РУШДИ ПАДИДАИ ТАҲЛИЛИ ТАЪСИРИ ТАНЗИМКУНӢ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

РУШДИ ПАДИДАИ ТАҲЛИЛИ ТАЪСИРИ ТАНЗИМКУНӢ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Бо мақсади ташкил намудани шароити мусоид барои дастгирии соҳибкорӣ ва бартараф намудани мушкилот дар соҳаи мазкур зарурати татбиқи падидаи таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба миён омад. Таҳлили таъсири танзимкунӣ раванди ошкор намудан ва арзёбии мунтазами оқибатҳои эҳтимолӣ (масалан, таҳлили фоида ва хароҷот) бо истифода аз усули пайдарпайи таҳлилӣ мебошад, ки ин оқибатҳо метавонанд дар натиҷаи ҷорӣ намудани ин ё он тадбири танзимкунӣ зоҳир шаванд.

Моҳияти таҳлили таъсири танзимкунӣ аз муқаррар намудани мақсадҳое, ки мақомоти давлатӣ ба онҳо ноил шудан мехоҳанд, дарёфти ҳамаи роҳҳои дахолати сиёсие, ки тавассути он ба ин мақсад ноил шудан мумкин аст ва муқоиса намудани алтернативаи эҳтимолӣ иборат мебошад. Лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ба танзими муносибатҳо дар соҳаи соҳибкорӣ равона гардидаанд, мавриди таҳлили таъсири танзимкунӣ қарор дода мешаванд.

Раванди таҳлили таъсири танзимкунӣ гузаронидани таҳлили муфассалро бо мақсади ҳосил намудани боварӣ вобаста ба таъсири дилхоҳ доштан ё надоштани муқаррароти нав пешбинӣ менамояд. Таҳлили таъсири танзимкунӣ барои ошкор сохтани оқибатҳои эҳтимолии ғайричашмдошт ва ё хароҷоти пинҳонии ба талаботи меъёрӣ вобаста, инчунин муайян намудани хароҷоти эҳтимолии риояи муқаррароти мазкур аз ҷониби шаҳрвандон ё доираи соҳибкорон ва оқибатҳои мусбат ва манфии иқтисодию иҷтимоиии он кумак мерасонад.

Мақсади таҳлили таъсири танзимкунии лоиҳаҳои санадҳои меъёрии хуқуқӣ муайян намудан ва баҳо додан ба оқибатҳои имконпазири мусбат ва манфии иқтисодию иҷтимоӣ қабули лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ дар асоси таҳлили мушкилиҳо, мақсади танзим ва роҳҳои ҳалли он, ҳамчунин дар лоиҳаи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ошкор намудани муқаррароти воридкунандаи уҳдадориҳо, монеаҳо ва маҳдудиятҳои барзиёд, ҷорӣ намудани муқаррароти мусоидаткунандае, ки боиси ба миён омадани хароҷоти беасоси шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар соҳаи фаъолияти соҳибкорӣ, инчунин низоми буҷетии Ҷумҳурии Тоҷикистон  мегарданд, иборат мебошад.

Дар баъзе ҳолатҳо бо санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ хароҷот ва хавфҳои муайян алоқаманданд. Дар баробари таъсири барои расидан ба ҳадафҳои иҷтисодӣ, иҷтимоӣ ва экологӣ равонагашта, онҳо ба рушди устувор низ таъсири манфӣ мерасонанд. Бинобар ин, вазифаи асосии танзимкунии самаранок ин ба ҳадди ниҳоӣ расонидани фоида ва ба ҳадди камтарин фаровардани хароҷот ва хатарҳои марбут ба танзимкунӣ аст.

Мақсади асосии ҷорӣ намудани таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Тоҷикистон ин тавассути арзёбии мунтазами таъсири санадҳои меъёрии ҳуқуқии нав ба субъектҳои соҳибкорӣ, таҳлили гендерӣ, фазои соҳибкорӣ ва сармоягузорӣ, паст намудани хароҷот ва хавфҳо барои муҳити соҳибкорӣ, ки бо танзими давлатӣ, аз ҷумла тағйироти қонунгузории мавҷуда, алоқаманд мебошад, иборат аст.

Ҳадафи ниҳоии ҷорӣ намудани таҳлили таъсири танзимкунӣ аз беҳтаргардонии фазои соҳибкорӣ ва сармоягузорӣ, беҳтар намудани раванди таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва баланд бардоштани сифати танзим дар маҷмўъ, бо истифода аз низоми муосири арзёбии пешакӣ, ки дар доираи он санадҳои меъёрии ҳуқуқии нав дар асоси принсипҳои танзими самарабахш таҳия мешаванд, иборат мебошанд.

Ҳамзамон, ҷорӣ намудани институти таҳлили таъсири танзимкунанро метавон ҳамчун марҳилаи самараноки фаъолияти ҳуқуқэҷодкунӣ, механизми иловагӣ барои баланд бардоштани сифати танзими ҳуқуқӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон донист.

Таҳлили таъсири танзимкунӣ механизмест, ки бо роҳи ҳимояи манфиатҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, соҳибкорон ва давлат амалӣ шудани меъёрҳои ҳуқуқӣ равона гардидааст. Зарурати амалӣ намудани ин падида, бо дарназардошти ба инобат гирифтани манфиатҳои иқтисодӣ ва иҷтимоии ҷомеаи шаҳрвандӣ ва бо роҳи танзимкунии самарабахш ва оқилона ба роҳ мондани танзими муносибатҳои ҷамъиятӣ мебошад.

Бори нахуст дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади ҷорӣ намудани падидаи таҳлили таъсири танзимкунӣ Консепсияи низоми таҳлили таъсири танзикунӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ки бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 18 ноябри соли 2015, №673 тасдиқ шудааст, қабул гардид.

Мақсади Консепсияи мазкур ин таҳияи сиёсати таҳлили таъсири танзимкунӣ ва низоми идоракунии он мебошад, ки онро метавон ба воситаи қарорҳои ҳуқуқӣ, институтсионалӣ, буҷетӣ ва сиёсӣ ҷорӣ намуд. Консепсия қисматҳои низоми пешниҳодшудаи таҳлили таъсири танзимкуниро, ки аз модели ғайримутамарказ асос меёбад, инъикос менамояд.

Ҳамзамон, дар заминаи Консепсияи болозикр дар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ» аз 30 майи соли 2017, №1414 боби алоҳида ба масъалаҳои таҳлили таъсири танзимкунии санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ба фаъолияти соҳибкорӣ таъсири имконпазир дорад, пешбинӣ гардид.

Лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки ба танзими муносибатҳо дар соҳаи соҳибкорӣ равона гардидаанд, мавриди таҳлили таъсири танзимкунӣ қарор дода мешаванд. Лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқие, ки меъёри андоз, андозаи пардохтҳои гумрукӣ ва дигар пардохтҳои ҳатмиро ба буҷети давлатӣ муқаррар менамоянд, лоиҳаҳои санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ, инчунин, лоиҳаҳое, ки барои беэътибор донистани санади меъёрии ҳуқуқӣ ва ё қисмҳои алоҳидаи он равона гардидаанд, мавриди таҳлили таъсири танзимкунӣ қарор дода намешаванд.

Инчунин, дар заминаи Консепсияи болозикр ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ» Дастурамал оид ба гузаронидани таҳлили таъсири танзимкунӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон  ки бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 31 июли соли 2018, №673 тасдиқ шудааст, қабул гардид. Дастурамали мазкур тартиби гузаронидани таҳлили таъсири танзимкунии лоиҳаҳои таҳияшавандаи санадҳои меъёрии ҳуқуқиеро, ки ба фаъолияти соҳибкорӣ таъсири имконпазир доранд, танзим менамояд.

Бо мақсади таъмин намудани ошкорбаёнӣ ва шаффофият дар гузаронидани таҳлили таъсири танзимкунӣ, роҳҳои алтернативии ҳалли мушкилоти дар соҳаи дахлдори муносибатҳои ҷамъиятӣ ошкоргардида, доираи амали лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқӣ, муҳтавои масъалаи мазкур, роҳҳои имконпазири ҳалли он ва ба вуҷуд наомадани хароҷоти беасос вобаста ба амалӣ намудани он, дастрас намудани таклифҳо оид ба дигар роҳҳои имконпазири ҳалли масъалаҳои зикргардида таҳиякунанда бо шахсони манфиатдор машварати оммавӣ мегузаронад.

Бо дарназардошти он, ки низом ба шаффофият ва ҳисоботдиҳандагии мақомоти давлатӣ, инчунин ба машваратҳо бо ҷонибҳои манфиатдор равона карда мешавад, асоси он Портали интернетии иттилооти ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон (минбаъд - Портали интернетӣ) мебошад.

Портали интернетӣ ҷузъи калидии низоми таҳлили таъсири танзимкунӣ ба ҳисоб меравад. Портали интернетӣ махзани электронии санадҳои меъёрии ҳуқуқии дорои таъсири имконпазир ба субъектҳои соҳибкорӣ ба ҳисоб рафта, дар шакли электронӣ бо забони давлатӣ ва забони русӣ пеш бурда мешавад. Дар он ҳамаи нақшаҳо оид ба таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, лоиҳаҳои ҳисоботҳо оид ба таҳлили таъсири танзимкунӣ, лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ ва матнҳои ниҳоии санадҳои меъёрии ҳуқуқии қабулшуда нашр карда мешаванд.

Ҳамин тариқ, дар навбати аввал, таҳлили таъсири танзимкунӣ асоснокии илмии лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқиро таъмин менамояд, ки бо иштироки шахсони манфиатдор ва коршиносон таҳия карда мешавад ва иштироки ҷамъият дар муқокима ва баррасии лоиҳаи санади меъёрии ҳуқуқи барои ба назар гирифтани тамоми мураккабии муносибатҳои ҷамъиятӣ ва барои таъмини дурустии татбиқи конунҳо мусоидат менамояд. Ҳамзамон истифодаи таҳлили таъсири танзимкунӣ тартиби таҳияи лоиҳаҳои санадҳои меъёрии ҳуқуқиро бо истифода аз технологияҳои муосир соддаву дастрас менамояд.