ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

ХУШ ОМАДЕД БА CОМОНАИ РАСМИИ МАРКАЗИ МИЛЛИИ ҚОНУНГУЗОРИИ НАЗДИ ПРЕЗИДЕНТИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН!

КОР БО МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муҳтарам меҳмонон ва истифодабарандагони сомонаи расмии Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон (ММҚ),

Барои оғози кор бо «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) ба блоки бо номи шабеҳ дар сомонаи расмии ММҚ зер кунед. Блоки «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» кушодашаванда буда, ҳамеша дар қисми болои сомона дастрас аст. Шумо инчунин метавонед ба «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) аз феҳристи асосӣ (меню асосӣ) бо зеркунии пайванди «Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» дастрасӣ пайдо намоед.

БЛОКИ «МАХЗАНИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН» (МҚҶТ)

Ҳамаи модулҳо ва имконоти ҷустуҷӯи санадҳо дар «Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон» (МҚҶТ) мустақилона кор мекунанд. Ин маънои онро дорад, ки ҳангоми кор бо МҚҶТ ворид кардани «Ном»-и санад ва бо ҳамроҳи он интихоб кардани ҳамаи имконоти дигар, масалан «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра ҳатмӣ нест. Аммо барои ҷустуҷӯи васеъ шумо метавонед аз ҳамаи имконоти ҷустуҷӯи санадҳо ба таври дилхоҳ истифода баред. Ҳамаи санадҳое, ки ба МҚҶТ ворид шуданд дар зери «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ», яъне дар «Ҷадвали санадҳо» дастрасанд.

ЛАВҲАИ ИМКОНОТИ ҶУСТУҶӮ

Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ

ҶАДВАЛИ САНАДҲО

ТУГМАҲОИ «ТАТБИҚ КАРДАН» ва «БОЗСОЗӢ»

Тугмаи «Татбиқ кардан»: Баъд аз он ки Шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» имконоти дилхоҳро ворид карда, интиход мекунед, барои намоиш додани натиҷа тугмаи «Татбиқ кардан»-ро зер кунед. Аммо, вақте ки шумо дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» дархостеро ворид мекунед ё имконеро интихоб менамоед, онҳо ба таври худкор дарҳол татбиқ карда мешаванд.

Тугмаи «Бозсозӣ»: Агар хоҳед, ки ҳамаи дархостҳо ва имконотеро дар «Лавҳаи имконоти ҷустуҷӯ» лағв кунед, аз тугмаи «Бозсозӣ» истифода баред.

Агар шумо хоҳед, ки номи санади дақиқро аз санадҳои дар махзан мавҷудбуда ба даст оред, калидвожаи номи санадро ба сатри «Ном» ворид намоед. Ҳамаи санадҳое, ки дорои калидвожаи воридуша мебошанд нишон дода мешаванд. Масалан, агар шумо калидвожаи «дастрасӣ»-ро ворид кунед, санадҳое, ки калимаи «дастрасӣ»-ро дар бар мегиранд, дар «Ҷадвали санадҳо» нишон дода мешаванд (масалан, ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ДАСТРАСӢ БА ИТТИЛООТ)

САТРИ «НОМ»

Шумо инчунин метавонед санадҳоро аз рӯи муҳтаво бо истифодаи сатри «Матни асосӣ» ва полои дилҳол ҷустуҷӯ намоед. Масалан, барои ёфтани санад(ҳо)и дорои калима(ҳо), калидвожа(ҳо) ё ибора(ҳо)и лозимӣ, ба сатри «Матни асосӣ» дархостро ворид намуда, имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед. Санадҳои дархостшуда ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред. Ҳамин тавр аз имкони «Дар бар намегирад» ё имконоти ҷустуҷӯи дигар истифода баред, Масалан, агар шумо ба сатри «Матни асосӣ» калимаи «Интернет»-ро ворид кунед ва имкони «Дар бар мегирад»-ро интихоб намоед, саданҳое, ки дар муҳтавои худ дорои калимаи «Интернет» мебошанд, нишод дода мешаванд.

САТРИ «МАТНИ АСОСӢ»

Сатри «Матни асосӣ»

Шумо метавонед санадҳоро аз рӯи «Ном», «Таснифгар», «Мақомот», «Рақам», «Сана», «Матни асосӣ» ва ғайра алоҳида ё якҷоя ба таври дилхоҳ ҷустуҷӯ намоед.

Масалан, агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо «Аз рӯи моҳ ва сол» ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз рӯи моҳ ва сол» бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Агар хоҳед, ки санадҳоро танҳо дар давраи муайян ҷустуҷӯ кунед, танҳо аз имкони «Аз санаи интихобшуда» ва/ё «То санаи интихобшуда» алоҳида ё якҷоя бо интихоби моҳ ва сол истифода баред. Санадҳо ба таври худкор нишон дода мешаванд. Ё ин ки аз тугмаи «Татбиқ кардан» истифода баред.

Ҳамин тавр Шумо метавонед ҳар гуна санадҳои махзанро алоҳида ё бо интихоби имконоти иловагӣ ҷустуҷӯ намоед ва ба даст оред.

Барои дидани санад ва мутолиа кардани он, аз тугмаи «ДИДАН» истифода баред ва барои пинҳон кардани он, аз тугмаи «ПИНҲОН КАРДАН» истифода баред.

ТУГМАҲОИ «ДИДАН» ва «ПИНҲОН КАРДАН»

Шумо ҳам метавонед, бо зеркунии пайванди номи санад онро дар саҳифаи алоҳида кушоед ё ин ки дар форматҳои Word, PDF ва ZIP аз сомонаи мо боргирӣ намоед.

ЗАМИМА ДАР ФОРМАТҲОИ WORD, PDF ва ZIP (ДАР ҶАДВАЛИ САНАДҲО)

Замима

КОР БО СОМОНАИ РАСМӢ - БАҚАЙДГИРӢ ВА ВОРИДШАВӢ

Ҳамаи маводҳои Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба ахбори омма дахл доранд, дар сомонаи мо дастрасанд. Барои гирифтани маълумот Шумо метавонед аз Феҳристи асосӣ (менюи асосӣ), Харитаи сомона, имкони Ҷустуҷӯ ва Ҷустуҷӯи васеъ истифода баред.
Барои бақайдгирӣ дар сомонаи Маркази миллии қонунгузории назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, лутфан ба таври расмӣ муроҷиат намоед. Корбарони бақайдгирифташуда метавонанд аз имкониятҳои иловагӣ истифода баранд, масалан, пайдо кардани дастрасӣ ба лоиҳаҳои санадҳо.

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ҲУҶҶАТИ ЭЛЕКТРОНӢ ВА ИМЗОИ ЭЛЕКТРОНӢ

бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 15 феврали соли 2023, № 973

қабул карда шуд

бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 15 марти соли 2023, № 374

ҷонибдорӣ карда шуд

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ, тартиби гардиш ва истифодаи ҳуҷҷатҳои электронӣ, инчунин таъсис ва истифодаи имзои электрониро дар раванди ташаккул ва истифодаи ҳуҷҷатҳои электронӣ муқаррар менамояд.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) **ҳуҷҷати электронӣ** - маълумоте, ки дар шакли электронӣ пешниҳод шудааст;

2) **шакли электронӣ** - маҷмуи технологияҳое, ки барои омода кардан, қабул намудан ва табодули маълумот бо истифода аз имзои электронӣ имкон медиҳанд;

3) **низоми иттилоотӣ** - низоме, ки иштирокчиёни он бо истифода аз имзои электронӣ мубодилаи маълумотро дар шакли электронӣ амалӣ менамоянд;

4) **низоми иттилоотии корпоративӣ** - низоми иттилоотие, ки дар он иштирокчиёни ҳамкории мутақобилаи электронӣ доираи муайяни шахсон мебошанд;

5) **низоми иттилоотии истифодаи умум** - низоми иттилоотие, ки дар он иштирокчиёни ҳамкории мутақобилаи электронӣ доираи номуайяни шахсон мебошанд;

6) **иштирокчиёни низоми иттилоотӣ (иштирокчиёни гардиши ҳуҷҷатҳои электронӣ)** - шахсони воқеӣ, соҳибкорони инфиродӣ, шахсони ҳуқуқӣ, мақомоти давлатӣ, ки ҳангоми татбиқи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии худ аз имзои электронӣ истифода мебаранд;

7) **гардиши ҳуҷҷатҳои электронӣ (муомилоти ҳуҷҷатҳои электронӣ)** - таҳия, истифода, нигоҳдорӣ ва мубодилаи ҳуҷҷатҳои электронӣ, ки тавассути технологияҳои иттилоотию коммуникатсионӣ амалӣ карда мешаванд;

8) **имзои электронии одӣ** - маълумоте, ки барои муайян намудани иштирокчии муомилоти ҳуҷҷатҳои электронӣ ва иродаи ч дар амал ва аҳдҳо (шартномаҳо) имкон медиҳад;

9) **имзои электронии мукаммал** - реквизити ҳуҷҷати электронӣ, ки бо истифода аз калиди имзои электронии мукаммал ташаккул меёбад ва барои ҳифзи ҳуҷҷати электронӣ аз қалбакӣ сохтани он равона карда мешавад;

10) **имзои электронии ҳифзшуда (имзои электронии рақамӣ)** - реквизити ҳуҷҷати электроние, ки дар натиҷаи табдили криптографии маълумот бо истифода аз калиди пӯшидаи имзои электронӣ ба даст оварда шудааст ва барои айнияткунонии соҳиби сертификати калиди имзо имкон медиҳад, мавҷуд набудани таҳрифи маълумотро дар ҳуҷҷати электронӣ муқаррар менамояд ва ба ҳифзи ҳуҷҷати электронӣ аз тағйироти беиҷозат равона карда шудааст;

11) **воситаҳои имзои электронии ҳифзшуда** - воситаҳои дастгоҳӣ ва (ё) барномавие, ки иҷрои ақаллан яке аз функсияҳои зеринро таъмин менамоянд:

а) омода кардани имзои электронӣ дар ҳуҷҷати электронӣ бо истифода аз калиди пӯшидаи имзои электронӣ;

б) тасдиқи аслияти имзои электронӣ дар ҳуҷҷати электронӣ бо истифода аз калиди кушодаи имзои электронӣ;

в) омода кардани калидҳои пӯшида ва кушодаи имзоҳои электронӣ;

12) **калиди пӯшидаи имзои электронии ҳифзшуда** - пайдарҳамии рамзҳо, ки ба соҳиби сертификати калиди имзо маълум аст;

13) **калиди кушодаи имзои электронии ҳифзшуда** - пайдарҳамии рамзҳои имзои электронӣ, ки ба ҳар як истифодабаранда дастрас буда, барои тасдиқ кардани аслияти имзои электронии рақамӣ дар ҳуҷҷати электронӣ пешбинӣ гардидааст;

14) **сертификати воситаҳои имзои электронии ҳифзшуда** - ҳуҷҷат дар ҳомили коғазӣ, ки тибқи қоидаҳои системаи сертификатонӣ ҷиҳати тасдиқи ба талаботи муқарраргардида мутобиқ будани воситаҳои имзои электронии рақамӣ дода шудааст;

15) **сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда** - ҳуҷҷат дар ҳомили коғазӣ ё ҳуҷҷати электронӣ бо имзои электронии ҳифзшудаи шахси ваколатдори маркази тасдиқкунанда, ки дар худ калиди кушодаи имзои электронии ҳифзшударо дар бар гирифта, он аз ҷониби маркази тасдиқкунанда ба иштирокчии низоми иттилоотӣ ҷиҳати тасдиқи аслӣ будани имзои электронии ҳифзшуда ва айнияткунонии дорандаи сертификати калиди имзо дода мешавад;

16) **сертификати калиди имзои электронии мукаммал** - ҳуҷҷат дар ҳомили коғазӣ ё ҳуҷҷати электронӣ бо имзои электронии ҳифзшудаи шахси ваколатдор, ки калиди имзои электронии мукаммали дарбаргирандаи калиди кушодаи имзои электронии ҳифзшударо додааст, ки он аз ҷониби шахси ваколатдор ба иштирокчии низоми иттилоотӣ ҷиҳати тасдиқи аслӣ будани имзои электронии ҳифзшуда ва айнияткунонии дорандаи сертификати калиди имзо дода мешавад;

17) **тасдиқи аслияти имзои электронии ҳифзшуда дар ҳуҷҷати электронӣ** - натиҷаи мусбии санҷиш бо воситаи дахлдори сертификатсияшудаи имзои электронии ҳифзшуда бо истифода аз сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда оид ба мансубияти имзои электронии ҳифзшуда дар ҳуҷҷати электронӣ ба дорандаи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда ва мавҷуд набудани таҳрифкорӣ дар ҳуҷҷати электронии имзошуда;

18) **имзокунандаи ҳуҷҷати электронӣ** - иштирокчии низоми иттилоотӣ, ки ҳангоми имзои ҳуҷҷати электронӣ аз имзои электронӣ истифода мебарад;

19) **дорандаи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда** - шахси воқеӣ, соҳибкори инфиродӣ, намояндаи қонунии шахси ҳуқуқӣ, ки аз ҷониби маркази тасдиқкунанда ба номаш сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда дода шудааст ва ӯ дорои калиди пӯшидаи дахлдори имзои электронии ҳифзшуда мебошад, ки бо ёрии воситаҳои имзои электронии ҳифзшуда барои истифодаи имзои электронии худ дар ҳуҷҷатҳои электронӣ имкон медиҳад;

20) **истифодабарандаи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда** - иштирокчии мубодилаи иттилоотии электронӣ, ки маълумот дар бораи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшудаи дар маркази тасдиқкунанда гирифташударо дар рафти санҷиши мансубияти имзои электронии ҳифзшуда ба дорандаи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда истифода мебарад;

21) **маркази сертификатсияи калидҳои кушодаи имзои электронӣ (минбаъд - маркази тасдиқкунанда)** - шахси ҳуқуқӣ, ки дорои ҳуқуқи тасдиқи мутобиқати калиди кушодаи имзои электронии ҳифзшуда ба калиди пӯшидаи имзои электронии ҳифзшуда, ки ба номи ӯ шаҳодатномаи бақайдгирӣ (дорандаи шаҳодатнома) дода шудааст, мебошад;

22) **санҷиши аслияти имзои электронии ҳифзшуда** - пайдарҳамии амалҳо, ки дар рафти он маълумот дар бораи мутобиқати калиди кушодаи имзои электронии ҳифзшудаи иштирокчии гардиши ҳуҷҷатҳои электронӣ ба калиди пӯшидаи имзои электронии ҳифзшуда санҷида мешавад;

23) **бойгонии электронӣ** - махзани маҷмуи ҳуҷҷатҳои электронӣ.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳуҷҷати электронӣ ва имзои электронӣ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи ҳуҷҷати электронӣ ва имзои электронӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Доираи амали Қонуни мазкур

1. Муқаррароти Қонуни мазкур ба инҳо татбиқ мегардад:

1) ҳуҷҷатҳои электронии мақомоти давлатӣ (ба истиснои ҳуҷҷатҳо оид ба фаъолияти контрразведка, разведка ва оперативӣҷустуҷӯӣ, истифодаи чораҳои криптографию оперативии ҳифзи сирри давлатӣ), шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳангоми анҷом додани аҳдҳои маданию ҳуқуқӣ, инчунин ҳолатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон;

2) имзои электроние, ки бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур омода карда шудааст:

2. Амали Қонуни мазкур нисбат ба муносибатҳое, ки ҳангоми истифодаи дигар имзои ҳаммонанди дастӣ ба миён меоянд, паҳн намегардад.

БОБИ 2. НАЗОРАТИ ДАВЛАТӢ ДАР СОҲАИ ГАРДИШИ ҲУҶҶАТИ ЭЛЕКТРОНӢ ВА ИМЗОИ ЭЛЕКТРОНӢ

Моддаи 4. Мақомоти ваколатдор оид ба назорати давлатӣ дар соҳаи гардиши ҳуҷҷати электронӣ ва дар соҳаи имзои электронӣ

Мақоми ваколатдор оид ба назорати давлатӣ дар соҳаи гардиши ҳуҷҷати электронӣ (минбаъд - **мақоми ваколатдор дар соҳаи гардиши ҳуҷҷати электронӣ**) ва мақоми ваколатдор оид ба назорати давлатӣ дар соҳаи имзои электронӣ (минбаъд - **мақоми ваколатдор дар соҳаи имзои электронӣ**) аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешаванд.

Моддаи 5. Ваколати мақоми ваколатдор дар соҳаи гардиши ҳуҷҷати электронӣ

Ба ваколати мақоми ваколатдор дар соҳаи гардиши ҳуҷҷати электронӣ мансубанд:

1) татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи гардиши ҳуҷҷати электронӣ;

2) таҳияи дурнамо, стратегия, консепсия ва барномаҳо дар соҳаи гардиши ҳуҷҷати электронӣ ва ҳамоҳангсозии фаъолияти мақомоти дахлдори давлатӣ дар татбиқи онҳо;

3) тасдиқи қоидаҳои намунавӣ дар соҳаи гардиши ҳуҷҷати электронӣ;

4) муқаррар намудани қоидаҳои бойгоникунонӣ ва нигоҳдории ҳуҷҷатҳои электронӣ;

5) амалӣ намудани дигар ваколатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 6. Ваколати мақоми ваколатдор дар соҳаи имзои электронӣ

Ба ваколати мақоми ваколатдор дар соҳаи имзои электронӣ мансубанд:

1) татбиқи сиёсати давлатӣ дар соҳаи имзои электронӣ;

2) таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи имзои электронӣ, аз ҷумла таҳияи санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ барои таъмини равобити мутақобила байни феҳристҳои сертификатҳои калидҳои имзои электронии ҳифзшудаи марказҳои гуногуни тасдиқкунанда, инчунин имконияти истифодаи нигоҳдошти махсуси калидҳои пӯшидаи имзои электронии ҳифзшуда ва ҳангоми гирифтани имзои электронии ҳифзшуда истифодаи маълумоти шахсии муроҷиаткунандагон, ки дар мақомоти давлатӣ мавҷуданд;

3) расонидани ёрии амалӣ ва методӣ ба мақомоти давлатӣ ва иштирокчиёни дигари гардиши ҳуҷҷатҳои электронӣ;

4) тасдиқи Низомномаи намунавии маркази тасдиқкунанда;

5) тасдиқи қоидаҳои додан, нигоҳдорӣ, бозхонди сертификатҳо ва тасдиқи мансубият ва эътиборнокии калиди кушодаи имзои электронии ҳифзшуда аз ҷониби маркази тасдиқкунанда, аз ҷумла маркази тасдиқкунандаи решавӣ ва марказҳои тасдиқкунандаи мақомоти давлатӣ;

6) тасдиқи қоидаҳои ҳамкории мутақобилаи марказҳои тасдиқкунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон бо марказҳои тасдиқкунанда ва тарафҳои сеюми бовариноки давлатҳои хориҷӣ;

7) тасдиқи қоидаҳои санҷиши аслияти имзои электронӣ, аз ҷумла тасдиқи аслияти имзои электронии ҳифзшуда дар ҳуҷҷати электронӣ;

8) таҳия ва тасдиқи тартиби ба даст овардан ва истифодабарии сертификатҳои решавии имзои электронии ҳифзшуда;

9) амалигардонии тасдиқи аслияти имзоҳои электронии ҳифзшудаи шахсони ваколатдори марказҳои тасдиқкунанда дар сертификатҳои калиди имзоҳои электронии ҳифзшудаи аз ҷониби онҳо додашуда;

10) додани иҷозатнома ба марказҳои тасдиқкунанда ва муайян намудани талабот ва шартҳои иҷозатномадиҳӣ бо тартиби муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

11) санҷиши фаъолияти марказҳои тасдиқкунанда дар самти риоя ва иҷро намудани талабот ва шартҳои иҷозатномадиҳӣ бо тартиби муқаррарнамудаи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби онҳо;

12) амалӣ намудани дигар ваколатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

БОБИ 3. ШАРТҲОИ ГАРДИШИ ҲУҶҶАТИ ЭЛЕКТРОНӢ

Моддаи 7. Соҳаи гардиши ҳуҷҷатҳои электронӣ

1. Ҳуҷҷати электронӣ метавонад дар тамоми соҳаҳои фаъолият, ки дар онҳо воситаҳои барномавӣ ва техникии барои омода, коркард, нигоҳдорӣ, интиқол ва қабули иттилоот заруранд, истифода шавад.

2. Бо ёрии ҳуҷҷатҳои электронӣ метавонанд аҳдҳо ба амал бароварда шаванд (шартномаҳо баста шаванд), ҳисоббаробаркуниҳо, мукотибот, интиқоли ҳуҷҷатҳо ва маълумоти дигар ба роҳ монда шаванд.

3. Маҳдудиятҳо доир ба истифодаи ҳуҷҷатҳои электронӣ метавонанд дар ҳолатҳои пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда шаванд.

Моддаи 8. Намудҳо ва сохтори ҳуҷҷати электронӣ

1. Ҳуҷҷатҳои электронӣ ба ҳифзшуда ва одӣ тақсим мешаванд. Ҳуҷҷати электронии ҳифзшуда бо имзои электронии ҳифзшуда имзо карда мешавад. Ҳуҷҷати электронии одӣ бо имзои электронии одӣ ё имзои электронии мукаммал имзо карда мешавад.

2. Ҳуҷҷати электронӣ аз қисмҳои умумӣ ва махсус иборат аст. Қисми умумии ҳуҷҷати электронӣ аз маълумоте, ки мазмуни ҳуҷҷатро ташкил менамояд ва маълумот дар бораи гирандаи мактуб иборат аст. Қисми махсуси ҳуҷҷати электронӣ аз як ё якчанд имзоҳои электронӣ иборат аст.

Моддаи 9. Нусхаи аслии ҳуҷҷати электронии ҳифзшуда

Нусхаи аслии ҳуҷҷати электронии ҳифзшуда танҳо дар шакли электронӣ, ки бо имзои электронии ҳифзшуда имзо шудааст, мавҷуд аст.

Моддаи 10. Эътибори ҳуқуқии ҳуҷҷати электронӣ

1. Ҳуҷҷати электронӣ дар ҳамон вақт имзошуда эътироф карда мешавад, агар ҳангоми имзои он имзои электронӣ истифода шуда бошад.

2. Ҳуҷҷати электронӣ, ки бо имзои электронии ҳифзшуда имзо шудааст (ҳуҷҷати электронии ҳифзшуда) бо ҳуҷҷати ҳомили коғазӣ, ки бо имзои дастӣ имзо шудааст, эътибори ҳуқуқии баробар дорад.

3. Ҳуҷҷати электронӣ, ки бо имзои электронии одӣ ё имзои электронии мукаммал (ҳуҷҷати электронии одӣ) имзо шудааст, дорои эътибори ҳуқуқии баробар бо ҳуҷҷати ҳомили коғазӣ дар сурате эътироф карда мешавад, агар ин ҳолат дар созишномаи байни иштирокчиёни низоми иттилоотӣ ё санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ шуда бошад.

4. Дар гардиши ҳуҷҷатҳои электронӣ бо иштироки мақомоти давлатӣ танҳо ҳуҷҷатҳои электронии ҳифзшуда истифода мешаванд.

Моддаи 11. Омода кардан, ба расмият даровардан, нигоҳ доштан ва гардиши ҳуҷҷатҳои электронӣ

Қоидаҳои омода кардан, ба расмият даровардан, нигоҳ доштан ва гардиши ҳуҷҷатҳои электронӣ аз ҷониби мақомоти давлатӣ, инчунин шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ тибқи санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шартномаҳои байни иштирокчиёни низоми иттилоотӣ муқаррар карда мешаванд.

Моддаи 12. Нигоҳдорӣ ва нобуд кардани ҳуҷҷатҳои электронӣ

1. Нигоҳдории ҳуҷҷатҳои электронӣ аз ҷониби ташкилотҳое, ки фаъолияти бойгонӣ, инчунин фаъолиятро оид ба нигоҳдории маълумоти ҳуҷҷатишуда пеш мебаранд, мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

2. Ҳуҷҷатҳои электронӣ дар бойгониҳои электронӣ нигоҳ дошта мешаванд. Тартиби ташкили бойгонии электронӣ, инчунин тартиби нигоҳдории ҳуҷҷатҳои электронӣ дар бойгониҳои электронӣ ва нобуд кардани онҳо аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад.

Моддаи 13. Ҳифзи ҳуҷҷатҳои электронӣ

Шахсоне, ки ба омода кардан, коркард, қабул, интиқол ва нигоҳдории ҳуҷҷатҳои электронӣ машғуланд, бояд аз воситаҳои барномавӣ ва техникие истифода баранд, ки сатҳи зарурии ҳифзи ин гуна ҳуҷҷатҳоро аз тағйироти беиҷозат таъмин менамоянд.

Моддаи 14. Ҳуҷҷатҳои электронии дорои маълумоти паҳншавиашон манъшуда ё маҳдудшуда

Мазмуни ҳуҷҷатҳои электронӣ метавонад маълумоте бошад, ки дорои сирри хизматӣ ё тиҷоратӣ, инчунин дигар маълумоте бошад, ки паҳн кардани он манъ ё маҳдуд карда шудааст. Қоидаҳои истифода ва чораҳои ҳифзи чунин маълумотро қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар менамояд.

Моддаи 15. Фиристодан ва қабули ҳуҷҷати электронӣ

1. Вақти фиристонидани ҳуҷҷати электронӣ лаҳзаи баромадани ҳуҷҷати электронӣ аз низоми иттилоотии ирсолкунанда ҳисобида мешавад.

2. Вақти қабул намудани ҳуҷҷати электронӣ лаҳзаи ворид шудани ҳуҷҷати электронӣ ба низоми иттилоотии қабулкунанда ҳисобида мешавад.

3. Макони фиристодан ва қабул намудани ҳуҷҷати электронӣ ҷойи истиқомат барои шахсони воқеӣ ва суроғаи ҳуқуқӣ барои иштирокчиёни дигари гардиши ҳуҷҷатҳои электронӣ эътироф карда мешавад.

Моддаи 16. Масъулият барои мазмуни ҳуҷҷати электронӣ

Масъулият барои мазмуни ҳуҷҷати электроние, ки бо тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур ба расмият дароварда шудааст, ба зиммаи имзокунандаи ҳуҷҷати электронӣ вогузор мегардад.

БОБИ 4. ШАРТҲОИ ИСТИФОДАИ ИМЗОИ ЭЛЕКТРОНӢ

Моддаи 17. Истифодаи имзои электронӣ

1. Имзои электронӣ ҳангоми ба расмият даровардани ҳуҷҷатҳои электронӣ, аҳдҳо (шартномаҳо), дар ҳолатҳо ва тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур ва қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон истифода мешавад.

2. Имзои электронӣ метавонад ҳам дар низоми иттилоотии корпоративӣ ва ҳам дар низоми иттилоотии истифодаи умум бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур истифода шавад.

Моддаи 18. Намудҳои имзоҳои электронӣ

1. Ҳангоми тартиб додани ҳуҷҷатҳо ва аҳдҳо (шартномаҳо) метавонанд имзоҳои электронии зерин истифода шаванд:

1) имзои электронии одӣ;

2) имзои электронии мукаммал;

3) имзои электронии ҳифзшуда.

2. Имзои электронии одӣ бо комбинатсияи логин ва парол, рамзи тасдиқкунӣ, тавассути почтаи электронӣ, СМС-паёмак, фармоишҳои UҒҒD ва усулҳои ҳамшабеҳи дигар тасдиқ карда мешавад ва танҳо дар сурате истифода мешавад, ки агар дар созишномаи иштирокчиёни низоми иттилоотӣ имконияти истифодаи он пешбинӣ шуда бошад. Ҳангоми истифодаи имзои электронии одӣ калиди санҷиши имзо, воситаҳои имзои электронӣ ва сертификати калиди санҷиши имзо истифода намешаванд.

3. Имзои электронии мукаммал бо калиди имзои электронӣ тасдиқ карда мешавад. Калиди имзои электронии мукаммал аз ҷониби субъектҳое, ки имзои электронии мукаммалро дар гардиши ҳуҷҷатҳои дохилӣ ё низоми иттилоотии корпоративӣ истифода мебаранд, мустақилона таҳия карда мешавад. Имзои электронии мукаммал бояд маълумот дар бораи дорандаи имзои электронӣ ва силсилаи калидро дар бар гирад. Қоидаҳои сертификатонии имзоҳои электронии ҳифзшуда, ки Қонуни мазкур пешбинӣ намудааст, нисбат ба имзоҳои электронии мукаммал низ татбиқ мегарданд.

4. Истифодаи имзои электронии одӣ, тартиби пешниҳод ва истифодаи имзои электронии мукаммал дар гардиши ҳуҷҷатҳои дохилии субъекти муайян метавонад бо санадҳои меъёрии ҳуқуқии шахси мансабдор ё мақоми дигари идоракунии ваколатдори ин субъект ба расмият дароварда шавад. Тартиби додан ва истифодаи имзои электронии мукаммал дар низоми иттилоотии корпоративӣ бо созишномаи иштирокчиёни низоми иттилоотии корпоративӣ муқаррар карда мешавад. Субъектони низоми иттилоотии корпоративӣ бояд ҳифзи имзоҳои электронии мукаммал ва истифодаи бехатарии онҳоро таъмин намоянд.

5. Имзои электронии ҳифзшуда танҳо ҳангоми имзои ҳуҷҷатҳои электронии ҳифзшуда истифода мешавад. Ҳуҷҷати электронии ҳифзшуда ва имзои электронии ҳифзшуда бояд маълумот дар бораи дорандаи имзои электронӣ, рақами сертификат ва муҳлати амали онро доро бошанд.

Моддаи 19. Шартҳои эътирофи баробарии имзои электронӣ ва имзои дастӣ

1. Имзои электронии одӣ ва имзои электронии мукаммал бо имзои дастӣ дар ҳолатҳое баробардараҷа эътироф карда мешавад, агар дар созишномаи байни иштирокчиёни низоми иттилоотӣ ё санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ шуда бошанд.

2. Имзои электронии ҳифзшуда дар сурати риоя шудани шартҳои зерин бо имзои дастӣ баробардараҷа эътироф карда мешавад, агар:

1) муҳлати амали сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда мансуб ба ин имзои электронӣ ба охир нарасида бошад;

2) аслияти имзои электронии ҳифзшуда дар ҳуҷҷати электронӣ тасдиқ шуда бошад.

Моддаи 20. Шумораи имзоҳои электронии иштирокчиёни низоми иттилоотӣ

Иштирокчиёни низоми иттилоотӣ ҳуқуқ доранд, ки шумораи бемаҳдуди имзоҳои электрониро истифода баранд.

Моддаи 21. Омода кардани имзоҳои электронӣ

1. Имзоҳои электронии одӣ ва имзоҳои электронии мукаммал аз ҷониби иштирокчиёни низоми иттилоотӣ мустақилона бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур омода карда мешаванд.

2. Ҳангоми омода кардани имзои электронии мукаммал субъектҳои истифодабарандаи ин намуди имзо бояд талаботҳои зеринро таъмин намоянд:

1) мавҷудияти мутахассисони дахлдор дар воҳиди кории худ;

2) истифодаи воситаҳои имзои электронӣ, ки бо тартиби муқаррарнамудаи Қонуни мазкур сертификатсия шудаанд;

3) пешбурди феҳристи калидҳои имзои электронии мукаммал;

4) нигоҳдории маълумот дар бораи сертификати калидҳои имзои электронии мукаммал. Тартиби нигоҳдории сертификати калидҳои имзои электронии ҳифзшуда, ки Қонуни мазкур нисбат ба марказҳои тасдиқкунанда пешбинӣ намудааст, инчунин нисбат ба субъектҳое, ки чунин калидҳои имзои электронии мукаммалро омода мекунанд, татбиқ мегардад;

5) санҷиши аслияти калиди имзои электронии мукаммал;

6) истифодаи имзои электронии мукаммал танҳо дар гардиши ҳуҷҷатҳои электронии дохилӣ ё дар гардиши ҳуҷҷатҳо байни иштирокчиёни низоми корпоративӣ.

3. Имзои электронии ҳифзшуда аз ҷониби марказҳои тасдиқкунанда дар асоси шартномаи бо иштирокчии низоми иттилоотӣ басташуда омода карда мешавад.

БОБИ 5. ИМЗОИ ЭЛЕКТРОНИИ ҲИФЗШУДА

Моддаи 22. Калидҳои имзои электронии ҳифзшуда

1. Ҳангоми истифодаи имзои электронии ҳифзшуда калидҳои кушода ва пӯшида истифода мешаванд.

2. Калиди кушодаи имзои электронии ҳифзшуда дар маркази тасдиқкунанда нигоҳ дошта мешавад ва барои ҳамаи иштирокчиёни низоми иттилоотӣ дастрас аст. Калиди пӯшидаи имзои электронӣ танҳо аз ҷониби дорандаи он бидуни дастрасии шахсони дигар ба он нигоҳ дошта мешавад ва истифода мегардад.

Моддаи 23. Омода кардани калидҳои имзои электронии ҳифзшуда

1. Дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон калидҳои имзои электронии ҳифзшуда аз ҷониби марказҳои тасдиқкунанда дар асоси шартномаҳои дахлдори бо иштирокчиёни низоми иттилоотӣ басташуда омода карда мешаванд.

2. Ҳангоми омода кардани калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшуда, ҳифзи минбаъдаи онҳо ва санҷиши аслияти сертификати калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшуда бояд танҳо аз воситаҳои сертификатсияшудаи имзоҳои электронӣ истифода шавад.

3. Ҷуброни зарар вобаста ба омода кардани калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшуда тавассути воситаҳои сертификатсиянашудаи имзои электронӣ аз ҷониби марказҳои тасдиқкунандае, ки калидҳои имзои ҳифзшудаи электрониро тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон омода кардаанд, амалӣ карда мешавад.

Моддаи 24. Сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда

1. Ҳангоми омода кардани калиди имзои электронии ҳифзшуда ба дорандаи имзои электронии ҳифзшуда сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда дода мешавад.

2. Сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда бояд дорои маълумоти зерин бошад:

1) рақами нодири бақайдгирии сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда;

2) санаи оғоз ва ба охир расидани муҳлати амали сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда, ки дар феҳристи маркази тасдиқкунанда мавҷуд аст;

3) насаб, ном ва номи падари (агар бошад) дорандаи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда;

4) калиди кушодаи имзои электронии ҳифзшуда;

5) номгӯйи воситаҳои имзои электронии ҳифзшуда, ки дар онҳо калиди кушодаи имзои электронии ҳифзшуда истифода мешавад;

6) маълумот дар бораи маркази тасдиқкунанда, ки сертификати калиди кушодаи имзои электронии ҳифзшударо додааст, аз ҷумла номгӯй, ҷойгиршавӣ ва силсилаи иҷозатнома.

3. Сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда бояд аз ҷониби маркази тасдиқкунанда на дертар аз як рӯз пеш аз оғози муҳлати амали сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда ба феҳристи сертификатҳои калидҳои имзои электронии ҳифзшуда ворид карда шавад.

4. Дар сурати додани сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда дар шакли ҳуҷҷати ҳомили коғазӣ, инчунин сертификат дар бланки маркази тасдиқкунанда ба расмият дароварда шуда, бо имзои дастии шахси ваколатдор ва муҳри маркази тасдиқкунанда тасдиқ карда мешавад.

5. Дар сурати додани сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда ва маълумоти иловагии зикршуда дар шакли ҳуҷҷати электронӣ ин сертификат бояд бо имзои электронии ҳифзшудаи шахси ваколатдори маркази тасдиқкунанда тасдиқ карда шавад.

Моддаи 25. Боздоштан ва бекор кардани амали сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда

1. Маркази тасдиқкунанда уҳдадор аст амали сертификати калиди имзои электронии ҳифзшударо ба муҳлати аз ҷониби дорандаи имзои электронии ҳифзшуда нишондода боздорад.

2. Маркази тасдиқкунанда уҳдадор аст сертификати имзои электронии ҳифзшударо дар ҳолатҳои зерин бекор намояд:

1) баъди ба охир расидани муҳлати амали сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда;

2) бо дархости дорандаи имзои электронии ҳифзшуда;

3) ҳангоми ошкор намудани нодурустии маълумоти дар ариза зикршуда барои гирифтани сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда;

4) бо қарори мақоми ваколатдор дар соҳаи имзои электронӣ;

5) ҳангоми ворид намудани тағйирот ба сертификати калиди электронии ҳифзшуда;

6) дар сурати фавти дорандаи калиди имзои электронии ҳифзшуда ё ғайри қобили амал эътироф шудани ӯ.

3. Дар сурати боздоштан ё бекор намудани сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда, маркази тасдиқкунанда ба феҳристи сертификатҳои калиди имзои электронии ҳифзшуда маълумоти дахлдорро бо нишон додани сана ва вақти боздоштан ё бекор кардани сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда ворид мекунад, инчунин дар ин бора дорандаи имзои электронии ҳифзшуда ё шахси дигареро, ки аз ӯ дастур оид ба боздоштан ё бекор кардани сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда гирифта шудааст, огоҳ менамояд.

Моддаи 26. Уҳдадориҳои дорандаи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда

Дорандаи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда уҳдадор аст:

1) дастрасии шахсони дигарро ба калиди пӯшидаи имзои электронии худ роҳ надиҳад;

2) ҷиҳати омода кардани имзои электронии ҳифзшуда калиди пӯшидаро истифода набарад, агар асосҳои далолаткунандаи вайроншавии махфияти калиди пӯшида мавҷуд бошанд;

3) дар сурати гум шудани калиди пӯшида ё мавҷуд будани асосҳое, ки ба халалдоршавии махфияти калиди пӯшида далолат менамоянд, боздоштан ё бекор намудани сертификати калиди имзои электронии ҳифзшударо бетаъхир талаб намояд;

4) сари вақт маркази тасдиқкунандаро дар бораи ҳама гуна тағйирот дар маълумоти шахсии дар сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда мавҷудбуда огоҳ созад;

5) дигар уҳдадориҳои пешбининамудаи Қонуни мазкур ва шартномаи бо маркази тасдиқкунанда басташударо иҷро намояд.

Моддаи 27. Муҳлат ва тартиби нигоҳдории сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда дар маркази тасдиқкунанда

1. Муҳлати нигоҳдории сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда дар шакли ҳуҷҷати электронӣ ё дар ҳомили қоғазӣ дар маркази тасдиқкунанда тибқи шартномаи байни маркази тасдиқкунанда ва дорандаи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда басташуда муайян карда мешавад.

2. Пас аз гузаштани муҳлати зикршудаи нигоҳдорӣ сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда аз феҳристи сертификатҳои калиди имзо хориҷ карда шуда, ба реҷаи нигоҳдории бойгонӣ гузаронида мешавад.

3. Муҳлати нигоҳдории бойгонӣ панҷ сол муқаррар карда мешавад. Тартиби додани нусхаҳои сертификатҳои калиди имзо дар давраи нигоҳдории онҳо тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар карда мешавад.

Моддаи 28. Санҷиши аслияти имзои электронӣ

1. Санҷиши аслияти имзои электронии ҳифзшуда тавассути муроҷиати шахсон ва истифодабарандагони сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда ба маркази тасдиқкунанда бо пешниҳоди маълумот дар бораи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда анҷом дода мешавад.

2. Марказҳои тасдиқкунанда уҳдадоранд дастрасии шахсонро ба махзани сертификатҳои калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшуда дар сомонаҳои интернетии худ таъмин намоянд.

3. Қоидаҳои дастрасӣ ба махзани сертификатҳои калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшуда аз ҷониби марказҳои тасдиқкунанда муайян карда мешаванд ва бояд дар сомонаҳои интернетии онҳо дастрас бошанд.

Моддаи 29. Воситаҳои имзои электронии ҳифзшуда ва сертификатсияи онҳо

1. Воситаҳои имзои электронии ҳифзшуда бояд инҳоро таъмин намоянд:

1) нодир будани калидҳои пӯшида ва кушодаи омодакардашуда;

2) мураккабии ҳисоббарории зарурӣ доир ба муайян намудани калиди пӯшидаи имзои электронии ҳифзшуда;

3) махфияти калиди пӯшидаи имзои электронии ҳифзшуда;

4) ҳифзи калиди кушодаи имзои электронии ҳифзшуда.

2. Воситаҳои имзои электронии ҳифзшуда тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд ҳатман сертификатсия шаванд. Ба воситаҳои имзои электронии ҳифзшуда сертификати воситаҳои имзои электронии ҳифзшуда дода мешавад.

3. Ба истифодаи имзоҳои электронии ҳифзшудаи сертификатсиянашуда ва калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшудаи аз ҷониби онҳо омодакардашуда иҷозат дода намешавад.

БОБИ 6. МАРКАЗИ ТАСДИҚКУНАНДА

Моддаи 30. Вазъи ҳуқуқии маркази тасдиқкунанда

1. Маркази тасдиқкунанда шахси ҳуқуқӣ буда, хизматрасониҳоро вобаста ба додани сертификатҳои калидҳои имзои электронии ҳифзшуда, инчунин хизматрасониҳоро вобаста ба истифодаи имзои электронии ҳифзшуда ва тасдиқи аслияти ҳифзи имзоҳои электронӣ пешниҳод менамояд.

2. Марказҳои тасдиқкунанда метавонанд дар шакли марказҳои тасдиқкунандаи давлатӣ ва ғайридавлатӣ (хусусӣ) таъсис дода шаванд. Марказҳои тасдиқкунандаи давлатӣ ба мақомоти давлатӣ, муассисаҳои давлатӣ ва корхонаҳои давлатӣ хизматрасониҳоро вобаста ба имзоҳои электронии ҳифзшуда пешниҳод мекунанд. Марказҳои тасдиқкунандаи давлатӣ метавонанд ба дигар субъектҳои хоҷагидор низ хизмат расонанд. Марказҳои тасдиқкунандаи ғайридавлатӣ (хусусӣ) ба субъектҳои хоҷагидор, ба истиснои мақомоти давлатӣ, муассисаҳои давлатӣ ва корхонаҳои давлатӣ, вобаста ба имзоҳои электронии ҳифзшуда хизматрасониҳоро анҷом медиҳанд.

3. Бақайдгирии давлатии марказҳои тасдиқкунанда тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

4. Талаботи ба марказҳои тасдиқкунанда пешниҳодшаванда аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо пешниҳоди мақоми ваколатдор дар соҳаи имзои электронӣ муайян мегардад.

5. Талаботи асосӣ оид ба таъмини бехатарии низомҳои иттилоотӣ ва телекоммуникатсионии марказҳои тасдиқкунанда, аз ҷониби онҳо истифодаи воситаҳои ҳифзи криптографӣ ва техникии иттилоотро мақоми ваколатдор дар соҳаи имзои электронӣ муқаррар менамояд.

Моддаи 31. Иҷозатномадиҳӣ ба фаъолияти марказҳои тасдиқкунанда

1. Фаъолият оид ба додани сертификатҳои калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшуда, хизматрасониҳо вобаста ба истифодаи имзоҳои электронии ҳифзшуда ва тасдиқи аслияти ҳифзи имзоҳои электронии ҳифзшуда тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон бояд таҳти иҷозатномадиҳӣ қарор дода шавад.

2. Фаъолияти субъектҳои хоҷагидор, ки ба омода ва истифода кардани имзои электронии одӣ ва имзои электронии мукаммал равона шудааст, тибқи Қонуни мазкур ҳамчун фаъолияти маркази тасдиқкунанда эътироф карда намешавад ва таҳти иҷозатномадиҳӣ қарор дода намешавад.

Моддаи 32. Шартҳои амалигардонии фаъолият аз ҷониби маркази тасдиқкунанда

Маркази тасдиқкунанда фаъолияти худро дар сурати мавҷуд будани шартҳои зерин амалӣ менамояд:

1) мавҷудияти захираҳои дахлдори молиявӣ, моддӣ, техникӣ ва иҷтимоӣ, ки барои таъмини бехатарӣ, эътимоднокӣ ва муттасилии пешниҳоди хизматрасонӣ оид ба сертификатсияи калидҳои имзои электронии ҳифзшуда, инчунин барои пӯшонидани зараре, ки метавонад дар робита бо пешниҳоди чунин хизматрасонӣ расонида шавад, зарур аст;

2) мавҷудияти калиди сертификатсияшудаи имзои шахси ваколатдори маркази тасдиқкунанда, ки бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузорӣ барои сертификатсияи калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшуда таъин гардидааст;

3) таъмини бақайдгирии боэътимод ва саривақтии маълумот дар феҳристи сертификатҳои калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшуда, аз он ҷумла пешниҳоди саривақтии хизматрасониҳо оид ба боздоштан ва бекор кардани амали сертификатҳои калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшуда;

4) таъмини имконияти муайян кардани сана ва вақти додани сертификат, боздоштан ё бекор кардани сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда;

5) мавҷудияти кормандони дорои тахассуси дахлдор, ки барои пешниҳоди хизматрасонӣ оид ба сертификатсияи калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшуда заруранд;

6) таъмини бехатарии имзои электронии ҳифзшуда;

7) нигаҳдории маълумот дар бораи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда бо тартиби пешбининамудаи Қонуни мазкур;

8) мутобиқат ба шартҳои дигари махсуси муқаррарнамудаи мақоми ваколатдор дар соҳаи имзои электронӣ.

Моддаи 33. Ҳуқуқ ва вазифаҳои маркази тасдиқкунанда

1. Маркази тасдиқкунанда ҳуқуқ дорад:

1) сертификатҳои калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшударо омода кунад ва пешниҳод намояд;

2) амали сертификатҳои калидҳои имзои электронии ҳифзшударо боздорад, аз нав барқарор намояд, бекор намояд ва тағйироти дахлдорро ба феҳристи сертификатҳои калиди имзои электронии ҳифзшуда ворид намояд;

3) дар асоси шартнома намудҳои дигари хизматрасониеро, ки бо имзоҳои электронии ҳифзшуда алоқаманданд, пешниҳод намояд.

2. Маркази тасдиқкунанда уҳдадор аст:

1) ба эътимодбахшии маълумоте, ки дар дархост оид ба сертификатсияи калиди имзои электронии ҳифзшуда зикр шудаанд, дар асоси ҳуҷҷатҳои тасдиқкунандаи чунин маълумот боварӣ ҳосил кунад;

2) мутобиқати маълумоти дар сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда ба маълумоти пешниҳодкардаи дорандаи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшударо таъмин намояд;

3) феҳристи сертификатҳои калиди имзои электронии ҳифзшударо пеш бурда, навсозии он ва дастрасии озод ба онро таъмин намояд, маълумоти заруриро дар бораи сертификати калиди имзои электронии ҳифзшуда ба феҳристи сертификатҳои калиди имзои электронии ҳифзшуда на дертар аз як рӯз то оғози муҳлати амали сертификат дохил намояд;

4) санҷиши нодир будани калидҳои имзоҳои электронии ҳифзшударо дар феҳристи сертификатҳои калидҳои имзои электронии ҳифзшуда ва бойгонии маркази тасдиқкунанда анҷом диҳад;

5) дорандаи сертификати калиди пӯшидаи имзои электронии ҳифзшударо дар бораи далелҳои ба маркази тасдиқкунанда маълумшуда, ки аз имконнопазирии истифодаи минбаъдаи калиди пӯшидаи имзои электронии ҳифзшуда далолат менамоянд, инчунин дар бораи боздоштан ё бекор намудани сертификати калиди пӯшидаи имзои электронии ҳифзшуда огоҳ намояд;

6) ба шахсон маълумоти мавҷударо, ки барои тасдиқи аслияти имзои электронии ҳифзшуда зарур мебошанд, пешниҳод намояд;

7) дигар уҳдадориҳоро тибқи Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин шартномае, ки байни маркази тасдиқкунанда ва дорандаи имзои электронии ҳифзшуда ба имзо расидааст, иҷро намояд.

Моддаи 34. Қатъ гардидани фаъолияти маркази тасдиқкунанда

1. Фаъолияти маркази тасдиқкунанда метавонад бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон қатъ карда шавад.

2. Дар сурати қатъ гардидани фаъолияти маркази тасдиқкунанда бо роҳи барҳамдиҳӣ, маркази тасдиқкунанда уҳдадор аст на камтар аз ду моҳ қабл аз қатъи фаъолияти худ ҳамаи дорандагони имзоҳои электронии ҳифзшударо, ки ба онҳо хизмат мерасонад, оид ба ин ҳолат хабар диҳад.

3. Тартиби истифодаи маълумоти маркази тасдиқкунанда баъд аз қатъ гардидани фаъолияти он аз ҷониби мақоми ваколатдор дар соҳаи имзои электронӣ муайян карда мешавад.

БОБИ 7. ЭЪТИРОФ НАМУДАНИ СЕРТИФИКАТИ ХОРИҶИИ КАЛИДИ ИМЗОИ ЭЛЕКТРОНӢ

Моддаи 35. Эътироф намудани сертификати хориҷии калиди имзои электронӣ

1. Эътироф намудани сертификати хориҷии калиди имзои электронӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ва шартномаҳои байналмилалии эътирофнамудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.

2. Имзои электроние, ки тибқи ҳуқуқи давлати хориҷӣ омода карда шудааст, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун имзои электроние эътироф карда мешавад, ки аломатҳояш тибқи Қонуни мазкур ба чунин намуди имзои электронӣ мутобиқ мебошад.

3. Имзои электронӣ ва ҳуҷҷати электроние, ки бо он имзо шудааст, танҳо дар асоси он, ки сертификати калиди имзои электронӣ тибқи ҳуқуқи давлати хориҷӣ дода шудааст, эътибори ҳуқуқӣ надошта ҳисобида намешавад.

4. Тартиби эътирофи имзои электронӣ, ки тибқи ҳуқуқи давлати хориҷӣ омода карда шудааст, аз ҷониби мақоми ваколатдор дар соҳаи имзои электронӣ муайян карда мешавад.

БОБИ 8. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 36. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқарраргардидаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 37. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҳуҷҷати электронӣ" ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи имзои электронии рақамӣ"

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи ҳуҷҷати электронӣ" аз 10 майи соли 2002 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2002, №4, қ.1, мод. 308; с. 2005, № 12, мод. 637; с. 2012, № 12, қ.1, мод. 1002; с. 2013, №7, мод. 523; с. 2014, №12, мод. 828) ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи имзои электронии рақамӣ" аз 30 июли соли 2007 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с. 2007, №7, мод. 682; с. 2010, №7, мод. 560; с. 2011, №3, мод. 166) аз эътибор соқит дониста шаванд.

Моддаи 38. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 15 марти соли 2023, № 1965

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон	1965	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҶҶАТИ ЭЛЕКТРОНӢ ВА ИМЗОИ ЭЛЕКТРОНӢ	Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон	15.03.2023	Амалкунанда	word pdf zip

Матни асосӣ:
Дидан

(**таҳрири Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961 3 моҳ пас аз интишорӣ расмӣ мавриди амал қарор дода мешавад)**

**ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН**

**ДАР БОРАИ СУҒУРТАИ АМОНАТУ ПАСАНДОЗҲО**

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961 № 1961)*

(Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, с.2011, №7-8, мод.612; с.2015, №11, мод.973)

(Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1252, аз 3.08.2018 № 1551, аз 24.12.2022 № 1943, аз 15.03.2023 № 1961)

Қонуни мазкур асосҳои ҳуқуқӣ, ташкилӣ ва молиявии низоми суғуртаи ҳатмии амонату пасандозҳо, аз ҷумла тартиби таъсис ва фаъолияти Хазинаи суғуртаи амонату пасандозҳои Тоҷикистонро муқаррар карда, ҳимояи ҳуқуқ ва манфиатҳои пасандоздорон ва таҳкими боварии аҳолиро ба низоми бонкии Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин менамояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

**БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ**

**Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ**

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

- **суғурта** - муносибат оид ба ҳимояи манфиатҳои пасандоздорон аз хавфи муфлисшавии ташкилотҳои қарзӣ;

- **ҳолати суғуртавӣ** - барҳамдиҳии маҷбурии ташкилоти қарзӣ тибқи қарори суд бе асосҳои муфлисшавӣ ё бо асосҳои муфлисшавӣ мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи барҳамдиҳии ташкилотҳои қарзӣ", ки сабаби ба вуҷуд омадани уҳдадории Хазинаи суғуртаи амонату пасандозҳои Тоҷикистон оид ба ҷуброни пули суғурта ба пасандоздорони ташкилоти қарзии муфлисшуда мегардад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961);

- **ташкилотҳои қарзӣ** - шахсони ҳуқуқие (бонкҳо, ташкилотҳои қарзии ғайрибонкӣ, аз ҷумла ташкилотҳои маблағгузории хурд), ки дар асоси иҷозатномаи Бонки миллии Тоҷикистон ҳама ё баъзе аз амалиёти бонкии дар қонун пешбинишударо иҷро менамоянд;

- **бонки мутавассит** - бонке, ки барои қабули дороиҳо, уҳдадориҳо ва ё иҷрои вазифаҳои ташкилоти қарзие, ки таҳти маъмурияти муваққатӣ қарор дорад, таъсис дода шуда, амалиёти ҷудогонаи бонкиро анҷом медиҳад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961));

- **амонату пасандоз** - маблағе, ки бо шарти пардохти фоизи муайян ҳуқуқи истифодаи муваққатиаш ба ташкилоти қарзӣ дода шудааст (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- **пасандоздор** - шахси воқеӣ, аз ҷумла соҳибкори инфиродӣ, инчунин шахсони ҳуқуқии субъекти соҳибкории хурд ва ташкилотҳои ғайритиҷоратӣ, ки тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон низоми содакардашудаи баҳисобгириро истифода мекунанд ва бо ташкилоти қарзӣ шартномаи пасандози бонкӣ ё шартномаи суратҳисоби бонкӣ бастаанд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- **Хазинаи суғуртаи амонату пасандозҳои Тоҷикистон** (минбаъд - **Хазина**) - шахси ҳуқуқии ғайритиҷоратӣ, ки дорои тавозуни мустақил ва мўҳри мудаввар бо сабти номи худ ва акси Нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, ҳуқуқу манфиатҳои қонунии пасандоздоронро бо роҳи пардохти ҷубронпулии суғурта ҳимоя менамояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- **пасандозҳои суғурташуда** - маблағи суратҳисобҳои амонату пасандозҳое, ки тибқи Қонуни мазкур объекти ҳатмии суғурта мебошанд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- **касри Хазина** - маблағи нокифояи Хазина, ки барои ҷуброни пули суғуртаи пасандоздорон зарур аст;

- **пардохтҳо** - ҳаққи узвият, пардохтҳои тақвимӣ ва иловагӣ, ки ташкилотҳои қарзӣ мутобиқи Қонуни мазкур ба Хазина пардохт менамоянд;

- **ҷубронпулии суғурта** - маблағе, ки пасандоздор ба гирифтани он мутобиқи Қонуни мазкур ҳангоми фаро расидани ҳолати суғуртавӣ ҳуқуқ дорад;

- **амонат** - маблағ ва сарватҳои дигари шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки ба ташкилоти қарзӣ барои нигоҳдорӣ супорида шудаанд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- **низоми суғуртаи амонату пасандозҳо** - ҳимояи давлатии ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии пасандоздорон, ки аз ҷониби Хазина барои пардохти ҷубронпулии суғурта ҳангоми ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ дар ташкилоти қарзӣ равона шудааст;

- **бонк-агент** - ташкилоти қарзӣ, ки тавассути он Хазина ҷубронпулии суғуртаро ба пасандоздорон мувофиқи Қонуни мазкур пардохт мекунад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи суғуртаи амонату пасандозҳо

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи суғуртаи амонату пасандозҳо ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 3. Принсипҳои асосии суғуртаи амонату пасандозҳо

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

Принсипҳои асосии суғуртаи амонату пасандозҳо инҳо мебошанд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961):

- ҳатмӣ будани узвият ба Хазина барои ташкилотҳои қарзие, ки ҳуқуқи ҷалби амонату пасандозҳоро доранд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- шаффофияти суғурта кардани амонату пасандозҳо дар ташкилотҳои қарзӣ (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

БОБИ 2. ХАЗИНАИ СУҒУРТАИ АМОНАТУ ПАСАНДОЗҲО

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

Моддаи 4. Мақоми ҳуқуқии Хазина

1. Хазина шахси ҳуқуқии ғайритиҷоратӣ ва дорои тавозуни мустақилу муҳр буда, дар асоси оинномаи худ, ки муассисони Хазина тасдиқ кардаанд, фаъолият мекунад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Маҳалли ҷойгиршавии Хазина шаҳри Душанбе мебошад.

3. Хазина фаъолияти худро мутобиқи Қонуни мазкур бе иҷозатнома амалӣ менамояд.

4. Ҳуҷҷати таъсисии Хазинаи суғуртаи амонату пасандозҳои Тоҷикистон Оинномаи он буда, шартҳояш пурра ва дар ҳаҷме, ки нисбати Қонуни мазкур мухолифат накунад, амал мекунад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

5. Хазина вориси ҳуқуқии Фонди кафолати амонатҳои шахсони воқеӣ буда, мутобиқи Қонуни мазкур ҳуқуқу уҳдадориҳо, молу мулк ва кафолатҳои онро ба зимма мегирад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

6. Муқаррароти қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба танзими бозори сурғурта ва фаъолияти суғуртавӣ ба фаъолияти Хазина татбиқ намегардад.

7. Хазина дар асоси Қонуни мазкур суғуртаи маблағҳои суратҳисобҳои амонату пасандозиро бе бастани шартнома бо ташкилотҳои қарзӣ амалӣ менамояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 5. Мақсадҳои Хазина

Мақсадҳои Хазина инҳоянд:

- ҳимояи ҳуқуқ ва манфиатҳои қонунии пасандоздорон бо роҳи пардохти ҷубронпулии суғурта тибқи Қонуни мазкур;

- таъмини фаъолияти низоми суғуртаи амонату пасандозҳо ва мусоидат ба устувории низоми молиявӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- таҳкими боварии аҳолӣ ба низоми бонкии Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 6. Вазифаҳои Хазина

1. Хазина барои ноил гардидан ба мақсадҳои худ:

- ҷубронпулии суғуртаро сари вақт муайян ва ба пасандоздорон пардохт мекунад;

- феҳристдори ташкилотҳои қарзии низоми суғуртаи амонату пасандозҳои аъзои Хазина мебошад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

- пардохтҳои ташкилотҳои қарзиро арзёбӣ мекунад;

- ҷамъоварӣ ва баҳисобгирии пардохтпулиҳоеро, ки аз ташкилотҳои қарзӣ гирифта шудаанд, инчунин мониторинги саривақтии онҳоро амалӣ менамояд;

- маълумот, ҳисобот ва иттилоотеро, ки барои фаъолияти Хазина зарур аст, аз ташкилотҳои қарзӣ мегирад;

- бо мақсади андўхти молу мулки Хазина маблағҳои Хазинаро сармоягузорӣ, идора ва ҷойгир мекунад;

- тибқи моддаи 31(1) Қонуни мазкур тавассути маблағгузорӣ дар таҷдиди сохтори ташкилоти қарзӣ иштирок менамояд, ки он интиқоли амонату пасандозҳои суғурташударо ба ташкилоти қарзии дигар, аз ҷумла бонки мутавассит, ҳамчун иҷро намудани уҳдадорӣ аз рўи ҷуброни суғуртавии амонату пасандозҳои бо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Бонки миллии Тоҷикистон" ва Қонуни мазкур пешбинишуда дар назар дорад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961);

- дар сурати касри Хазина барои гирифтани қарз ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муроҷиат менамояд;

- аз Бонки миллии Тоҷикистон андешидани чораҳои ислоҳнамоӣ ва таъсиррасониро нисбат ба ташкилоти қарзӣ ҳангоми риоя накардани Қонуни мазкур дархост мекунад;

- ҳангоми зарурат ва дар доираи қонун ба ташкилотҳои қарзӣ амрнома дода, иҷрои онро талаб менамояд;

- санадҳои меъёрӣ (қоидаҳо, дастурамалҳо ва ғайра) содир карда, иҷрои онҳоро талаб менамояд;

- бо мақсади нигаҳдории боварии низоми бонкии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба воситаи таъмини кафолати амонату пасандозҳо аҳли ҷомеаро хабардор менамояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- хароҷоти амалиётии Хазинаро ҷуброн мекунад;

- вазифаи хизматрасонии молиявиро анҷом медиҳад;

- дигар вазифаҳоро, ки барои ноил гардидан ба мақсадҳои Хазина заруранд, иҷро мекунад.

2. Хазина, аъзои Шўрои нозирон, Раис, кормандони Хазина ва дигар шахсоне, ки тибқи талаботи Қонуни мазкур дар доираи ваколатҳои худ амал мекунанд, барои ҳар гуна зарар ё талафоти расонидаашон ҳангоми иҷро намудани ваколатҳои худ масъул намебошанд.

Моддаи 7. Маблағҳои Хазина

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

1. Маблағҳои Хазина аз манбаъҳои зерин ташаккул меёбанд:

- пардохтҳои ташкилотҳои қарзии аъзои Хазина;

- даромад аз сармоягузорӣ;

- маблағи қарзи гирифташуда, аз ҷумла маблағҳое, ки аз Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қарз гирифта мешаванд;

- маблағи аз рўйи иҷрои уҳдадориҳои Хазина бадастомада, аз ҷумла аз рўйи ҷубронпулии ба пасандоздорон пардохтшуда, ки манфиатҳои онҳо мутобиқи Қонуни мазкур ба Хазина вогузор шудаанд;

- маблағҳои дигаре, ки қонунгузорӣ манъ накардааст.

2. Андозаи ҳадди аксари маблағҳои Хазина ба андозаи ҳафт фоизи маблағи умумии амонату пасандозҳои суғурташуда, ки дар ташкилотҳои қарзии аъзои Хазина мавҷуд аст, муқаррар карда мешавад. Дар ҳолати аз ҳафт фоиз зиёд гардидани андозаи ҳадди аксари маблағҳои Хазина қарори Шўрои нозирони Хазина дар бораи кам кардан ё боздоштани супоридани пардохтҳои тақвимӣ қабул карда мешавад.

3. Андозаи ҳадди ақалли маблағҳои Хазина набояд аз андозае, ки бо мақсади пешгирии касри Хазина дар асоси методологияи тасдиқкардаи Шўрои нозирони Хазина муайян шудааст, камтар бошад. Ҳангоми то андозаи ҳадди ақал кам шудани маблағҳои Хазина ё хавфи ба таври назаррас коҳиш ёфтани он, Хазина ҳуқуқ дорад барои пурра кардани маблағҳо аз манбаъҳои дар Қонуни мазкур пешбинигардида истифода барад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 8. Муносибати Хазина бо давлат

Хазина аз рўи уҳдадориҳои давлат ва давлат аз рўи уҳдадориҳои Хазина ҷавобгар нестанд, агар дар қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррароти дигаре пешбинӣ нашуда бошад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 9. Суратҳисобҳои Хазина

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

1. Хазина дар Бонки миллии Тоҷикистон суратҳисобҳо бо пули миллӣ ва асъори хориҷӣ, инчунин феҳристи маҳфуздоранда дорад, ки дар он бояд маблағҳои молиявии Хазина нигоҳ дошта шаванд.

2. Хизматрасонии суратҳисобҳои Хазина аз ҷониби Бонки миллии Тоҷикистон дар асоси созишномаи байни тарафҳо амалӣ карда мешавад.

3. Хазина метавонад барои иҷрои вазифаҳои худ дар Бонки миллии Тоҷикистон суратҳисобҳои дигар дошта бошад.

4. Суратҳисобҳои Хазина барои пардохти ҷубронпулии суғурта ба пасандоздорон ва хароҷоти амалиётии он пешбинӣ шуда, метавонанд дар ташкилотҳои қарзӣ ва бонк-агентҳо кушода шаванд.

5. Хазина метавонад дар ташкилотҳои қарзии дигар ва маҳфуздоранда, ки аз ҷониби Шўрои нозирон ҳамчун дорандагони сандуқи коғазҳои қиматноки Хазина тасдиқ шудаанд ва ба таркиби дороиҳои молиявии Хазина дохил мешаванд, феҳристи маҳфуздорандаро кушояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 10. Сармоягузории Хазина

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

1. Хазина метавонад танҳо ба воситаҳои молиявии зерин сармоягузорӣ намояд:

- коғазҳои қиматноки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- коғазҳои қиматноки Бонки миллии Тоҷикистон;

- коғазҳои қиматноки давлатҳои хориҷӣ ё бонкҳои марказии (миллии) хориҷии бонуфуз;

- амонатҳо дар Бонки миллии Тоҷикистон бо пули миллӣ ва асъори хориҷӣ;

- коғазҳои қиматноки созмонҳои молиявии байналмилалӣ, ки дорои яке аз ду рейтинги баландтарини агентиҳои рейтингӣ мебошанд;

- коғазҳои қиматноки созмонҳои молиявии байналмилалӣ, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон саҳмиядори онҳо мебошад.

2. Талаботи аввалиндараҷа барои сармоягузории маблағҳои Хазина бехатарӣ ва пардохтпазирии маблағҳои ҷойгиркардашуда мебошад.

3. Хазина метавонад дар амалиётҳои РЕПО (хариди (фурўши) коғазҳои қиматнок бо уҳдадории бозфурўши (бозхариди) онҳо дар муҳлат ва бо нархи қаблан муайянгардида) бо мақсади таъмини пардохтпазирӣ ҷиҳати пардохти ҷубронпулии амонату пасандозҳои суғурташуда ва ё пардохти уҳдадориҳои Хазина иштирок намояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 10(1). Маблағгузорӣ ба бонки мутавассит

*(Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551)*

Дар ҳолати аз ҷониби Хазина ҷудо намудани сармоя ба бонки мутавассит, саҳмияҳои бонки мутавассит дар давоми 1 моҳ ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бар ивази коғазҳои қиматноки давлатӣ интиқол дода мешаванд (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551).

Моддаи 11. Ҳисоботдиҳии Хазина

1. Соли молиявии Хазина аз 1 январ оғоз ёфта, 31 декабр ба охир мерасад.

2. Хазина ба Шўрои нозирони Хазина (минбаъд - **Шўрои нозирон**) ҳисоботдиҳанда мебошад.

3. Ҳисоботи солонаи Хазина барои соли молиявӣ аз тарафи Раиси Хазина ҳар сол то 15 феврал ба Шўрои нозирон пешниҳод гардида, он аз тарафи Шўрои нозирон то 15 марта соли молиявии оянда тасдиқ карда мешавад.

4. Маълумоти ҷамъбастӣ дар бораи ҳисоботи солонаи Хазина, ҳисоботи тавозунӣ ва ҳисобот дар бораи фоида ва зарар дар давоми сӣ рўзи баъди аз тарафи Шўрои нозирон тасдиқ гардидани он дар воситаҳои ахбори омма нашр мегардад.

5. Ҳисоботи солонаи Хазина аз инҳо иборат аст:

- ҳисобот дар бораи фаъолияти Хазина дар соли молиявӣ;

- тавозуни муҳосибавии Хазина;

- ҳисобот дар бораи иҷрои харҷнома;

- таҳлили ҳолати низоми суғуртаи амонату пасандозҳо (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- таҳлили истифодаи маблағи Хазина;

- дар бораи фоида ва зарари Хазина;

- тавозуни воситаҳои гардони Хазина;

- нусхаи Феҳристи ташкилотҳои қарзӣ, ки дар охири соли молиявӣ узви Хазина буданд.

6. Фаъолияти Хазина ҳар сол мавриди санҷиши аудитории берунӣ қарор мегирад.

7. Хазина ҳар сол то 30 апрел ҳисоботи солона ва хулосаи аудитро ба Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод менамояд.

БОБИ 3. УЗВИЯТИ ТАШКИЛОТҲОИ ҚАРЗӢ БА ХАЗИНА

Моддаи 12. Узвияти ташкилотҳои қарзӣ ба Хазина

1. Ҳар як ташкилоти қарзие, ки иҷозатномаи Бонки миллии Тоҷикистонро барои ҷалби амонату пасандозҳо дорад, узви Хазина мебошад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Хазина дар давоми се рўзи кори баъди пардохти ҳаққи узвият ташкилоти қарзиро дар Феҳристи ташкилотҳои қарзии низоми суғуртаи амонату пасандозҳо дохил намуда, ба он тасдиқномаи узвиятро медиҳад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 13. Феҳристдории ташкилотҳои қарзии низоми суғуртаи амонату пасандозҳо

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

1. Феҳристдории ташкилотҳои қарзии низоми суғуртаи амонату пасандозҳо ба зиммаи Хазина буда, он ҳар семоҳа дар воситаҳои ахбори омма нашр карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Хазина ҳангоми бозхонди иҷозатномаи ташкилоти қарзӣ бинобар барҳамдиҳии маҷбурӣ ва ё ихтиёрӣ, инчунин азнавташкилдиҳӣ ташкилоти қарзиро аз Феҳристи ташкилотҳои қарзии низоми суғуртаи амонату пасандозҳо хориҷ карда, тасдиқномаи узвиятро бозхонд менамояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

3. Хазина дар давоми се рўзи кори ба ташкилоти қарзӣ дар бораи ба Феҳристи низоми суғуртаи амонату пасандозҳо дохил ё аз он хориҷ кардан ба таври хаттӣ хабар медиҳад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

4. Хазина Феҳристи ташкилотҳои қарзии низоми суғуртаи амонату пасандозҳоро бо тартиби муқаррарнамудаи Шўрои нозирон пеш мебарад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 14. Уҳдадориҳои ташкилотҳои қарзӣ

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

Ташкилоти қарзии узви Хазина уҳдадор аст (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961):

- мувофиқи Қонуни мазкур пардохтҳоро супорад;

- баҳисобгирии амонату пасандозҳои суғурташударо бо тартибе, ки Хазина муқаррар кардааст ва он ба ташкилоти қарзӣ имконияти гирифтани маълумоти пурраро дар бораи пардохти ҷубронпулии суғурта медиҳад, ба анҷом расонад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- ба Хазина бо тартибе, ки барои иҷрои вазифаҳояш муқаррар кардааст, ҳисобот ва маълумот пешниҳод намояд;

- оид ба дараҷаи суғуртаи амонату пасандозҳо ва узвият ба Хазина дар ҷойҳои намоёни бинои ташкилотҳои қарзӣ маълумот ҷойгир намояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- ба пасандоздорон пешниҳоди маълумотро оид ба низоми суғуртаи амонату пасандозҳо бо тартибе, ки Хазина муқаррар кардааст, таъмин намояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

дар бораи ихтиёран қатъ намудани фаъолияташ пасандоздоронро хабардор намояд;

- ба Хазина оид ба ҳар ҳолате, ки барои иҷрои шартҳои амонату пасандозҳои суғурташуда имкон намедиҳад, фавран хабар диҳад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- ҳангоми ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ фавран ба Хазина дар бораи амонату пасандозҳо маълумоти пурра пешниҳод намояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- санадҳои меъёрии ҳуқуқии Хазина (қоидаҳо, дастурамалҳо ва ғайра)-ро риоя намояд.

БОБИ 4. ПАРДОХТҲО

Моддаи 15. Ҳаққи узвият

1. Ташкилоти қарзӣ дар давоми се рўзи баъди гирифтани иҷозатномаи Бонки миллии Тоҷикистон ба андозаи 0,5 фоизи ҳадди ақалли сармояи "(фонди)" оинномавӣ ҳаққи бебозгашти узвиятро ба Хазина бо пули миллӣ пардохт мекунад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Ташкилоти қарзие, ки дар натиҷаи азнавташкилдиҳӣ, ба истиснои табдилдиҳӣ, таъсис ёфтааст, аз пардохти ҳаққи узвият озод мебошад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

3. Дар ҳолати табдилдиҳии ташкилоти амонатии қарзии хурд ба бонк ҳаққи узвият ба андозаи 0,5 фоизи ҳадди ақалли сармояи (фонди) оинномавии барои бонкҳо муқарраршуда пардохт карда мешавад.

4. Бонки мутавассит аз пардохти ҳаққи узвият ба Хазина озод мебошад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 16. Пардохтҳои тақвимӣ

1. Ташкилоти қарзӣ ҳар семоҳа ба андозаи 0,1 фоиз барои амонату пасандозҳо бо пули миллӣ ва 0,3 фоиз барои амонату пасандозҳо бо асъори хориҷӣ аз рўйи бақияи миёнаи семоҳаи гузаштаи онҳо, ки дар ташкилоти қарзӣ мавҷуданд ва бояд суғурта шаванд, пардохтҳои тақвимии бебозгаштро бо пули миллӣ ва асъори хориҷӣ пардохт менамояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Ташкилоти қарзӣ ба суратҳисоби Хазина то понздаҳуми моҳи якуми пас аз семоҳаи анҷомёфта пардохтҳои тақвимиро пардохт мекунад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

3. Бақияи миёнаи ҳаррўзаи тавозунии амонату пасандозҳои суғурташуда барои семоҳа заминаи ҳисобкунии пардохтҳои тақвимӣ ба ҳисоб меравад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

4. Ҳар як ташкилоти қарзӣ уҳдадор аст ҳар семоҳа, бо шарти дар ин муддат дар ташкилоти қарзӣ ҷой доштани ҳолати суғуртавӣ, то рўзи бозхонди иҷозатнома пардохтҳои тақвимии ҳисобшударо ба Хазина пардохт намояд(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 17. Пардохтҳои иловагӣ

1. Ташкилотҳои қарзӣ, ба истиснои ташкилоти қарзие, ки дар он ҳолати суғуртавӣ ба вуқуъ омадааст, бо мақсади рафъи касри Хазина ба андозаи дукаратаи пардохтҳои тақвимӣ ба Хазина пардохтҳои иловагии якдафъаинаро месупоранд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Муҳлати пардохтҳои иловагӣ аз ҷониби Хазина муқаррар карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 18. Маблағгузории касри Хазина

1. Ҳангоми нарасидани маблағ Хазина ҳуқуқ дорад барои ҷуброни касри он ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба гирифтани қарз муроҷиат намояд.

2. Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси муроҷиати Хазина барои ҷуброни касри маблағи он оид ба ҷудо намудани қарз, аз ҷумла шартҳои ҳисобӣ кардан ва баргардонидани қарз қарор қабул менамояд.

Моддаи 19. Баҳисобгирии пардохтҳо

Маблағи ҳаққи узвият, маблағи пардохтҳои тақвимӣ ва иловагӣ, ки ташкилотҳои қарзӣ ба Хазина пардохт менамоянд, ба хароҷоти амалиётии онҳо ворид карда мешаванд.

Моддаи 20. Ҷавобгарӣ барои насупоридани пардохтҳо ва ҳисобҳо

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

1. Ташкилоти қарзӣ дар ҳолати пурра ё сари вақт пардохт накардани пардохтҳои тақвимӣ ё иловагӣ уҳдадор аст иловатан барои ҳар як рўзи таъхир ба андозаи як фоизи маблағи пардохтнашуда ба Хазина ноустуворона супорад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Маблағи ноустуворонаи ҳисобшуда набояд аз маблағи пардохтҳои тақвимӣ барои давраи ҳисоботӣ зиёд бошад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Хазина дар бораи рўёнидани пардохтҳои тақвимӣ, пардохтҳои иловагӣ ва ноустуворона ба ташкилоти қарзӣ огоҳинома ирсол менамояд(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

3. Ҳангоми аз ҷониби ташкилоти қарзӣ дар муҳлати се рўз иҷро накардани огоҳиномаи мазкур, Хазина ҳуқуқ дорад дар бораи рўёнидани пардохтпулиҳои дахлдор бо ариза ба суд муроҷиат намояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

4. Дар ҳолати сари вақт, пурра ва ё дуруст пешниҳод накардани пардохтҳо ва ҳисоботҳо аз ҷониби ташкилоти қарзӣ Хазина барои андешидани чораҳои фаврии ислоҳӣ ва таъсиррасонӣ нисбати ташкилоти қарзӣ ба Бонки миллии Тоҷикистон дархост ирсол менамояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

БОБИ 5. ПАСАНДОЗДОРОН ДАР НИЗОМИ СУҒУРТАИ АМОНАТУ ПАСАНДОЗҲО. ОБЪЕКТИ СУҒУРТАИ АМОНАТУ ПАСАНДОЗҲО. АНДОЗА ВА ТАРТИБИ ПАРДОХТИ ҶУБРОНПУЛИИ СУҒУРТА АЗ РЎИ АМОНАТУ ПАСАНДОЗҲО

(Қонуни ҶТ аз 23.11.2015 № 1252, аз 15.03.2023 № 1961)

Моддаи 21. Ҳуқуқи пасандоздорон

Пасандоздорон ҳуқуқ доранд:

- ҷубронпулии суғуртаро аз рўи амонату пасандозҳо бо тартиби муқарраркардаи Қонуни мазкур гиранд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- тибқи дархост аз ташкилоти қарзӣ ва Хазина дар бораи узвият ба Хазина ва дар бораи дараҷаи суғуртаи амонату пасандозҳо, ки Хазина барои амонату пасандозҳо муқаррар намудааст, маълумот дастрас намоянд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- ҳангоми дар ташкилоти қарзӣ ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ аз вай пардохти фарқияти байни маблағи амонату пасандози ибтидоӣ бо фоизҳои то охири рўзи ҳолати суғуртавӣ ҳисобшуда ва ҷубронпулии пардохтшудаи суғуртаро талаб намоянд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 21(1). Объекти ҳатмии суғурта

(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)

1. Уҳдадориҳои ташкилоти қарзӣ оид ба баргардонидани маблағи амонату пасандозҳои дар суратҳисобҳои бонкӣ гузоштаи пасандоздорон бо пули миллӣ ва асъори хориҷӣ, ки бо шартномаҳои пасандози бонкӣ ва (ё) суратҳисобҳои амонатии бонкӣ, суратҳисобҳои бонкии кортҳои пардохтӣ ва ё дафтарчаҳои амонатӣ тасдиқ карда шудаанд, объекти ҳатмии суғурта ба ҳисоб мераванд.

2. Ба объекти ҳатмии суғурта инҳо дохил намешаванд:

- ҳисобҳои металлии шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ;

- маблағҳои пулӣ ва дороиҳои дар қуттиҳои сейфии бонкӣ гузошташуда;

- сертификатҳои бонкӣ;

- суратҳисобҳои амонату пасандозии шахсони ҳуқуқӣ, ба истиснои субъектҳои соҳибкории хурд ва ташкилотҳои ғайритиҷоратӣ;

- суратҳисобҳои амонату пасандозии дар ташкилотҳои қарзии исломӣ кушодашуда;

- маблағҳои электронӣ;

- суратҳисобҳои амонату пасандозие, ки ҳуқуқ ба онҳо ба шахсони дигар дар асоси шартномаи берун аз ташкилоти қарзӣ басташуда дода мешавад;

- суратҳисобҳои амонату пасандозие, ки дорандаи ҳуқуқи ихтиёрдории онҳо дар ташкилоти қарзӣ муайян нест (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 22. Ҷуброни пули суғуртаи амонату пасандозҳо

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

1. Ҳангоми ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ Хазина ба пасандоздор маблағи суратҳисобҳои амонату пасандозҳои суғурташударо дар ташкилоти қарзӣ ҷуброн менамояд. Андозаи ҷубронпулӣ аз рўйи амонату пасандозҳои суғурташуда на бештар аз 35 000 (сию панҷ ҳазор) сомонӣ мебошад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Агар пасандоздор дар ташкилоти қарзӣ якчанд суратҳисоби амонату пасандозӣ дошта бошад, он гоҳ ин суратҳисобҳо ҳамчун як суратҳисоби пасандозӣ дониста шуда, ҷубронпулӣ дар асоси андозаи умумии маблағи дар суратҳисобҳои амонату пасандозӣ мавҷудбуда ва на зиёда аз андозаи дар қисми 1 моддаи мазкур муқарраршуда пардохт карда мешавад.

3. Агар ҳолати суғуртавӣ дар якчанд ташкилоти қарзӣ фаро расад, ки дар онҳо пасандоздор суратҳисобҳои амонату пасандозӣ дорад, он гоҳ андозаи ҷубронпулии суғурта барои ҳар як ташкилоти қарзӣ алоҳида ҳисоб карда мешавад.

4. Фоизҳои амонату пасандозҳо аз ҷониби Хазина ҷуброн карда намешаванд. Агар тибқи шартномаи суратҳисобҳои амонату пасандозӣ сармоякунонии фоизҳо пешбинӣ шуда бошад, он гоҳ ҷубронпулӣ аз рўйи маблағи бақияи суратҳисобҳои амонату пасандозӣ пардохт карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

5. Амонату пасандозҳое, ки бо пули миллӣ гузошта шудаанд, бо пули миллӣ ҷуброн карда мешаванд. Пасандозҳое, ки бо асъори хориҷӣ гузошта шудаанд, аз рўи қурби расмии Бонки миллии Тоҷикистон, ки дар рўзи ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ муқаррар карда шудааст, бо пули миллӣ ҷуброн карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

6. Пасандозҳое, ки дар суратҳисоби муштараки ташкилоти қарзӣ нигоҳ дошта мешаванд, ҳамчун як амонату пасандоз дониста мешаванд ва ҷубронпулии суғурта ба соҳибони суратҳисоби амонату пасандоз бо ҳиссаҳои баробар ё ҳиссаҳое, ки байни онҳо мувофиқа шудааст, пардохт карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

7. Агар соҳиби суратҳисоби муштараки амонату пасандоз дар ташкилоти қарзӣ ҳисоби дигари амонату пасандоз дошта бошад, он гоҳ маблағи ҳиссаи пасандоздори амонату пасандози муштарак бо маблағи дигари ҳисоби амонату пасандоз якҷоя карда, ҳамчун як амонату пасандоз дониста мешавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

8. Агар яке аз падару модар ҳуқуқи ихтиёрдорӣ кардани амонату пасандозҳои суратҳисоби кўдаки ноболиғро дошта, манфиати кўдаки ноболиғ дар созишномаи амонату пасандоз бо ташкилоти қарзӣ зикр шуда бошад, дар ин ҳолат ҷубронпулии суғурта барои кўдаки ноболиғ дар асоси боварӣ ба падар ё модар пардохт карда мешавад. Ин амонату пасандоз аз ҳар гуна дигар суратҳисобе, ки кўдаки ноболиғ манфиатдори он мебошад, алоҳида ҷуброн карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

9. Агар васӣ ё парастор ҳуқуқи ихтиёрдории ҳисоби пасандозро дошта, манфиатдори ҳисоби амонату пасандоз дар созишномаи амонату пасандоз бо ташкилоти қарзӣ нишон дода шуда бошад, он гоҳ ин гуна шахс ҳуқуқ дорад ҷубронпулии суғуртаро бо боваринома барои шахсе, ки манфиатдори ҳисоби амонату пасандоз аст, гирад ва ин гуна амонату пасандоз аз ҳар гуна ҳисоби дигаре, ки манфиатдор дорад, алоҳида ҷуброн карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

10. Маблағи суратҳисобҳои амонату пасандози падару модар, васиҳо ва парасторон, ки дар қисмҳои 8 ва 9 моддаи мазкур зикр шудаанд, аз маблағи суратҳисобҳои амонату пасандозҳое, ки ба онҳо шахсан мансубанд, алоҳида ҷуброн карда мешаванд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

11. Агар пасандоздор дар ташкилоти қарзӣ дар натиҷаи муттаҳидшавӣ, ҳамроҳшавӣ ё табдилёбии ду ё зиёда ташкилоти қарзӣ беш аз як суратҳисоби амонату пасандоз дошта бошад, он гоҳ маблағи ҳар як суратҳисоби амонату пасандоз ҳамчун як амонату пасандоз дониста, то рўзи пардохти амонату пасандоз ё маблағи суратҳисобҳо, агар бошанд, бояд алоҳида ҷуброн карда шавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

12. барои амонату пасандозҳои суғурташуда, ки аз рўи шартҳои онҳо муҳлати пардохт дар рўзи ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ фаро нарасидааст, муҳлати пардохт дар ҳамин рўз фарорасида ҳисобида мешавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

13. Барои пардохти ҷубронпулии суғурта Хазина метавонад бо ташкилотҳои қарзӣ ҷиҳати хизматрасонии хазинавӣ созишнома бандад.

14. Шахсе, ки аз пасандоздор ҳуқуқи талаб кардани амонату пасандозро баъди фарорасии ҳолати суғуртавӣ соҳиб шудааст, ба гирифтани ҷубронпулӣ аз рўи чунин амонату пасандоз ҳуқуқ надорад, ба истиснои шахси воқеие, ки ҳуқуқи талаб кардани амонату пасандози аз рўи амонату он ба пасандоздор ҷубронпулӣ пардохтнагардидаро бо тартиби мерос соҳиб шудааст. Меросхўр ҳуқуқ дорад аз ҳуқуқҳои пасандоздори фавтида, ки Қонуни мазкур пешбинӣ намудааст, аз лаҳзаи ба меросхўр додани шаҳодатномаи дахлдори ҳуқуқ ба мерос ё дигар ҳуҷҷати тасдиқкунандаи ҳуқуқи ў ба мерос ё ҳуқуқи истифодаи маблағҳои пулии меросгузор, истифода барад (Қонуни ҶТ аз 24.12.2022 № 1943, аз 15.03.2023 № 1961).

15. Ҳангоми бо тартиби мерос ба якчанд шахс гузаштани ҳуқуқи талаб кардани амонату пасандози пасандоздор баъди фарорасии ҳолати суғуртавӣ, ҳар яке аз онҳо ҳуқуқ ба қисми ҷубронпулии ба пасандоздор пардохтнашударо ба андозаи баробар ба ҳуқуқи соҳибшудаи ў барои талаб кардани амонату пасандози мазкур соҳиб мешавад. Пардохти ҷубронпулӣ ба меросхўр аз рўи амонату пасандози мазкур аз пардохти ҷубронпулӣ ба ҳамон меросхўр аз рўи амонату пасандозҳои дигар вобаста намебошад. Андозаи умумии пардохтҳо ба ҳамаи меросхўрон аз рўи амонату пасандозе, ки ҳуқуқи талаб кардан ба он бо тартиби мерос гузаштааст, бо андозаи ниҳоии ҷубронпулӣ аз рўи амонату пасандози муқаррарнамудаи Қонуни мазкур маҳдуд карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 24.12.2022 № 1943, аз 15.03.2023 № 1961).

16. Андозаи ҷубронпулӣ, ки дар қисми 1 моддаи мазкур муайян шудааст, давра ба давра, вале на камтар аз як маротиба дар се сол бо назардошти раванди рушди низомҳои бонкию молиявӣ ва иқтисодии кишвар, дар ҳолати ба миён омадани зарурат аз нав дида баромада мешавад(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 23. Ҳолатҳои қонеъ нагардонидани талабот

Ба пасандоздор ё шахсе, ки тибқи Қонуни мазкур ҳуқуқи гирифтани ҷубронпулиро надорад ва ба Хазина маълумоти бардурўғ ё нодурустро пешниҳод кардааст, маблағ ҷуброн карда намешавад.

Моддаи 24. Ҳолатҳои ҷуброн накардани амонату пасандозҳо

(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)

Ҳангоми ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ ҷубронпулӣ аз рўи амонату пасандозҳои зерин пардохт карда намешавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961):

хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- амонату пасандозҳое, ки бо роҳи ҷиноят ба даст омадаанд ё амонату пасандозҳое, ки аз ҷониби суд ҳабс карда шудаанд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- амонату пасандозҳое, ки аз рўи хулосаи Бонки миллии Тоҷикистон вазъи молиявии ташкилоти қарзиро бад кардаанд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- амонату пасандозҳои шахсони вобастаи (алоқаманди) ташкилоти қарзӣ, ки тибқи қонун муайян шудаанд, инчунин шахсоне, ки дар давоми соли охир то барҳамдиҳии ташкилоти қарзӣ чунин вобаста ҳисобида мешуданд (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961);

- амонату пасандозҳои шарикони ширкати аудиторӣ, ки ба сифати аудиторҳои ташкилоти қарзӣ дар соли тақвимӣ пештар аз таърихи фаро расидани ҳолати суғуртавӣ ҷалб шуда буданд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- амонату пасандозҳо, ки беш аз панҷ фоизи саҳмияҳои ташкилоти қарзиро бо гирифтани манфиат дар ихтиёр доранд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- амонату пасандозҳое, ки дар филиалҳои хориҷии ташкилоти қарзӣ ҷойгир карда шудаанд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- амонату пасандозҳои баробар ба ҳар гуна маблағи қарзи пардохтнашудаи пасандоздор дар назди ташкилоти қарзӣ (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- амонату пасандозҳо ба маблағи камтар аз 10 сомонӣ (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 25. Қоидаҳои умумии пардохти ҷубронпулии суғурта

1. Пасандоздор ё намояндаи ў ҳуқуқ дорад барои гирифтани ҷубронпулии суғурта дар давоми як соли пас аз рўзи оғози пардохти ҷубронпулии суғурта, ба истиснои ҳолатҳои дар қисми 14 моддаи 22 Қонуни мазкур пешбинишуда, бо тартиби муқаррарнамудаи Хазина ба вай муроҷиат кунад (Қонуни ҶТ аз 24.12.2022 № 1943, аз 15.03.2023 № 1961).

2. Хазина дар давоми панҷ рўзи пас аз ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ ва баъди аз ташкилоти қарзӣ гирифтани маълумоти пурра оид ба уҳдадориҳо дар назди пасандоздорон дар бораи ҷой, вақт ва тартиби қабули дархостҳо барои пардохти ҷубронпулии суғуртаи амонату пасандозҳо дар воситаҳои ахбори омма эълон интишор намуда, нусхаи онро ба ташкилоти қарзӣ ирсол менамояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

3. Хазина на дертар аз 14 рўзи пас аз ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ, пардохти ҷубронпулии суғуртаро ба пасандоздор оғоз менамояд. Санаи оғози пардохти ҷубронпулии суғурта ба пасандоздор метавонад аз ҷониби Хазина дар мувофиқа бо Бонки миллии Тоҷикистон тамдид карда шавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

4. Бо дархости пасандоздор Хазина маълумотеро, ки дар қисми 2 моддаи мазкур зикр гардидааст, фавран ба вай пешниҳод менамояд.

5. Хазина ба пасандоздор дар давоми панҷ рўзи баъди гирифтани дархост барои пардохти ҷубронпулии суғурта, беруннависи Феҳристи пасандоздорони ташкилоти қарзиро бо нишон додани суратҳисоби амонату пасандоз, инчунин бақияи ҳисобҳо ва фоизҳои ҳисобшударо дар рўзи ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ ва ҷубронпулии суғурта пешниҳод менамояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

6. Хазина ҷубронпулии суғуртаро дар давоми даҳ рўзи баъди пешниҳоди беруннависи Феҳристи пасандоздорон ба пасандоздор пардохт карда, дар ин бора ташкилоти қарзиро хабардор мекунад.

7. Агар Хазина дар давоми даҳ рўзи баъди пешниҳоди беруннависи Феҳристи пасандоздорон ҷубронпулии суғуртаро пардохт накунад, он гоҳ Хазина барои маблағи пардохтнашуда аз рўи меъёри бозтамвили Бонки миллии Тоҷикистон то рўзи пардохти ҷубронпулӣ фоиз пардохт мекунад.

8. Ҷубронпулии амонату пасандозҳо имкон дорад аз тарафи Хазина ё бонки хизматрасони вай дар асоси аризаи пасандоздор дар шакли нақдина ва ғайринақдина тавассути гузарондани маблағ ба ҳисоби нишондодаи пасандоздор дар ташкилоти қарзӣ пардохт карда шавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

9. Интиқоли амонату пасандозҳои суғурташудаи ташкилоти қарзии таҳти таҷдиди сохтор қарордошта ба ташкилоти қарзии дигар, аз ҷумла бонки мутавассит, тибқи Қонуни мазкур ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Бонки миллии Тоҷикистон" ҳамчун иҷрои пурраи уҳдадориҳои Хазина дар назди пасандоздорони ҳамин ташкилоти қарзӣ ба ҳисоб меравад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 26. Тамдиди муҳлати пешниҳоди дархост барои гирифтани ҷубронпулӣ

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

1. Пасандоздор ё намояндаи ў бо ариза, ки шаклашро Хазина муқаррар мекунад, барои тамдиди муҳлати гирифтани ҷубронпулии суғурта ба Хазина муроҷиат мекунад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Мутобиқи аризаи пасандоздор Хазина метавонад муҳлати муроҷиати пасандоздорро барои гирифтани ҷубронпулии суғурта дар ҳолатҳои зерин тамдид намояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961):

- агар пасандоздор мубталои бемории ҷисмонӣ ё рўҳӣ гашта, қобилияти сари вақт муроҷиат карданро барои гирифтани ҷубронпулии суғурта надошта бошад;

- дар ҳолатҳои фавқулода, инчунин ҳангоми дар хориҷи кишвар, дар хизмати ҳарбӣ, дар ҷойҳои маҳрумӣ аз озодӣ будани пасандоздор, ҳамчунин бо сабабҳои бо ба даст овардан ё кушодани мерос алоқаманд, ки ба пасандоздор барои сари вақт муроҷиат кардан ҷиҳати гирифтани ҷубронпулии суғурта имкон надода бошад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 27. Тартиби пардохти ҳаққи дархостҳо барои ҷубронпулӣ баъди тамдиди муҳлат

*(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)*

1. Агар Хазина муҳлатро тамдид карда бошад ва дар давоми муҳлати тамдидшуда пасандоздор мутобиқи моддаи 26 Қонуни мазкур бо аризаи пардохти ҷубронпулӣ муроҷиат кунад, он гоҳ Хазина дар давоми панҷ рўзи баъди тамдиди муҳлат беруннависи Феҳристи пасандоздорони ташкилоти қарзиро бо нишон додани суратҳисоби амонату пасандоз ё суратҳисоби пасандоздор бо фоизҳои то рўзи ҳолати суғуртавӣ ҷамъшуда ва ҷубронпулии суғурта ба пасандоздор пешниҳод мекунад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Пасандоздор баъди гирифтани дархости ҷубронпулӣ мутобиқи муҳлати тамдидшудаи дар қисми 1 моддаи мазкур пешбинишуда ҳуқуқ дорад ҷубронпулиро дар асоси беруннависи Феҳристи пасандоздорони ташкилоти қарзӣ гирад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

3. Хазина ҷубронпулии суғуртаро ба пасандоздоре, ки дар қисми 1 моддаи мазкур зикр шудааст, дар давоми панҷ рўзи баъди гирифтани дархост пардохт мекунад.

Моддаи 28. Ихтилофот дар мавриди ҷубронпулии суғурта

1. Ҳангоми норозӣ будан аз ҷубронпулии суғурта, пасандоздор метавонад мутобиқи моддаи 27 Қонуни мазкур дар давоми сӣ рўзи баъди гирифтани беруннависи Феҳристи пасандоздорони ташкилоти қарзӣ маълумоти иловагиро ҷиҳати дастгирии аризааш барои ҷубронпулӣ ба Хазина пешниҳод намояд.

2. Хазина маълумоти иловагии мазкурро барои арзёбӣ фавран ба ташкилоти қарзӣ равон мекунад.

3. Ташкилоти қарзӣ дар давоми даҳ рўзи баъди гирифтани маълумоти мазкури Хазина оид ба натиҷаҳои арзёбӣ ба Хазина ба таври хаттӣ хабар медиҳад ва Хазина пасандоздорро аз натиҷаи арзёбӣ фавран хабардор мекунад.

4. Дар сурати баъди чунин арзёбӣ ба мувофиқа расидани пасандоздор ва ташкилоти қарзӣ аз рўи ҷубронпулии суғурта Хазина маблағи мувофиқашудаи ҷубронпулии суғуртаро ба пасандоздор пардохт мекунад.

Моддаи 29. Шикоят аз рўи қарор дар бораи ҷубронпулии суғурта

1. Агар байни пасандоздор ва ташкилоти қарзӣ баъди арзёбӣ, ки дар моддаи 28 Қонуни мазкур зикр гардидааст, аз рўи ҷубронпулии суғурта мувофиқа ба даст наояд, он гоҳ пасандоздор метавонад барои баррасии андозаи пардохтпулии пешниҳодшаванда ба суд муроҷиат намояд.

2. Новобаста ба муқаррароти моддаи 28 Қонуни мазкур пасандоздор, ки бо ҷубронпулии суғурта розӣ нашудааст, метавонад бевосита барои баррасии андозаи маблағи пардохти пешниҳодшаванда ба суд муроҷиат намояд.

3. Хазина ҷубронпулиро дар асоси қарори суд ба пасандоздор фавран пардохт мекунад.

4. Пасандоздор метавонад қарори Хазинаро дар муҳлате, ки дар давоми он аз Хазина ҷубронпулӣ талаб кардан мумкин аст, мавриди шикоят қарор диҳад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 30. Пардохти ҷубронпулии суғурта

Хазина ҷубронпулии суғуртаро пардохт мекунад ё аз бонк-агенти (намояндаи) худ талаб мекунад, ки онро ба пасандоздор пардохт намояд ё бо супориши хаттии пасандоздор ба суратҳисоби вай дар ташкилоти қарзӣ гузаронад.

Моддаи 31. Вогузории ҳуқуқи пасандоздор ба Хазина

1. Хазина ҳуқуқи қарздеҳро дар ҳолатҳои зерин соҳиб мегардад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961):

- дар сурати ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ ҳуқуқи талаби ҳамаи маблағҳо ва манфиатҳои пасандоздорон баробар ба андозаи маблағи суғурташудаи амонату пасандозҳо, ки аз ҷониби Хазина ҷуброн карда мешавад, ба Хазина мегузарад ва он метавонад нисбат ба чунин талабот аз номи пасандоздор ва ё аз номи Хазина амалҳои ҳуқуқиро иҷро намояд;

- аз рўйи маблағи пардохтҳои тақвимӣ ва ноустуворонаи ҳисобшуда то рўзи бозхонди иҷозатномаи ташкилоти қарзӣ (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Талаботи бадастовардаи Хазина мутобиқи қисми 1 моддаи мазкур тибқи тартиби муқаррарнамудаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи барҳамдиҳии ташкилотҳои қарзӣ" қонеъ карда мешавад.

Моддаи 31(1). Санҷиши хароҷоти камтарин ва аз байн бурдани хавфи низомӣ

*(Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551)*

1. Хазина метавонад барои хароҷоти таҷдиди сохтори ташкилоти қарзӣ, ки он интиқоли амонату пасандозҳои суғурташуда ба ташкилоти қарзии дигар, аз ҷумла бонки мутавасситро дар назар дорад, маблағ ҷудо намояд, агар он ба натиҷаи санҷиши хароҷоти камтарин ҷавобгў бошад, яъне хароҷот барои таҷдиди сохтор аз хароҷоти софи Хазина, ки пас аз ҷуброни амонату пасандозҳои суғурташуда дар ҳолати барҳамдиҳии ташкилоти қарзӣ ва барқароршавии эҳтимолии он ба миён меояд, камтар бошад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Агар чунин ҳисобида шавад, ки барҳамдиҳии ташкилоти қарзӣ ба устувории низоми молиявӣ таҳдид менамояд ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба истифодаи маблағгузории давлатӣ розигӣ диҳад, Хазина метавонад барои хароҷоти таҷдиди сохтори ташкилоти қарзӣ, ки он интиқоли амонату пасандозҳои суғурташударо дар назар дорад, маблағ ҷудо намояд, ҳатто агар он ба натиҷаи санҷиши хароҷоти камтарин ҷавобгў набошад, вале ин маблағ набояд аз хароҷоти ҷуброни амонату пасандозҳои суғурташуда дар ҳолати барҳамдиҳии ташкилоти қарзӣ тарҳи барқароршавии эҳтимолии он зиёд бошад. Ҳар гуна хароҷоти аз ин барзиёд аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пўшонида мешавад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961).

БОБИ 6. ИДОРАКУНИИ ХАЗИНА

Моддаи 32. Идоракунии Хазина

Фаъолияти Хазинаро Раиси Хазина ва Шўрои нозирони Хазина (минбаъд - **Шўрои нозирон**) идора мекунанд.

Моддаи 33. Шўрои нозирон

1. Шўрои нозирон барои назорати умумии фаъолияти Хазина масъул мебошад.

2. Шўрои нозирон аз ҳайати зерин иборат аст:

- Раиси Бонки миллии Тоҷикистон - Раиси Шўрои нозирон;

- муовини вазири молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- намояндаи Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон;

- Раиси Ассотсиатсияи бонкҳои Тоҷикистон;

- Раиси Хазина.

Моддаи 34. Ҷаласаи Шўрои нозирон

1. Ҷаласаи Шўрои нозирон соле на камтар аз ду маротиба даъват карда мешавад. Ҷаласа аз тарафи Раиси Шўрои нозирон ё на камтар аз се узви Шўрои нозирон даъват карда мешавад.

2. Ҷаласаи Шўрои нозирон ҳангоми иштироки на кам аз чор аъзои он салоҳиятнок мебошад.

3. Қарорҳои Шўрои нозирон бо аксарияти овозҳои аъзои дар ҷаласа ҳузурдоштаи он қабул карда мешаванд. Ҳангоми баробар будани овозҳо овози раисикунандаи ҷаласа ҳалкунанда мебошад.

4. Раиси Шўрои нозирон ё дар набудани раис узви Шўрои нозирон, ки аз тарафи Шўрои нозирон таъин шудааст, дар ҷаласаи Шўрои нозирон раисӣ мекунад.

5. Протоколи ҷаласаи Шўрои нозирон аз тарафи раисикунанда имзо карда мешавад.

6. Тартиби гузаронидани ҷаласаҳо бо Дастури Шўрои нозирон муқаррар карда мешавад.

Моддаи 35. Ваколатҳои Шўрои нозирон

Шўрои нозирон дорои ваколатҳои зерин аст:

- муайян намудани самтҳои асосии фаъолияти Хазина;

- тасдиқи сохтор ва буҷети солонаи Хазина;

- ба вазифа таъин ва аз вазифа озод кардани Раиси Хазина, муқаррар намудани маоши вазифавии вай;

- баррасӣ ва тасдиқи ҳисоботи солонаи Хазина;

- интихоб ва таъини аудитори берунӣ;

- қабули қарор дар бораи аз Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон гирифтани қарзи молиявӣ ҳангоми касри Хазина;

- ворид намудани тағйиру иловаҳо ба Оинномаи Хазина, ба шарте ки ин тағйиротҳо мухолифи қонун набошанд;

- тасдиқ кардани Дастури Шўрои нозирон;

- тасдиқ кардани сиёсати сармоягузории Хазина;

- тасдиқ кардани барномаҳо оид ба интишори маълумот барои оммаи васеъ дар бораи нақши низоми суғуртаи амонату пасандозҳо ҷиҳати таҳкими боварии аҳолӣ ба низоми бонкии Ҷумҳурии Тоҷикистон (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- тасдиқ кардани шакли ҳисоботи ташкилотҳои қарзӣ-аъзои Хазина;

- тасдиқ кардани санадҳои меъёрӣ ҷиҳати иҷрои вазифаҳои Хазина;

- муқаррар кардани сиёсати Хазина оид ба бархўрди манфиатҳо;

- қабули қарор дар бораи кам кардани андозаи пардохтҳои тақвимӣ на зиёда аз нисфи андозае, ки дар моддаи 16 Қонун муқаррар шудааст, ҳангоми ба андозаи ниҳоӣ расидани маблағҳои Хазина;

- қабули қарор дар бораи муваққатан боздоштани пардохтҳои тақвимии ташкилоти қарзӣ, ки тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи Бонки миллии Тоҷикистон" таҳти батанзимдарорӣ қарор дорад ё тибқи нақшаи солимгардонии аз ҷониби Бонки миллии Тоҷикистон тасдиқшуда фаъолият дорад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- муайян кардани хусусият ва ҳаҷми вазифаҳои аудити дохилии Хазина ва тасдиқи натиҷаҳои аудит;

- таъини аудитори берунӣ барои гузаронидани санҷиши махсус ва тасдиқи натиҷаҳои он;

- тасдиқи тавсияҳои раиси Хазина оид ба интихоби бонк-агент барои пардохти пули суғурта;

- тасдиқ кардани пардохти амонату пасандозҳои суғурташуда ҳангоми иштирок дар таҷдиди сохтори ташкилоти қарзӣ, тавассути интиқоли амонату пасандозҳои суғурташуда ба дигар ташкилоти қарзӣ, аз ҷумла бонки мутавассит, тибқи моддаи 31(1) Қонуни мазкур (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961);

- қабули қарор дар бораи муваққатан муқаррар кардани андозаи пардохтҳои тақвимӣ бо пули миллӣ ва асъори хориҷӣ то 0,5 фоиз бо мақсади барқароркунии маблағҳои Хазина ва иҷрои уҳдадориҳои Хазина аз рўйи қарзҳои ҷалбшуда (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- иҷрои дигар ваколатҳое, ки дар Қонуни мазкур пешбинӣ шудаанд.

Моддаи 36. Манъи вогузории ваколатҳо

Дар анҷом додани назорати умумии Хазина Шўрои нозирон наметавонад ваколатҳоеро, ки дар моддаи 35 Қонуни мазкур пешбинӣ шудаанд, ба Раиси Хазина вогузор намояд.

Моддаи 37. Раиси Хазина

1. Раиси Хазина барои идоракунии фаъолияти ҷории Хазина ва иҷрои қарорҳои Шўрои нозирон масъул мебошад.

2. Раиси Хазина ба муҳлати панҷ сол аз ҷониби Шўрои нозирон таъин мегардад. Як шахс ба вазифаи раиси Хазина бештар аз ду муҳлат пай дар пай таъин шуда наметавонад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

3. Раиси Хазина дорои ваколатҳои зерин аст:

- аз номи Хазина амал намудан, намояндагӣ кардан аз манфиатҳои Хазина;

- тақсими уҳдадориҳои вазифавии кормандон (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- пешниҳоди сохтори Хазина барои тасдиқи Шўрои нозирон;

- ба вазифа таъин ва аз вазифа озод намудани кормандони Хазина ва муқаррар кардани маоши вазифавии онҳо;

- пешниҳоди ахбор ба Шўрои нозирон дар бораи вазъи молиявии Хазина;

- таҳияи буҷети солонаи Хазина ва пешниҳоди он ба Шўрои нозирон;

- пешниҳоди тавсияҳо ба Шўрои нозирон ҷиҳати рушди низоми суғуртаи амонату пасандозҳо (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- таҳияи ҳисоботи солонаи Хазина ва пешниҳоди он ба Шўрои нозирон;

- пешниҳоди ахбор ба Бонки миллии Тоҷикистон дар бораи аз тарафи ташкилотҳои қарзӣ риоя накардани Қонуни мазкур ва дархост барои андешидани чораҳои дахлдор;

- додани амрнома ва дастурҳое, ки барои ташкилотҳои қарзӣ ҷиҳати иҷрои Қонуни мазкур заруранд;

- таҳия ва ба Шўрои нозирон пешниҳод кардани лоиҳаи санадҳои меъёрии дохилии Хазина;

- тамдиди муҳлате, ки дар давоми он пасандоздор метавонад барои ҷубронпулӣ муроҷиат намояд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- интихоб кардан ва ба баррасии Шўрои нозирон пешниҳод намудани ташкилоти қарзӣ - намояндаи Хазина барои пардохти чубронпулии суғурта;

- таҳия ва ба Шўрои нозирон пешниҳод кардани сиёсати сармоягузорӣ;

- таҳия ва ба Шўрои нозирон пешниҳод кардани барномаҳо оид ба интишори маълумот барои оммаи васеъ дар бораи нақши низоми суғуртаи амонату пасандозҳо ҷиҳати таҳкими боварии аҳолӣ ба низоми бонкии Ҷумҳурии Тоҷикистон (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

хориҷ карда шуд (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961);

- таҳия ва ба Шўрои нозирон пешниҳод кардани тавсияҳо оид ба қарзгирии Хазина ҳангоми касри Хазина;

- иҷрои дигар ваколатҳое, ки дар Қонуни мазкур пешбинӣ шудаанд.

4. Раиси Хазина мумкин аст бинобар содир кардани амалҳое, ки ба манфиат ё эътибори кории Хазина зарар расонидаанд, аз вазифа озод карда шавад.

Моддаи 38. Ҳолатҳое, ки таъини узви Шўрои нозирон, Раиси Хазина ва муовинони ўро истисно менамоянд

Шахс ҳуқуқ надорад узви Шўрои нозирон, Раиси Хазина ё муовини ў бошад, агар вай:

- шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон набошад;

- ба талаботи тахассусии дар моддаи 39 Қонуни мазкур муқарраршуда ҷавобгў набошад;

- доғи судӣ дошта бошад;

- бо хешовандон ё ҳар гуна шахси дигаре, ки бо ў хоҷагии умумӣ мебарад, манфиати бевосита ё бавоситаи тиҷоратӣ дорад ва ўро дар ҳолати номувофиқ аз иштирок дар қабули қарори Шўрои нозирон ба худдорӣ маҷбур месозад;

- узви мақомоти намояндагӣ ва қонунгузор бошад;

- хизматчии давлатӣ бошад, ба истиснои ҳолатҳои муқаррарнамудаи сархатҳои дуюм ва сеюми қисми 2 моддаи 33 Қонуни мазкур;

- аз вазифа бо ташаббуси маъмурият озод карда шуда бошад.

Моддаи 39. Талаботи тахассусӣ

Шахс ба сифати узви Шўрои нозирон, Раиси Хазина ё муовинони ў мувофиқ нест, агар вай:

- дар мурофиаи муфлисшавӣ қарздор бошад;

- аз тарафи мақоми ваколатдор аз нигоҳи касбӣ бесалоҳият эътироф гардида, аз давом додани фаъолияти касбӣ барканор шуда бошад;

- аз тарафи суд барои назорат ё идоракунии ширкат номувофиқ дониста шуда бошад;

- таҳсилоти олии иқтисодӣ надошта ё дар ин соҳа камтар аз даҳ сол таҷрибаи корӣ дошта бошад.

Моддаи 39(1). Ҳимояи ҳуқуқӣ

*(Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551)*

1. Узви Шўрои нозирон, корманд, намоянда, мушовир ё машваратдеҳи берунаи Хазина, агенти аз ҷониби Хазина таъиншуда, аз ҷумла шахсоне, ки қаблан чунин вазифаҳоро ишғол мекарданд, барои зарар ё оқибати дигаре, ки бо амал ё беамалии мутобиқи вазифаю уҳдадориҳои хидматӣ ва дар рафти иҷрои онҳо аз номи Хазина расонидаанд, ҷавобгар намебошанд, агар бо санади судӣ исбот нашавад, ки ин гуна амал ё беамалӣ беэҳтиётии дағалона мебошад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

2. Хазина ба шахсони дар қисми 1 моддаи мазкур зикргардидае, ки уҳдадориҳои вазифавии худро бовиҷдонона иҷро намудаанд, ҷуброни ҳар гуна хароҷоти марбут ба ҳимояи онҳоро аз даъвои судӣ кафолат медиҳад, ба истиснои ҳолатҳои дар содир намудани ҷиноят гунаҳкор эътироф шудани онҳо, инчунин дар сурате, ки аз болои чунин қарор дар ҳолатҳои муайян шикоят оварда шудааст. Кафолат ҷуброни ҳама гуна пардохтро аз рўи созиши оштӣ, мутобиқи қарори суд ё ҳуҷҷати иҷро, ки нисбати шахсони мазкур бароварда шудааст, фаро мегирад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 40. Ҷойҳои холӣ

Дар ҳолати тибқи моддаи 39 Қонуни мазкур ба талаботи тахассусӣ мувофиқ набудани узви Шўрои нозирон ё ба истеъфо рафтани вай Раиси Шўрои нозирон дар шакли хаттӣ дар ин бора ба аъзои Шўрои нозирон хабар медиҳад ва ба ҷойи холишуда аз тарафи мақоми дахлдори таъинкунанда номзад тасдиқ карда мешавад.

Моддаи 40(1). Аудити дохилӣ

(Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961)

1. Аудити дохилии Хазина дар асоси низомнома оид ба сиёсати назорати дохилӣ, ки аз ҷониби Шўрои нозирон тасдиқ шудааст, амалӣ карда мешавад.

2. Аудитори дохилӣ ҳар сол ба Шўрои нозирон оид ба масъалаҳои марбут ба салоҳияти худ ҳисобот пешниҳод менамояд ва он аз ҷониби Шўрои нозирон тасдиқ карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

БОБИ 7. ҲАМКОРИИ ХАЗИНА БО БОНКИ МИЛЛИИ ТОҶИКИСТОН

Моддаи 41. Ҳамкории Хазина ва Бонки миллии Тоҷикистон

Бонки миллии Тоҷикистон метавонад барои иштирок дар санҷишҳои ташкилоти қарзӣ доир ба масъалаҳои марбут ба андоза ва сохтори уҳдадориҳо аз рўи амонату пасандозҳо, пардохтҳо ва дигар масъалаҳое, ки аз Қонуни мазкур бармеоянд, Хазинаро ҷалб намояд ва ҳар гуна маълумотро аз он дар бораи амонату пасандозҳои суғурташудаи ташкилотҳои қарзӣ бо мақсади пешгирии вайронкунии Қонуни мазкур талаб кунад (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 42. Мубодилаи иттилоот

1. Хазина дар бораи ҳама гуна тағйироте, ки ба Феҳристи ташкилотҳои қарзӣ ва пардохтҳо ворид мегардад, ба Бонки миллии Тоҷикистон хабар медиҳад.

2. Бонки миллии Тоҷикистон ба Хазина иттилооти зеринро пешниҳод менамояд:

- оид ба додани иҷозатнома ба ташкилоти қарзӣ ва бозхонди он;

- дар бораи азнавташкилдиҳии ташкилоти қарзӣ;

- дар бораи эҳтимолияти ба вуқуъ омадани ҳолати суғуртавӣ ё ба вуқуъ омадани он (Қонуни ҶТ аз 15.03.2023 № 1961).

3. Бонки миллии Тоҷикистон баъди гирифтани қарори суд дар бораи муфлис эълон кардани ташкилоти қарзӣ нусхаи қарори мазкурро фавран ба Хазина ирсол менамояд.

4. Хазина оид ба ҳар гуна вайронкуниҳои Қонуни мазкур аз ҷониби ташкилоти қарзие, ки узви Хазина мебошад, саривақт ба Бонки миллии Тоҷикистон хабар дода, аз он андешидани чораҳоро барои бартараф кардани камбудиҳо дархост менамояд.

5. Намояндагони Хазина ва Бонки миллии Тоҷикистон барои мубодилаи иттилооте, ки дар моддаи мазкур пешбинӣ шудааст, мунтазам вохўриҳо мегузаронанд.

6. Хазина метавонад бо ташкилотҳои хориҷии суғуртаи амонату пасандозҳо ё бо мақомоти дигари ватаниву хориҷӣ оид ба танзиму назорат ва батанзимдарории ташкилотҳои қарзӣ иттилооти заруриро барои иҷрои вазифаҳои худ мубодила намояд. Мубодилаи чунин иттилоот метавонад иттилооти махфиро дар бар гирад, ба шарте ки Хазина боварӣ ҳосил намояд, ки иттилоот барои мақсадҳои танзиму назорат ё батанзимдарории ташкилотҳои қарзӣ истифода мегардад ва риояи талаботи таъмини махфияти чунин иттилоот мувофиқи талаботе, ки нисбат ба Хазина тибқи Қонуни мазкур пешбинӣ шудааст, таъмин карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961).

7. Барои таъмини иҷрои вазифаҳои худ Хазина метавонад бо тарафҳои дар қисми 6 моддаи мазкур зикргардида оид ба масъалаҳои дастгирӣ ва ҳамкории тарафайн ёддошти тафоҳум ба имзо расонад, ки он доираи масъалаҳои мувофиқашудаи Хазина ва тарафи дигарро вобаста ба мубодилаи иттилоот ва намудҳои дигари ҳамкориву дастгирӣ дар бар мегирад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551).

Моддаи 43. Махфияти иттилоот

1. Аъзои Шўрои нозирон, кормандони Хазина ва шахсоне, ки зери роҳбарии онҳо кор мекунанд ё аз ҷониби Хазина ҷалб карда мешаванд, бояд иттилоторо оид ба фаъолияти ташкилоти қарзӣ, ки дар натиҷаи татбиқи ҳамин Қонун дастрас мекунанд, махфӣ нигоҳ доранд.

2. Муқаррароти қисми 1 моддаи мазкур ҳангоми ифшо намудани иттилоот ба Бонки миллии Тоҷикистон ё мақомоти дигари ватаниву хориҷӣ оид ба танзиму назорат ё батанзимдарории ташкилотҳои қарзӣ ё ташкилотҳои хориҷии суғуртаи амонату пасандозҳо тибқи моддаи 42 Қонуни мазкур татбиқ намегардад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551, аз 15.03.2023 № 1961).

Моддаи 44. Масъулият аз рўи андозҳо ва боҷҳо

*(Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551)*

1. Озод намудани Хазина аз андозбандии ҳар гуна фоидае, ки аз манбаъҳои гуногун мегирад, аз ҷумла аз рўи пардохтҳои аз ташкилотҳои қарзӣ, аз даромади аз сармоягузорӣ, қарзҳо ва дигар пардохтпулиҳои аз Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон гирифташаванда мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ мегардад.

2. Пасандоздорон аз ҳар гуна масъулияти пардохти андоз аз рўи ҳар гуна ҷубронпулиҳои суғурта ва дигар пардохтҳое, ки аз тарафи Хазина ё аз номи он амалӣ мегарданд, озод мебошанд.

3. Хазина тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи боҷи давлатӣ" аз пардохти боҷи давлатӣ дар судҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон озод карда мешавад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551).

БОБИ 8. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 45. Баррасии баҳсҳо

*(Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551)*

1. Ташкилоти қарзӣ ё шахси воқеӣ метавонад аз рўи қарори Хазина ва санадҳои дигар дар давоми сӣ рўзи баъди гирифтани онҳо ба суд муроҷиат намояд.

2. Новобаста ба дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, дар рафти ҳама гуна баррасии судӣ ё арбитражӣ ба муқобили Хазина, узви Шўрои нозирон, корманд, намоянда, мушовир ё машваратдеҳи берунаи Хазина, агенти аз ҷониби Хазина таъиншуда, ки вазифаҳояшонро дар назди Хазина иҷро карда истодаанд, инчунин шахсоне, ки қаблан чунин вазифаҳоро ишғол мекарданд:

- суд ё арбитраж барои қабули қарор ғайриқонунӣ, худсарона ё беасос амал кардани ҷавобгарро дар заминаи далелҳои мавҷуда ва санадҳои меъёрии ҳуқуқии дахлдор метавонад санҷад;

- дар давраи баррасии судӣ ё арбитражӣ, инчунин баррасии шикоятҳо дар ҳамаи марҳилаҳои манбаъда ё баррасии судии дигар бо шикоят алоқаманд, амали қарори таҳти баҳс қарордоштаи Хазина бе маҳдудият идома меёбад ва ба таъхир гузошта, боздошта ё бекор карда намешавад, ба истиснои ҳолатҳои дар амалҳои Хазина исбот шудани аломати ҷиноят ё тарзи дигари ҳуқуқвайронкунии қасдона;

- агар суд ё арбитраж муайян намояд, ки Хазина бо амалҳои худ ба шахсони сеюм зарар расондааст ва барои он ҷавобгар мебошад, ба фоидаи тарафи ҷабрдида ҷуброни моддӣ мерўёнад (Қонуни ҶТ аз 3.08.2018 № 1551).

Моддаи 46.Ҷавобгарӣ барои риоя накардани Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 47. Дар бораи аз эътибор соқит донистани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи кафолати амонатҳои шахсони воқеӣ"

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 1 августи соли 2003 "Дар бораи кафолати амонатҳои шахсони воқеӣ" (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2003, № 8, мод. 464) аз эътибор соқит дониста шавад.

Моддаи 48. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш.Душанбе

2 августи соли 2011 № 758

ҚАРОРИ МАҶЛИСИ НАМОЯНДАГОНИ МАҶЛИСИ ОЛИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Оид ба қабул кардани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи суғуртаи пасандозҳои шахсони воқеӣ"

Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор мекунад:

1. Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи суғуртаи пасандозҳои шахсони воқеӣ" қабул карда шавад.

2. Қарори Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Оиди қабул намудани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи кафолати амонатҳои шахсони воқеӣ" аз 25 июни соли 2003, № 886 (Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, соли 2003, № 6, мод.340) аз эътибор соқит дониста шавад.

Раиси

Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии

Ҷумҳурии Тоҷикистон Ш. Зуҳуров

ш.Душанбе, 22 и.ни соли 2011 № 479

ҚАРОРИ МАҶЛИСИ МИЛЛИИ МАҶЛИСИ ОЛИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Оид ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи суғуртаи пасандозҳои шахсони воқеӣ"

Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистонро "Дар бораи суғуртаи пасандозҳои шахсони воқеӣ" баррасӣ намуда, қарор мекунад:

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи суғуртаи пасандозҳои шахсони воқеӣ" ҷонибдорӣ карда шавад.

Раиси

Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии

Ҷумҳурии Тоҷикистон М. Убайдуллоев

ш. Душанбе, 21 июли соли 2011

№ 206
Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	1961	ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ СУҒУРТАИ АМОНАТУ ПАСАНДОЗҲО	Маҷлиси Олӣ	15.03.2023	Амалкунанда	word PDF ZIP

Матни асосӣ:
Дидан

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ДАР БОРАИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Бо қарори Маҷлиси намояндагони

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 12 октябри соли 2022,№ 867

қабул карда шуд

Бо қарори Маҷлиси миллии

Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон

аз 16 декабри соли 2022, № 339

ҷонибдорӣ карда шуд

Қонуни мазкур муносибатҳои ҷамъиятиро дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ танзим намуда, ба истифодаи самараноки натиҷаҳои фаъолияти мазкур дар раванди истеҳсолот равона шудааст.

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Дар Қонуни мазкур мафҳумҳои асосии зерин истифода мешаванд:

1) **маркази тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ** - шахси ҳуқуқӣ, воҳиди сохторӣ ё алоҳидаи ташкилоти илмӣ, муассисаи таълимии таҳсилоти олии касбӣ ё ташкилоти дигари илмӣ ва муассисаи таълимӣ, ки тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникиро амалӣ менамоянд;

2) **натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ** - донишҳои нави бо усулу воситаҳои дахлдори илмии дар рафти иҷрои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ бадастовардашудае, ки дар ҳама гуна ҳомили иттилоотӣ сабт гардидаанд, инчунин модел, амсила, намунаҳои нави маҳсулот, мавод ва моддаҳо;

3) **натиҷаҳои фаъолияти зеҳнӣ** - ихтироот, моделҳои муфид, намунаҳои саноатӣ, дастовардҳои селексионӣ, топологияи микросхемаҳои интегралӣ, махзани маълумот ва натиҷаҳои дигари фаъолияти зеҳнӣ, ки дар натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ ба даст оварда шудаанд;

4) **тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ** - фаъолияте, ки ба истифодаи амалии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ, аз ҷумла натиҷаҳои фаъолияти зеҳнӣ бо мақсади ба бозор баровардани молҳои нав ё такмилдодашуда, равандҳо ва хизматрасонӣ барои ба даст овардани фоида, равона шудааст;

5) **ширкати хизматрасон** - шахси ҳуқуқӣ, ки хизматрасонии машваратӣ, инжинирингӣ, сертификатонӣ, патентӣ ва хизматрасонии дигари барои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ заруриро пешниҳод менамояд.

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур, дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф кардааст, иборат мебошад.

Моддаи 3. Мақсади сиёсати давлатӣ оид ба тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Мақсади сиёсати давлатӣ оид ба тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ иборат аст аз:

1) дар амал татбиқ намудани натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ, ҷорӣ намудани молҳои нав ё такмилдодашуда, равандҳо ва хизматрасониҳо барои ба даст овардани фоида;

2) саноатикунонии босуръати кишвар ва афзоиши истеҳсоли молҳои нави ватанӣ;

3) рушди робитаи илм бо амалия тавассути ҳавасмандгардонии тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

4) муътадилгардонии шароити субъектҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

5) рушди ҳамкории давлат бо бахши хусусӣ ва афзун намудани маблағгузории соҳаи илм аз ҳисоби маблағҳои ғайрибуҷетӣ ва сарчашмаҳои дигари маблағгузорӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст.

Моддаи 4. Принсипҳои сиёсати давлатӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Сиёсати давлатӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ ба принсипҳои зерин асос меёбад:

1) ҳамгироии илм ва истеҳсолот дар раванди тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

2) афзалиятнокии ҷалби бахши хусусӣ дар раванди тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

3) шаффофият дар ҳамкории иштирокчиёни раванди тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

4) кафолатнокии ҳуқуқ ва манфиатҳои шахсони дар раванди тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ ширкаткунанда;

5) ошкорбаёнӣ дар раванди тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

6) адолатнокӣ дар раванди баргузории озмунҳои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

7) рақобатпазирии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар бозор.

БОБИ 2. ИДОРАКУНИИ ДАВЛАТӢ ДАР САМТИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Моддаи 5. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Ба салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дохил мешаванд:

1) тасдиқи консепсия, стратегия ва барномаҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

2) муайян намудани мақоми ваколатдори давлатӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

3) муайян намудани чораҳои дастгирии давлатии субъектҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

4) амалӣ намудани салоҳияти дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 6. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Ба ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ (минбаъд - **мақоми ваколатдори давлатӣ**) дохил мешаванд:

1) татбиқи сиёсати давлатӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

2) ҳамоҳангсозии байнисоҳавӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

3) банақшагирӣ ва амалисозии тадбирҳо оид ба ҳавасмандгардонии тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

4) мониторинги амалишавии барномаҳои дастгирии тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

5) ҷойгиронии иттилооти таҳлилии ҷамъбастшуда оид ба тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар шакли кушодаи дастрас дар интернет-захираҳои мақоми ваколатдори давлатӣ ва дар нашрияҳои даврӣ, ба истиснои маълумоти мансуб ба сирри давлатӣ, хизматӣ ё тиҷоратӣ;

6) таъминоти методологии самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

7) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 7. Ваколатҳои мақомоти ваколатдори соҳавӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Мақомоти ваколатдори соҳавӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дорои ваколатҳои зерин мебошанд:

1) таъмини иҷрои барномаҳои дастгирии тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар самти дахлдор аз ҳисоби буҷети давлатӣ ва сарчашмаҳои дигари маблағгузорӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст;

2) пешниҳоди иттилоот оид ба самаранокӣ ва амалисозии тадбирҳо оид ба тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар самти дахлдор;

3) таъминоти методологии тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар самти дахлдор;

4) банақшагирӣ, амалисозии тадбирҳо оид ба ҳавасмандгардонии тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар самти дахлдор;

5) иштирок дар амалисозии барнома оид ба тайёркунӣ, бозомўзӣ ва такмили ихтисос дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар самти дахлдор;

6) мониторинги амалишавии барномаи дастгирии тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар самти дахлдор;

7) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 8. Ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дорои ваколатҳои зерин мебошанд:

1) мусоидат ба ҷалби грантҳо ва сармоягузории бахши хусусӣ барои маблағгузории лоиҳаҳои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ ва иштирок дар маблағгузории онҳо;

2) амалисозии тадбирҳо оид ба таъмини ҳамкории бахши хусусӣ бо субъектҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ бо мақсади таъсиси истеҳсолоти муштарак;

3) таъсисдиҳӣ ва иштирок дар ташаккулёбии сармояи оинномавии шахсони ҳуқуқӣ, ки фаъолияти онҳо ба тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ нигаронида шудааст;

4) иштирок дар таъминоти методологии самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

5) иштирок дар мониторинги амалишавии барномаи дастгирии тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар самти дахлдор;

6) амалӣ намудани ваколатҳои дигари пешбининамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.

Моддаи 9. Мониторинги тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Мониторинги тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ, мақомоти ваколатдори соҳавӣ ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ бо мақсадҳои зерин гузаронда мешавад:

1) арзёбии самаранокии хароҷот барои амалисозии барномаи мусоидат ба тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

2) арзёбии ноил шудан ба нишондиҳандаҳои мақсаднок ва индикаторҳои амалисозии барномаи мусоидат ба тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

3) арзёбии самаранокии иҷтимоию иқтисодӣ аз амалисозии барномаи мусоидат ба тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

4) муайянкунии вазифаҳои рушд ва такмили барномаи мусоидат ба тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ.

БОБИ 3. СУБЪЕКТ ВА ВОСИТАҲОИ САМТИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Моддаи 10. Субъектҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Субъектҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ инҳо мебошанд:

1) муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбӣ ва ташкилотҳои илмии хориҷӣ, ки мутобиқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон аккредитатсия шудаанд;

2) муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбӣ ва ташкилотҳои илмии Ҷумҳурии Тоҷикистон;

3) марказҳои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

4) ширкатҳои хизматрасон;

5) паркҳои технологӣ;

6) шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ, ки сармоягузориро дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ амалӣ менамоянд.

Моддаи 11. Воситаҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Ҳуқуқҳои шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ тавассути воситаҳои зерин амалӣ карда мешаванд:

1) бастани шартномаи гузашт кардани ҳуқуқҳои истисноӣ ба натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

2) таъсиси ширкатҳои хизматрасон;

3) ҷорӣ намудани натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар истеҳсолоти шахсӣ.

БОБИ 4. ТАДБИРҲОИ ДАВЛАТИИ ҲАВАСМАНДГАРДОНӢ ВА ДАСТГИРИИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Моддаи 12. Тадбирҳои давлатии ҳавасмандгардонӣ ва дастгирии тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Ба тадбирҳои давлатии ҳавасмандгардонӣ ва дастгирӣ, ки ба субъектҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ пешниҳод карда мешаванд, мансубанд:

1) ҷудо кардани грантҳо барои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ аз ҳисоби буҷети давлатӣ ва сарчашмаҳои дигари маблағгузорӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст;

2) мусоидат ба ташкили истеҳсолоте, ки истеҳсоли маҳсулоти баландсифати технологӣ ва технологияҳои навро дар асоси ҳамкории давлат ва бахши хусусӣ амалӣ мекунанд;

3) ташкили барномаҳои такмили ихтисос ва бозомўзӣ барои субъектҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ;

4) тадбирҳои дигари ҳавасмандгардонӣ, ки аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ, мақомоти ваколатдори соҳавӣ ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ муайян карда мешаванд.

Моддаи 13. Маблағгузории тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

1. Маблағгузории тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ аз ҳисоби маблағҳои буҷети давлатӣ ва сарчашмаҳои дигари маблағгузорӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, амалӣ карда мешавад.

2. Грант барои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ, ки аз буҷети давлатӣ маблағгузорӣ карда мешавад, ба субъекти аккредитатсияшудаи фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ ва субъектҳои дигар бо тартиби пешбининамудаи қоидаҳои маблағгузории заминавӣ ва барномавии мақсадноки фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ, инчунин маблағгузории грантии фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ ва тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ пешниҳод карда мешавад.

3. Грант барои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ, ки аз маблағҳои ғайрибуҷетӣ ва сарчашмаҳои дигари маблағгузорӣ, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон манъ накардааст, маблағгузорӣ мешавад, ба субъектҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ бо тартиби аз ҷониби ин шахсони воқеӣ ва ҳуқуқии маблағгузорикунандаи тиҷоратикунонии фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ муайяншуда пешниҳод мегардад.

БОБИ 5. ҲУҚУҚҲОИ СУБЪЕКТҲОИ САМТИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Моддаи 14. Ҳуқуқҳои субъектҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

1. Субъектҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ ҳуқуқ доранд:

1) лоиҳаҳои илмӣ ва илмию техникиро барои тиҷоратикунонӣ пешниҳод намоянд;

2) дар раванди тиҷоратикунонӣ бо ҳамдигар дар асоси шартнома ҳамкорӣ намоянд;

3) ба натиҷаҳои фаъолияти зеҳнӣ, инчунин даромад аз фаъолияти ширкатҳои хизматрасон ҳуқуқҳои молумулкӣ дошта бошанд.

2. Муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбӣ ва ташкилотҳои илмӣ, новобаста ба шакли ташкилию ҳуқуқии онҳо, ҳуқуқ доранд:

1) мустақилона аз ҳуқуқҳои истисноии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ истифода намоянд;

2) дар асоси шартномаи гузашт кардани ҳуқуқи истисноӣ ба натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ ҳуқуқи истисноиро ба ҷониби дигар бегона кунанд;

3) ҳуқуқи истисноӣ ба натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникиро ба гарав гузоранд;

4) ҳуқуқи истисноӣ ба натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникиро ба сифати саҳм ба сармояи оинномавӣ ворид намоянд;

5) ҳуқуқи истисноӣ ба натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникиро бо таври дигар ихтиёрдорӣ намоянд;

6) бо мақсади тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ шахсони дигари воқеӣ ва ҳуқуқиро ба сифати муассисони ширкатҳои хизматрасони таъсисдодашаванда ҷалб намоянд;

7) ҳангоми барҳам додани ширкатҳои хизматрасон ҳуқуқҳои истисноӣ ба натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникиро, ки ба сифати саҳм ба сармояи оинномавӣ ворид намудаанд, ихтиёрдорӣ намоянд.

3. Тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар баробари фаъолияти таълимӣ ва илмӣ барои муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбӣ ва ташкилотҳои илмӣ самти афзалиятноки фаъолият мебошад.

Моддаи 15. Ҳуқуқҳои истисноӣ ба натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

1. Субъектҳои самти тиҷоратикунонии фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ дар ҳамкорӣ бо бахши хусусӣ ҳуқуқҳои истисноӣ ба натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникии дар доираи иҷрои корҳои илмию тадқиқотӣ ва таҷрибавию конструктории бадастовардаро метавонанд якҷо истифода намоянд, агар тартиби дигаре дар шартномаи байни онҳо пешбинӣ нашуда бошад.

2. Дар мавриди дар шартномаи байни субъектҳои самти тиҷоратикунонии фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ ва бахши хусусӣ пешбинӣ шудани ҳолати ба субъекти самти тиҷоратикунонии фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ мансуб будани ҳуқуқҳои истисноӣ ба натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ, бахши хусусӣ ҳуқуқи истифодаи ҳуқуқҳои истисноӣ ба натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникиро дар истеҳсолоти шахсӣ соҳиб мегардад.

БОБИ 6. МАРКАЗҲОИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Моддаи 16. Мақсади марказҳои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Мақсади марказҳои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ расондани маҷмуи хизматрасонӣ оид ба тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ, аз ҷумла ҷустуҷў ва арзёбии технологияҳо барои тиҷоратикунонӣ, тадқиқоти маркетингӣ, пешниҳоди хизматрасонии машваратӣ оид ба ҳимояи ҳуқуқҳои моликияти зеҳнӣ, ташкили ҳамкории субъектҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ, бахши хусусӣ ва бастани шартномаҳои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ, мебошад.

Моддаи 17. Фаъолияти марказҳои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

1. Фаъолияти марказҳои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ аз ҳисоби маблағҳои муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбӣ ва ташкилотҳои илмӣ дар доираи ҳаҷми маблағгузории грантӣ, ки барои иҷрои корҳои илмию тадқиқотӣ ва таҷрибавию конструкторӣ ҷудо карда шудааст, таъмин мегардад.

2. Бо мақсади таъмини самаранокии фаъолияти марказҳои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ муассисаҳои таълимии таҳсилоти олии касбӣ ва ташкилотҳои илмӣ маблағҳои заруриро ба онҳо аз маблағҳои аз фурчши моликияти зеҳнӣ дар асоси шартномаҳои басташуда бадастоварда равона мекунанд.

БОБИ 7. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 18. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Шахсони воқеӣ ва ҳуқуқӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешаванд.

Моддаи 19. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

Қонуни мазкур пас аз интишори расмӣ мавриди амал қарор дода шавад.

Президенти

Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон

ш. Душанбе,

аз 24 декабри соли 2022, № 1922

Пинҳон кардан
Таснифгар	Рақам	Ном	Мақомот	Сана	Ҳолат	Замима
Қонун	1922	ДАР БОРАИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ	Маҷлиси Олӣ	23.02.2023	Амалкунанда	Word PDF Zip

МЕХАНИЗМҲОИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ МУҚОВИМАТ БО КОРРУПСИЯ ДАР ЗАМОНИ МУОСИР

^-A A ⁺A

Коррупсия ё ришва зуҳуроти номатлуб фаҳмида мешаванд, ки ба ҳамаи соҳаҳои ҳаёти ҷомеа таъсири манфӣ мерасонанд. Ин падидаи номатлуб дар ҷомеа оқибатҳои басо ногувор дошта, боиси аз байн рафтани обрӯву эҳтиром, ҳуқуқу озодиҳои инсон ва пешрафти ҷомеа мегардад.

Қайд кардан ба маврид аст, ки коррупсия ва дигар амалҳои дорои хусусияти коррупсионӣ барои рушди иқтисодиёт ва некуаҳволии мардум, амалишавии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, суботу оромии ҳар як кишвар монеа эҷод намуда, хавфи аз ҳама калон - нобоварии мардумро нисбат ба мақомоти давлатӣ ба бор меорад.

Ҳамзамон, коррупсия дар шароити имрӯза яке аз монеаҳои асосӣ дар роҳи амалӣ гардидани ҳуқуқу озодиҳои инсон мебошад. Бинобар ин, самаранокии муқовимат бо коррупсия аз иштироки фаъоли тамоми шохаҳои ҳокимияти давлатӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ дар раванди амалигардонии он вобастагии зич дорад. Аз ин лиҳоз, шаҳрвандонро мебояд, ки дар ин самт фаъолияти софдилона ва хизмати шоиста ба халқу давлат намоянд.

Дар ҷаҳони муосир коррупсия яке аз масоили мураккабтарин буда, хусусияти умумибашариро соҳиб гардидааст. Он аз ҷумлаи таҳдидҳои нави ҷаҳонӣ ба шумор меравад. Ба амнияти сиёсию давлатии кишварҳо таҳдид намуда, рушди иҷтимоию иқтисодӣ ва фарҳангии ҷомеаро халалдор месозад. Дар шароити ҳозира пайдо кардани мамлакатҳои орӣ аз амалҳои коррупсионӣ тақрибан ғайриимкон аст.

Ин муаммо воқеан кишварҳои мухталифи ҷаҳонро фаро гирифтааст. Солҳои тӯлони давлатдорон ва афроде аз миёни масъулин, ки садоқат ва адолат меҳвари фаъолияташон қарор гирифтааст, мунтазам дар роҳи мубориза бо ин падида талош менамоянд. Ташкилоту созмонҳо ва иттиҳодияҳои байналмилалии гуногуни зиёде ҳам таъсис дода шудаанд, ки ҳадафи асосии фаъолияташон кам кардан ё аз байн бурдани муомилоти коррупсионӣ дар ҷомеа ҷаҳонӣ мебошад. Намояндагиҳои ин ниҳодҳо дар кишварҳои мухталиф мунтазам чораҳо меандешанд ва дар канори ҳукумату мақомоти ваколатдор дар самти мубориза бо коррупсия фаъолона мубориза мебаранд.

Масъалаи мубориза ва муқовимат бар зидди коррупсия ҳамеша аз ҷониби созмону ташкилотҳои байналмилалӣ, махсусан Созмони Милали Муттаҳид ҳамчун яке аз вазифаҳои аввалиндараҷа эътироф карда шудааст.

Бо ин мақсад, барои пешгирӣ аз ҳама гуна ҷинояту ҷинояткорӣ ва муборизаи беамон бурдан бо фаъолияти коррупсионӣ 31 октябри соли 2003 Конвенсияи Созмони Милали Муттаҳид оид ба мубориза бар зидди коррупсия қабул шуда, рӯзи 9 декабри соли 2003 дар шаҳри Меридаи кишвари Мексика дар Конфронси сиёсии сатҳи баланд бо иштироки намояндагони зиёда аз 100 давлат барои ҳамроҳшавии дигар давлатҳои ҷаҳон баргузор гардид. Ҳамин тариқ санаи 9 декабр ҳамчун «Рӯзи байналмилалии мубориза бо коррупсия» пазируфта шуд.

Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Конвенсияи мазкур 25-уми сентябри соли 2006 имзо гузошт ва он аз ҷониби Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии кишвар 16-уми апрели соли 2008 тасдиқ гардид. Инчунин, бо мақсади муттаҳид сохтани саъю кӯшишҳои зиддикоррупсионии давлат ва муборизаи бевосита бо коррупсия, ҷалби ҷомеаи шаҳрвандӣ, намояндагони бахши хусусӣ ва ташкилотҳои байналмилалӣ ба раванди муқовимат ба он дар заминаи Конвенсияи зикршуда бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 январи соли 2007 мақомоти ваколатдори давлатӣ – Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода шуд.

Вазифаҳои асосии Агентиро пеш аз ҳама назорати давлатии молиявӣ, пешгирӣ, барҳам додан ва ошкор намудани ҳуқуқвайронкуниҳои коррупсионӣ, таҳқиқи ибтидоӣ, тафтиши ҷиноятҳои коррупсионӣ ва амалӣ намудани маҷмӯи тадбирҳои сиёсати зиддикоррупсионии давлатӣ ташкил медиҳанд.

Ҷомеаи ҷаҳонӣ барои муборизаи қавитару шадидтар бо коррупсия чораҳои мушаххаси қонуниву ҳуқуқӣ андешиданро аз ҷумлаи муассиртарин роҳҳои мубориза бо ришва медонад.

Дар ин замина, дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади мубориза ва муқовимат бо коррупсия як зумра санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ қабул гардидаанд. Масъалаи мубориза ва муқовимат бо ин зуҳуроти номатлуб сараввал бо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мубориза бар зидди коррупсия» аз 25 июли соли 2005, №100 мавриди танзими ҳуқуқӣ қарор гирифта буд. Баъдан бо таъсисёбии Агентии давлатии назорати молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қабул гардидани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Агентии давлатии назорати молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон» аз 20 марти соли 2008, №374 ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи муқовимат ба коррупсия» аз 7 августи соли 2020, №1714 мубориза бар зидди коррупсия ҷоннок гардида, заминаҳои ташкилию ҳуқуқии он мустаҳкам карда шуд.

Дар баробари ин, қабул гардидани дигар санадҳои банақшагирии стратегӣ ба монанди «Стратегияи мубориза бо коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2008-2012» аз 26 январи соли 2008, №34; «Стратегияи мубориза бо коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2013-2020» аз 30 августи соли 2013, №1504 ва «Стратегияи давлатии муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030» аз 3 августи соли 2021, №222 ба муборизаи беамон ва коҳиш додани сатҳи болоравии коррупсия дар кишвар заминаи воқеию ҳуқуқӣ гузоштанд.

Бояд тазаккур дод, ки мубориза бар зидди коррупсия танҳо вазифаи мақомотҳои зиддикоррупсионӣ набуда, балки муборизаи дастаҷамъона мебошад. Аз ин рӯй, ҳар як шаҳрванди ҷумҳуриро зарур аст, ки ҷиҳати мубориза бар зидди ин падидаи номатлуби рӯз дар ҳамкорӣ бо мақомотҳои дахлдор ҳиссаи сазовори худро гузоранд.

Ҳамин тавр, барои пешгирӣ кардани кирдорҳои коррупсионӣ, фароҳам овардани фазои оштинопазир ба он ва ба ин раванд ҷалб намудани тамоми мақомоти давлатӣ, Воситаҳои ахбори омма ва ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ аз ҷониби субъектҳои мубориза бар зидди коррупсия бояд амалӣ карда шаванд.

Исмоилӣ Ифтихор

муовини сардори шуъбаи ҳуқуқи байналмилалӣ

Нишонаи номӣ (тег):

МЕХАНИЗМҲОИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ МУҚОВИМАТ БО КОРРУПСИЯ ДАР ЗАМОНИ МУОСИР

Баҳодиҳии муҳтаво:

Садриддин Айнӣ (1878 – 1954): Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тоҷик. Аввалин Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон. Муаллифи асарҳои «Таърихи амирони манғитияи Бухоро», «Таърихи инқилоби фикрӣ дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тоҷик», «Дохунда», «Ғуломон», «Ёддоштҳо» ва дигар асарҳо, ки ба 29 забони хориҷӣ нашр шудаанд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба асосгузори адабиёти муосири тоҷик Садриддин Айнӣ унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Бобоҷон Ғафуров (1909 – 1977): Олим, академики Академияи Илмҳои ИҶШС, арбоби ҳизбӣ ва давлатӣ, муаллифи китоби оламшумули «Тоҷикон» ва зиёда аз 300 асару мақолаҳо.
Солҳои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якуми КМ Ҳизби комунистии Тоҷикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуҳишгоҳи шарқшиносии ИҶШС.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 08 сентябри соли 1997 ба таърихшинос ва шарқшиноси шинохтаи тоҷик, академик, муаллифи китоби «Тоҷикон» Бобоҷон Ғафуров унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Мирзо Турсунзода (1911-1977): Шоири халқӣ, раиси Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, Раиси Кумитаи якдилии халқҳои Осиё ва Африқо. Барои достонҳои «Қиссаи Ҳиндустон»(1948), «Ҳасани аробакаш», «Чароғи абадӣ», «Садои Осиё»,(1960) «Ҷони ширин» (1963) бо ҷоизаҳои давлатии ИҶШС, ҶШС Тоҷикистон ва байналмилалии ба номи Ҷ. Неҳру (1967) сарфароз шуда буд.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон аз 07 майи соли 2001 ба шоири халқии Тоҷикистон, ходими намоёни ҷамъиятӣ Мирзо Турсунзода унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шуд.
Эмомалӣ Раҳмон: Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон раиси Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, солҳои 1999, 2006 ва 2013 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб гардидаст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат.
Бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 11 декабри соли 1999 барои мустаҳкам намудани давлатдории соҳибистиқлол ва пойдории сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” мукофотонида шудааст.
Нусратулло Махсум (1881 – 1938): Нусратулло Махсум (Лутфуллоев) ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1924-1926 раиси Кумитаи инқилобии ҶМШС Тоҷикистон, солҳои 1926-1933 раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Нусратулло Махсум унвони олии “Қаҳрамони Тоҷикистон” дода шудааст.
Шириншоҳ Шоҳтемур (1899 – 1937): Ходими давлатӣ ва ҳизбӣ. Солҳои 1929-1931 котиби Ҳизби коммунистии ҶШС Тоҷикистон, солҳои 1933-1937 Раиси Кумитаи Иҷроияи Марказии ҶШС Тоҷикистон.
Бо фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 27 июни соли 2006 ба фарзанди барӯманди халқи тоҷик Шириншоҳ Шоҳтемур, унвони олии «Қаҳрамони Тоҷикистон» дода шудааст.

Саволнома

Тақвим

Апрел 2024

дш

сш

чш

пш

ҷм

шб

яш

Санади иловашудаи охирин

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН “ДАР БОРАИ ФАРҲАНГ”

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲИФЗИ ПИРЯХҲО

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ БУҶЕТИ ДАВЛАТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БАРОИ СОЛИ 2024

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ НАЗОРАТИ МАЪМУРӢ НИСБАТ БА ШАХСОНИ АЗ МУАССИСАҲОИ ИСЛОҲӢ ОЗОДШУДА

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ИШТИРОКИ ШАҲРВАНДОН ДАР ТАЪМИНИ ТАРТИБОТИ ҶАМЪИЯТӢ

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ҲУҶҶАТИ ЭЛЕКТРОНӢ ВА ИМЗОИ ЭЛЕКТРОНӢ

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ НИЗОМИ ИҶОЗАТДИҲӢ

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТАЪМИНИ ЧЕНАКИ ЯГОНА

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ПАЛАТАИ ҲИСОБИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ЗАНБӮРИАСАЛПАРВАРӢ

КОДЕКСИ ФАЗОИ ҲАВОИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ САВДОИ ЭЛЕКТРОНӢ

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН "ДАР БОРАИ ҶОВИДОН ГАРДОНИДАНИ ХОТИРАИ ҲАЛОКШУДАГОН ҲАНГОМИ ҲИФЗИ ВАТАН"

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ БУҶЕТИ ДАВЛАТИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БАРОИ СОЛИ 2023

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ АЛОҚАИ БАРҚӢ

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ МУҚОВИМАТ БА ҚОНУНИГАРДОНӢ (РАСМИКУНОНӢ)-И ДАРОМАДҲОИ БО РОҲИ ҶИНОЯТ БАДАСТОВАРДА, МАБЛАҒГУЗОРИИ ТЕРРОРИЗМ ВА МАБЛАҒГУЗОРИИ ПАҲНКУНИИ СИЛОҲИ ҚАТЛИ ОМ

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ МАСУНИЯТИ ЮРИСДИКСИОНИИ ДАВЛАТИ ХОРИҶӢ ВА МОЛИКИЯТИ ОН ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ХАРИДИ ДАВЛАТӢ

КОДЕКСИ МАДАНИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ДАР БОРАИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Cтратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 ва Барномаи миёнамуҳлати рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2016-2020

Cтратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030, Барномаи миёнамуҳлати рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2016-2020

Бойгонии моҳона

Маҷмӯаи ахбор

Бештар

ДАСТУРИ ИСТИФОДАБАРАНДА

Махзани Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон

ҚОНУНИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

БОБИ 1. МУҚАРРАРОТИ УМУМӢ

Моддаи 1. Мафҳумҳои асосӣ

Моддаи 2. Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Моддаи 3. Мақсади сиёсати давлатӣ оид ба тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Моддаи 4. Принсипҳои сиёсати давлатӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

БОБИ 2. ИДОРАКУНИИ ДАВЛАТӢ ДАР САМТИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Моддаи 5. Салоҳияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Моддаи 6. Ваколатҳои мақоми ваколатдори давлатӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Моддаи 7. Ваколатҳои мақомоти ваколатдори соҳавӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Моддаи 8. Ваколатҳои мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Моддаи 9. Мониторинги тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

БОБИ 3. СУБЪЕКТ ВА ВОСИТАҲОИ САМТИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Моддаи 10. Субъектҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Моддаи 11. Воситаҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

БОБИ 4. ТАДБИРҲОИ ДАВЛАТИИ ҲАВАСМАНДГАРДОНӢ ВА ДАСТГИРИИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Моддаи 12. Тадбирҳои давлатии ҳавасмандгардонӣ ва дастгирии тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Моддаи 13. Маблағгузории тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

БОБИ 5. ҲУҚУҚҲОИ СУБЪЕКТҲОИ САМТИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Моддаи 14. Ҳуқуқҳои субъектҳои самти тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Моддаи 15. Ҳуқуқҳои истисноӣ ба натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

БОБИ 6. МАРКАЗҲОИ ТИҶОРАТИКУНОНИИ НАТИҶАҲОИ ФАЪОЛИЯТИ ИЛМӢ ВА ИЛМИЮ ТЕХНИКӢ

Моддаи 16. Мақсади марказҳои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

Моддаи 17. Фаъолияти марказҳои тиҷоратикунонии натиҷаҳои фаъолияти илмӣ ва илмию техникӣ

БОБИ 7. МУҚАРРАРОТИ ХОТИМАВӢ

Моддаи 18. Ҷавобгарӣ барои риоя накардани талаботи Қонуни мазкур

Моддаи 19. Тартиби мавриди амал қарор додани Қонуни мазкур

МЕХАНИЗМҲОИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ МУҚОВИМАТ БО КОРРУПСИЯ ДАР ЗАМОНИ МУОСИР

Нишонаи номӣ (тег):

Menu:

Саволнома

Феҳристи асосӣ

Тақвим

Санади иловашудаи охирин

Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030.pdf

Барномаи миёнамуҳлати рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2016-2020.pdf

Национальная стратегия развития Республики Таджикистан на период до 2030 года.pdf

Программа среднесрочного развития Республики Таджикистан на 2016-2020 годы.pdf

Воридшавии корбар

Бойгонии моҳона

Pages

Маҷмӯаи ахбор

Президент

Хизматрасониҳо

Дастовардҳо

Хабарҳо

Конфронсҳо, мизҳои мудаввар ва семинарҳо

Сафарҳои омӯзишӣ ва таҷрибаомӯзӣ

Хабарҳои охирин

Тоҷикистон

Рамзҳои давлатӣ

Ба ахбори рӯзи мо обуна шавед