаи расмӣ зарур);
- суроғаи шабакави (URL);
- забон;
- алоқаи захираи додашуда бо дигар захираҳо;
- огоҳонидан (шартҳои ҳуқуқӣ) дар бораи ҳуқуқҳои муаллиф.
43. Зерранги сомонаи расмӣ набояд дорои тасвир ё тарҳҳои рангае бошад, ки кушодани саҳифа ё имконияти хонданро мушкил менамоянд.
44. Харитаи сомонаи расмӣ бояд сохти иерархиро ифода намояд.
4. ТАЛАБОТ НИСБАТИ ТАЪМИНОТИ БАРНОМАВИИ СОМОНАИ РАСМӢ: 45. Сомона бояд дорои ду низом бошад - низоми идоракунии веб-сомона (сохтор, дизайн, навигатсия) ва низоми идоракунии контент (нашр ва ислоҳи иттилоот, навкунии динамикии истинодҳо дар қисмҳо).
46. Ҳамаи иттилооти сомона бояд дар махзани маълумот, ки дар он тамоми контент, қолибҳои саҳифаҳо ва иттилооти хизматӣ нигоҳ дошта мешаванд, ҷойгир карда шавад. Ин нигоҳдорӣ ва дигаргунсозӣ, инчунин ҷустуҷӯ ва пешниҳоди маводро бароҳат месозад.
47. Дар ҳолате, агар тавассути сомона ҳаҷми калони дархостҳое, ки коркарди якчанд хизматчиён ё шуъбаҳо ва назорати иҷроро талаб мекунанд, ё агар сомона дар шабакаи Интернет якчанд муассисаи давлатиро муаррифӣ менамояд, сервери якҷоякунии замимаҳо ё «пули» («шлюзи») коммуникатсионии байни бисёр манбаъҳои иттилоотро истифода бурдан зарур аст.
48. Ҳангоми барои сомона коркард намудани таъминоти барномавӣ ба тавари васеъ стандартҳои расмӣ ва кушодаи аз ҳама беш дар Интернет паҳнгардида ва дар таҷрибаи сохтани системаҳои иттилоотии ташкилотҳо/корхонаҳо мақбули умумбударо истифода кардан зарур аст. Афзалият бояд ба ҳалли меъморӣ ва маҳсулоти барномавие, ки аллакай коршоямии худро ҳангоми халли масъалаҳои мазкур исбот кардаанд, дода шавад:
- истифодаи веб-шореҳ ба сифати миёнаравӣ (интерфейси) асосии дастрасӣ ба маълумот аз системаҳои иттилоотии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот. Дигар миёнаравҳо барои истифода иҷозат дода мешаванд, аммо танҳо ба сифати илова ба технологияҳои ба веб-шореҳҳо асосёфта;
- бо метадодаҳо таъмин намудани ҳамаи захираҳои иттилоотии давлатии дар шабакаи Интернет пешниҳодгардида;
- рушд ва қабули стандарти метадодаҳо (стандарти метадодаҳои давлатӣ), ки нашр ва ҷустуҷӯи иттилоотро осон мегардонанд;
- рушд ва муоширати номгӯи категорияҳои иттилооти давлатӣ (Government Category List);
- таъмини ҳатмии иҷрои талаботи стандарт барои тамоми вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот.
49. Ҳангоми лоиҳакашӣ ва татбиқи қарордод бояд эҳтимолияти шиддатнокии истифодаи он аз тарафи ҳамаи категорияҳои истифодабарандагон ва захираҳои дастгоҳиву барномавии зарурӣ арзёбӣ карда шаванд. Ҳамзамон, қарордод бояд чунин тарҳрезӣ шавад, ки ба таъминоти дастгоҳӣ ва барномавии базавӣ дар давраи ибтидоии истифода талаботи аз ҳад зиёд гузошта нашавад, аммо ба қадри эҳтиёҷот зиёд шудани маҳсулнокиро тавассути иловакунии одии захираҳои ҳисоббарор иҷозат диҳад. Тағйирёбии начандон калон дар сохтори сомона бояд азнавсозии куллии худи системаро талаб накунад. Осонии истифодабарӣ ба операторон кифоя аст, ки дорои малакаи одитарини кор бо муҳаррири матнӣ бошанд, дастгирии низом аз тарафи таҳиякунандагон ва дастрасии таҳиякунандагон дар «оффлайн».
50. Иловаи имкониятҳои нави функсионалӣ, чун қоида, набояд боиси тағйирот дар қисми қаблан коркардшуда ва истифодашаванда гардад. Фаъолияти мутақобила бо системаҳои иттилоотии беруна, ҳангоми зарурат, бояд дар асоси истифодаи стандартҳои қобили кабули умум ва кушодаи ирсол ва тарҳрезии иттилоот роҳандозӣ шавад. Мавҷудияти имконияти ирсоли маълумот тавассути дастгоҳи мобилӣ бояд аз системаҳои омилӣ вобаста набошад.
51. Бояд консепсияи таъмини ҳифзи қарордод аз дастрасии беиҷозат таҳия карда шавад. Он бояд дар ҳамроҳ истифода бурдани маҳсулоти барномавии базавии боэътимод бо имконияти пайваст намудани таъминоти барномавии зарурии иловагии махсус ва воситаҳои дастгоҳии ба меъёр ва талаботи муқарраргардида дар ин соҳа мутобиқаткунанда асос ёбад.
52. Таъминоти барномавии базавӣ бояд ба қадри кофӣ паҳн ва дар лоиҳаҳои монанд санҷидашуда ва бо дастгирии зарурии серверӣ таъмин гардида бошад. Бояд системаи тайёр кардани мутахассисон оид ба истифодаи он мавҷуд бошад.
53. Ғайр аз низоми идоракунии сомона (сохт, дизайн, навигатсия) низоми идоракунии муҳтаво (нашр ва ислоҳи иттилоот, навкунии динамикии истинод дар қисмҳо) зарур аст. Низоми идоракунии муҳтаво бояд ба хизматчиёне, ки мутахассиси технологияҳои иттилоотӣ намебошанд, имконият диҳад, ки ҳуҷҷатҳоро зуд ва босифат нашр кунанд, инчунин муҳиммияти онҳоро дастгирӣ намоянд.
54. Бояд веб-саҳифаҳое пешбинӣ гарданд, ки:
а) барои инъикоси маълумоти системавии гуногун дар ҳолатҳои садамавӣ муқаррар шудаанд:
- URL-и нодуруст воридкардашуда (404 Not found);
- кӯшиши дастрасии беиҷозат (403 Forbidden b 401 Not authorized);
- хатои сервер (500 Internal Server Error);
б) дар бар гиранд:
- элементҳои идентификатсияи корпоративӣ;
- сарлавҳаи хабар;
- матни тавзеҳотӣ;
- истинод (тугмача, элементи графикӣ) барои бозгашт ба низоми одии азназаргузаронӣ ё маҷмӯи истинодҳо барои интихоби ин ё он амал ҷавобан ба хабар.
55. Қисми интерактив ба муштариён имконият медиҳад, ки хабарҳои навро ҷойгир кунанд, ба хабарҳои мавҷуда ҷавоб диҳанд, посух ё хабарҳои дигаронро хонанд. Алоқамандии байни хабару ҷавобҳо дар онҳо бояд дар намуди сохтори дарахтмонанди иерархӣ инъикос шаванд. Истифодабаранда бояд имконияти аз назар гузаронидани дарахти пурра кушодаи хабарҳо бо сарлавҳа ва худи хабарҳоро аз рӯи сарлавҳа, маҳкам ва кушодани навдаҳои алоҳидаи муҳокимаро дошта бошад. Хабарҳои решагии форум бояд бо салоҳдиди истифодабаранда ба навъҳо ҷудо карда шаванд.
56. Ҳангоми илова намудани хабар ё ҷавоб истифодабаранда бояд маълумоти зеринро нишон диҳад:
- номи муаллиф;
- суроғаи почтаи электронӣ;
- сарлавҳаи (мавзӯи) хабар;
- матни хабар (дар майдони бисёрсатр ворид мегардад, тег ва аломатҳои махсус дар матни хабар бояд филтратсия шаванд).
57. Ҳангоми илова намудани хабарҳо дар махзани маълумот бояд суроғаи IP-и фиристанда ба қайд гирифта шавад, ки онро танҳо маъмурони системаҳо дида метавонанд. Барои истифодабарандагони ваколатдор дар майдонҳои намуна бояд ба таври автоматӣ ном ва суроғаи электронӣ монда шаванд.
58. Ҳангоми илова намудани хабарҳо бояд поло (филтр) барои роҳ надодани истифодаи ибораҳои қабеҳ мавҷуд бошад. Ҳангоми дар матн зоҳир шудани лексикаи ғайримеъёрӣ ба истифодабаранда бояд раддия барои нашр бо тавсияи бозгашт ба таҳрири хабар дода шавад.
59. Маъмур бояд дорои имконияти аз назар гузаронидани дарахти муҳокима ва иҷрои амалҳои зерин бошад:
- азназаргузаронии ҳамаи майдонҳои хабарҳо (ҳамчунин суроғаҳои IP-и ирсолкунандагон);
- нест кардани хабарҳои беадабона;
- роҳ надодани ирсоли хабарҳои истифодабарандагон бо номи муайян, ки аз суроғаҳои IP -и муайян, бо нишон додани суроғаҳои почтавии муайян ирсол гардидаанд.
60. Дар таъмини барномавии сомонаи расмӣ системаи пешбурди рӯйхатҳои ирсолро пешбинӣ намудан зарур аст. Ин имконият медиҳад, ки иттилооти матнӣ (инчунин иттилооти ихтиёрии дигар ба намуда замима) тавассути почтаи электронӣ паҳн карда шавад.
61. Сомона (портал) бояд ба истифодабарандагон тарзи робитаро бо вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот тавассути имкониятҳои почтаи электронӣ таъмин намояд. Тавсия мегардад, ки қисми «тамос» таъсис дода, таҷдид карда шавад, ки дар он иттилоот оид ба ташкилот барои тамос ҷойгир карда мешавад. Ҳангоми фиристодани почтаи электронӣ дар охири хабар бояд насаб, ном ва номи падар, вазифа, номи ташкилот, телефонҳо барои тамос, суроғаи электронӣ ва вебсуроғаи вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот нишон дода шаванд.
62. Хабарҳои содираи почтаи электронии ба дигар мақомот ирсолшаванда, бояд дорои иттилооти зерин бошанд: насаб, ном, номи падари ирсолкунанда, номи ташкилот, телефони тамос ва факс бо код, (рақами иловашаванда), суроғаи почтавӣ, суроғаи почтаи электронӣ ва сомонаи расмӣ.
63. Ҳангоми ирсоли мактубҳо дар дохили вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бояд функсияи тасдиқи қабули хабар дохил карда шавад.
64. Таҳлили миқдори муштариёни сомона бо истифода аз як ё якчанд системаҳои мустақили ҷамъоварии омор амалӣ карда мешавад, ки ба тарафҳои сеюм тааллуқ дорад ва аз ҷониби соҳиби сомона муайян мегарданд. Пайвастшавӣ ба системаи омор бо роҳи ҷойгиркунии элементи код ва графикии («ҳисобкунаки») система дар ҳама (ҳамчунин барномавӣҳосилшаванда) саҳифаҳои сомона амалӣ карда мешавад.
65. Бақайдгирии сомонаи расмӣ дар системаҳои оморӣ дар марҳалаи корбарии санҷишӣ анҷом дода мешавад.
66. Омор бояд:
а) маълумотро ҷамъоварӣ ва рейтннги миқдори муштариёни сомонаи вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳотро муайян намояд дар давоми:
- рӯз;
- моҳ;
- семоҳа;
- сол;
б) маълумоти зеринро дар бораи муштариён инъикос намояд:
- миқдори умумии муштариён;
- миқдори муштариён аз минтақаҳо;
- вақти ташриф;
- вақти дар сомона гузаронидашуда;
- давомоти саҳифаҳо;
- аз кадом сомонаҳо гузашта шуд ва ғайра.
5. МАЪМУРИКУНОНИИ СОМОНАИ РАСМӢ: 67. Дар ҷараёни маъмурикунонии сомонаи расмӣ субъектҳои зерин ширкат меварзанд:
- маъмури муҳтавои иттилоотӣ;
- таъминкунандагони иттилоот;
- оператори техникию технологӣ.
68. Маъмури муҳтавои иттилоотӣ корманд ё воҳиди сохтории вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот мебошад, ки бо санади меъёрии дахлдори роҳбари мақомоти мазкур таъин карда шудааст ё, аз рӯи зарурат, бо мақсади мувофиқа ва иҷрои корҳои бо иттилоот пур кардани сомонаи расмӣ таъсис дода шудааст. Маъмури муҳтавои иттилоотӣ, чун қоида, корманди хадамоти матбуоти (шуъбаи робита бо ҷомеа ё дигар воҳиди сохтории дахлдори) вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот мебошад. Бо фармоиши (қарори) роҳбари вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот функсияҳои маъмури муҳтавои иттилоотии сомонаи расмӣ метавонанд ба зиммаи муассисаҳо ва ташкилоти зертобеъ вогузор карда шаванд.
69. Бо мақсади батартибандозии фаъолияти маъмури муҳтавои иттилоотӣ (масъул барои ташаккул, ҷойгиркунӣ, инчунин навкунии иттилооти дар сомонаи расмӣ буда) низомномаи дастгирии иттилоотии сомонаи расмӣ таҳия карда мешавад, ки он аз тарафи роҳбари вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот дар мувофиқа бо Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда мешавад.
70. Маъмури муҳтавои иттилоотӣ функсияҳои зеринро иҷро менамояд:
- таҳияи барномаҳо оид ба пешбурди сомонаи расмӣ;
- банақшагирии корҳо оид ба дастгирии иттилоотии сомонаи расмӣ;
- ҷамъоварӣ, коркард ва омода намудани мавод барои ҷойгиркунӣ дар сомонаи расмӣ;
- ҷойгиркунии мавод дар сомонаи расмӣ ва гирифтани онҳо;
- ҳамкорӣ бо таъминкунадагони иттилоот;
- идора намудани навгардониҳо дар сомонаи расмӣ;
- коркарди дархостҳои истифодабарандагон тавассути почтаи электронӣ, инчунин дархостҳое, ки дар натиҷаи аз тарафи истифодабарандагон дар сомонаи расмӣ пур кардани намунаҳои интерактивӣ гирифта шудаанд;
- дар маводи иттилоотӣ таъмин намудани риояи қоидаҳои грамматика, санҷиши мувофиқи мақсад будани нашр, риояи қонунгузорӣ дар соҳаи ҳуқуқи муаллиф ва ҳуқуқҳои вобаста ба он, сирри давлатӣ.
71. Дастраскунандагони иттилоот (хизматчиён, воҳидҳои сохторӣ) омодасозӣ ва супоридани итилооти саҳеҳ ва навкардашударо дар доираи фаъолияти худ барои ҷойгиркунӣ дар сомонаи расмӣ таъмин менамоянд.
72. Оператори техникию технологӣ бо мақсади таъмини кори зарурии сомонаи расмӣ таъин карда мешавад ва корҳои зеринро иҷро менамояд:
- коркард ва рушди шакли намунавӣ (қолибӣ), аз ҷумла, тарҳи графикии (дизайни) сомонаи расмӣ тибқи Қоидаҳои мазкур;
- таҳияи барномаи комплексии идоракунии муҳтавои иттилоотии сомонаи расмӣ тибқи талаботи амнияти иттилоотӣ ва Қоидаҳои мазкур;
- санҷиши риояи иҷрои талаботи идоракунӣ ва хусусиятҳои техникии сомонаи расмӣ, аз ҷумла талаботи техникӣ ба сервер, талабот ба дизайни техникӣ ва дастгирии техникӣ;
- идоракунии хизматрасониҳои интерактивӣ;
- санҷиш ва арзёбии самаранокии кори сомонаи расмӣ;
- арзёбии сифати хизматрасониҳо оид ба хизматрасонии сомонаи расмӣ, санҷиши кори иҷрокунандагон;
- дастгирии техникию технологӣ ва маъмурикунонии системавии сомонаи расмӣ;
- таҳияи маҷмӯи тадбирҳои барномавию техникии таъмини амнияти иттилоотӣ ва кори устувори сомонаи расмӣ;
- тибқи талабот ба тавсифҳои функсионалӣ ва меъёрҳои амнияти иттилоотӣ муайян ва нав кардани талаботи техникӣ ба қисми функсионалии сомонаи расмӣ;
- таъмини нусхабардории захиравии (back-up) модулҳои иттилоотию барномавии сомонаи расмӣ бо истифодаи таҷҳизоти махсуси техникию технологӣ ва комплексҳои барномавӣ.
73. Оператори техникию технологии сомонаи расмӣҷавобгӯй аст барои:
- гузаронидани сертификатсия ва аттестатсияи воситаҳои техникӣ ва барномавӣҷиҳати амнияти иттилоотӣ дар мақоми ваколатдори Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- гузаронидани аттестатсияи кормандони техникии хизматрасон ҷиҳати амнияти иттилоотӣ дар мақоми ваколатдори Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- мувофиқа намудани нақшаи ташкили алоқа, инчунин нақшаи нусхабардории захиравии маълумот (back-up) ҷиҳати амнияти иттилоот дар мақоми ваколатдори Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- тағйирдиҳии таркиби сомонаи расмӣ;
- таъмини амнияти версияи ҷории сомонаи расмӣ;
- бардоштани нусхаҳои захиравӣ ва бойгонисозии иттилоот;
- ҳолати дизайни техникӣ ва риояи талаботи хусусиятҳои техникӣ;
- дақиқ иҷро гардидани сенарияҳои хизматрасониҳои интерактивӣ;
- тартиби коркарди дархостҳои истифодабарандагон тавассути почтаи электронӣ, инчунин дархостҳое, ки ҳангоми пур кардани намунаҳои интерактивӣ аз тарафи истифодабарандагон фиристода шудаанд;
- сифати дастрасии истифодабарандагон дар реҷаи гуногуни пайвасгшавӣ ва бо барномаҳои гуногуни азназаргузаронӣ;
- мувофиқати сенарияҳо ба сервер;
- мувофиқати истинодҳо;
- бойгонисозии маълумот оид ба омори истифода ва хабарҳо оид ба хатоиҳо;
- коркарди ҷараёни дархостҳои иттилоотӣ дар соатҳои авҷи сарборӣ.
74. Тақсимоти уҳдадориҳои вазифавӣ байни мутахассисони воҳиди сохтории масъули маъмурикунии техникию технологии сомонаи расмӣ бо низомномаи воҳиди сохтории мазкур муайян карда мешавад.
75. Ҳангоми дар кори сомонаи расмӣ ба вуқӯъ пайвастани ҳолати ғайриодӣ (носозии барнома ё таҷҳизот, вайрон шудани каналҳо, дастрасии беиҷозат ба махзани маълумот, зараррасонӣ ба массиви маълумот ва ғайра) фавран роҳбарияти вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот хабардор карда шуда, ҷиҳати барқарор намудани реҷаи муътадили кори инфрасохтори иттилоотии вазорату идора, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот тадбирҳо андешида мешаванд.
76. Ҳалли стандартӣ нисбати сомонаи расмӣҳатман тадбирҳо ва шартҳо барои ҳифзи сомонаи расмӣ, тартиби таъмини омори шабакавӣ ва иттилоот дар бораи боэътимодӣ ва устувории кори сомонаи расмӣ, инчунин тартиби ташкил ва нигоҳдории нусхаҳои захиравиро бояд таъмин кунад.
6. ТАЛАБОТИ ТЕХНИКӢ: §1. Талаботи мутобиқат
77. Бо мақсади таъмини сифати баланди сомонаҳои расмӣ, аз ҷумла имконияти азназаргузаронии муносиби иттилоот бо ёрии браузерҳо ва мутобиқат бо платформаҳои гуногуни технологӣ, сомонаи расмӣ бояд мувофиқи тавсияҳои World Wide Web (W3C) Консортсиуми ҷаҳонm таҳия карда шавад.
78. Барои таъмини дастрасии одамон бо имкониятҳои маҳдуд ба сомонаи расмӣ тавсияҳои WAI (Web Accessibility Initiative - Ташаббуси дастрасӣ ба Интернет)-ро истифода бурдан зарур аст.
79. Сомонаи расмӣ бояд мутобиқи тавсияҳои W3C санҷида шавад.
80. Сомонаҳои расмӣ бояд азназаргузаронии муносибро дар браузерҳои гуногун (Internet Explorer, Mozilla Firefox, Google Chrome, Opera) таъмин намоянд.
81. Ҳангоми таҳияи сомонаҳои расмӣ тавсия дода мешавад, ки стандартҳои миллии зерин ба инобат гирифта шаванд: - SM ISO 13407:2006 «Раванди тарҳи ба инсон нигаронидашуда барои системаҳои интерактивӣ»;
- SM ISO/TR 18529: 2006 «Эргономика. Эргономикаи ҳамгироии инсон - система. Тавсифи раванди давраи зиндагии ба инсон нигаронидашуда»;
- Регламенти техникӣ «Таъминоти барномавии равандҳои давраи зиндагӣ» ҶТ 38370656-002:2006.
§2. Талабот ба боэътимодӣ ва маҳсулнокии сомонаи расмӣ
82. Нишондиҳандаҳои зерини боэътимодӣ ва маҳсулнокии сомонаи расмӣ муайян карда мешаванд:
- фаъолноки 24 соат дар як шабонарӯз, 7 рӯз дар як ҳафта. Вақти боздошти фаъолияти сомонаи расмӣ бо мақсади таъмини корҳои техникии банақшагирифташуда бояд аз 3 соат дар як моҳ зиёд набошад;
- суръати кушодашавии саҳифа (вакти вокуниш) ҳангоми зуддии азназаргузаронии миёнаи ҳаррӯзаи сомонаи расмӣ дар асоси параметрҳои таъминоти барномавӣ ва таҷҳизоти сервери мушаххас муайян карда мешавад, аммо набояд аз 5 сония зиёд бошад, ҳамзамон, вақти тавсияшаванда 0,6-0,8 сонияро (аз ҳисоби шумораи муштариёни сомонаи расмӣ дар давоми моҳ, рӯз ва яквақта) ташкил медиҳад;
- ислоҳи автоматии хатоӣ «404 - хуҷҷат ёфт нашуд». Саҳифаи мазкур бояд дорои элементҳои маълумотии зерин бошад: хабар дар бораи хато ва истинод ба харитаи сомонаи расмӣ, ҳифозат ҳангоми нодуруст пур кардани ҳошияҳо дар НТМL - шаклҳо. Дар сурати нодуруст пур кардан бояд паём бо зикри хатоӣ дар пур кардани ҳошия, инчунин панеле, ки маълумоти дурустро нишон медиҳад, пайдо шавад;
- ҳимоя аз хатоҳои қасдан ҳангоми пур кардани маълумот аз тарафи истифодабаранда дар ҳошияҳои НТМL - шаклҳо. НТМLшаклҳо бояд ба иҷрои баъзе аз скриптҳои ба он дохил кардашуда роҳ надиҳанд.
§3. Низоми идоракунии пуркунии иттилоотии сомонаи расмӣ
83. Низоми идоракунии пуркунии иттилоотӣ бояд таъмин намояд:
- имконияти аз тарафи шахсони ваколатдор ворид, таҳрир, тоза кардани матн ва иттилооти графикӣ;
- қобилияти тағйир додани менюи сомонаи расмӣ, аз ҷумла бахшҳо ва зербахшҳои на кам аз се сатҳи дохилшавӣ;
- муайян намудани намунаи сохти сомонаи расмӣ барои ҳар як бахш;
- дастгирӣ дар на камтар аз се тафсири забонӣ;
қобилияти муайян намудани гурӯҳҳои гуногуни истифодабарандагони сомонаи расмии бо ҳуқуқи (ихтиёрӣ додашудаи) гуногун барои эҷод кардан, тағйир додан, нест кардан, ҷойгир намудани пуркунии иттилоотии сомонаи расмӣ, сохтор ва элементҳои функсионалии он;
- қобилияти назорат ва дар феҳристҳои системавӣ (логҳо) сабт намудани ҳама амалҳое, ки аз тарафи ҳар як истифодабарандаи системаи идоракунии муҳтаво иҷро гардидаанд;
- имконияти бойгоникунонии пурра (back-up) ҳамчун ҷузъи пуркунии иттилоотии сомонаи расмӣ, ҳамчунин ҷузъи таъминоти барномавӣ, мавҷудияти тартиби барқарорсозӣ;
- истифодаи системаи муайянсозии моно ё дуомилии истифодабарандагон, ки ҳуқуқи дар сомонаи расмӣ идора кардани мазмуни иттилоот ва маълумоти дигарро доранд;
- мавҷудияти ҳуҷҷатҳои маъмури муҳтавои иттилоотӣ.
84. Тағйири форматонии HTML тағйири намуди берунии унсурҳои иттилоотӣ бо истифода аз HTML ва сабкҳои (қолибҳои) барои стандартҳои дар сомонаи расмии - CSS-ро дар бар мегарад. Онҳо танҳо он тавсифоти унсурҳои иттилоотӣ, ки тағйироташон пешбинӣ шудааст, тағйир дода метавонанд.
85. Бояд имконияти иҷрои ҳаракатҳои зерини унсурҳои хар як иттилооти алоҳида таъмин карда шавад:
- тағйир додани тавсифот;
- тағйир дар матни пурраи HTML;
- алоқамандӣ бо дигар унсурҳои иттилоот: намудхои унсурҳои иттилоотӣ, файлҳо барои боргирӣ, дигар захираҳои интернетӣ, саҳифаҳои дохилии сомонаи расмӣ;
- тағйир додани шаблон (қолиби) сохти сомонаи расмӣ.
86. Маълумот дар система метавонад бо ду тарз нигоҳ дошта шавад: бо системаи файлии веб - сервер дар намуди файлҳои алоҳида ё махзани маълумоти релятсионӣ. Барои дар файлҳо нигоҳ доштани иттилооти ба таркибҳо ҷудошуда истифодаи формати ХМL (дар ҳолатҳои истисноӣ, истифодаи формати HTML иҷозат дода мешавад) тавсия мегардад.
87. Ҳангоми коркарди захираҳои давлатӣ бояд дастури истифодабаранда таъмин карда шавад.
88. Дастури истифодабаранда, ки аз тарафи оператори техникию технологӣ таҳия карда мешавад, бояд имкониятҳои системаи идоракунӣ ва мазмуни мушаххаси сомонаи расмиро тасвир намояд. Он бояд қисмҳои зеринро дар бар гирад;
- омода кардани параметрҳои сомонаи расмӣ;
- амалиёти «Content Management Information System «;
- тарҳи сервер.
89. Дастури истифодабаранда бояд дар шакли электронӣ дастрас бошад.
90. Таҳия, нигоҳдорӣ ва идоракунии сомонаи расмии вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот бояд ба қонунгузорӣ ва стандартҳои миллӣ дар соҳаи амнияти иттилоотӣ ва ҳифзи иттилооти Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёбад.
91. Амният ва ҳифзи иттилоот ин маҷмӯи тадбирҳои ташкилӣ ва технологӣ, омӯзиш, назорати дастрасӣ, ҳифзи воқеӣ мебошад, ки барои таъмини муттасилӣ ва дурустии иттилоот, ҳифзи маълумоти инфиродӣ равона шудааст. Таъмини амният ва ҳифзи маълумоти шахсӣ аз тарафи кормандони соҳибихтисос, бо дарназардошти натиҷаҳои экспертизаи амнияти иттилоотӣ, инчунин қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон анҷом дода мешавад.
92. Агар қарори (фармоиши) роҳбари вазорату идораҳо, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ ва мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот оид ба таъсис ва дастгирии сомонаи расмӣ ба дигар ташкилотҳо тааллуқ дошта бошад, ин ташкилотҳо бояд сатҳи амнияти дар ин ҳуҷҷат муайяншударо таъмин намоянд.
ҚАРОР: http://www.adlia.tj/show_doc.fwx?rgn=129808
МАНБАЪ: http://www.adlia.tj/show_doc.fwx?rgn=129809

Забон Тоҷикӣ

Баҳодиҳии муҳтаво:

KHOVAR.TJ

АГЕНТИИ МИЛЛИИ ИТТИЛООТИИ ТОҶИКИСТОН «ХОВАР»
WWW.KHOVAR.TJ

«ХОВАР FM»

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.

ЛУҒАТИ ИСТИЛОҲОТИ ҚОНУНГУЗОРӢ

БА ЛУҒАТИ ОНЛАЙН ГУЗАРЕД

Тоҷикӣ	Русӣ	Англисӣ
мукаммалгардонии маҳорати варзишӣ	совершенствование спортивного мастерства	improvement of sports skills